Phân tích văn học

Vội vàng
Xuân Diệu
I/ Kiến thức cơ bản
1. Phân tích đ ợc quan niệm nhân sinh mới, quan niệm thẩm mĩ mới của Xuân Diệu
a) Quan niệm nhân sinh mới
- Hạnh phúc là ở giữa trần gian, ở ngay trong hiện tại (So sánh với
quan niệm nhân sinh của ngời xa để thấy đợc quan niệm mới của
Xuân Diệu)
- Con ngời hạnh phúc nhất là ở tuổi trẻ với tình yêu.
- ý nghĩa của Vội vàng là tận hởng hạnh phúc và tăng nhịp độ sống.
b) Quan niệm thẩm mĩ mới
- Con ngời là chuẩn mực của cái đẹp (so sánh với ngời xa để thấy cái
mới của Xuân Diệu)
2. Thấy đ ợc phong cách thơ Xuân Diệu
- Niềm say mê cuồng nhiệt
- Những sáng tạo mới mẻ, táo bạo
II Một số nhận định về thơ XD và về bài Vội vàng
- Thơ XD còn là một nguồn sống rào rạt cha từng thấy ở chốn non nớc lặng lẽ này.
XD say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, cuống quýt, muốn tận hởng cuộc
đời ngắn ngủi của mình. Khi vui cũng nh khi buồn, ngời đều nồng nàn, tha thiết (Thi
nhân VN Hthanh HChân)
- Không phải đến XD, thơ VN mới đụng đến thời gian. Xa, Nguyễn Du từng than:
Ngày vui ngắn chẳng tày gang. Gần chúng ta hơ, Tản Đà tặc lỡi: Trăm năm là ngắn ,
một ngày dài ghê . Nhng chỉ với XD thời gian mới trở thành nỗi ám ảnh. Thời gian trong
thơ ông không chỉ là cảm xúc, là thi hứng, mà còn là nhân tố cấu trúc của tác phẩm nghệ
thuật (XD nỗi ám ảnh thời gian - Đỗ Lai Thuý)
1
II/ Phân tích bài "Vội vàng"
Vội vàng in trong tập Thơ thơ (1938), là bài thơ thể hiện niềm yêu đời, yêu
cuộc sống. Đây không phải là bài thơ tình đơn thuần, mà ẩn chứa trong những lời lẽ tình tứ
ấy là một quan niệm nhân sinh mới, quan niệm thẩm mĩ mới. Theo nhiều nhà nghiên cứu

thì Vội vàng là một trong những bài thơ mà Xuân Diệu tâm đắc nhất. Chính vì vậy, đợc
hỏi nếu sau này (vì thơ tình của Xuân Diệu lúc đó bị coi nh trái cấm) thơ tình của ông đ-
ợc chọn đa vào SGK ông sẽ chọn bài nào, Xuân Diệu trả lời ngay: bài Vội vàng. Điều đó
chứng tỏ Vội vàng là tác phẩm gói gém nhiều ý tởng của Xuân Diệu.
Mở bài
Mỗi nhà thơ có cách cảm nhận và miêu tả cuộc sống riêng. Nếu trong thơ Huy Cận,
chúng ta thấy ngổn ngang những không gian: sầu không gian, nhớ không gian, buồn
không gian, chót vót không gian... thì trong thơ Xuân Diệu chúng ta lại thấy bộn bề những
thời gian. : vội vàng thời gian, giục giã thời gian, gấp gáp thời gian và sầu muộn cũng thời
gian. Không phải đến XD, thơ VN mới đụng đến thời gian. Xa, Nguyễn Du từng than:
Ngày vui ngắn chẳng tày gang. Gần chúng ta hơn, Tản Đà tặc lỡi: Trăm năm là ngắn ,
một ngày dài ghê . Nhng chỉ với XD thời gian mới trở thành nỗi ám ảnh, trở thành cảm
xúc, thành thi hứng và hơn thế thành nhân tố cấu trúc tác phẩm nghệ thuật. Bài Vội vàng
in trong tập Thơ thơ của XD là minh chứng rõ ràng cho quan niệm về thời gian và quan
niệm nhân sinh mới mẻ của tác giả.
Thân bài :
Thơ thơ là tập thơ đầu tay của Xuân Diệu, trong đó bài thơ Vội vàng đợc viết
theo đề tài truyền thống là đề tài mùa xuân, nhng cách cảm nhận và thể hiện của tác giả
lại hết sức mới mẻ, tinh tế, hiện đại. Qua bài thơ Xuân Diệu đã bộc lộ quan niệm nhân sinh
mới, quan niệm thẩm mĩ độc đáo và cách ứng xử với cuộc sống cũng hết sức độc đáo. Bài
thơ là tiếng nói của một cái tôi trữ tình, nhạy cảm, luôn khát khao giao cảm với đời, muốn
tận hởng cuộc sống trần thế một cách sôi nổi, mãnh liệt.
Ngay nhan đề bài thơ đã thể hiện rất rõ quan niệm sống tích cực của Xuân Diệu.
Hãy tiết kiệm thời gian, yêu sự sống trong từng khoảnh khắc nhỏ nhất để cuộc sống thực
sự có ý nghĩa.
2
Phần 1(Từ Tôi muốn tắt nắng đến.. Tháng giêng ngon nh một cặp môi gần:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại

