Hoàn thiện phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với tập đoàn kinh tế nhà nước ở việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
--------------------

BỘ TÀI CHÍNH

NGUYỄN LÊ HOA

HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH
TRONG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI
TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH
--------------------

BỘ TÀI CHÍNH

NGUYỄN LÊ HOA

HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH
TRONG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI
TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Kế toán
Mã số

: 62.34.03.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS. NGUYỄN QUANG HÙNG
2. TS. HOÀNG XUÂN HÒA

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung
thực và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Nguyễn Lê Hoa


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................1

Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG
GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ....................................18
1.1. LÝ LUẬN VỀ GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ ............18
1.1.1. Tập đoàn kinh tế ...........................................................................................18
1.1.1.1. Khái niệm về Tập đoàn kinh tế.........................................................18
1.1.1.2. Vai trò của Tập đoàn kinh tế trong nền kinh tế ................................21
1.1.2. Lý luận về giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế ...............................23
1.1.2.1. Khái niệm, phương thức giám sát tài chính đối với Tập
đoàn kinh tế .....................................................................................23
1.1.2.2. Mục tiêu, chủ thể và nội dung giám sát tài chính đối với Tập
đoàn kinh tế .....................................................................................26
1.2. LÝ LUẬN VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM SÁT TÀI
CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ .............................................................31
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối
với Tập đoàn kinh tế....................................................................................31
1.2.1.1. Khái niệm Phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối
với Tập đoàn kinh tế........................................................................31
1.2.1.2. Mục tiêu của phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối
với Tập đoàn kinh tế........................................................................32
1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế....................................................................34
1.2.3. Cơ sở dữ liệu và quy trình Phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế....................................................................38
1.2.3.1. Cơ sở dữ liệu.....................................................................................38
1.2.3.2. Quy trình phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối
với Tập đoàn kinh tế........................................................................41


1.2.4. Phương pháp phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với
Tập đoàn kinh tế ..........................................................................................41

1.2.5. Nội dung phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với Tập
đoàn kinh tế .................................................................................................47
1.2.5.1. Nội dung phân tích tài chính trong giám sát mức độ bảo
toàn và phát triển vốn của Tập đoàn kinh tế ...................................47
1.2.5.2. Nội dung phân tích tài chính trong giám sát việc quản lý, sử
dụng vốn đối với Tập đoàn kinh tế .................................................50
1.2.5.3. Nội dung phân tích tài chính trong giám sát kết quả hoạt
động sản xuất kinh doanh đối với Tập đoàn kinh tế .......................56
1.2.5.4. Nội dung phân tích tài chính trong giám sát nguy cơ rủi ro,
phá sản đối với Tập đoàn kinh tế ....................................................60
1.3. KINH NGHIỆM VỀ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM SÁT
TÀI CHÍNH CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC
KINH NGHIỆM RÚT RA CHO VIỆT NAM........................................................66
1.3.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc......................................................................66
1.3.2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc.........................................................................67
1.3.3. Kinh nghiệm của các nước OECD...............................................................69
1.3.4. Bài học kinh nghiệm về phân tích tài chính trong giám sát tài chính
đối với Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam..........................................................70
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...............................................................................................71
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM SÁT
TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM.............72
2.1. TỔNG QUAN VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM..............72
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Tập đoàn kinh tế nhà nước ở
Việt Nam .....................................................................................................72
2.1.2. Đặc điểm tổ chức quản lý của các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở
Việt Nam .....................................................................................................76
2.1.3. Đặc điểm hoạt động tài chính của các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở
Việt Nam ảnh hưởng đến Phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam................................79
2.1.4. Tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của các Tập

đoàn kinh tế nhà nước hiện nay...................................................................83
2.2. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT TÀI CHÍNH CỦA CƠ QUAN
ĐẠI DIỆN CHỦ SỞ HỮU ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ TRONG
THỜI GIAN QUA ..................................................................................................86


2.3. THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM SÁT TÀI
CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM ..............88
2.3.1. Thực trạng cơ sở dữ liệu phục vụ phân tích trong giám sát tài chính
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam..........................................88
2.3.2. Thực trạng phương pháp phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam................................89
2.3.3. Thực trạng quy trình phân tích tài chính trong giám sát tài chính
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam..........................................90
2.3.4. Thực trạng nội dung Phân tích tài chính trong giám sát tài chính
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam..........................................90
2.3.4.1. Thực trạng nội dung phân tích tài chính trong giám sát việc
bảo toàn và phát triển vốn ...............................................................91
2.3.4.2. Thực trạng nội dung phân tích tài chính trong giám sát việc
quản lý, sử dụng vốn đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ..........93
2.3.4.3. Thực trạng nội dung phân tích tài chính trong giám sát kết
quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp..................102
2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM
SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở
VIỆT NAM ...........................................................................................................108
2.4.1. Những kết quả đạt được .............................................................................108
2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................................110
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.............................................................................................116
Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG
GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC

Ở VIỆT NAM..............................................................................................................117
3.1. NHỮNG MỤC TIÊU, QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN CÁC TẬP ĐOÀN
KINH TẾ Ở VIỆT NAM ......................................................................................117
3.1.1. Mục tiêu tổng quát hình thành và phát triển các Tập đoàn kinh tế
Việt Nam ...................................................................................................117
3.1.2. Các quan điểm phát triển các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam .....................118
3.2. NGUYÊN TẮC HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG
GIÁM SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯƠC
Ở VIỆT NAM .......................................................................................................120
3.2.1. Nguyên tắc phù hợp ...................................................................................120
3.2.2. Nguyên tắc trung thực và trách nhiệm .......................................................122


3.2.3. Nguyên tắc khách quan ..............................................................................122
3.2.4. Nguyên tắc khả thi và hiệu quả ..................................................................123
3.3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH TRONG GIÁM
SÁT TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHÀ NƯỚC Ở
VIỆT NAM ...........................................................................................................123
3.3.1. Hoàn thiện về cơ sở dữ liệu phục vụ phân tích tài chính trong giám
sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam....................123
3.3.2. Hoàn thiện phương pháp phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam..............................124
3.3.3. Hoàn thiện quy trình phân tích tài chính trong giám sát tài chính
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam........................................125
3.3.4. Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối
với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam ..............................................127
3.3.4.1. Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính trong giám sát tình
hình bảo toàn và phát triển vốn đối với Tập đoàn kinh tế
nhà nước ........................................................................................127
3.3.4.2. Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính trong giám sát việc

quản lý, sử dụng vốn đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước.............132
3.3.4.3. Hoàn thiện nội dung phân tích tài chính trong giám sát kết
quả hoạt động sản xuất kinh doanh đối với Tập đoàn kinh
tế nhà nước ....................................................................................145
3.3.4.4. Bổ sung nội dung giám sát nguy cơ rủi ro tài chính, cảnh
báo nguy cơ phá sản đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước..............149
3.4. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP................................................................161
3.4.1. Đối với Nhà nước và các cơ quan chức năng, cơ quan đại diện chủ
sở hữu vốn nhà nước tại Tập đoàn kinh tế ................................................161
3.4.2. Đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước............................................................162
3.4.3. Đối với các giám sát viên chuyên trách .....................................................163
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................................164
KẾT LUẬN..................................................................................................................165
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐÃ
CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN...................................167
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................168
PHỤ LỤC.....................................................................................................................172


