Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học huyện Phú Xuyên, Thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.25 MB, 156 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
--- ---
HOÀNG THỊ THANH THỦY
QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CHO
GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở HUYỆN PHÚ XUYÊN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU DẠY
HỌC THEO MÔ HÌNH TRƢỜNG HỌC MỚI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
--- ---
HOÀNG THỊ THANH THỦY
QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC CHO
GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở HUYỆN PHÚ XUYÊN
THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU DẠY
HỌC THEO MÔ HÌNH TRƢỜNG HỌC MỚI
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ
: 60 14 01 14
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS PHAN VĂN TỲ
HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được
công bố trong bất kì luận văn nào khác.
Hà Nội, tháng 5 năm 2017
Tác giả luận văn
Hoàng Thị Thanh Thủy
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu, học tập và chuẩn bị luận văn, ngoài sự cố
gắng nỗ lực của bản thân, tác giả đã được sự giúp đỡ tận tình của Nhà trường,
các tổ chức, các tập thể, cá nhân trong và ngoài thành phố cũng như các thầy, cô
giáo thuộc Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội đã giành những điều kiện tốt nhất để tôi được theo học và nghiên cứu, hoàn
thành luận văn. Xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Phan Văn Tỵ đã giành thời gian
và công sức để giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và xây dựng
luận văn.
Xin chân thành cảm ơn UBND huyện Phú Xuyên đã cho phép, tạo điều
kiện để tôi được tham gia học tập, nghiên cứu và xây dựng luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Giáo dục-Đào tạo huyện Phú Xuyên,
cán bộ, giáo viên các trường huyện Phú Xuyên đã giúp đỡ và cộng tác để tôi
hoàn thành nội dung nghiên cứu của luận văn.
Cảm ơn gia đình, bạn bè, các anh, chị đồng nghiệp và tập thể lớp cao học
quản lý giáo dục K25 đã động viên, chia sẻ và giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập và thực hiện luận văn.
Hà Nội, tháng 5 năm 2017
Tác giả luận văn
Hoàng Thị Thanh Thủy
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Chữ viết đầy đủ
Chữ viết tắt
Cán bộ quản lý
CBQL
Đại học sư phạm
ĐHSP
Giáo dục tiểu học
GDTH
Giáo dục và Đào tạo
GD&ĐT
Giáo viên tiểu học
GVTH
Giáo viên
GV
Hoạt động giảng dạy
HĐGD
Khoa học giáo dục Việt Nam
KHGDVN
Năng lực sư phạm
NLSP
Nghiệp vụ sư phạm
NVSP
Nhà xuất bản
Nxb
Phương pháp dạy học
PPDH
Tiểu học
TH
Trung học cơ sở
THCS
Trung học phổ thông
THPT
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ
Bảng 2.1. Chất lượng giáo dục tiểu học năm học 2015-2016 của huyện Phú
Xuyên .......................................................................................................................31
Bảng 2.2. Về đội ngũ CBQL, giáo viên, nhân viên GDTH huyện Phú Xuyên ......32
Bảng 2.3. Giáo viên Tiểu học và giáo viên Tiểu học dạy theo mô hình trường học
mới của huyện Phú Xuyên ......................................................................................33
Bảng 2.4 Quy ước xử lý thông tin phiếu khảo sát..................................................37
Bảng 2.5 Sự cần thiết bồi dưỡng năng lực sư phạm cho GV tiểu học huyện Phú
Xuyên đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ............................38
Bảng 2.6 Hiệu quả của hình thức, phương pháp bồi dưỡng năng lực sư phạm cho
giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ...............39
Bảng 2.7 Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của chương trình đào tạo, bồi dưỡng
năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình
trường học mới ........................................................................................................39
Bảng 2.8 Tìm hiểu sự hài lòng tham gia chương trình đào tạo, bồi dưỡng năng
lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường
học mới ....................................................................................................................41
Bảng 2.9 Kết quả khảo sát mức độ đáp ứng nội dung bồi dưỡng năng lực sư
phạm đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .............................42
Bảng 2.10 Kết quả khảo sát mức độ đáp ứng nội dung bồi dưỡng năng lực sư
phạm đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .............................44
Bảng 2.11 Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho GV tiểu học
đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .......................................46
Bảng 2.12 Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực cho giáo viên
tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .........................48
Bảng 2.13 Kết quả khảo sát thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực cho
giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới51
Bảng 2.14 Thực trạng kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo
viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .................54
Bảng 2.15 Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho GV
tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .........................58
Bảng 3.1 Phân công nhiệm vụ thực hiện bồi dưỡng giáo viên .............................77
Bảng 3.2. Mức độ cần thiết của các biện pháp......................................................97
Bảng 3.3. Mức độ khả thi của các biện pháp.........................................................99
Bảng 3.4. Tương quan giữa sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
...............................................................................................................................102
Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp..................................................99
Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp...................................................102
Biểu đồ 3. Tương quan giữa sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
...............................................................................................................................104
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1
Chƣơng 1 .................................................................................................................. 7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU DẠY HỌC THEO
MÔ HÌNH TRƢỜNG HỌC MỚI ........................................................................ 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 7
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên và bồi dưỡng năng lực
sư phạm cho giáo viên .............................................................................................. 7
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng giáo viên và quản lí bồi
dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên .................................................................10
1.2. Các khái niệm cơ bản ......................................................................................11
1.2.1. Khái niệm năng lực sư phạm của giáo viên tiểu học .................................11
1.2.2. Khái niệm bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới ............................................................16
1.2.3. Khái niệm quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..............................................20
1.3. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng
yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới......................................................21
1.3.1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học
đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ...................................21
1.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu
học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ...........................22
1.3.3. Chỉ đạo, lãnh đạo công tác bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu
học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ...........................23
1.3.4. Kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..........................................24
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo
viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .................25
1.4.1. Nhóm yếu tố thuộc về sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước ........25
1.4.2. Nhóm yếu tố liên quan đến sự phát triển kinh tế - xã hội............................26
1.4.3. Nhóm yếu tố thuộc về sự quản lý của nhà trường .......................................26
1.4.4. Nhóm yếu tố thuộc về vai trò của giáo viên ................................................27
Chƣơng 2 ................................................................................................................29
CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở HUYỆN PHÚ XUYÊN, TP. HÀ NỘI ĐÁP
ỨNG YÊU CẦU DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH TRƢỜNG HỌC MỚI .......29
2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục của huyện
Phú Xuyên, thành phố Hà Nội ............................................................................29
