Vào phủ chúa Trịnh

ã Năm 1533, một võ quan triều Nguyễn là Nguyễn Kim
chạy vào Thanh Hoá, lập một người thuộc dòng dõi nhà
Lê lên làm vua lấy danh n ghĩa Phù Lê diệt Mạc.
ã Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm được
cử lên thay nắm toàn bộ binh quyền, con thứ của Nguyễn
Kim là Nguyễn Hoàng được cử vào trấn thủ Thuận Hoá,
Quảng Nam.
ã Đầu thế kỷ XVII, cuộc chiến tranh giữa hai thế lực Trịnh
Nguyễn bùng nổ. Sau gần nửa thế kỷ chiến tranh, hai bên
lấy sông Gianh ( Quảng Bình) làm ranh giới. Ngoài Bắc,
Trịnh Tùng xưng Vương, xây vương phủ cạnh cung điện
vua Lê, nắm toàn bộ quyền thống trị nhưng vẫn phải dựa
vào danh nghĩa vua Lê, nhân dân gọi là vua Lê- chóa
TrÞnh”.


(Trích Thượng kinh ký sự)

Lê Hữu Trác


Hải Thượng
LÃn Ông

Lê Hữu Trác
( 1724-1791)


I/ Tìm hiểu chung
HÃy nêu
những nét

chính về
tác giả Lê
Hữu Trác?

Chữ LÃn
trong tên hiệu
của Lê Hữu
Trác có ý
nghĩa gì?

1.Tiểu dẫn

Lê Hữu Trác( 1724-1791)
Quê: Liêu Xá, Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn hải Dư
ơng.
Hiệu: Hải Thượng LÃn Ông( ông già lười ở đất Thượng
Hồng).
Gia đình có truyền thống khoa bảng.
Ông vừa là một danh y, vừa là một nhà văn tài hoa.
Tác phẩm chính: Hải Thượng y tông tâm lĩnh gồm 66 quyển.
Quyển cuối là Thượng Kinh ký sự.
LÃn: Lười
Chữ này trong tên hiệu Hải Thượng LÃn Ông thể hiện rõ
con người Lê Hữu Trác: ghét danh lợi, yêu thích cuộc sống
bình dị, thanh nhàn.


Tượng Lê Hữu Trác tại quê nhà

2. Tri thức đọc- hiểu
Em đà biết những gì về thể ký , ký
Trung đại Việt Nam và vị trí của Thư
ợng kinh ký sự trong thể loại này?
-Ký: Là thể loại văn xuôi tự sự, dùng để ghi chép những sự
việc có thật và bộc lộ những khuynh hướng tư tưởng,
những cảm xúc của người viết.
-Ký của Việt Nam thực sự ra đời vào thế kỷ XVIII.
-Thượng kinh ký sự đánh dấu sự phát triển mới của thể ký
Việt Nam thời Trung đại. Tác phẩm có sự kết hợp nhiỊu
bót ph¸p nghƯ tht: du ký, nhËt ký, håi ký, ký phong
cảnh, ký ghi người, ghi việc...
-Trong Thượng kinh ký sự, hình tượng nhân vật tác giả
hiện lên rất rõ ràng, sinh động.


3. Tóm tắt tác phẩm Thượng Kinh ký sự

Tác phẩm mở đầu bằng cảnh sống thanh nhàn ở
Hương Sơn của Lê Hữu Trác. Bỗng có lệnh triệu
vào kinh chữa bệnh cho Thế tử Cán, Lê Hữu Trác
phải lên đường.
Tác phẩm ghi lại những điều mắt thấy tai nghe
của Lê Hữu Trác từ khi nhận được lệnh vào kinh
chữa bệnh cho Thế tử Cán ( ngày 12 tháng giêng
năm Nhâm Dần 1782 cho đến lúc xong việc về tới
nhà ở Hương Sơn ngày 2 tháng 11, tổng cộng 9
tháng 20 ngày).

II/ Đọc hiểu
1. Vị trí đoạn trích:
Đoạn trích nằm ở phần đầu của tác phẩm. Sau khi
đến kinh đô, Lê Hữu Trác được mời đến ở nhà người
em của Quận Huy Hoàng Đình Bảo. Tiếp theo đó tác
giả bắt đầu vào phủ chúa để khám bệnh cho thế tử
Cán. Đoạn trích thuật lại việc Lê Hữu Trác vào phủ
chúa TrÞnh.


2. Bøc tranh hiƯn thùc:
a. Quang c¶nh phđ Chóa
Quang c¶nh
phđ chúa Trịnh
được miêu tả
như thế nào?

Em có nhận
xét gì về
cách viết
của tác giả?