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
BH&CCDV : Bán hàng và cung cấp dịch vụ
BQ
CSH

: Bình quân
: Chủ sở hữu

CĐKT

: Cân đối kế toán

DN
DNNN

: Doanh nghiệp
: Doanh nghiệp nhà nước

DT
DTTC

: Doanh thu
: Doanh thu tài chính

HĐĐT
HĐKD

: Hoạt động đầu tư
: Hoạt động kinh doanh

HĐQT
HĐTC

: Hội đồng quản trị
: Hoạt động tài chính

HTK

: Hàng tồn kho

KD

KQKD

: Kinh doanh
: Kết quả kinh doanh

LCTT
LN

: Lưu chuyển tiền tệ
: Lợi nhuận

LNST
LNTT

: Lợi nhuận sau thuế
: Lợi nhuận kế toán trước thuế

NCS
NSNN

: Nghiên cứu sinh
: Ngân sách nhà nước

NXB

: Nhà xuất bản

SXKD
TCDN

: Sản xuất kinh doanh
: Tài chính doanh nghiệp

TĐKT
TĐKTNN

: Tập đoàn kinh tế
: Tập đoàn kinh tế nhà nước

TSCĐ
TSNH

: Tài sản cố định
: Tài sản ngắn hạn

VCSH
VKD

: Vốn chủ sở hữu
: Vốn kinh doanh


DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

Nội dung

Trang

Bảng 2.1: Các tập đoàn kinh tế nhà nước hiện nay theo quy định của Luật
doanh nghiệp 2014 ............................................................................... 75
Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu tài chính chủ yếu của các Tập đoàn kinh tế nhà nước .......... 84
Bảng 2.3: Thực trạng nội dung phân tích trong giám sát tình hình bảo toàn
và phát triển vốn đối với EVN .............................................................. 92
Bảng 2.4: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát tình hình đầu tư
vốn đối với công ty mẹ - Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam ......................... 95
Bảng 2.5: Thực trạng nội dung phân tích trong giám sát khả năng thanh
toán của cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với Tập đoàn Công
nghiệp Cao su Việt Nam......................................................................100
Bảng 2.6: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát tình hình lưu
chuyển tiền tệ - Công ty mẹ Tập đoàn Công nghiệp Cao su
Việt Nam ............................................................................................101
Bảng 2.7: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát tình hình thực
hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh đối với Tập đoàn Điện Lực
Việt Nam ............................................................................................102
Bảng 2.8: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát kết quả hoạt động
sản xuất kinh doanh đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam ...................103
Bảng 2.9: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát tình hình thực hiện
nghĩa vụ với Ngân sách nhà nước kỳ 6 tháng đầu năm 2016 ................105
Bảng 2.10: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát tình hình trích lập và
sử dụng các quỹ năm 2015 đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam .............106
Bảng 2.11: Thực trạng nội dung Phân tích trong giám sát kết quả hoạt động của
Ban điều hành tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam 2015 ................107
Bảng 3.1: Giám sát tình hình bảo toàn và phát triển vốn đối với Tập đoàn
Dầu Khí Việt Nam...............................................................................128
Bảng 3.2: Giám sát tình hình bảo toàn và phát triển vốn đối với công ty mẹ
- Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam .............................................................130
Bảng 3.3: Giám sát tình hình đầu tư đối với Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam............133

Bảng 3.4: Giám sát tình hình đầu tư đối với công ty mẹ - Tập đoàn Dầu Khí
Việt Nam .............................................................................................134
Bảng 3.5: Hiệu suất sử dụng vốn của toàn Tập đoàn Viễn Thông Quân đội..........135
Bảng 3.6: Hiệu suất sử dụng vốn của công ty mẹ - Tập đoàn Viễn Thông
Quân đội..............................................................................................136
Bảng 3.7: Giám sát tình hình quản lý nợ đối với Tập đoàn Bưu Chính Viễn Thông........138
Bảng 3.8: Giám sát tình hình quản lý nợ đối với công ty mẹ của Tập đoàn
Bưu Chính Viễn Thông........................................................................139
Bảng 3.9: Giám sát tình hình thanh toán nợ đối với Tập đoàn Bưu Chính
Viễn Thông..........................................................................................140
Bảng 3.10: Giám sát tình hình thanh toán nợ đối với công ty mẹ của Tập đoàn
Bưu Chính Viễn Thông ..............................................................................141
Bảng 3.11: Giám sát tình hình lưu chuyển tiền tệ đối với toàn Tập đoàn Viễn
Thông Quân đội ..........................................................................................143
Bảng 3.12: Giám sát tình hình lưu chuyển tiền tệ đối với công ty mẹ Tập đoàn
Viễn Thông Quân đội .................................................................................144
Bảng 3.13: Hiệu quả hoạt động kinh doanh của toàn Tập đoàn Bưu Chính
Viễn Thông .................................................................................................147
Bảng 3.14: Hiệu quả hoạt động kinh doanh của công ty mẹ Tập đoàn Bưu
Chính Viễn Thông ......................................................................................148
Bảng 3.15: Nhận diện rủi ro tài chính của toàn Tập đoàn Dầu khí Việt Nam..............153
Bảng 3.16: Nhận diện rủi ro tài chính của công ty mẹ Tập đoàn Dầu Khí
Việt Nam ....................................................................................................155
Bảng 3.17: Đo lường rủi ro tài chính tại toàn Tập đoàn Bưu Chính Viễn Thông ........157
Bảng 3.18: Đo lường rủi ro tài chính của Tập đoàn VNPT & Tập đoàn Viettel..........157
Bảng 3.19: Đo lường rủi ro tài chính của công ty mẹ -Tập đoàn VNPT và công
ty mẹ - Tập đoàn Viettel .............................................................................159
Bảng 3.20: Chỉ số Z’’tại công ty mẹ - Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam...........................161