2.1.1. Khái quát về đặc điểm kinh tế - xã hội.........................................................29
2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục tiểu học trên địa bàn ................................30
2.2. Khái quát quá trình khảo sát thực trạng ..........................................................33
2.2.1. Mục đích của khảo sát thực trạng ...............................................................33
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng .......................................................................33
2.2.3. Đối tượng khảo sát .......................................................................................36
2.2.4. Phương pháp quan sát..................................................................................36
2.2.5. Quy ước xử lý thông tin ................................................................................36
2.3. Thực trạng bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học huyện Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới.37
2.3.1. Nhận thức về bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng
yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ......................................................37
2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu
học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ................................42
2.3.3. Nhận định chung về thực trạng bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên
tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .........................45
2.4. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng
yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới......................................................46
2.4.1. Thực trạng thực hiện các chức năng quản lý bồi dưỡng giáo viên tiểu học theo
chuẩn nghề nghiệp ...................................................................................................46
2.4.2. Đánh giá chung về thực trạng và nguyên nhân ...........................................56
Chƣơng 3 ................................................................................................................64
YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ
PHẠM CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC HUYỆN PHÚ XUYÊN, THÀNH
PHỐ HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH
TRƢỜNG HỌC MỚI...........................................................................................64
3.1. Yêu cầu quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng
yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới......................................................64
3.1.1. Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới phải hướng vào thực hiện tốt mục tiêu
giáo dục tiểu học .....................................................................................................64
3.1.2. Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới phải phù hợp với điều kiện kinh tế, xã
hội, giáo dục của địa phương .................................................................................64
3.1.3. Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới phải toàn diện, có trọng tâm, trọng
điểm .........................................................................................................................65
3.1.4. Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới phải trên cơ sở phát huy vai trò của
nhiều tổ chức và lực lượng có liên quan ................................................................66
3.2. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..............................................66
3.2.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các chủ thể và đối tượng bồi dưỡng
năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học...............................................................66
3.2.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..............................................69
3.2.3. Xây dựng nội dung, chương trình bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên
tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .........................73
3.2.4. Tổ chức khoa học các hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo
viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .................75
3.2.5. Tăng cường chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên
tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới .........................79
3.2.6. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm
cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..85
3.2.7. Xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, tạo động lực cho giáo viên tích
cực tham gia hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới ..............................................89
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư
phạm cho giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học
mới ...........................................................................................................................93
3.4. Khảo nghiệm các biện pháp bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu
học dạy học theo mô hình trường học mới ............................................................96
3.4.1. Quy trình khảo nghiệm .................................................................................96
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...........................................................................106
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................
PHỤ LỤC ...................................................................................................................
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đội ngũ giáo viên được xem là nguồn lực quan trọng của các cơ sở giáo
dục, nhà trường và xã hội. Trong một công trình nghiên cứu về giáo dục, tác giả
Raja Roy Singh (1994) khẳng định: “Không một hệ thống giáo dục nào có thể
vươn cao quá tầm những GV làm việc cho nó” [32, tr.115]. Nhận định trên phần
nào phác họa bức tranh mô tả khái quát trọng trách cao cả của người GV, nhất là
bối cảnh giáo dục đang có nhiều khởi sắc và thay đổi trong thế kỷ XXI. Điều
này cũng phản ánh thực tiễn phát triển giáo dục, theo đó chất lượng giáo dục
không thể cao hơn chất lượng đội ngũ GV mà chính nền giáo dục ấy đã tạo ra.
Văn kiện hội nghị lần 2 Ban chấp hành Trung ương khóa VIII xác định:
“Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh”
[16, tr.19, 28, 45]. Luật Giáo dục hiện hành khẳng định: “Nhà giáo giữ vai trò
quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Nhà nước tổ chức đào tạo,
bồi dưỡng nhà giáo; có chính sách sử dụng, đãi ngộ, bảo đảm các điều kiện cần
thiết về vật chất và tinh thần để nhà giáo thực hiện vai trò và trách nhiệm của
mình” [34, tr.27]. Điều đó cho thấy, đội ngũ giáo viên giữ vai trò quan trọng
trong việc quyết định chất lượng giáo dục, tham gia thực hiện các hoạt động của
nhà trường. Vì thế muốn nâng cao chất lượng giáo dục, phải nâng cao chất lượng
đội ngũ giáo viên.
Là cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân, nhà trường tiểu học
thực hiện mục tiêu: “Giúp học sinh (HS) hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát
triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng
cơ bản để tiếp tục học THCS” [34, tr.27]. Hoạt động giáo dục tại trường tiểu học
hướng đến tạo dựng tiền đề ban đầu cơ bản và bền vững trong quá trình phát
triển nhân cách HS, có bản sắc riêng và có tính độc lập tương đối. Để thực hiện
tốt sứ mệnh, mục tiêu này thì giáo dục tiểu học phải hội đủ yếu tố và nguồn lực
cần thiết, nhất là yếu tố liên quan đến nguồn lực con người và chất lượng đội
ngũ GV. Chất lượng giáo dục tiểu học chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi kết quả lao
động sư phạm của GV tiểu học. Hoạt động giảng dạy của GV là một trong
những hoạt động cơ bản nhất trong nhà trường, nó quyết định vấn đề sinh tồn
của nhà trường, quyết định đến chất lượng giáo dục. Nói đến HĐGD nhất thiết
phải nói đến vai trò của người GV. Đội ngũ GV là những nhà giáo dục, bằng
chính trí tuệ và nhân cách của mình, tác động tích cực đến sự hình thành và phát
triển nhân cách của học sinh.
Trong những năm qua, ngành giáo dục huyện Phú Xuyên, thành phố Hà
Nội rất quan tâm và chăm lo đến bồi dưỡng đội ngũ giáo viên nói chung và bồi
1
dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học nói riêng. Hàng năm đều được tuyển bổ
sung giáo viên nên đã cơ bản đủ về số lượng, đáp ứng nhu cầu dạy học 2
buổi/ngày. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn là 100%, trong đó số giáo viên có trình độ
trên chuẩn ngày một được nâng lên. Vì vậy, phần lớn giáo viên có ý thức chính
trị, có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn và NLSP đã phần nào đáp
ứng yêu cầu trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài
góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực cho địa phương. Tuy nhiên, trước những yêu cầu của sự
phát triển trong thời kỳ đổi mới đặc biệt là sự đổi mới về mô hình dạy học, đội
ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn nhiều hạn chế, bất cập. Một phần
đội ngũ do lịch sử để lại, họ được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều hệ khác nhau.