- Đó là một nơi thâm nghiêm, vô cùng xa
hoa, tráng lệ.
-Màu sắc chủ đạo: đỏ, vàng rực rỡ
-Không khí: ngào ngạt mùi hương nhưng tù
đọng, ngột ngạt.
-=> Quang cảnh vương giả nhưng không
trong lành.

Miêu tả một cách chi tiết, cụ thể,
tiêu biểu, sắc sảo.


b. Cuộc sống, cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa
Cuộc sống trong phủ
chúa được miêu tả
như thế nào?

Các từ Thánh chỉ,
Thánh thượng,
Thánh thể trong
đoạn trích chỉ
ai? dụng ý của
tác giả?

-Là nơi quyền uy tối thượng, nhiều
phép tắc, luật lệ.
-Cuộc sống xa hoa, hưởng lạc như
ng thiếu sinh khí .

-Thánh : dùng để chỉ nhà vua
- Trong đoạn trích: các từ trên
dùng để chỉ nhà chúa.
=> Sự lộng quyền của chúa TrÞnh


Phđ chóa TrÞnh ( tranh vÏ thÕ kû XVII)

Từ quang cảnh và
cuộc sống nơi phủ
chúa Trịnh, em thấy
được điều gì?

Quang cảnh và cuộc sống
đó cho thấy uy thế
nghiêng trời, lấn lướt cả
cung vua của phủ chúa
Trịnh.

... Vào dịp Tết Trung thu, chúa phát gấm làm hàng trăm, hàng
ngàn cái đèn lồng tinh xảo tuyệt vời, mỗi cái giá đến mấy chục
lạng...
( Thượng kinh ký sự)
... Trong phủ chúa có đến bốn, năm trăm hoạn quan, ngạo
mạn, hách dịch...; cả nước căm ghét, ghê tởm chúng...
( Thông sức của Ngự sử đài - 1719)


3. Thái độ và nhân cách của Lê Hữu Trác
Cách miêu tả
của tác giả
cho thấy thái
độ của ông về
cuộc sống nơi
phủ chúa như
thế nào?
chi tiết nào thể
hiện rõ nhất con

người Lê Hữu
Trác?

khi vào phủ chúa Trịnh
Thái độ: - Không đồng tình với cảnh sống xa hoa như
ng ốm yếu và thiÕu sinh khÝ n¬i phđ chóa .
- Dưng d­ng, thê ơ với những quyến rũ của
danh lợi ở phủ chúa.
Cuộc đấu tranh nội tâm của tác giả khi bắt mạch
kê đơn cho Thế tử Cán.


Từ việc phân tích
đoạn trích, hÃy
nhận xét về con
người Lê Hữu
Trác?

- Một thầy thuốc có kiến thức y học
uyên thâm, dày giặn kinh nghiệm chữa
bệnh, một thầy thuốc có y ®øc cao ®Đp.
-Mét con ng­êi khinh th­êng danh lỵi,
hiĨu thÊu lẽ đời nên chỉ muốn sống cuộc
sống thanh đạm, trong sạch.
- Một cây bút ký sự tài hoa, sắc sảo.
=> Lê Hữu Trác- Một nhân cách sáng
trong, đẹp đẽ.


4. Nghệ thuật viết ký của Lê Hữu Trác

HÃy khái quát lại những nét nổi bật về
nghệ thuật viết ký của Lê Hữu Trác?

- Sự quan sát tỉ mỉ, nhạy bén, ghi chép trung thực, miêu tả sinh
động.
- Lựa chọn các chi tiết đặc sắc làm nổi bật cái thần của sự việc.
- Nhân vật tác giả bộc lộ rõ, sinh động dấu ấn cá nhân. Sự đan xen
các suy nghĩ, tâm trạng tạo ra màu sắc trữ tình và khuynh hướng tư
tưởng rõ nét cho tác phẩm.
- Lối trần thuËt hÊp dÉn.


III/ Tổng kết:
1. Nội dung: Đoạn trích đà dựng lên một bức tranh sinh
động, chân thực về cuộc sống xa hoa, quyền quý
ở phủ chúa Trịnh đồng thời bộc lộ rõ nét thái độ,
tâm trạng, nhân cách Lê Hữu Trác
2. Nghệ thuật:
Tác phẩm bám chặt vào người thật, việc thật nên
có giá trị như những tư liệu lịch sử quý giá, có ý nghĩa
và tác dụng rất lớn đối với sự sáng tạo nghệ thuật về sau.


IV/ Luyện tập
HÃy so sánh đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh với
một tác phẩm ( hoặc đoạn trích ) ký của văn học
Trung đại Việt Nam mà em đà học và nêu nhận
xét về nét đặc sắc của đoạn trích này?

HÃy dựng lại hình tượng nhân vật Lê Hữu

Trác qua đoạn trích Vào phủ chúa
Trịnh ?

HÃy tập viết một ký sự ngắn, đề tài tự chọn





2.