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Thực hiện chủ trương đổi mới cơ cấu nền kinh tế, Đảng và Nhà nước ta thí điểm
thành lập một số Tập đoàn kinh tế trên cơ sở các Tổng công ty nhà nước. Đây là vấn đề
rất mới trong xây dựng thể chế kinh tế nước ta, là một bước tiến lớn trong sắp xếp, đổi
mới DNNN nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập kinh tế.
Giám sát tài chính là một trong những công cụ quản lý, trong đó chủ sở hữu
thông qua các hình thức, phương thức và các chỉ tiêu giám sát để thực hiện việc
giám sát tài chính của mình đối với các hoạt động của các Tập đoàn kinh tế nhà
nước, nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động và phát hiện những rủi ro để cảnh báo
doanh nghiệp. Mục tiêu giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước là
đánh giá đúng đắn thực trạng tài chính và hiệu quả hoạt động của Tập đoàn kinh tế,
bảo toàn và phát triển vốn nhà nước đầu tư tại Tập đoàn; nâng cao trách nhiệm của
Tập đoàn kinh tế trong việc chấp hành các quy định của pháp luật trong quản lý, sử
dụng vốn và tài sản nhà nước cũng như giúp cho các chủ thể quản lý kịp thời phát
hiện những yếu kém trong hoạt động sản xuất kinh doanh của Tập đoàn để cảnh
báo, đưa ra các biện pháp chấn chỉnh kịp thời. Chính vì vậy phân tích tài chính
trong giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam sẽ giúp
cho các chủ thể giám sát thấy được bức tranh toàn cảnh về tình hình tài chính của
Tập đoàn kinh tế nhà nước, thấy được tình hình bảo toàn và phát triển vốn nhà nước
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước, thấy được tình hình đầu tư, sử dụng vốn... từ đó
ra quyết định nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tập đoàn kinh tế nhà
nước. Để nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tập đoàn kinh tế, đặc biệt trong bối
cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước thì công tác giám
sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước là hết sức cần thiết. Thực tế hiện
nay việc phân tích tài chính trong giám sát tài chính từ phía cơ quan quản lý nhà
nước và phía cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước

chưa được chú trọng, chưa thực hiện khoa học và đồng bộ cả về nội dung, phương
pháp phân tích, dữ liệu phân tích, quy trình phân tích. Hệ quả dẫn đến hoạt động


2
giám sát tài chính đã không phát huy được tác dụng của mình với vai trò là một
trong những công cụ hữu hiệu của quản lý kinh tế nhà nước. Xuất phát những lý do
trên, NCS đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện Phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam” làm luận án tiến sĩ kinh tế
của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghiên cứu tổng quan các công trình có liên quan đến đề tài có ý nghĩa rất quan
trọng, giúp cho nghiên cứu sinh hệ thống hóa được những vấn đề có tính lý luận chung
về Phân tích tài chính đối với các DN nói chung và đối với các Tập đoàn kinh tế nói
riêng, cũng như những vấn đề về giám sát tài chính để cung cấp thông tin hữu ích cho
các đối tượng quan tâm. Bên cạnh đó, làm rõ được những vấn đề đã được nghiên cứu
và những vấn đề còn bỏ ngỏ làm định hướng cho nghiên cứu của mình. Trong qua trình
tiếp cận các công trình đó, tác giả tiến hành khái quát hoá các công trình nghiên cứu
liên quan đến đề tài theo 2 nhóm sau:
- Các tài liệu nghiên cứu về lý luận Phân tích báo cáo tài chính hoặc Phân tích
tài chính doanh nghiệp của các tác giả là những nhà khoa học kinh tế hàng đầu ở Việt
Nam liên quan đến lý luận Phân tích tài chính trong doanh nghiệp
- Các tài liệu liên quan đến Phân tích tài chính theo nhóm doanh nghiệp đặc thù,
trong Tập đoàn kinh tế hoặc liên quan đến giám sát cũng như giám sát tài chính
Cụ thể:
2.1. Các tài liệu nghiên cứu về lý luận Phân tích báo cáo tài chính hoặc Phân
tích tài chính doanh nghiệp của các tác giả là những nhà khoa học kinh tế hàng
đầu ở Việt Nam
Đề cập đến lý luận về Phân tích tài chính trong giám sát tài chính của Tập đoàn
kinh tế, Phân tích tài chính trong giám sát tài chính doanh nghiệp trong các giáo trình,

sách chuyên khảo đã có rất nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu và công bố.
Cụ thể:
- Theo quan điểm của các nhà khoa học của Học viện Tài chính:
PGS.TS. Nguyễn Trọng Cơ và PGS.TS. Nghiêm Thị Thà đồng chủ biên trong
cuốn sách chuyên khảo: “Đọc và Phân tích Báo cáo tài chính doanh nghiệp“ (Xuất
bản năm 2010) và cuốn giáo trình: “Giáo trình phân tích tài chính doanh nghiệp”
(dùng cho chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Ngân hàng..)Tái bản năm 2015) và GS.


3
Ngô Thế Chi; PGS.TS. Nguyễn Trọng Cơ đồng chủ biên trong cuốn:“Giáo trình Phân
tích Tài chính doanh nghiệp“ (Dùng cho chuyên ngành kế toán, kiểm toán, tài chính
DN) tái bản năm 2015.
Về tiếp cận khái niệm Phân tích tài chính DN hoặc phân tích báo cáo tài chính
DN: Các nhà khoa học của Học viện Tài chính cho rằng: Phân tích tài chính doanh
nghiệp là tổng thể các phương pháp cho phép đánh giá tình hình tài chính đã qua và
hiện nay, dự đoán tình hình tài chính trong tương lai của doanh nghiệp, giúp cho các
nhà quản lý đưa ra các quyết định quản lý hữu hiệu, phù hợp với mục tiêu mà họ quan
tâm [29], [30].
Về tiếp cận phương pháp phân tích: Các nhà khoa học của Học viện Tài chính
tiếp cận phương pháp phân tích tài chính doanh nghiệp theo 3 nhóm phương pháp
như: Phương pháp đánh giá, phương pháp phân tích nhân tố và phương pháp dự đoán
[29], [30].
Về tiếp cận nội dung phân tích: Các nhà khoa học của Học viện Tài chính tiếp
cận nội dung phân tích theo các nội dung như: Phân tích khái quát tình hình tài chính,
Phân tích chính sách tài chính, phân tích tình hình sử dụng vốn, Phân tích tiềm lực tài
chính, Phân tích và dự báo rủi ro tài chính, Phân tích tình hình tăng trưởng [29] hoặc
theo các nội dung như: Phân tích khái quát tình hình tài chính, Phân tích chính sách tài
chính, Phân tích tiềm lực tài chính, Phân tích tình hình tăng trưởng [30].
Về tiếp cận quy trình phân tích: Các nhà khoa học của Học viện Tài chính tiếp

cận quy trình phân tích theo 3 giai đoạn: giai đoạn lập kế hoạch phân tích, giai đoạn
tiến hành phân tích và giai đoạn kết thúc phân tích [29], [30].

