Phân tích truyện ngắn: Vợ nhặt (3)

vợ nhặt

kim lân
Văn học VN sau năm 1945 không chỉ giàu tính chiến đấu mà còn giầu tính nhân
đạo , hai tính chất này không tách rời nhau,bởi vì cuộc chiến đấu của dân tộc hơn ba
mơi năm nhằm mục đích khẳng định con ngời , giải phóng con ngời; và mặt khác,
muốn bảo vệ con ngời, thơng yêu con ngời , ngời ta phải dấn thân vào chiến đấu. Vợ
Nhặt của Kim Lân đợc hoàn thành vào thời gian sau năm 1955 , trên cơ sở một bản
thảo cũ viết ngay sau Cách mạng Tháng Tám . Khoảng cách mời năm đã giúp ông thể
nghiệm sâu sắc t tởng của tác phẩm , làm cho nó trở thành một tác phẩm mang những
giá trị nhân đạo hết sức sâu sắc và phong phú.
Tác phẩm bắt đầu bằng việc miêu tả sự đổi thay to lớn của xóm làng khi nạn đói
tràn tới. anh cu Tràng , một ngời vô t, vui tính , đợc trẻ con yêu mến là thế mà nay đi
từng bớc mệt mỏi() cái đầu trọc nhẵn chúi về đằng trớc. Các lều chợ đầy những
ngời đòi bồng bế, dắt díu nhau xanh xám nh những bóng ma , sáng nào cũng thấy
ba bốn cái xác ngời chết đói nằm ngổn ngang Nạn đói tràn đến đang gieo rắc chết
chóc và xoá mất sinh khí của xóm làng . Làng xóm xơ xác, đêm về không nhà nào có
ánh đèn , lửa. Trên cây gạo ngoài làng , tiếng quạ kêu hoà với tiếng hờ khóc ngời chết
. Hình nh không ai tin là mình có thể sống qua nạn đói, và ngời đói, qua biểu hiện của
cô gái mà Tràng gặp ở nhà kho trên tỉnh , cái đói đang làm mất dần nhân cách của cô:
ăn nói chua ngoa, chỏng lỏn, liều lĩnh. Giữa lúc ấy thì Tràng nhận ngời đàn bà kia
làm vợ và đa cô về làng. Ngời ta thồng nói nạn đói làm cho con ngời mất giá, một cô
gái phải theo không một ngời đàn ông một ngời đàn ông không quen biết chỉ vì bốn
bát bánh đúc. Nhng đó chỉ là cái nhìn bên ngoài, không phải là cái nhìn của nhà văn.
Với tấm lòng nhất mực nhân hậu nhà văn nhìn thấy khát vọnh đợc sống, còn bức thiết
của cô gái. Ông cũng thấy niềm khát vọng đợc có vợ của anh cu Tràng . anh cũng liều
lĩnh, tặc lỡi: kệ , cứ đón cô ta về đã .
Lòng yêu thơng, trân trọng của tác giảđối với những ngời bất hạnh thể hiện ở
cuộc dắt díu về làng của hai ngời . Nhà văn không hề có chút rẻ rúng nào khi miêu tả
cuộc về làng của họ. trái lại ngòi bút tơi vui , dí dỏm,tinh tế đã khắc hoạ mọi cảm
nhận hạnh phúc của Tràng. Hơn hai mơi lần truyện ngắn nhắc đến nụ cời của Tràng:

