Tiết 16-17: Chuyện người con gái Nam Xương

Ngày 22/9/2006
Tuần IV- Bài 4
Tiết 16-17: Chuyện ngời con gái Nam Xơng
(Nguyễn Dữ)
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS:
- Cảm nhận đợc vè đẹp truyền thống trong tâm hồn ngời ngời phụ nữ Việt Nam
qua nhân vật Vũ Nơng.
- Thấy rõ số phận oan trái của ngời phụ nữ Việt Nam dới XHPK
- Tìm hiểu những thành công về nghệ thuật của tác phẩm: dựng truyện, nhân vật,
sáng tạo yếu tố kỳ ảo kết hợp với hiện thực tạo nên vẻ đẹp truyền thống.
- Rèn luyện kỹ năng đọc, tóm tắt tác phẩm tự sự và phân tích nhân vật trong tác
phẩm tự sự.
- Chuẩn bị của GV: Bản dịch Truyền kỳ mạn lục- tiếng Việt
- HS : kho tàng truyện cổ tích Việt Nam-tập 5: Nguyễn Đổng Chi.
B. Tiến trình tổ chức dạy học :
1. Kiểm tra bài cũ:
? Tại sao cơ quan liên hiệp quốc lại phải ra Tuyên bố thế giới về sự sống còn,
quyền đợc bảo vệ và phát triển của trẻ em? ý nghĩa của lời tuyên bố đó là gì?
- Yêu cầu:
+ Trẻ em là tơng lai của đất nớc, nhân loại
+ Trẻ em hôm nay là thế giới ngày nay
+ Thể hiện trình độ văn minh, tiến bộ, nhân đạo của loài ngời.
+ ý nghĩa to lớn tích cực , sự quan tâm đặc biệt của ngời lớn, XH thế giới đối với
trẻ em.
2. Bài mới:
GV giới thiệu: 3 văn bản thể loại nhật dụng-> chuyển truyện trung đại (văn xuôi-
Tự sự
- Tác phẩm: Truyền kỳ mạn lục - Chuyện ng ời con gái Nam Xơng
? Trình bày những hiểu biết của em về Nguyễn Dữ?
GV: XHPK sau thời hng thịnh TK XV bớc sang suy
vong. Các tập đoàn phong kiến Lê- Mạc- Trịnh tranh

bá quyền vơng-> gây loạn lạc binh đao..
- Lý do: cáô quan, nuôi mẹ già ở Ngọc Lặc (ngày nay-
khoản 20 năm)
- Nhân cách cao thợng của trí thức đơng thời, phản
kháng chế độ phong kiến
I. Tìm hiểu chung văn bản:
1. Tác giả: Nguyễn Dữ sống
nửa đầu thế kỷ XV
? Truyền kỳ mạn lục có nghĩa là gì?
GV triết tự từ
? Truyền kỳ mạn lục có những đặc điểm gì hấp dẫn?
GV: văn xuôi tự sự có nguồn gốc từ Trung Quốc- Đời
Đờng. Nớc ta tiếp thu và sáng tạo, phản ánh cuộc sống,
2. Tác phẩm:
a) Truyền kỳ mạn lục :
- Là những ghi chép tản mạn, ly
kỳ đợc lu truyền từ trớc trong
dân gian.
- Viết bằng văn xuôi chữ Hán
1
đất nớc, con ngời Việt.
- Mô phỏng cốt truyện dân gian, xen kẽ yếu tố kỳ ảo
(...) nhng vẫn là truyện có thực: về con ngời và số
phận...
- Một số truyện kỳ ở nớc ta: Lĩnh Nam chích quái
(Vũ Quỳnh- Kiều Phi); Truyện kỳ Tân Phả- (Đoàn
Thị Điểm)
-Truyền kỳ mạn lục là đỉnh cao của Nguyễn Dữ
GV: Đề tài phong phú- đả kích chế độ phong kiến suy
thoái, hôn quân, bạo lực, đứng về phái ngời áp bức, ca

