NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC VỚI CÁC SẢN PHẨM ỨNG DỤNG CNTT ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC

NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC VỚI CÁC SẢN PHẨM
ỨNG DỤNG CNTT ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
TS. Ngô Ánh Tuyết

Trưởng Ban biên tập sách Tin học

Những thành tựu của Công nghệ thông tin (CNTT) và truyền thông đã
và đang được ứng dụng một cách có hiệu quả trong mọi lĩnh vực của cuộc
sống, đặc biệt, đang góp phần tích cực trong việc đổi mới phương pháp dạy và
học. Việc học trở nên sinh động, hứng thú và thực chất hơn với sự trợ giúp
của máy tính và phần mềm máy tính. Học sinh sử dụng các công cụ của
CNTT để khám phá kiến thức mới, tra cứu thông tin, tư liệu từ mọi nguồn có
thể, tự tìm hiểu, đánh giá và rút ra các kết luận và kiến thức mới.
Để góp phần vào xu thế đổi mới chung này, nhà xuất bản Giáo dục đã
có nhiều cố gắng trong việc cho ra đời những sản phẩm mới và tìm những
hướng đi mới để hỗ trợ cho việc ứng dụng CNTT nâng cao chất lượng dạy và
học.
Trong bản báo cáo nhỏ này, chúng tôi xin đề cập đến một vài hướng đi
như vậy. Cũng qua hội nghị, với mong muốn phục vụ ngày một tốt hơn cho
ngành giáo dục nước nhà, chúng tôi xin được trao đổi để biết thêm thông tin
từ các quý vị đại biểu về những gì mà giáo viên và học sinh đang cần.
1. Sách điện tử
Hiểu một cách đơn giản, sách điện tử là một “quyển sách” mà có thể
“đọc” được trên máy tính điện tử. Mỗi chúng ta chắc đều đã được “đọc” các
“sách” như vậy trong các văn bản Word, văn bản PDF, trên các trang Web của
mạng Internet, ... Các sản phẩm của nhà xuất bản Giáo dục liên quan đến sách
điện tử có thể chia thành hai loại như sau:
+ Sách điện tử như một ấn phẩm riêng biệt
Sách điện tử được phát hành như một sản phẩm độc lập và không có
phiên bản sách giấy đi kèm. Ví dụ các đĩa CD môn học theo từng lớp của
Công ty Cổ phần Học liệu thuộc nhà xuất bản Giáo dục như : tiếng Anh,

Toán, Vật lí, Hóa học, Ngữ văn, Công nghệ, Sinh học, Lịch sử, Địa lí và một
1


số môn học khác, CD trò chơi phát triển tư duy và ngôn ngữ cho học sinh mẫu
giáo, ...
+ Sách điện tử đi kèm với sách giấy
Đây là loại thường gặp nhất trên thị trường sách và sách điện tử trên thế
giới. Hầu hết các phiên bản sách điện tử này đều có nội dung khác và phong
phú hơn nội dung của sách giấy. Các mở rộng này rất đa dạng và thay đổi tùy
theo nhà xuất bản và tùy theo định hướng phát hành của cuốn sách.
Trong báo cáo này chúng tôi tập trung nói về loại thứ hai, CD đi kèm
sách giấy. Nội dung của sách điện tử học tập loại này có thể được hình dung
như sau :
• Mở rộng thông tin sách
Thông tin trong sách điện tử có thể mở rộng hơn nhiều so với sách
giáo khoa hoặc sách tham khảo thông thường. Khi biên soạn sách giấy, do
hạn chế dung lượng sách, các tác giả sẽ phải tiết kiệm từng câu, từng chữ.
Tuy nhiên nếu phát hành sách điện tử đi kèm thì tác giả sẽ được phép mở
rộng không hạn chế các kiến thức tham khảo hỗ trợ cho nội dung trình bày
trong sách giáo khoa dưới dạng các thông tin bổ trợ, hình ảnh tĩnh và động,
sơ đồ, âm thanh, phim… kèm theo bài giảng. Các thư liệu này giúp cho giáo
viên tiến hành bài giảng tốt hơn, học sinh tham chiếu dễ dàng hơn phục vụ
cho việc học của mình. Chúng làm cho sách điện tử trở nên hấp dẫn và hữu
dụng hơn nhiều so với sách tham khảo thông thường.
• Mô phỏng thí nghiệm và kiến thức phục vụ học và dạy
Bên cạnh các thư liệu thô (raw material) đã nêu ở trên, sách điện tử
còn có những mô phỏng bài học, kiến thức dưới dạng các thí nghiệm ảo,
các đoạn phim động hoặc các mô phỏng kiến thức có tương tác với máy
tính. Các mô phỏng này thực chất là các phần mềm máy tính thực thụ được

thiết kế phục vụ một bài học cụ thể hoặc một phạm vi kiến thức cụ thể. Có
thể hình dung một vài trong số các mô phỏng này như sau:
- Khi học bài về thuật toán, học sinh có thể kích hoạt từng bước để
theo dõi sự thực hiện của thuật toán đó.
- Khi học bài về lực hút trái đất, học sinh kích hoạt một nút nhỏ sẽ
hiện lên một đoạn hoạt hình (phim) mô phỏng các hình ảnh rơi tự do của
các đồ vật biểu thị lực hút của trái đất.