Cho hơng đừng bay đi
Bài thơ mở ra một khát vọng phi thờng bằng t thế hăm hở. Hai từ Tôi muốn đợc
lặp lại nh để tô đậm khát vọng cháy bỏng, da diết của một con ngời muốn níu kéo thời
gian. Xuân Diệu là ngời yêu cuộc sống đến mê say, thế nhng thời gian cứ êm đềm lặng lẽ
trôi, lạnh lùng, tàn nhẫn, nh nuốt chửng cuộc sống của con ngời, vì vậy Xuân Diệu luôn
tìm cách níu giữ thời gian lại. Nhng thời gian thì có ai giữ nổi bao giờ, chính vì vậy, Xuân
Diệu sinh ra thù ghét thời gian, đầu hàng thời gian để rồi cuối cùng chỉ còn một cách là
phải vội vàng đuổi theo nó. Với Xuân Diệu cuộc sống trần thế là một thiên đờng. Mỗi con
ngời sống trên thiên đờng ấy là đợc hởng niềm vui bất tận, bởi vậy hãy sống hết mình để
cuộc sống thực sự có ý nghĩa.
Hành động tắt nắng, buộc gió tuy là khát vọng có vẻ phi lý nhng rất táo bạo,
mãnh liệt. Đó là sự táo bạo mãnh liệt của một cái tôi đầy kiêu hãnh, luôn ý thức đợc sức
mạnh của mình. Nó muốn thay đổi tất cả mọi quy luật của thiên nhiên để chống lại sự trôi
chảy của thời gian. Những hình tợng nh nắng, gió, màu, hơng... là hiện thân của
sự sống tơi đẹp trên trần gian mà nhà thơ muốn giữ lại nh giữ lại chính sự sống của mình.
Một câu hỏi đợc đặt ra, tại sao Xuân Diệu lại muốn thực hiện khát vọng lớn lao ấy?
Có lẽ vì Xuân Diệu đã phát hiện thấy một thiên đờng trên mặt đất, một thiên đờng
rộn rã âm thanh, tng bừng hơng sắc. Bài thơ đang từ thể ngũ ngôn với nhịp điệu gấp gáp,
vội vã bỗng đột ngột chuyển sang câu thơ 8 chữ dàn trải mênh mang:
Của ong bớm này đây tuần tháng mật:
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si;
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi,
Mỗi sáng sớm thần Vui hằng gõ cửa;
3
Tháng giêng ngon nh một cặp môi gần
Đây là những câu thơ có hình giống nhau, có khác chăng là ở sự đảo vị trí của mấy
từ của, này đây. Nhờ sự đảo từ đảo ý này mà tạo nên một giọng điệu liên hoàn, trùng
điệp nhằm diễn tả sự sống đang dâng trào mãi không thôi. Đặc biệt từ này đây đợc lặp