Chất lượng chuyên môn và NLSP của một bộ phận giáo viên chưa đáp ứng được
yêu cầu đổi mới về nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục. Hiệu quả
và thành quả thực hiện đạt được cao hay thấp phụ thuộc rất lớn và đội ngũ nhà
giáo. Vì vậy, việc vận dụng lý luận khoa học giáo dục để phân tích, đánh giá
thực trạng về quản lý bồi dưỡng NLSP đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình
trường học mới góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là một yêu cầu
bức thiết.
Sau ba năm triển khai thí điểm, nhiều giáo viên nhận xét, Mô hình
Trường học mới tại Việt Nam (VNEN) chính là mô hình nhà trường hiện đại,
tiên tiến, phù hợp với đặc điểm và mục tiêu đổi mới giáo dục. Song để dạy học
VNEN đạt hiệu quả thì giáo viên đóng vai trò quan trọng và có tính chất quyết
định đến sự thành công của mô hình này.
Công tác quản lý bồi dưỡng NLSP cho giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học
theo mô hình trường học mới ở huyện Phú Xuyên đã đi vào nề nếp song vẫn còn
những hạn chế nhất định, việc quản lý bồi dưỡng NLSP cho giáo viên đáp ứng
yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới còn nhiều vấn đề cần phải thống
nhất, chất lượng giảng dạy theo mô hình trường học mới giữa các trường tiểu
học vẫn còn có nhiều vướng mắc, vấn đề cần phải nghiên cứu bàn luận nhằm áp
dụng có hiệu quả cao vào việc dạy cho học sinh học tốt hơn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý bồi dƣỡng năng
lực sƣ phạm cho giáo viên tiểu học ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trƣờng học mới” làm đề tài nghiên
cứu của luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và điều tra khảo sát thực tiễn
quản lí bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội,
2
từ đó xây dựng biện pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho đội ngũ GV tiểu học
của huyện đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới, góp phần
nâng cao chất lượng đội ngũ và đáp ứng mục tiêu đổi mới giáo dục.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lí bồi dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học huyện Phú Xuyên, thành
phố Hà Nội.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học huyện Phú
Xuyên, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học
mới.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo
mô hình trường học mới đã được phòng Giáo dục và Đào tạo thực hiện và đạt
được một số kết quả nhất định, song vẫn tồn tại khó khăn, bất cập và hạn chế
trong việc thực hiện các chức năng quản lý. Nếu nghiên cứu đầy đủ hệ thống lý
luận, đánh giá đúng thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho GV tiểu học đáp
ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới và xây dựng các biện pháp
quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình
trường học mới cần thiết, khả thi thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ GV
tiểu học ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.Về mặt lí luận:
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về bồi dưỡng giáo viên và quản lí bồi
dưỡng NLSP cho đội ngũ GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình
trường học mới.
5.2. Nhiệm vụ thực tiễn:
Tìm hiểu, phân tích đánh giá thực trạng đội ngũ GV tiểu học và công tác
quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới ở
huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội trong 3 năm ( 2015 – 2017).
5.3. Xây dựng hệ thống biện pháp quản lý:
Đề xuất biện pháp quản lí bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu
cầu dạy học theo mô hình trường học mới góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới và
phát triển giáo dục trong giai đoạn công nghiệp hóa ở huyện Phú Xuyên, thành
phố Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung:
3
Đề tài nghiên cứu những biện pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV
tiểu học của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
6.2. Giới hạn về khách thể điều tra:
Lãnh đạo, cán bộ phụ trách công tác tổ chức và công tác đào tạo, bồi
dưỡng của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên các trường tiểu học
triển khai mô hình trường học mới trên địa bàn huyện Phú Xuyên, thành phố Hà
Nội.
6.3. Về địa bàn nghiên cứu:
Trường tiểu học thị trấn Phú Minh, trường tiểu học thị trấn Phú Xuyên,
trường tiểu học Vân Từ, trường tiểu học Nam Phong huyện Phú Xuyên, thành
phố Hà Nội. .
6.4. Giới hạn về thời gian
Các số liệu điều tra trong 3 năm học (2014 -2016)
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam về giáo dục. Đồng thời, trong quá trình nghiên cứu tác giả
còn dựa trên các cách tiếp cận: hệ thống - cấu trúc, tiếp cận theo quan điểm lịch
sử - logic, tiếp cận thực tiễn, và tiếp cận chức năng quản lý.
7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa nội dung cơ bản,
trọng tâm tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục: Phương pháp này được sử dụng
nhằm mục đích thu thập thông tin cần thiết về thực trạng bồi dưỡng năng lực sư
phạm cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới,
thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu
dạy học theo mô hình trường học mới .
7.2.2.2. Phương pháp trao đổi, xin ý kiến chuyên gia: Thực hiện phương
pháp này bằng cách trao đổi, phỏng vấn và tham khảo ý kiến nhà khoa học, cán
bộ giảng dạy, nghiên cứu, CBQL giáo dục và GV về tính cần thiết và tính khả
thi của biện pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu
dạy học theo mô hình trường học mới đã đề xuất trước khi tiến hành thực
nghiệm một số biện pháp cụ thể.
4
7.2.2.3. Phương pháp thực nghiệm: Phương pháp này được sử dụng nhằm
chứng minh sự cần thiết thực hiện các biện pháp và khẳng định giá trị của các
biện pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học
theo mô hình trường học mới. Xác định tính khả thi và tác dụng của các biện
pháp quản lý bồi dưỡng NLSP cho GV tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo
mô hình trường học mới (phiếu thực nghiệm, phụ lục 1).
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu từ các nguồn thông tin thu thập
liên quan đến nhiệm vụ nghiên cứu. Cụ thể là: thống kê mô tả, trung bình.
8. Những đóng góp của luận văn
8.1. Xác định một cách có hệ thống cơ sở lí luận về vấn đề bồi dưỡng NLSP
cho giáo viên tiểu học nói chung và giáo viên tiểu học dạy học theo mô hình trường
học mới nói riêng; vận dụng và phát triển lí luận, bồi dưỡng NLSP giáo viên tiểu
học dạy học theo mô hình trường học mới, kết quả nghiên cứu góp phần phát triển
những nghiên cứu tiếp theo sâu sắc hơn.