ngợi tình yêu thuỷ chung vợ chồng; có truyện lại ca
ngộihài bão, lý tởng của kẻ sĩ... xảy ra ở nớc ta... ND
đã gửi gắm vào tác phẩm tâm t và khát vọng của trí
thức đơng thời.
- Đặc điểm:
- Gồm 20 truyện, viết theo lối
văn xuôi biền ngẫu, có xen kẽ
thơ và lời bình.
- Nhân vật chính là ngời phụ nữ
có phẩm chất tốt đẹp, khao khát
hạnh phúc, số phận bất hạnh và
một số trí thức phong kiến sống
ngoài vòng cơng toả cuả XHPK.
- Truyện kết thúc có hậu, h cấu
và lời bàn luận.
? Chuyện ngời con gái Nam Xơng viết dựa trên
truyện cổ nào? xảy ra ở đâu?
- Vợ chàng Tr ơng - có thật ở xã Vũ Điện- Huyện Lý
Nhân- Nam Hà, nay vẫn còn đền thờ Mẫu
- GV: Vũ Khảm là thời Hậu Lê đánh giá là: (áng văn
hay của ngàn đời)
- Chuyện ngời con gái Nam X-
ơng thiên thứ 16.
- Thiên cổ kỳ bút
- Yêu cầu HS đọc và tìm hiểu chú giải- khó hiểu-
3. Chú giải: (SGK)
? Phơng thức biểu đạt chính của Chuyện ngời con
gái Nam Xơng là gì? Có phơng thức nào đan xen?
? Vì sao em lại khẳng định đây là tác phẩm đợc biểu
đạt bằng phơng thức tự sự có đan xen biểu cảm?

- Kể về cuộc đời con ngời theo chuỗi sự việc
- Theo ngôi kể: ngôi thứ 3, ngời kể ổn định.
- Biểu cảm: lời nói, tâm sự Vũ nơng thấm đẫm cảm xúc,
ngời đọc suy nghĩ, thơng cảm.
4.
? Sau khi đọc tìm hiểu- Hãy xác định bố cục cuả văn
bản?
- Từ đầu ->... qua rồi: Vũ Nơng và câu chuyện oan
khuất của nàng trên trần thế (chia hai phần nhỏ)
- Còn lại: Truyện li kì của Vũ Nơng sau khi chết: về ở
dới thuỷ cung.
5. Bố cục: 2 phần
- GV và HS đọc, chú ý lời kể, đối thoại của các nhân
vật- câu văn biền ngẫu (đọc một vài đoạn)
? Hãy tóm tắt ngắn gọn nội dung cốt truyện dựa trên
các tình tiết chính?
? Dựa trên các tình cốt lõi này em hãy viết một đoạn
văn tóm tắt văn bản dài từ 12-15 dòng
II. Phân tích:
1. Tóm tắt truyện :
- V Th Thit quờ Nam Xng, thựy
m, nt na ly chng l Trng Sinh,
mt ngi cú tớnh a nghi c ghen.
Bit tớnh chng, nng n khuụn
2
phộp nờn gia ỡnh ờm m thun hũa.
- Bui gic gió nhiu nhng, triu
ỡnh bt Trng Sinh i lớnh. V Th
ó cú mang. Chng ra trn, nng
nh nuụi m gỡa, sinh con trai t tờn

l n. Chng may m chng qua i,
nng lo toan cho m m yờn m p.
- Chng i xa, thng con nng ch
cỏi búng trờn tng bo cha. Trng
Sinh v nghi ng v. Khụng phõn gii
c, nng nhy xung sụng t vn.
Cm ng vỡ tm lũng ca nng, Linh
Phi (v vua Bin) cu vt v cho nng
li Thy cung.
- Mói v sau chng Trng mi bit
s tht, bốn lp n gii oan cho
nng. Mc dự vy nng chng bao gi
cú th tr v trn gian cú th sng
hnh phỳc bờn chng con c na
Chuyện ngời con gái Nam Xơng đợc kể xoay quanh
nhân vật trung tâm nào?
- Thảo luận: ? Nhân vật Vũ Nơng đợc miêu tả trong
nhiều hoàn cảnh khác nhau, đó là những hoàn cảnh
nào?
? Khi cha lấy chồng, Vũ Nơng đợc miêu tả nh thế nào?
? Trong cuộc sống vợ chồng, nàng đã có những c xử
nh thế nào với Trơng Sinh?
? Khi tiễn chồng đi lính, nàng đã có những lời lẽ tâm
sự nh thế nào?
HS đọc SGK
GV: Không mong vinh hiển, chỉ cần sự bình an trở về.
? Em cảm nhận đợc tâm trạng của Vũ Nơng khi tiễn
chồng ra trận nh thế nào?
- Băn khoăn, lo lắng, ân tình, đằm thắm, ngời đọc xúc
động, cảm thông.