lại nhiều lần tạo cảm giác phô bày, mời trào tất mọi ngời hãy đến với những vẻ đẹp tơi
thắm nhất của cuộc đời.
- Tuần tháng mật là thời điểm no nê mãn nguyện nhất của ong bớm
- Hoa là trang sức đẹp nhất của đồng nội xanh rì
- Cành tơ và lá non là thời kỳ đẹp nhất giàu sức sống nhất của cây cối
- khúc tình si của yến anh là đỉnh cao rực rỡ của hạnh phúc lứa đôi
- ánh sáng chớp hàng mi là vẻ đẹp rạng rỡ trên mắt huyền thiếu nữ. Đây chính là
quan niệm thẩm mĩ của Xuân Diệu. Lấy con ngời làm chuẩn mực cho cái đẹp là
một cách tân mới trong quan niệm thẩm mĩ của ông. Thơ xa thờng lấy thiên
nhiên làm chuẩn mực để con ngời soi bóng Phù dung nh diện, liễu nh mi (Mặt
đẹp nh hoa phù dung, lông mày nh lá liễu), (Hoặc cách tả Kiều, Vân, của
Nguyễn Du) Xuân Diệu thì ngợc lại lấy vẻ đẹp con ngời làm kiểu mẫu của muôn
loài Con ngời là sản phẩm kỳ diệu của tạo hoá.
- cặp môi gần là tợng trng cho hạnh phúc gần kề đang đi tới tuyệt đích. Đây là
một sự so sánh đầy sáng tạo về nghệ thuật, thể hiện quan điểm mĩ học nhân bản
của nhà thơ. Đặc biệt để nói về vẻ đẹp của tháng giêng tác giả lại không dùng
đẹp, mà dùng ngon nghĩa là ông đã chuyển đổi cảm giác tạo nên một kiểu ẩn
dụ. ẩn dụ ấy khiến mùa Xuân đợc hình dung tựa hồ nh cô gái kiều diễm, hồng
hào, tình tứ đầy hấp dẫn. Nhờ cách dùng từ này mà vẻ đẹp bên ngoài đợc đẩy lên
trở thành niềm rạo rực niềm khát khao từ bên trong.
Nghĩa là Xuân Diệu đã dọn một bữa tiệc Mùa xuân để mời chào với thực đơn đầy
quyến rũ. Ông muốn chứng tỏ hạnh phúc là có thực, là đang hiện hữu ở trớc mắt.
Phần 2 Tôi sung sớng nhng vội vàng một nửa. Mau đi thôi mùa cha ngả chiều
hôm.
5 câu thơ đầu:
4
Tôi sung sớng. Nhng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.
Xuân đơng tới, nghĩa là xuân đơng qua:
Xuân còn non, nghĩa là xuân đã già,

Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Cuộc đời trần thế đẹp đẽ và hấp dẫn nh thế nhng không ai có thể sống mãi mãi để h-
ởng trọn vẹn. XD cảm nhận điều này rất rõ nên ngay giữa lúc hạnh phúc gần kề Xuân Diệu
vẫn nhận thấy: Tôi sung sớng. Nhng vội vàng một nửa. Dấu chấm giữa dòng của câu thơ
thứ nhất làm cho ngời đọc phải chững lại trong giây phút. Có một cái gì đó không chọn
vẹn. Ngời đọc có cảm giác nh thời gian đang len lỏi vào giữa dòng hạnh phúc để làm cho
niềm vui bị rạn vỡ. Đây là một dấu chấm đầy ẩn ý một dấu chấm khiến niềm vui trở
nên mang đầy tâm trạng.
4 câu tiếp theo Tôi không chờ nắng hạ mới hoài Xuân - Xuân đơng tới, nghĩa là
Xuân đơng qua Xuân còn non nghĩa là xuân đã già - Mà Xuân hết, nghĩa là tôi cũng
mất diễn tả tài tình sự nhậy cảm của XD đối với sự lu trôi của thời gian. Trớc đó XD đã
có hẳn một bài thơ trực tiếp trình bày quan niệm của mình về thời gian. ở bài đó ông ví
thời gian nh dòng nớc chảy, đời ngời nh con thuyền trôi: Thời gian cũng nh đời ngời một
đi không trở lại. ở bài này ông muốn nhấn mạnh thêm rằng thời gian không phải bao giờ
cũng chỉ có thể đo đếm đợc bằng máy móc mà nó còn đo đếm đợc bằng cảm giác, bằng
tâm trạng. Thông thờng khi ngời ta chán nản, cô đơn, muốn thoát ly hiện thực ngời ta
không quan tâm tới thời gian. Hiện tại, quá khứ tơng lai đều là một con số không tròn
trĩnh. XD cũng buồn, cũng cô đơn nhng không quay lng với thực tại, không thoát ly cuộc
sống. Ông yêu cuộc sống nên chi chút từng phút giây thực tại. Hiện tại, khá khứ, tơng lai
đợc ông nhận thức có gianh giới rõ ràng. Thậm chí ông nhìn thấy tơng lai khi nó cha kịp
đến. Có nghĩa là ông đã đi trớc thời gian, tiên đoán trớc sự việc để không thờ ơ, vô tâm cho
thời gian trôi chảy một cách vô nghĩa. Với ông thời gian đợc sử dụng trọn vẹn nên không
hề phải nuối tiếc.
4 câu thơ có 4 chữ xuân mà mỗi chữ xuân mang một nét nghĩa khác nhau.
5