- Theo quan điểm của các nhà khoa học của Trường Đại học Kinh tế
quốc dân:
PGS,TS Nguyễn Năng Phúc trong cuốn: “Giáo trình phân tích báo cáo tài
chính “(Tái bản lần thứ hai, năm 2011); PGS,TS Nguyễn Ngọc Quang trong cuốn:
“Phân tích báo cáo tài chính“(Tái bản lần thứ nhất, năm 2013); GS, TS Nguyễn Văn
Công và TS Nguyễn Thị Quyên trong cuốn: “Phân tích báo cáo tài chính doanh
nghiệp” (xuất bản năm 2016)
Về tiếp cận khái niệm phân tích báo cáo tài chính: Các nhà khoa học của Đại
học Kinh tế Quốc dân về cơ bản đều cho rằng: Phân tích Báo cáo tài chính (BCTC) là
quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh số liệu về tài chính trong kỳ hiện tại


4
với các kỳ kinh doanh đã qua. Thông qua việc phân tích Báo cáo tài chính sẽ cung cấp
cho người sử dụng thông tin có thể đánh giá tiềm năng, hiệu quả kinh doanh cũng như
những rủi ro về tài chính trong tương lai của doanh nghiệp. [34],[43].
Về tiếp cận phương pháp phân tích: Các nhà khoa học của Trường đại học Kinh
tế quốc dân về cơ bản đều tiếp cận các phương pháp phân tài chính doanh nghiệp hoặc
phân tích báo cáo tài chính theo các nhóm phương pháp như phương pháp so sánh,
phương pháp loại trừ, phương pháp Dupont, phương pháp dự báo. [26],[34].
Về tiếp cận nội dung phân tích: Các nhà khoa học của Trường đại học Kinh tế
quốc dân tiếp cận nội dung Phân tích tài chính doanh nghiệp các nội dung như: Phân
tích khái quát tình hình tài chính của doanh nghiệp, Phân tích cấu trúc và cân bằng tài
chính, Phân tích tình hình công nợ và khả năng thanh toán, phân tích hiệu quả kinh
doanh và phân tích dấu hiệu khủng hoảng và rủi ro tài chính. [26],[34]. Theo GS
Nguyễn Văn Công và TS Nguyễn Thị Quyên trong cuốn sách: “đã xác định nội dung
phân tích báo cáo tài chính bao gồm: Đánh giá khái quát tình hình tài chính doanh

nghiệp và cân bằng tài chính; đòn bẩy và cấu trúc tài chính; Phân tích tình hình và khả
năng thanh toán, rủi ro tài chính và kết quả kinh doanh, Phân tích khả năng sinh lời,
phân tích dòng tiền, phân tích giá trị doanh nghiệp và dự báo các chỉ tiêu tài chính [47].
Về tiếp cận quy trình phân tích: Các nhà khoa học của Trường đại học Kinh tế
quốc dân đều tiếp cận quy trình phân tích theo 3 giai đoạn: Chuẩn bị phân tích, tiến
hành phân tích và kết thúc phân tích [26].
- Theo quan điểm của các nhà khoa học đến từ các trường đại học khác:
TS Ngô Kim Phương - Trường đại học Kinh tế Thành phố Hố Chí Minh trong
cuốn: “Phân tích tài chính doanh nghiệp“ đến từ Đại học kinh tế TP. Hồ Chí
Minh...Tác giả Ngô Kim Phượng đã đề cập đến nội dung Phân tích theo các khía cạnh:
Phân tích chi phí và đòn bẩy hoạt động; Phân tích kết quả kinh doanh; Phân tích cơ cấu
nguồn vốn và tài chính; Phân tích lưu chuyển tiền tệ; Phân tích các hệ số tài chính.
Đồng thời tác giả cho rằng để phân tích tài chính doanh nghiệp, cần sử dụng các
phương pháp phân tích nghiệp vụ như phương pháp so sánh, phương pháp loại trừ,
phương pháp liên hệ cân đối.[24].
TS Lê Thị Xuân và Ths Nguyễn Xuân Quang đã đề cập đến các phương pháp
phân tích tài chính doanh nghiệp như phương pháp so sánh, phương pháp phân tổ,
phương pháp xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến kết quả kinh tế, phương


5
pháp phân tích số tỷ lệ, phương pháp phân tích Dupont, phương pháp phân tích khác.
Đồng thời các tác giả cho rằng nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp bao gồm:
Phân tích tình hình và kết quả kinh doanh, Phân tích các mối quan hệ cân bằng trên
bảng CĐKT, Phân tích các tỷ số tài chính, Phân tích lưu chuyển tiền tệ và dự báo
BCTC. Về quy trình phân tích thì các tác giả đề cập đến 5 giai đoạn như: Lập kế hoạch
phân tích, Thu thập và xử lý thông tin, Xác định những biểu hiện đặc trưng, Phân tích,
Tổng hợp và dự đoán. [22].
- Theo quan điểm của các nhà khoa học kinh tế ở nước ngoài:
Tác giả Leopold A.Bernstein (1989) trong tài liệu “Financial statement

analysis: Theory, application and interpertation” đã nghiên cứu Phân tích tài chính
doanh nghiệp như vai trò của Phân tích tài chính, nội dung, phương pháp phân tích tài
chính trong doanh nghiệp. Với nguồn dữ liệu phân tích tài chính, tác giả đã xây dựng
các chỉ tiêu phân tích cho từng báo cáo tài chính như các chỉ tiêu phân tích bảng cân
đối kế toán, các chỉ tiêu phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và báo cáo lưu
chuyển tiền tệ
Tác giả Josette Peyrard (2005) trong tài liệu “Phân tích tài chính doanh nghiệp”
(Bản dịch) đã đề cập đến những vấn đề của phân tích tài chính doanh nghiệp như
phương pháp phân tích, dữ liệu sử dụng trong Phân tích tài chính, nội dung Phân tích
tài chính doanh nghiệp. Theo tác giả thì nội dung Phân tích tài chính chủ yếu đề cập
đến Phân tích hiệu quả hoạt động, phân tích khả năng sinh lợi, phân tích rủi ro và phân
tích tăng trưởng [16].
Theo một số nhà khoa học khác tại Mỹ cho rằng quy trình phân tích cần được
thực hiện theo 3 giai đoạn: Chuẩn bị phân tích, tiến hành phân tích và kết thúc phân
tích [54], [57]. Và phương pháp phân tích là phương pháp so sánh, phương pháp tỷ số
hoặc phương pháp Dupont [57].
Như vậy, Tác giả luận án cho rằng, tất cả các nhà khoa học của các trường Đại
học khối kinh tế đều làm rõ các vấn đề lý luận về Phân tích TCDN hoặc Phân tích báo
cáo tài chính doanh nghiệp như nội dung và chỉ tiêu phân tích, phương pháp phân tích,
quy trình phân tích. Về cơ bản những nội dung và chỉ tiêu phân tích tài chính của các
nhà khoa học đến từ các trường Đại học khác nhau không có sự khác biệt lớn mà chỉ
có một số điểm khác nhau ở chỗ: cách sử dụng các chỉ tiêu cho một nội dung phân tích
tài chính và công thức xác định chỉ tiêu đôi khi không giống nhau. Đồng thời các cách


6
tiếp cận về phương pháp của các nhóm tác giả đều theo phương pháp đánh giá,
phương pháp phân tích nhân tố và các phương pháp dự báo. Quy trình phân tích được
các tác giả tiếp cận theo 3 giai đoạn: Chuẩn bị phân tích (Lập kế hoạch phân tích),
tiến hành phân tích và kết thúc phân tích.