khi thì phờn phơ, khi thì tủm tỉm, khi thì bật cời. Đi bên cạnh cô gái gày gò và rách
nh tổ đỉa Tràng không hề gợn trong tình cảm mình mộy chút gì nh coi thờng cô gái
do cô đã theo không mình vì bốn bát bánh đúc !Anh không hề có tình cảm lên mặt do
trong túi mình đang rích bố cu . Trái lại, nhờ cô gái mà anh quên hết những cảnh
sống ê chề , tăm tối hàng ngày, quên cả cái đói khát ghê gớm đang đe doạ. Đó là
gì, nếu không phải do anh đã thấy ở cô gái một nguồn ấm áp , tơi sáng toả rạng đời
mình? về phía cô gái, cô cũng không hề có chút mặc cảm về thân phận bị nhặt.
Trên đờng về khi thì cô giễu anh Bé lắm đấy , khi thì cô mắng anh Khỉ gió , rồi
phát đánh đétvào lng anh và Khoặm mặt lại với anh. Cô vẫn cảm thấy mình có
1
đầy đủ sức mạnh đối với phái mạnh nh bất cứ cô gái bình thờng nào! Họ thực sự hớng
về nhau, thích thú nhau nh mọi đôi tình nhân khi bắt đầu làm thân nhau.
Điều thú vị là tác giả đã để cvho hai ngời dắt díu nhau diễu qua trớc mắt dân làng.
Rõ ràng sự kết hợp của họ đã đem lại sinh khí cho cái làng đầy tử khí. Trẻ con thì gào
lên: chồng vợ hài, ngời trong xóm thì Những khuôn mặt hốc hác u tối của họ bỗng
dng rạng rỡ hẳn lên. Có cái gì lạ lùng và tơi mát thổi vào cuộc sống đói khát , tăm tối
ấy của họ Họ không hiểu nổi, họ thở dài, họ nín lặng, bởi vì họ đang tuyệt vọng. Sự
kết hợp liều lĩnh của Tràng và cô gái là một thách thức quyết liệt của khát vọng sống
còn và khát vọng hạnh phúc trớc mọi ý thúc tuyệt vọngvà tê liệt vì nạn đói , và không
phải không có tác dụng làm cho tâm hồn họ rạng rõ hơn. Viết đoạn về làng này nhà
văn hoàn toàn đứngvề phía khẳng định sự sống và ý chí sống còn của con ngời , trân
trọng và yêu mến hành động liều lĩnh của họ .
Nhng t tởngnhân đạo của tác phẩm không chỉ có thế . Qua cuộc gặp gỡ với ngời
mẹ và qua một đêm thành vợ chồng , nhà văn khẳng định tình yêu cuộc sống sẽ
thắng đợc chết chóc, cuộc sống sẽ thay đổi.
Bà mẹ trớc nạn đói cũng thất vọng và hoài nghi nh mọi ngời: biết có nuôi nhau
sống qua đợc cơn đói khát này không? . bà cũng thở dài . Nhng bà là mẹ, bà thấy cái
sự Nhặt vợcũng là may,nên bà mừng lòng , bà nuôi hy vọng cho đôi trẻ. Bà mẹ
nhìn ngời con dâu lòng đầy thơng xót, không chút coi thờng. Bà nghĩ đến việc
dăm ba mâm cho phải lẽ, chứng tỏ trong lòng bà không vớng ý nghĩ nhặt không

ngời đàn bà cho con mình . Đó là tình cảm nhân đạo có tác dụng nâng cao phẩm giá
cho con ngời . Có thể nói nhà văn Kim Lân chọn tình huống nhặt vợ . Một tình
huống con ngời bị đánh mất phẩm giá trong mắt mọi ngời ngoài cuộc để nâng niu ,
khẳng định phẩm giá của họ , những ngời trong cuộc.
Sau một đêm thành vợ chồng tại ngôi nhà nát, sáng hôm sau, vẫn trong cơn đói
khát , nhng một không khí đầy sinh khí đã đến với mọi ngời . Ngôi nhà sạch sẽ , gọn
gàng, ang nớc đầy ăm ắpngời vợ trở nên hiền hậu , đúng mực, còn Tràng thì Bỗng
nhiên hắn thấy hắn thơng yêu gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng . Bây giờ hắn mới
thấy hắn nên ngời , hắn thấy hắn có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này. Một
niềm tin vào tơng lai gieo vào lòng mọi ngời : hình nh ai nấy đều có ý nghĩ rằng thu
xếp cửa nhà cho quang quẻ , nề nếp thì cuộc đời họ có thể khác đi, làm ăn có cơ
khấm khá hơn. Cha bao giờ trong nhà này mẹ con lại đầm ấm, hoà hợp nh thế.
Nhng bữa ăn cháo, rau, và nhất là nồid chè cám đắng ngắt nhắc họ trở về với thực tại .
Chỉ với lòng thơng yêu, hy vọng suông không thể cứu họ qua khỏi nạn đói. Muốn
sống họ còn phải hành động . Những tin đồn về Việt Minh phá kho thóc Nhật , chia
cho dân nghèo, những hình ảnh về đoàn ngời đi trên đê Sộp lại gieo vào lòng họ
những hy vọng mới , gọi ý những hành động mới . Những con ngời đã vợt qua mặc
cảm đói nghèo , tủi hờn để khẳng định sự sống , chắc chắn đi theo tiếng gọi của Việt
Minh, để giành lại sự sống cho mình , trong cách mạng . Nhà văn không dễ dãi trong
việc miêu tả gia đình anh Tràng tham gia cách mạng . Nhng logíc cuộc sống sẽ cho
thấy họ sẽ không có con đờng nào khác.
2
Tóm lại Vợ nhặt của Kim Lân là một chuyện ngắn chứa chan t tổng nhân đạo .
Chọn tình huống nhặt vợ do nạn đói khủng khiếp gây nên, nhà văn không nhằm
miêu tả sự mất giá , sa đoạ của con ngời , trái lại, khẳng định khát vọng sống còn và
phẩm giá của họ. Nhà văn đã miêu tả tình yêu sự sống của những con ngời bên bờ
cái chết nh một nguồn sáng, nguồn ấm áp sởi ấm lòng ngời , thôi thúc họ đi tới, cứu
lấy đời mình. Tác phẩm đã cho thấy mối liên hệ khăng khít giữa nhu cầu sống còn
của mỗi cá nhân lao khổ với công cuộc cách mạng xã hội .Đó là một t tổng mhân đạo
mới mẻ , có tính chiến đấu .

Trần Đình Sử
3