8.2. Phát hiện những hạn chế bất cập về bồi dưỡng NLSP cho giáo viên
tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới thời gian qua và đề xuất các định
hướng về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng phù hợp đặc
thù NLSP của giáo viên tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới .
8.3. Đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng với một quy trình logic chặt
chẽ trên cơ sở cải tiến nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng phù hợp đặc
điểm tâm lý, tính cách, năng lực vốn có nội dung, phương pháp, hình thức bồi
dưỡng của giáo viên tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới ở huyện Phú
Xuyên.
8.4. Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng có thể là tài liệu có ích cho các cấp
quản lý giáo dục, các giáo viên tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới, tham
khảo, sử dụng.. v..v..
9. Cấu trúc của luận án
Mở đầu
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho
giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới.
Chƣơng 2. Cơ sở thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho
giáo viên tiểu học ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu dạy
học theo mô hình trường học mới.
Chƣơng 3. Yêu cầu và biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm
cho giáo viên tiểu học ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu
dạy học theo mô hình trường học mới.
5
Kết luận và kiến nghị
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục
6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC SƢ PHẠM
CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU DẠY HỌC THEO
MÔ HÌNH TRƢỜNG HỌC MỚI
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên và bồi dưỡng
năng lực sư phạm cho giáo viên
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu của tác giả nước ngoài:
Ở Liên Xô trước đây, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về nghề dạy học
như: "Chuẩn bị cho sinh viên làm công tác giáo dục ở trường phổ thông" của
N.L Bôndurep. Tác giả đã nhấn mạnh vai trò của kỹ năng sư phạm đối với nghề
dạy học và ông đã khẳng định: “Những kỹ năng đó chỉ được hình thành và củng
cố trong hoạt động thực tiễn của người thầy giáo".
N.M Iacốplep trong cuốn: "Phương pháp và kỹ thuật lên lớp trong trường
phổ thông" đã phân tích quá trình nhận thức của học sinh và quá trình dạy học
tương đối chi tiết. Tác giả đã nêu rất cụ thể việc giáo viên cần phải làm là gì?
Những yêu cầu đối với giáo viên ra sao? Và, tác giả đã dẫn ra những ví dụ về
thành công cũng như những thất bại trong nghề dạy học nhằm làm sáng tỏ vấn
đề nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường.
X.L.Kixêcôp đã có nhiều công trình nghiên cứu về kỹ năng sư phạm. Một
trong các công trình đó là: "Hình thành các kỹ năng kỹ xảo sư phạm trong điều
kiện của nền giáo dục đại học" đưa ra 2 giai đoạn trong thực tập sư phạm đó là:
thực tập tập luyện và thực tập tập sự.
F.N Gônôbôlin trong cuốn "Những phẩm chất tâm lý của người giáo viên"
đã phân tích hoạt động dạy học ở hai lĩnh vực: Công tác dạy học và công tác
giáo dục của người giáo viên. Tác giả phân tích cụ thể: đối với công tác dạy học
người giáo viên cần có những phẩm chất tâm lý gì và đối với công tác giáo dục
người giáo viên phải có những phẩm chất tâm lý như thế nào thì mới đạt được
hiệu quả trong giáo dục và dạy học.
Patrice Pelpel trong cuốn "Tự đào tạo để dạy học" đã gợi ý cho chúng ta
một cách tiếp cận khoa học có tính phương pháp luận về nghề dạy học, cách xác
định các mục tiêu sư phạm, cơ sở lý luận và thực hiện để chúng ta có thể tự
mình lựa chọn và sử dụng một cách khách quan, khoa học các phương pháp và
kỹ thuật dạy học thích hợp, cách tự đánh giá cùng với những dự báo về xu
hướng phát triển các phương pháp và kỹ thuật dạy học ở nhà trường tương lai.
Có thể nói, cuốn sách là những công cụ lý luận cần thiết cho mỗi nhà giáo khi
tiến hành quá trình "tự đào tạo để dạy học".
7
Ngoài các công trình trên còn có nhiều công trình nghiên cứu khác được
dự án Việt - Bỉ (hỗ trợ học từ xa) dịch và giới thiệu như: “Đào tạo thường
xuyên" của Pierre Besnard (Đại học Paris V-Sorbonne) và Bernard Lietard (Đại
học Genève) bàn về vấn đề người lớn tham gia đào tạo thường xuyên; "Chiến
lược của giáo viên" do Paul D.Eggen (Đại học Nord Florida) và Donald. P.
Kauchak (Đại học Utah) viết đã đưa ra nhận xét tổng quát về các mô hình và
chiến lược dạy học; “Dạy học theo nhóm” của Phlippe Meirieu nêu hiệu quả của
việc dạy học theo nhóm (NXB Chronique Sociale năm 1996); "Giáo viên rèn
luyện tâm lý" của Jacques Nimier. Tác giả đã nêu vấn đề: không phải việc đào
tạo tâm lý chỉ làm ở các trường sư phạm mà đủ. Cả cuộc sống nghề nghiệp của
họ sau này, người giáo viên vẫn phải luôn luôn tự rèn luyện mình; "Những cơ sở
của hoạt động giảng dạy” của tập thể tác giả: E.De.corte; T.Geerlings - J.peters;
N.Lágerweij - R.Vandenberghe (NXB Deboeck - xuất bản lần thứ 3) đã nêu cơ
sở của giảng dạy là gì? và nội dung, mục tiêu, chức năng của việc đánh giá công
tác giảng dạy cũng như sản phẩm và quá trình của hoạt động giảng dạy; "Hướng
dẫn giáo viên" của: J.M.Deketele; M.Chastrette; D.Cros; P.Mettelin và
J.Thomas đã hướng dẫn kỹ thuật sử dụng các mục tiêu sư phạm và vấn đề kiểm
tra đánh giá hay các dạng hội thảo trong đào tạo (NXB De.Bocck U.niverists
1995); Đặc biệt cuốn "Đào tạo giáo viên về nghiệp vụ" của Marguerite. Altet
(ĐH tổng hợp Nantes). Từ sự biện chứng sư phạm tác giả đã phân tích vai trò
của người thầy trên góc độ: Nhà giáo là một nhà chuyên nghiệp và đào tạo nghề
nghiệp theo cách nào? v.v... và v.v...