2.2. Các tài liệu liên quan đến Phân tích tài chính theo nhóm doanh nghiệp
đặc thù, liên quan đến Tập đoàn kinh tế hoặc liên quan đến giám sát tài chính
Thứ nhất: Các tài liệu liên quan đến Tập đoàn kinh tế hoặc Phân tích tài
chính trong Tập đoàn kinh tế
Sách chuyên khảo “Quản trị rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà
nước. Lý luận - thực tiễn” do PGS,TS Nguyễn Trọng Cơ và PGS,TS Nghiêm Thị Thà
đồng chủ biên (2013). Các tác giả đã đi sâu vào các nội dung như Tổng quan về Tập
đoàn kinh tế nhà nước; lý luận rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước;
Quản trị rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước và đặc biệt các tác giả đi
sâu khảo sát thực trạng quản trị rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở
Việt Nam từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tài chính
trong các tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam. [32].
Sách chuyên khảo “Thành lập và quản lý các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam”,
(1996), của tác giả Nguyễn Đình Phan đã đề cập đến các mô hình Tập đoàn kinh tế và
mô hình Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam, đồng thời tác giả đề cập đến những vấn đề về
quản lý tập đoàn kinh tế trong giai đoạn hiện nay ở Việt Nam.[23].
Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Hoàng Văn Ninh năm 2010 (Học viện tài
chính) về đề tài: “Tổ chức hệ thống thông tin kế toán phục vụ công tác quản lý trong
các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam”. Luận án đã tập trung nghiên cứu về mặt lý luận
khái niệm Tập đoàn kinh tế; Thông tin kế toán và vai trò của Thông tin kế toán trong
các Tập đoàn kinh tế; Yêu cầu của Thông tin kế toán trong các Tập đoàn kinh tế phục
vụ công tác quản lý; Tổ chức hệ thống thông tin kế toán phục vụ công tác quản lý
trong các Tập đoàn kinh tế; Bên cạnh đó luận án đã đi sâu nghiên cứu kinh nghiệm
của quốc tế trong tổ chức hệ thống thông tin kế toán và rút ra bài học cho các Tập
đoàn kinh tế ở Việt Nam. Luân án đã khảo sát thực trạng tổ chức thông tin kế toán
phục vụ công tác quản lý trong các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam từ đó đưa ra các giải


7
pháp hoàn thiện tổ chức thông tin kế toán phục vụ công tác quản lý trong các Tập

đoàn kinh tế ở Việt Nam [18].
Luận án tiến sĩ kinh tế năm 2012 của tác giả Nguyễn Thị Thanh (Học viện Tài
chính) về đề tài: “Hoàn thiện nội dung và phương pháp phân tích tài chính trong các
Tập đoàn kinh tế hoạt động theo mô hình công ty mẹ - con ở Việt Nam”. Luận án đã đề
cập đến lý luận về Tập đoàn kinh tế và Phân tích tài chính trong Tập đoàn kinh tế hoạt
động mà không đề cập gì đến Phân tích tài chính phục vụ giám sát tài chính trong các
Tập đoàn kinh tế. Luận án đã đi sâu khảo sát thực trạng Phân tích tài chính tại các Tập
đoàn kinh tế nhà nước hoạt động theo mô hình công ty mẹ - con, trên cơ sở đó đưa ra
các giải pháp hoàn thiện Phân tích tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước hoạt
động theo mô hình công ty mẹ - con ở Việt Nam. Với nội dung này thì luận án chỉ tiếp
cận đến thực trạng nguồn tài liệu phục vụ phân tích, thực trạng phương pháp phân tích;
thực trạng tổ chức phân tích; thực trạng nội dung Phân tích trong các Tập đoàn kinh tế
hoạt động theo mô hình công ty mẹ - con mà chưa đề cập đến sử dụng nguồn tài liệu,
phương pháp phân tích, quy trình nội dung Phân tích tài chính phục vụ mục tiêu giám
sát Tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam.[35]
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Tài chính: “Xây dựng các chỉ tiêu kiểm soát
rủi ro tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam” (2012) của TS Vũ Văn Ninh
và Ths Phạm Văn Bình đồng chủ nhiệm. Đề tài đã nghiên cứu những vấn đề về Tập
đoàn kinh tế, rủi ro tài chính trong Tập đoàn kinh tế, nghiên cứu thực trạng tình hình tài
chính và nhận diện rủi ro tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam, từ đó xây
dựng các chỉ tiêu kiểm soát rủi ro tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế ở Việt Nam.
Mặc dù đề tài đã tiếp cận đến các chỉ tiêu kiểm soát rủi ro đối với Tập đoàn kinh tế ở
Việt Nam cụ thể là Tập đoàn Kinh tế nhà nước và Tập đoàn Kinh tế tư nhân nhưng đề
tài chưa nghiên cứu các vấn đề về Phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với
các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam.[54]
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Tài chính: “Quản trị rủi ro tài chính tại các
Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam hiện nay - Thực trạng và giải pháp”(2012) do
PGS,TS Nguyễn Trọng Cơ và PGS,TS Nghiêm Thị Thà đồng chủ nhiệm. Đề tài đã đi
sâu vào các nội dung quản trị rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước như
nhận diện, đo lường, kiểm soát rủi ro tài chính và đặc biệt đề tài đi sâu khảo sát thực

trạng quản trị rủi ro tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam trên cơ


8
sở đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tài chính tại các Tập đoàn kinh tế nhà nước, căn
cứ vào định hướng phát triển Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam đề tài đã đưa ra
các giải pháp tài chính nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tài chính trong các tập
đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam. Đề tài chỉ mới đề cập đến khía cạnh Tập đoàn kinh
tế nhà nước ở Việt Nam cũng như vấn đề về quản trị rủi ro tài chính mà chưa đi sâu
vào Phân tích tài chính phục vụ công tác giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế
nhà nước ở Việt Nam.
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Học viện Tài chính: “Phân tích tài chính tại
Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam. Thực trạng và giải pháp” (2012) của TS Nguyễn Thị
Thanh và các cộng sự. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu về lý luận Phân tích tài chính trong
các Tập đoàn kinh tế, khảo sát thực trạng công tác Phân tích tài chính tại Tập đoàn
Dầu Khí Việt Nam trên cơ sở định hướng phát triển Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, đề
tài đã đưa ra các nhóm giải pháp hoàn thiện Phân tích tài chính tại Tập đoàn Dầu Khí
Việt Nam. Đề tài chỉ đề cập đến cơ sở dữ liệu, phương pháp phân tích, tổ chức phân
tích và nội dung Phân tích tài chính tại một Tập đoàn kinh tế nhà nước đứng trên các
phương diện là nhà quản lý, chủ sở hữu, nhà đầu tư.. mà chưa đi sâu vào nghiên cứu
Phân tích tài chính phục vụ giám sát tài chính trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở
Việt Nam [36].
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Học viện Tài chính: “Hoàn thiện nội dung phân
tích BCTC của các DN thuộc tập đoàn FPT” (2014) của TS Phạm Thị Quyên. Đề tài
đã đi sâu vào lý luận về nội dung Phân tích báo cáo tài chính, Khảo sát về Tập đoàn
FPT từ quá trình hình thành phát triển, đặc điểm tổ chức quản lý, và nhất là khảo sát
nội dung Phân tích báo cáo tài chính tại Tập đoàn FPT từ đó đưa ra các giải pháp hoàn
thiện nội dung Phân tích báo cáo tài chính tại Tập đoàn FPT. Đề tài chỉ đi sâu vào nội
dung Phân tích BCTC của một Tập đoàn kinh tế tư nhân ở Việt Nam mà không đi sâu
vào Phân tích tài chính phục vụ giám sát tài chính tại các tập đoàn kinh tế nhà nước ở