2. Phân tích:
a) Nhân vật Vũ N ơng:
Khi cha lấy chồng: thuỳ
mị, nết na- t dung tốt đẹp
Khi lấy chồng:
- Hiểu tính hay ghen của
Trơng Sinh
- Giữ gìn khuôn phép
không để đến thất hoà.
Khi tiễn chồng đi lính:
- Lời đặn dò thống thiết, ý tứ,
sâu nặng, tình cảm chân thành.
- Cảm thông sâu sắc với chồng
nơi chiến trận binh đao.
- Nỗi khắc khoải, chờ mong.
nhung nhớ.
C. Củng cố, dặn dò:
1. Nhắc lại những tình tiết của ? Chuyện ngời con gái Nam Xơng
2. Về nhà tìm hiểu, phân tích tiếp những phẩm chất của Vũ Nơng, nỗi oan của khuất và ý
nghĩa của yếu tố truyền kỳ.
Tiết 2: (Tiếp theo)
? Khi xa chồng, VN ở nhà, nàng đã khẳng định cụ thể
những phẩm chất của ngời vợ nh thế nào?
? Em có suy nghĩ và nhận xét gì về hình ảnh: Mỗi khi
bớm lợn đầy vờn, mây che kín núi thì nỗi buồn góc bể
II. Phân tích: (tiếp)
a) Nhân vật Vũ N ơng:
Khi xa chồng:
* Hình ảnh :Bớm lợn đầy vờn,
3

chân trời không thể nào ngăn đợc.
mây che kín núi
- Bút pháp ớc lệ: ảm đạm
- Mợn thiên nhiên để diển tả
thời gian trôi đi nặng nề.
? Hơn nữa, Vũ Nơng ở nhà còn có những việc làm,
hành động nào cao đẹp?
Tất cả những việc làm này đợc bà mẹ chồng đánh
giá...trăng trối nh thế nào?
- Hs đọc SGK
Tại sao tác giả lại để cho ngời mẹ chồng nói về Vũ N-
ơng vào những phút lâm chung cuối đời?
- Mẹ chồng, nàng dâu xa nay
- Phút lâm chung trăng trối: bộc bạch hết nỗi
lòng, tình cảm sâu nặng, chân thành.
? Đến đây em có thể nhận xét, đánh giá khái quát về
những phẩm chất của Vũ Nơng.
- Sinh nở, nuôi dạy con cái
một mình
- Chăm sóc, phụ dỡng mẹ
chồng nh con đẻ, lo ma
chay chu đáo.
-> Lời trăng trối của mẹ chồng:
- Đánh giá xúc động, khách
quan
- Khẳng định đợc nhân cách và
công lao của vũ Nơng.
- Vũ Nơng, ngời phụ nữ hiếu
thảo, thuỷ chung, đảm
đang,tháo vát, yêu chồng, thơng

con, khát vọng hạnh phúc.
Đây là vẻ đẹp truyền thống của ngời phụ nữ Việt Nam,
lẽ ra nàng đợc hởng hạnh phúc... nhng XHPK hắt hủi,
bi kịch xảy ra.
? Bi kịch xảy ra và ập xuống gia đình Vũ Nơng bắt đầu
từ đâu?
? Khi bị chồng nghi oan, Vũ Nơng đã có những lời
thoại nào để ứng xử với Trơng Sinh?
GV: gợi 3 lời thoại- Hs thảo luận tổ
* Nỗi oan khuất của Vũ N ơng:
(Khi Trơng Sinh trở về)
- Bắt đầu từ lời con trẻ: Ô
hay... là cha tôi !=> cái bóng
trên tờng-> nghi oan
- Lời thoại của Vũ Nơng
? Trong lời thoại thứ nhất VN mong muốn điều gì? ->Lời 1: Cầu xin chồng đừng
nghi oan... cố hàn gắn hạnh
phúc vợ chồng.
? Lời thoại 2 bộc lộ tâm trạng gì của Vũ Nơng?
Gv: Vũ Nơng không có quyền đợc bảo vệ hạnh phúc
- Làng xóm không thể bênh vực thanh minh...
- Hạnh phúc 1 gia đình bé bỏng tan vỡ, tình yêu
tan vỡ
? Nỗi bất hạnh ấy của VN đợc tác giả diễn tả bằng
những câu văn nh thế nào?
- Bình rơi trâm gẫy... trớc gió.
- Nỗi khổ chờ chồng đến hoá đá cũng không thể lên
đợc núi Vọng Phu kia nữa.
->Lời 2: Đau đớn thát vọng khi
chồng mắng nhiếc... đuổi đi.