Như vậy, các nhà khoa học ở nước ngoài đã quan tâm không ít đến vấn đề
đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Tuy nhiên, hầu hết các công trình kể trên mới chỉ
đề cập đến kỹ năng giảng dạy và kỹ năng giáo dục nói chung chưa có công trình
nào đi sâu nghiên cứu vấn đề bồi dưỡng NLSP cho giáo viên - đặc biệt là giáo
viên Tiểu học dạy học theo mô hình trường học mới.
1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước:
Ở Việt Nam vấn đề bồi dưỡng NLSP cho giáo viên được coi là yêu cầu
cấp bách không thể thiếu trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo.
Do nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng nâng
cao NLSP cho giáo viên, nên vấn đề này đã được nhiều nhà khoa học, nhiều nhà
quản lý giáo dục, nhiều cán bộ giảng dạy... quan tâm nghiên cứu ở các góc độ,
nội dung, hình thức khác nhau. Tuy nhiên, trước năm 1970 việc nghiên cứu về
xây dựng đội ngũ giáo viên không theo những đề tài riêng mà được tiến hành
gắn với các đề tài giáo dục học và tâm lý học, về nội dung và phương pháp dạy
học các môn học.
8
Bước vào thời kỳ đổi mới (1986) đặc biệt từ năm 1987 sau khi các cơ
quan nghiên cứu của Bộ giáo dục hợp nhất thành Viện KHGDVN, ban nghiên
cứu CCSP trở thành trung tâm nghiên cứu đào tạo và bồi dưỡng giáo viên với
nhiệm vụ nghiên cứu những vấn đề cơ bản và cấp bách về người giáo viên và về
việc xây dựng đội ngũ giáo viên, các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu
nhiều về nghề dạy học, nhất là vấn đề rèn luyện NVSP như:
Nguyễn Quang Uẩn "Về rèn luyện NVSP cho sinh viên" (thông báo khoa
học ĐHSP1 - 1/97); Đặng Vũ Hoạt với "Kế hoạch rèn luyện NVSP thường
xuyên" (Cục đào tạo bồi dưỡng 1989)…
Sau năm 1990, ngành giáo dục đã rất quan tâm đến vấn đề đào tạo, bồi
dưỡng giáo viên và có nhiều công trình nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên.
Trước hết phải kể đến đề tài "Người thầy giáo theo yêu cầu của sự phát triển
giáo dục" (đề tài cấp nhà nước) do trường ĐHSP Hà Nội 1 chủ trì, với sự tham
gia của nhiều nhà khoa học - với 154 bài viết. (Thông báo khoa học số 3/1991 ĐHSP Hà Nội 1). Các nhà khoa học tham gia đề tài này đã làm sáng tỏ một số
đề về nhân cách người thầy giáo, về mục tiêu đào tạo cụ thể của một số loại hình
giáo viên, về đặc điểm lao động sư phạm của người thầy giáo... Đề tài đã góp
phần đáng kể trong việc cải tiến công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên.
Ngoài ra, còn một số công trình tập trung nghiên cứu về đào tạo, bồi
dưỡng giáo viên, về nghề dạy học như: Nguyễn Kế Hào với "Học sinh Tiểu học
và nghề dạy học" (1992); Lê Trần Lâm với "Đào tạo và bồi dưỡng giáo
viên"(1992); Nguyễn Hữu Long (chủ nhiệm đề tài): "Xây dựng và hoàn thiện
quy trình rèn luyện kỹ năng sư phạm theo quy trình đào tạo mới” (ĐHSPHN1 1994); Nguyễn Sinh Huy với "Giáo dục Tiểu học" (1997); Nguyễn Đình Chỉnh
với "Thực tập sư phạm" (1997), Bộ giáo dục và đào tạo với “ Chuẩn kiến thức,
kĩ năng các môn học ở Tiểu học”(2009) , Nguyễn Thị Tính với “Thanh tra, kiểm
tra, đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục” (2006); Vụ giáo dục Tiểu học
với “Hướng dẫn thực hiện một số văn bản quy phạm pháp luật giáo dục Tiểu
học” (2011),. v.v...
Đặc biệt, Chương trình bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ cho giáo viên
Tiểu học hàng năm của Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành là tài liệu quan trọng
được triển khai ở tất cả các tỉnh thành trong cả nước, một lần nữa khẳng định sự
quan tâm của nhà nước, của lãnh đạo ngành đối với vấn đề xây dựng đội ngũ
giáo viên nói chung và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên Tiểu học nói riêng.
Từ 31 tháng 01 năm 1994 "Dự án giáo dục Tiểu học - Hợp tác với ngân
hàng thế giới" đã được Chính phủ cho thực hiện. Và, từ năm 1999 dự án "Việt
9
Bỉ" đã cho ra mắt nhiều tài liệu liên quan đến vấn đề bồi dưỡng giáo viên, với
những kỹ năng dạy học cơ bản đã được đề cập, như:
- Phân tích chương trình môn học
- Soạn bài theo tinh thần đổi mới phương pháp giáo dục
- Sử dụng, khai thác, thiết kế bài tập cho học sinh Tiểu học
- Phân tích, đánh giá, xây dựng đề kiểm tra cho học sinh Tiểu học. Có thể
nói, những vấn đề trên rất hữu ích cho giáo viên Tiểu học.