Việt Nam.[40]
Tác giả luận án cho rằng hầu hết các tác giả đã đề cập đến Tập đoàn kinh tế
như Thành lập và quản lý; quản trị rủi ro tài chính; kiểm soát rủi ro tài chính; Tổ chức
hệ thống thông tin kế toán phục vụ công tác quản lý; Nội dung phân tích và phương
pháp phân tích trong các Tập đoàn kinh tế nhà nước hoặc Tập đoàn kinh tế cụ thể.
Chưa có tác giả nào đề cập đến Phân tích tài chính tài chính trong giám sát tài chính


9
đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước và NCS cho rằng đây là khoảng trống mà NCS sẽ
tiếp tục nghiên cứu.
Thứ hai: Các tài liệu liên quan đến giám sát tài chính
Sách chuyên khảo: “Cẩm nang hướng dẫn giám sát tài chính” (2015) của Cục
Tài chính doanh nghiệp - Bộ Tài chính ban hành. Tài liệu đã làm rõ và cung cấp các
hướng dẫn chi tiết đối với một số quy định tại Nghị định số 61/2013/NĐ-CP, từ đó
giúp các bên liên quan có thể vận dụng hiệu quả các yêu cầu pháp lý trong công tác
giám sát tài chính các doanh nghiệp, bên cạnh đó tài liệu cũng cung cấp những thông
lệ về quản trị doanh nghiệp như hệ thống quản trị rủi ro, kiểm soát nội bộ và kiểm
toán nội bộ, đặc biệt là hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp [12].
Sách chuyên khảo: “Hệ thống giám sát tài chính Việt Nam” (2011) của PGS,TS
Tô Ngọc Hưng - Học viện Ngân hàng đã giới thiệu về hệ thống giám sát tài chính, rủi
ro của hệ thống giám sát tài chính, nội dung hệ thống giám sát tài chính, hiệu lực của hệ
thống giám sát tài chính và các mô hình giám sát tài chính nói chung và thực trạng hệ
thống giám sát tài chính ở Việt Nam như cấu trúc, đặc điểm, thực trạng hoạt động của
hệ thống giám sát tài chính ở Việt Nam, đồng thời tác giả đưa ra thực trạng phối hợp
giữa chủ thể quản lý và các kênh giám sát trên thị trường tài chính ở Việt Nam từ đó
xây dựng hệ thống giám sát tài chính ở Việt Nam. Tác giả đã đề cập đến hệ thống giám
sát tài chính đối với các tổ chức tài chính như Ngân hàng, công ty chứng khoán, Các tổ
chức phi ngân hàng, các công ty Bảo hiểm [52].

Luận án tiến sĩ kinh tế năm 2013 của tác giả Nguyễn Tiến Hùng (Trường Đại
học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh) về đề tài: “Giám sát an toàn tài chính đối với các
doanh nghiệp bảo hiểm ở Việt Nam”. Luận án tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về
điều kiện thành lập, hoạt động của các DNBH trên thị trường Việt Nam. Tuy nhiên
luận án này không đề cập gì đến Phân tích tài chính phục vụ giám sát tài chính tại các
Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam [37].
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Tài chính: “Giải pháp nâng cao năng lực
giám sát hoạt động tài chính của doanh nghiệp sau cổ phần hoá DNNN”(2012) của
TS. Nguyễn Tuấn Phương và các cộng sự. Đề tài đề cập đến các vấn đề lý luận về giám
sát hoạt động tài chính của doanh nghiệp sau cổ phần hóa DNNN như những vấn đề cơ
bản về doanh nghiệp sau cổ phần hoá, vốn nhà nước và hoạt động tài chính của DN sau


10
cổ phần hoá DNNN, giám sát hoạt động tài chính của DN sau cổ phần hoá DNNN, đề
tài đã đi sâu nghiên cứu kinh nghiệm của quốc tế về giám sát hoạt động tài chính của
DN sau cổ phần hoá DNNN và rút ra bài học cho Việt Nam. Đề tài đã nghiên cứu thực
trạng giám sát hoạt động tài chính của DN sau cổ phần hoá DNNN và đưa ra các giải
pháp nâng cao năng lực giám sát hoạt động tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước
ở Việt Nam. Đề tài mặc dù có đề cập đến giám sát tài chính đối DN sau cổ phần hoá
DNNN nhưng chưa đề cập đến Phân tích tài chính trong giám sát tài chính tại các Tập
đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam [38].
Kinh nghiệm giám sát tài chính tại Mỹ: Để có thể dự báo và kiểm soát được rủi
ro tài chính, các Tập đoàn kinh tế của Mỹ thường áp dụng nhiều phương pháp như:
Phương pháp so sánh, phương pháp tỷ lệ. Tuy nhiên để dự báo nguy cơ phá sản của
Tập đoàn kinh tế của Mỹ, sử dụng các chỉ tiêu phân tích tài chính riêng biệt để chấm
điểm xếp hạng thì không thể dự báo chính xác xu hướng khả năng xảy ra khó khăn về
tài chính của doanh nghiệp, vỡ nợ cũng phụ thuộc vào nhận thức riêng của từng chủ thể
quản lý. Nhiều biến số đó được sử dụng trong các mô hình kiểm soát rủi ro tài chính để
tăng cường tính dự báo nguy cơ vỡ nợ. Một trong các phương pháp đó được kiểm tra