? Lời toại 3, Vũ Nơng giãi bày điều gì?
? Kết cục đau đớn gì đã xảy ra trong gia đình bé bỏng
- Lời 3: Thất vọng tột cùng->
gia đình không hàn gắn nổi.
- Vũ Nơng mợn dòng sông quê
4
kia và Vũ Nơng
để giải toả tấm lòng trong trắng
của mình: Tắm gội chay sạch...
ngửa mặt lên trời mà than rằng.
? Cảm nhận của em về lời than của nàng lúc này?
(HS thảo luận)
- Nh một lời nguyền số phận
- Xin sự chứng giám của thần sông, Trời - Đất
- Chấp nhận số phận sau mọi cố gắng không thành.
? Hành động trẫm mình của Vũ Nơng thể hiện phẩm
chất gì ở nàng?
- Có nỗi tuyệt vọng đắng cay và có cả lý trí.
- HS thảo luận
- Tự trẫm mình: Hành động
phản kháng quyết liệt cuối cùng
bảo toàn danh dự.
? Tìm những nguyên nhân dẫn đến cái chết oan khuất
của Vũ Nơng?
-> Những nguyên nhân dẫn
đến cái chết oan khuất của Vũ
Nơng
+ Tính đa nghi, ghen tuông của
Trơng Sinh.
+ Tình huống chi tiết bất ngờ,

lời con trẻ.
+ Cách c xử hồ đồ, độc đoán
của Trơng Sinh.
-> Diễn tả sinh động, hấp dẫn:
tình huóng xung đột, kịch tính
thắt mở nút linh hoạt.
? Từ nỗi oan khuất của Vũ Nơng, em cảm nhận đợc
điều gì về thân phận của ngời phụ nữ dới XH cũ?
GV: Một gia đình bé bỏng tan vỡ, vợ lìa chồng, con thơ
mất mẹ... ngời vợ oan khiên, tội nghiệp... Nguyễn Dữ
nhà văn nhân đạo tài hoa-> sáng tạo thêm phần sau
truyện
* Bi kịch của Vũ N ơng:
+ Tố cáo XHPK nam quyến độc
đáo.
+ Tính ghen tuông mù quáng
của con ngời
+ Bày tỏ thơng cảm, bênh vực,
che chở của tác giả với ngời bất
hạnh (phụ nữ)
? Tìm một số yếu tố hoang đờng kỳ ảo ở phần sau cuả
truyện?
- Phan Lang nằm mộng thả rùa vàng đợc Linh Phi cứu-
> rẽ nớc đa về trần.
- Vũ Nơng chết: sống lại dới thuỷ cung
- Vũ Nơng trở về trên bến sông lung linh... ẩn hiện...
bóng nàng loang loáng mờ nhạt dấn rồi biến mất.
b) Giá trị và ý nghĩa của yếu
tố hoang đ ờng kỳ ảo .
- Yếu tố hoang đờng kỳ ảo.

? Trong các yếu tố hoang đờng lỳ ảo, em thích nhất
yếu tố nào? Vì sao?
- Sự trở về của Vũ Nơng rực rỡ,
uy nghi... thấp thoáng, ẩn hiện...
biến mất.
- HS thảo luận nhóm.
- Mỗi nhóm một ý kiến, lập luận ngắn gọn.
- An ủi ngời bạc phận
- Hạnh phúc không thể làm lại.
5