Ngoài các công trình nghiên cứu được nêu ở trên còn có thể kể đến nhiều
bài viết được đăng tải trên các tạp chí của ngành đã đề cập đến vấn đề bồi dưỡng
giáo viên nói chung và bồi dưỡng NLSP cho giáo viên như: Nguyễn Văn Lê
"Tìm hiểu một số yếu tố tác động đến động cơ công tác của giáo viên" ; Nguyễn
Cảnh Toàn "Về các biện pháp lớn nhằm tăng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng,
sử dụng giáo viên" ; Trần Bá Hoành "Về đội ngũ giáo viên phổ thông trong cải
cách giáo dục" ; Vũ Văn Dụ "Một số đổi mới về công tác đào tạo, bồi dưỡng
giáo viên phổ thông"; Nguyễn Mậu Bành "Suy nghĩ về một chiến lược xây dựng
đội ngũ giáo viên"; Nguyễn Trí "Về đội ngũ giáo viên vấn đề và kiến nghị"; Đặc
biệt, phải kể đến tập "Một số bài viết về vấn đề giáo viên" của Trung tâm nghiên
cứu giáo viên - Viện KHGD Việt Nam, “Hội thảo khoa học về nâng cao chất
lượng đào tạo bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục - Trường
Đại học sư phạm Hà Nội”; “Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu định hướng công
tác đào tạo bồi dưỡng giáo viên cho các giai đoạn 2007-2010 và 2011-2020, mã
số: B2007-17-78 - Đại học sư phạm Hà Nội”; “Báo cáo tổng kết đề tài khoa học
công nghệ cấp bộ, tên đề tài: Giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ
giáo viên, mã số: B2004-CTGD-07, Bộ GDĐT” v.v… Bên cạnh đó còn có các
luận án, luận văn nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên Tiểu học như: Tác giả Đào
Hải với đề tài “Nghiên cứu quy trình bồi dưỡng NVSP cho đội ngũ giáo viên
Tiểu học miền núi”(2004); “Biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao
NLSP cho giáo viên mầm non Thành phố Thái Nguyên” của Lưu Thị Kim
Phượng (2009)…
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng giáo viên và
quản lí bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên
Hiện nay, quản lý hoạt động dạy học và giáo dục theo Chuẩn nghề nghiệp
từ Mầm non đến các trường chuyên nghiệp đã được Đảng, Nhà nước và ngành
Giáo dục và Đào tạo quan tâm chỉ đạo, thực hiện. Chính vì lẽ đó, vấn đề phát
triển đội ngũ giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp luôn được các nhà nghiên cứu,
các nhà quản lý giáo dục đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học.
Trong các giáo trình của trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Học viện Quản lý
10
giáo dục, Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục cũng đã đề cấp đến Chuẩn
nghề nghiệp của giáo viên ở từng cấp học. Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên tiểu
học, đã có một số công trình khoa học mang tính lý luận chung về xây dựng,
phát triển đội ngũ giáo viên, quản lý, bồi dưỡng, đào tạo nhằm nâng cao năng
lực chuyên môn cho GVTH ở các đơn vị trường học hoặc ở địa phương, như đề
tài: "Phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định đáp ứng
yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTH" của tác giả Nguyễn Mạnh Tuân, hay đề tài:
"Những biện pháp quản lý công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu
học ở huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Dương Văn Đức; đề tài: "Biện pháp quản
lý bồi dưỡng GVTH thành phố Nam Định đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp" của tác
giả Dương Thị Minh Hiền,...
Qua các công trình khoa học đã được công bố cho thấy các nghiên cứu về
xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học được triển khai ở nhiều bình diện
khác nhau, tập trung chủ yếu vào vấn đề phát triển và bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên ở các cơ sở giáo dục. Có thể nói, các công trình khoa học và các bài viết
được nêu ở trên đã đề cập đến nhiều vấn đề cơ bản về nghề dạy học, về hoạt
động rèn luyện NVSP và về bồi dưỡng NLSP cho giáo viên như: Lý luận về
năng lực sư phạm, về kỹ năng giảng dạy và kỹ năng giáo dục cũng như kỹ năng
tự hoàn thiện mình trong quá trình đào tạo ở nhà trường sư phạm cũng như trong
công tác giảng dạy và giáo dục ở nhà trường phổ thông. Song, chưa có bất kỳ
công trình nào đi sâu nghiên cứu về biện pháp bồi dưỡng NLSP cho giáo viên
tiểu học huyện Phú Xuyên - thành phố Hà Nội. Chính vì vậy, tôi đã chọn và
tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo
viên tiểu học ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu dạy học
theo mô hình trường học mới” với hy vọng góp phần nầng cao chất lượng
GDTH trên địa bàn.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm năng lực sư phạm của giáo viên tiểu học
1.2.1.1. Giáo viên tiểu học
Tại điều 70, mục 1, chương IV Luật Giáo dục (Sửa đổi, bổ sung 2009)
quy định như sau:
1. Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường,
cơ sở giáo dục khác.
2. Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây:
a) Phẩm chất, đạo đức, tư tưởng tốt;
b) Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ;
11
c) Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp;
d) Lý lịch bản thân rõ ràng.
3. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông,
giáo dục nghề nghiệp trình độ sơ cấp nghề, trung cấp nghề, trung cấp chuyên
nghiệp gọi là giáo viên. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục đại học, trường cao
đẳng nghề gọi là giảng viên [27; tr 49].
Như vậy, có thể hiểu: Giáo viên là những nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo
dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp trình độ sơ cấp nghề,
trung cấp chuyên nghiệp.
Điều 33 Điều lệ trường tiểu học quy định: Giáo viên làm nhiệm vụ giảng
dạy, giáo dục học sinh trong trường tiểu học và cơ sở giáo dục khác thực hiện
chương trình giáo dục tiểu học.
Giáo viên tiểu học là những người có trình độ, kiến thức theo quy định,
làm công tác giảng dạy, giáo dục trong trường tiểu học. Giáo viên tiểu học là
những giáo viên có bằng tốt nghiệp từ trung cấp sư phạm trở lên; dạy các môn
học từ lớp 1 đến lớp 5 theo chương trình của hệ thống giáo dục quốc dân do Bộ
Giáo dục và Đào tạo quy định.