kỹ lưỡng và được nhiều doanh nghiệp chấp nhận rộng rãi ở Mỹ hiện nay là hàm thống
kê Z-score của Altman. Chỉ số này giúp các doanh nghiệp dự đoán được nguy cơ phá
sản trong tương lai gần để từ đó biết được mức độ rủi ro của mình. Hệ số nguy cơ phá
sản, hay cũng gọi là Z score do nhà kinh tế học Hoa Kỳ Edward I. Altman, giảng viên
trường đại học New York thiết lập. Hệ số này chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp chứ
không áp dụng cho các định chế tài chính như ngân hàng hay là các công ty đầu tư tài
chính. Ở Mỹ, chỉ số Z score đó dự đoán tương đối chính xác tình hình phá sản cũng
như mức độ rủi ro của các doanh nghiệp trong tương lai gần. Có khoảng 95% doanh
nghiệp phá sản được dự báo nhờ Z score trước ngày sập tiệm một năm, nhưng tỷ lệ này
giảm xuống chỉ còn 74% cho những dự báo trong vòng 2 năm.
Tác giả luận án cho rằng: Các tài liệu trên đã đề cập đến giám sát tài chính với
giác độ là đối tượng bên ngoài (cơ quan quản lý nhà nước) hướng dẫn giám sát tài
chính tại doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước hoặc giới thiệu về
hệ thống giám sát tài chính đối với các tổ chức tài chính như Ngân hàng, công ty
chứng khoán, Bảo hiểm hoặc giám sát an toàn tài chính đối với lĩnh vực bảo hiểm, kinh
nghiệm giám sát tài chính đối với DN ở Mỹ. Nhưng hiện nay chưa có tác giả nào đề


11
cập đến vấn đề giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam. Đây
là khoảng trống mà NCS sẽ tiếp tục nghiên cứu trong luận án.
Như vậy qua các tài liệu nghiên cứu cho thấy: Mặc dù ít nhiều các tài liệu đã đề
cập đến quản lý tài chính, giám sát tài chính, Phân tích tài chính doanh nghiệp, nội
dung, hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính và những vấn đề liên quan đến Tập đoàn
kinh tế. Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu nói trên chưa có đề tài nào đề cập đến Phân
tích tài chính trong giám sát tài chính tại các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
đứng trên góc độ cung cấp thông tin cho chủ sở hữu. Chính vì vậy,qua thời gian nghiên
cứu, tìm hiểu, NCS quyết định đi sâu nghiên cứu nhằm mục đích hoàn thiện Phân tích
tài chính trong giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam.
3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án

- Hệ thống hoá và nâng cao những vấn đề lý luận chung về phân tích tài chính
trong giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế

- Nghiên cứu và đánh giá thực trạng phân tích tài chính trong giám sát tài chính
đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam đứng trên góc độ là cơ quan đại
diện chủ sở hữu vốn nhà nước.
- Đề xuất các giải pháp cơ bản để hoàn thiện phân tích tài chính trong giám sát
tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam nhằm trợ giúp cho cơ quan
đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại Tập đoàn kinh tế có những thông tin trực quan, dễ
hiểu về tình hình tài chính của các Tập đoàn kinh tế và giám sát tài chính đối với các
Tập đoàn kinh tế nhà nước.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
* Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của luận án là: Phân tích tài chính trong giám sát tài
chính đối với Tập đoàn kinh tế
* Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Phân tích tài chính trong giám sát tài chính của cơ quan đại diện
chủ sở hữu vốn đối với Tập đoàn kinh tế Nhà nước ở Việt Nam
+ Về không gian: Các Tập đoàn kinh tế nhà nước hoạt động theo quy định của
luật doanh nghiệp 2014.
+ Về thời gian: Nghiên cứu Phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với


12
các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2011 đến nay. Các đề xuất
và khuyến nghị đến năm 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu của luận án
5.1. Phương thức tiếp cận
Để tiếp cận đề tài nghiên cứu, giải quyết được các câu hỏi nghiên cứu và mục

tiêu nghiên cứu đề ra, tác giả đã vận dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định lượng
và phương pháp nghiên cứu định tính trong quá trình thực hiện nghiên cứu và giải
quyết vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu định lượng được tiến hành thông qua việc thu
thập dữ liệu bằng số và giải quyết quan hệ trong lý thuyết và nghiên cứu quan hệ theo
quan điểm diễn dịch. Phương pháp định lượng được sử dụng thông qua phương pháp
thống kê mô tả nhằm tóm tắt, tổng kết kết quả của các dữ liệu định lượng thu thập được
qua quan sát, khảo sát thực tế. Phương pháp định tính được NCS thực hiện thông qua
việc thu thập dữ liệu dưới dạng văn bản, quyết định và thông qua nghiên cứu các ý
kiến của các đối tượng được phỏng vấn, các chuyên gia, nhằm mô tả và phân tích đặc
điểm về hoạt động kinh doanh, tổ chức quản lý, đặc điểm hoạt động tài chính ảnh
hưởng đến phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà
nước ở Việt Nam.. Từ đó tiếp cận đối tượng nghiên cứu nhằm mô tả và phân tích đặc
điểm của đối tượng nghiên cứu...
+ Phương pháp tổng hợp, phân tích hệ thống hóa những vấn đề lý luận và
thực tiễn.
+ Phương pháp khảo sát, đánh giá tài liệu, quan sát, kiểm chứng để nghiên cứu,
tổng kết, phân tích làm nổi bật thực trạng các vấn đề nghiên cứu, xác định rõ những
nguyên nhân làm cơ sở đề xuất những định hướng và giải pháp hoàn thiện phân tích tài
chính trong giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
+ Phương pháp thống kê, so sánh: sử dụng các số liệu thống kê để phân tích, so
sánh, tổng kết và rút ra các kết luận làm cơ sở đề xuất những định hướng và giải pháp
hoàn thiện phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà
nước ở Việt Nam
Cụ thể:
- Luận án sử dụng phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp, khảo sát, áp dụng
các công cụ tin học… Các phương pháp này giúp tác giả có luận cứ khoa học để cập


13
nhật số liệu tài chính nhằm đánh giá công tác phân tích tài chính trong giám sát tài

chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam, từ đó đề xuất phải pháp.
+ Luận án chọn mẫu nghiên cứu là các cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại 7
Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam như Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng Sản
Việt Nam; Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam; Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam; Tập
đoàn Bưu chính Viễn Thông; Tập đoàn Hoá Chất Việt Nam; Tập đoàn Viễn Thông
Quân đội; Tập đoàn Điện Lực Việt Nam là Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và phát
triển nông thôn, Bộ Thông Tin và Truyền Thông, Bộ Quốc Phòng. Luận án sử dụng bộ
số liệu trên báo cáo tài chính, báo cáo giám sát của các Tập đoàn kinh tế nhà nước từ
năm 2011 đến 2015. Tác giả đã sử dụng các phương pháp thống kê, tổng hợp, phân
tích, so sánh để tính toán các chỉ tiêu cơ bản phản ánh hoạt động tài chính của các Tập
đoàn kinh tế nhà nước trong thời gian qua, đó là: hoạt động huy động vốn, hoạt động
đầu tư và sử dụng vốn, hoạt động phân phối lợi nhuận sau thuế. Tiếp theo luận án
nghiên cứu nội dung phân tích tài chính phục vụ giám sát tài chính đối với các Tập
đoàn kinh tế này trong thời gian qua.
+ Luận án sử dụng phương pháp điều tra để thu thập các thông tin về thực trạng
sử dụng phân tích tài chính trong giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà
nước ở Việt Nam. Đối tượng điều tra là cơ quan đại diện Bộ chủ quản (Bộ Công
Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Quốc Phòng, Bộ Nông nghiệp & Phát triển
nông thôn) tại 7 Tập đoàn kinh tế và 7 Tập đoàn kinh tế.
5.2. Quá trình thu thập dữ liệu
Tác giả tiến hành thu thập dữ liệu từ hai nguồn chính là nguồn dữ liệu sơ cấp và
nguồn dữ liệu thứ cấp
+ Nguồn dữ liệu sơ cấp: Là những dữ liệu do tác giả luận án tự thu thập, chưa
qua xử lý, được thu thập lần đầu và thu thập trực tiếp từ các đơn vị thuộc tổng thể
nghiên cứu thông qua các cuộc điều tra, khảo sát. Nguồn dữ liệu sơ cấp được tác giả
luận án thu thập thông qua các phiếu điều tra, khảo sát đối với các cán bộ đại diện chủ
sở hữu vốn nhà nước tại Tập đoàn, cũng như đối với Ban Kiểm soát của Tập đoàn. Đây
là những thông tin tác giả khảo sát từ năm 2011 đến năm nay.
+Nguồn dữ liệu thứ cấp là những dữ liệu đã được xử lý bởi các Tập đoàn kinh
tế thuộc tổng thể nghiên cứu, do Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại các Tập đoàn

14
kinh tế nhà nước được khảo sát cung cấp hoặc do tác giả tự thu thập từ các nguồn
thông tin sẵn có như báo đài, internet, website của các đơn vị. Đây là minh chứng quan
trọng và cần thiết, phản ánh một cách trung thực và chính xác thực trạng phân tích tài
chính phục vụ giám sát tài chính đối với các Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
-Về phạm vi khảo sát thu thập dữ liệu: Tác giả tiến hành tập trung khảo sát các
đối tượng nghiên cứu theo mẫu chọn trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến nay..
Việc khảo sát nhằm phục vụ cung cấp thông tin cho đại diện chủ sở hữu nhà nước tại
Tập đoàn. Quá trình thu thập dữ liệu tiến hành theo 3 bước:
Bước 1: Xác định đối tượng khảo sát:
Đối tượng khảo sát là cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại 7 Tập đoàn
kinh tế nhà nước ở Việt Nam. Đối với các cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập
đoàn kinh tế nhà nước khảo sát có: Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn Công
nghiệp Than - Khoáng Sản Việt Nam; Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn
Dầu Khí Việt Nam; Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su
Việt Nam; Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn Bưu chính Viễn Thông; Cơ
quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn Hoá Chất Việt Nam; Cơ quan đại diện chủ
sở hữu vốn tại Tập đoàn Viễn Thông Quân đội; Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại
Tập đoàn Điện Lực Việt Nam. Bên cạnh đó đối tượng khảo sát còn là 7 tập đoàn kinh
tế nhà nước ở Việt Nam
Bước 2: Xác định nội dung phiếu khảo sát
Các câu hỏi điều tra, khảo sát được xây dựng chủ yếu dựa trên các câu hỏi
nghiên cứu tổng quát và các câu hỏi nghiên cứu cụ thể, phục vụ cho mục đích điều tra
và thu thập dữ liệu. Các câu hỏi được đề cập trong phiếu khảo sát tại các Tập đoàn kinh
tế và các cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại Tập đoàn được trình bày logis, đảm bảo
sự kết nối giữa câu hỏi điều tra với câu hỏi nghiên cứu và mục tiêu nghiên cứu thông
qua các chủ đề được tổng kết từ nghiên cứu lý luận và khung lý thuyết đã được phát
triển của đề tài.

Nội dung câu hỏi trong phiếu khảo sát đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu
vốn nhà nước tại Tập đoàn kinh tế nhà nước
Phần I: Thông tin chung về đối tượng khảo sát
Phần này bao gồm các câu hỏi như: Tên đối tượng được khảo sát, Đơn vị công
tác, chức vụ, điện thoại, Email.


15
Phần II: Tổ chức phân tích, Nguồn tài liệu phân tích tài chính phục vụ giám sát
tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Phần III: Thông tin về phương pháp phân tích tài chính phục vụ giám sát tài
chính trong Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Phần VI: Thông tin về nội dung (chỉ tiêu) phân tích tài chính phục vụ giám sát
tài chính trong Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Nội dung câu hỏi trong phiếu khảo sát tại Tập đoàn kinh tế
Phần I: Thông tin chung về Tập đoàn kinh tế
Phần này bao gồm các câu hỏi như: Tên giao dịch, địa chỉ giao dịch, Chủ sở
hữu quản lý, thời gian thành lập; Lĩnh vực hoạt động, Ngành nghề kinh doanh chính,
Tổng số vốn kinh doanh
Phần II: Tổ chức phân tích, Nguồn tài liệu phân tích tài chính phục vụ giám sát
tài chính đối với Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Phần III: Thông tin về phương pháp phân tích tài chính phục vụ giám sát tài
chính trong Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Phần VI: Thông tin về nội dung (chỉ tiêu) phân tích tài chính phục vụ giám sát
tài chính trong Tập đoàn kinh tế nhà nước ở Việt Nam
Bước 3: Gửi phiếu khảo sát đến các đối tượng
Trên cơ sở các mẫu đã lựa chọn là các cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà
nước tại Tập đoàn kinh tế nhà nước như Bộ Công Thương, Bộ nông nghiệp và Phát
triển nông thôn, Bộ Thông tin và Truyền Thông, Bộ Quốc Phòng và 7 tập đoàn kinh
tế nhà nước. Sau khi tiến hành khảo sát, NCS liên hệ qua điện thoại và qua sự giới

thiệu của người quen, có tất cả 7 Tập đoàn kinh tế nhà nước và các cơ quan đại diện
chủ sở hữu vốn nhà nước tại Tập đoàn kinh tế thuộc mẫu lựa chọn đồng ý tham gia
khảo sát và phỏng vấn qua điện thoại hoặc phỏng vấn trực tiếp. Trên cơ sở đó, tác giả
luận án tiến hành gửi các phiếu khảo sát theo địa chỉ email, đường bưu điện do các
đơn vị cung cấp.
5.3. Về phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu
Trên cơ sở dữ liệu sơ cấp thu thập được từ các cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn
nhà nước tại Tập đoàn kinh tế và các Tập đoàn kinh tế, tác giả luận án tiến hành xử lý
nhằm tổng hợp, phân loại, sàng lọc, lựa chọn và tóm lược dữ liệu để có thể sử dụng