Theo quy định thì giáo viên TH phải đạt trình độ chuẩn từ trung học sư
phạm trở lên hoặc tốt nghiệp ở khoa Sư phạm thuộc các trường trung cấp, cao
đẳng, Đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đối tượng của giáo viên TH
chủ yếu là học sinh từ 6 đến 11 tuổi. Giáo viên TH khác với giáo viên THCS và
THPT chính là ở sự phân công giáo viên giảng dạy rất nhiều môn. Vì thế đòi
hỏi giáo viên TH phải có kiến thức sâu về nhiều bộ môn giảng dạy, đồng thời
nắm vững đặc điểm phát triển nhân cách của học sinh TH. Trên cơ sở đó
nghiên cứu kết hợp vừa dạy chữ và dạy người thông qua các bộ môn giảng dạy
của mình. Như vậy, có thể hiểu giáo viên TH là:
Giáo viên trường tiểu học là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục
trong các nhà trường tiểu học, có đầy đủ phẩm chất, năng lực và trình độ đào
tạo theo đúng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Giáo viên tiểu học là người làm nhiệm vụ giảng dạy và giáo dục trong các
trường tiểu học. Tại điều Điều 72, Luật giáo dục 2005, sửa đổi 2009 quy định về
nhiệm vụ của nhà giáo. Nhà giáo có những nhiệm vụ sau đây:
1. Giáo dục, giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, thực hiện đầy
đủ và có chất lượng chương trình giáo dục;
2. Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, các quy định của pháp luật và
điều lệ nhà trường;
12
3. Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo; tôn trọng nhân cách
của người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích chính
đáng của người học;
4. Không ngừng học tập, rèn luyện để nâng cao phẩm chất đạo đức, trình
độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp giảng dạy, nêu
gương tốt cho người học;
5. Các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ trên, nhà giáo nói chung, giáo viên TH nói
riêng cần phải có hiểu biết sâu rộng về chuyên môn, có NLSP phát triển. Do
vậy, các nhà trường và các GV phải quan tâm bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nâng
cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của GV. Hay nói cách khác, bồi dưỡng
NLSP cho giáo viên TH là một hoạt động thường xuyên ở các trường TH.
1.2.1.2. Năng lực sư phạm của giáo viên tiểu học
Khái niệm năng lực: Năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá
nhân phù hợp với yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho
hoạt động đó có kết quả.
Năng lực được phân ra hai loại cơ bản:
+ Năng lực chung là loại năng lực cần thiết cho nhiều lĩnh vực hoạt động
khác nhau (những thuộc tính về thể lực, trí tuệ, …).
+ Năng lực riêng biệt (còn gọi là năng lực chuyên môn chuyên biệt) thể
hiện sự độc đáo của các phẩm chất riêng biệt có tính chuyên môn, nhằm đáp
ứng nhu cầu của một lĩnh vực hoạt động chuyên biệt với kết quả cao.
Năng lực sư phạm là khả năng thực hiện các hoạt động dạy học và giáo
dục đạt kết quả ở một mức độ nào đó; là tổ hợp hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ
xảo và những xu hướng nghề nghiệp sư phạm đảm bảo cho giáo viên thực hiện
có hiệu quả các hoạt động dạy học và giáo dục.
Hiện nay còn có nhiều cách xem xét cấu trúc NLSP của giáo viên. Theo
chúng tôi, NLSP của GV gồm các yếu tố sau
* Nhóm năng lực dạy học
Năng lực dạy học là tổ hợp các phẩm chất, tâm sinh lý của người giáo
viên, đảm bảo cho họ thực hiện có hiệu quả các hoạt động dạy học. Năng lực
dạy học bao gồm:
- Năng lực hiểu học sinh. Đó là năng lực “Thâm nhập” vào thế giới bên
trong của người học, sự hiểu biết tường tận về nhân cách của chúng, cũng như
năng lực quan sát tinh tế những biểu hiện tâm lý của người học trong quá trình
dạy học và giáo dục. Thông qua đó, giúp cho người học có điều kiện lĩnh hội tri
thức văn hóa xã hội.
13
- Tri thức và tầm hiểu biết của giáo viên là năng lực cơ bản của NLSP,
một trong những năng lực trụ cột của nghề dạy học. Người giáo viên có nhiệm
vụ phát triển nhân cách học sinh nhờ một trong những phương tiện đặc biệt là tri
thức, quan điểm, kỹ năng, thái độ,… mà loài người khám phá ra, nhất là tri thức
khoa học thuộc lĩnh vực giảng dạy của mình.
- Năng lực chế biến tài liệu học tập là năng lực gia công về mặt sư phạm
của giáo viên đối với tài liệu học tập làm cho nó phù hợp tối đa với đặc điểm lứa
tuổi, đặc điểm cá nhân người học, trình độ, kinh nghiệm của các em và đảm bảo
lôgic sư phạm.
- Nắm vững kỹ thuật dạy học là một năng lực không thể bỏ qua và quả
không dễ dàng của NLSP của người giáo viên. Người giáo viên phải nắm vững
kỹ thuật dạy mới, tạo cho người học ở vị trí “Người phát minh” trong quá trình
dạy học; truyền đạt tài liệu rõ ràng, dễ hiểu và làm cho nó vừa sức với học sinh;
gây hứng thú và kích thích học sinh suy nghĩ tích cực và độc lập; tạo tâm thế có
lợi cho sự lĩnh hội, học tập (như động viên, khêu gợi sự chú ý, chuyển hóa kịp
thời từ trạng thái làm việc sang trạng thái nghĩ để giảm căng thẳng trong giây lát
và ngược lại, khắc phục sự suy giảm của hoạt động trong giờ giảng hoặc thái độ
thờ ơ, uể oải).
- Năng lực ngôn ngữ là một trong những năng lực quan trọng trong
NLSP của người giáo viên. Nó là công cụ sống còn đảm bảo cho người giáo
viên thực hiện chức năng dạy học và giáo dục của mình. Có thể nói không có
năng lực dạy học nếu không có năng lực ngôn ngữ. Năng lực ngôn ngữ là năng
lực biểu đạt rõ ràng và mạnh lạc ý nghĩa và tình cảm của người giáo viên bằng
lời nói cũng như nét mặt, điệu bộ. Năng lực ngôn ngữ của người thầy giáo
thường được biểu hiện ở cả nội dung và hình thức, vì thế yêu cầu về ngôn ngữ
của người giáo viên là phải sâu sắc về nội dung, giản dị về hình thức.
* Nhóm năng lực giáo dục
Năng lực giáo dục là tổ hợp các phẩm chất, tâm sinh lý của người giáo
viên, đảm bảo cho họ thực hiện có hiệu quả các hoạt động giáo dục học sinh.
Năng lực giáo dục bao gồm:
- Năng lực vạch dự án phát triển nhân cách người học là năng lực dựa
vào mục đích giáo dục, yêu cầu đào tạo hình dung trước cần phải giáo dục cho
người học những phẩm chất nhân cách nào và hướng hoạt động của giáo viên để
đạt tới hình mẫu trọn vẹn của con người mới. Năng lực vạch dự án phát triển
nhân cách người học được tạo nên bởi yếu tố tâm lý như óc tưởng tượng sư
phạm, tính lạc quan sư phạm, niềm tin vào sức mạnh giáo dục, niềm tin vào con
14
người và óc quan sát sư phạm. Nhờ có năng lực này, công việc của người giáo
viên trở nên có kế hoạch, chủ động, sáng tạo.
- Năng lực giao tiếp sư phạm là năng lực nhận thức nhanh chóng những
biểu hiện bên ngoài và những biểu hiện tâm lý bên trong của người học và của
chính bản thân, đồng thời biết sử dụng hợp lý các phương tiện ngôn ngữ và phi
ngôn ngữ, biết cách tổ chức, điều chỉnh quá trình giao tiếp nhằm đạt mục đích
giáo dục. Năng lực giao tiếp sư phạm thường được biểu hiện ở các kỹ năng
chính như kỹ năng định hướng giao tiếp, kỹ năng định vị, kỹ năng làm chủ trạng
thái cảm xúc của bản thân, kỹ năng sử dụng phương tiện giao tiếp.
- Năng lực “cảm hóa” người học là năng lực gây ảnh hưởng trực tiếp của
mình đến với người học về mặt tình cảm và ý chí hoặc khả năng làm cho người
học nghe, tin và làm theo giáo viên bằng tình cảm, bằng niềm tin. Sức hút của sự
“cảm hóa” hoàn toàn bắt nguồn và hiện thân từ chính bộ mặt chính trị đạo đức
và tài nghệ sư phạm của người giáo viên.
- Năng lực khéo léo đối xử sư phạm được xem như một thành phần quan
trọng của “Tài nghệ sư phạm”. Điều đó, đòi hỏi người giáo viên phải hiểu biết
tâm lý học sinh, hiểu được những điều đang diễn ra trong tâm hồn các em; mặt
khác phải đòi hỏi người giáo viên phải biết giải quyết linh hoạt và sáng tạo
những tình huống sư phạm của từng cá nhân cũng như tập thể học sinh. Muốn
ứng xử tốt, người giáo viên phải có tài ứng xử.
* Nhóm năng lực tổ chức hoạt động sư phạm
Người giáo viên vừa là người tổ chức lao động cho cá nhân và tập thể học
sinh trong những điều kiện sư phạm khác nhau, vừa là hạt nhân để gắn người
học thành một tập thể, vừa là người tuyên truyền và liên kết, phối hợp các hoạt
động giáo dục. Vì thế, năng lực tổ chức các hoạt động là tất yếu cần có trong
năng lực của người giáo viên. Năng lực tổ chức các hoạt động sư phạm của
người giáo viên được thể hiện:
- Tổ chức và cổ vũ người học thực hiện các nhiệm vụ khác nhau của công
tác dạy học và giáo dục ở trên lớp cũng như ngoài nhà trường, trong hoạt động
nội khóa cũng như trong ngoại khóa, cho từng người học cũng như cho tập thể
của người học.
- Tạo sự đoàn kết trong tập thể học sinh thành một khối thống nhất, lành
mạnh, có kỷ luật, có nề nếp, đảm bảo cho mọi hoạt động trong lớp học diễn ra
một cách thuận lợi.
- Biết tổ chức và vận động nhân dân, cha mẹ người học và các tổ chức xã
hội tham gia vào sự nghiệp giáo dục theo mục tiêu xác định.
* Nhóm năng lực tự hoàn thiện
15
Nhóm năng lực tự hoàn thiện được thể hiện qua việc tự kiểm tra, đánh
giá bản thân để bồi dưỡng tư tưởng tình cảm, nghề nghiệp. Ngoài ra còn phải
biết tự học, tự bồi dưỡng để bổ sung, hoàn thiện về tay nghề, nâng cao kiến thức,
rèn luyện kỹ năng và phương pháp. Một biểu hiện nữa của năng lực tự hoàn
thiện là công tác nghiên cứu khoa học và tổng kết các kinh nghiệm thực tiễn.
Các hệ thống năng lực trên có mối quan hệ biện chứng với nhau, luôn hỗ
trợ nhau, bổ sung cho nhau để tạo nên NLSP.
1.2.2. Khái niệm bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học
đáp ứng yêu cầu dạy học theo mô hình trường học mới
1.2.2.1 Khái niệm bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên
Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về bồi dưỡng. Sau đây
là một số khái niệm thường được sử dụng.
Theo UNÉCO: Bồi dưỡng với ý nghĩa là nâng cao nghề nghiệp, quá trình
này chỉ diễn ra khi cá nhân và tổ chức có nhu cầu nâng cao kiến thức hoặc kỹ
năng chuyên môn nghiệp vụ của bản thân nhằm đáp ứng nhu cầu lao động nghề
nghiệp.
Bồi dưỡng chỉ để nâng cao, mở rộng, đào sâu vốn kiến thức, kỹ năng
hiện có nhưng chưa đến mức thay đổi được trình độ chuyên môn, từ một bậc
thấp lên bậc cao hơn, do đó không được cấp một cái bằng nào mà chỉ được cấp
chứng chỉ hoặc không.
Bồi dưỡng là các hoạt động bồi bổ, làm tăng thêm trình độ hiện có về kiến
thức, kỹ năng, thái độ nhằm giúp cho người dạy thực hiện nhiệm vụ đạt kết quả
tốt hơn. Như vậy, thực chất của bồi dưỡng là quá trình bổ sung tri thức, kỹ năng
để nâng cao trình độ trên lĩnh vực hoạt động chuyên môn nào đó.
Mục đích của bồi dưỡng nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực chuyên
môn để người lao động có cơ hội củng cố, mở mang hoặc nâng cao hệ thống tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo, chuyên môn nghiệp vụ có sẵn nhằm nâng cao hiệu quả
công việc đang làm. Trong hoạt động bồi dưỡng yếu tố quyết định chất lượng
các hoạt động vẫn là vai trò chủ thể của người học, thông qua con đường tự học,
tự đào tạo, tự bồi dưỡng nhằm phát huy nội lực cá nhân.
Từ những phân tích trên đây, có thể hiểu khái niệm Bồi dưỡng NLSP cho
giáo viên như sau:
Bồi dưỡng NLSP cho giáo viên là quá trình tác động tự giác của các chủ
thể giáo dục tới đối tượng được bồi dưỡng là những giáo viên và tập thể giáo
viên, tạo cơ hội cho giáo viên tham gia vào các hoạt động dạy học, giáo dục,
học tập trong và ngoài nhà trường để cập nhật, bổ sung kiến thức, kỹ năng,
chuyên môn nghiệp vụ, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm nghề nghiệp nhằm nâng
16