2


- Khi học bài về các phản ứng hóa học, một đoạn mô phỏng sự thực
hiện của phản ứng đó sẽ cho HS hình ảnh trực quan mà trong thực tế
không tạo dựng được (thí nghiệm ảo), ….
Các mô phỏng kiến thức như vậy sẽ làm cho sách điện tử thực sự
hấp dẫn và có ích hơn cho học sinh khi tiếp thu kiến thức.
• Kiểm tra kiến thức bằng trắc nghiệm và các bài kiểm tra có đánh giá
Một khả năng nữa mà các sách điện tử mang lại là trên trang sách
học sinh có thể tiến hành ngay tại chỗ các kiểm tra kiến thức bằng nhiều
cách khác nhau, ví dụ bằng trắc nghiệm khách quan. Khi học hết một bài
hay một chương, học sinh sẽ được mời vào một bài kiểm tra nhỏ với một
vài câu hỏi trắc nghiệm, khi làm xong kết quả sẽ hiện ngay trên màn hình.
Những phần nội dung nào HS còn yếu cũng có thể được nhắc nhở.
Một phần trong những ý tưởng này đã và đang được thực hiện trong các
sách tham khảo kèm đĩa CD mà nhà xuất bản Giáo dục phát hành, cụ thể là :
a) Các sách bài giảng điện tử1.
b) Sách bài tập trắc nghiệm cùng phiên bản trên đĩa CD2.
c) Sách thực hành dành cho học sinh lứa tuổi nhỏ cùng CD các trò
chơi hỗ trợ học tập3.
2. Khai thác các phần mềm học tập phù hợp với Việt Nam

Cùng với việc đưa Tin học thành môn chính khóa trong trường THPT
và môn Tự chọn trong các trường Tiểu học và THCS, trang bị phòng máy của
các trường phổ thông ngày một đầy đủ hơn, số lượng máy trên một học sinh
ngày một nhiều hơn. Tuy nhiên, sau khi có máy thì câu hỏi đặt ra là sử dụng
chúng như thế nào cho hiệu quả. Kể cả khi đã có các phần mềm cho các môn
học thì việc tích hợp chúng với chương trình giảng dạy hiện có của Việt nam
cũng là vấn đề cần quan tâm. Xa hơn nữa, ảnh hưởng của các phần mềm này
tới việc tiếp thu kiến thức của học sinh, tới việc hình thành tư duy và nhân
cách cho các em là những nội dung rất đáng được nghiên cứu.
Để đón trước xu thế này, nhà xuất bản Giáo dục đã đưa ra những sách
tham khảo hỗ trợ cho giáo viên bộ môn tích hợp việc sử dụng phần mềm dạy
1

Dạy và học Tin học 10 với giáo án điện tử (Nguyễn Kim Oanh và tập thể GV THPT
Phan Đình Phùng, NXB GD 2006); Một số sách Tư liệu dành cho GV các bộ môn.
2
Bài tập trắc nghiệm và một số đề kiểm tra Tin học 10 (Hồ Sĩ Đàm Chủ biên, NXB GD
2006).
3
Thực hành Tin học Tiểu học, Q. 1 (Bùi Việt Hà, Bùi Văn Thanh, NXB GD 2006).
3


học vào nội dung giảng dạy của mình, phát huy cao nhất chức năng của phần
mềm để chuyển tải kiến thức bộ môn theo một cách mới, cho học sinh môi
trường tự khám phá kiến thức, học theo phương pháp mới mà không phải là
áp đặt kiến thức như vẫn tiến hành trong các giờ giảng thông thường. Tác giả
của những cuốn sách này một mặt phải là những nhà sư phạm giàu kinh
nghiệm và am hiểu sâu sắc chương trình phổ thông (từng bậc học), mặt khác
có kiến thức và làm chủ các chức năng của (các) phần mềm học tập liên

quan4,5.
3. Internet, một công cụ hữu hiệu
Để phục vụ cho việc trao đổi về chương trình và nội dung giảng dạy, về
sách giáo khoa và sách tham khảo phục vụ cho việc ứng dụng CNTT vào dạy
học nói chung và dạy môn Tin học nói riêng, chúng tôi đã lập trang web mang
tên “Diễn đàn Tin học phổ thông” 6.
Trên trang web này có tất cả các thông tin về sách tham khảo môn Tin
học đã và sẽ xuất bản, các phản hồi về nhu cầu độc giả và ý kiến nhận xét về
sách.
Trang web này cũng là địa chỉ để độc giả tải về các phần mềm phục vụ
cho việc dạy và học Tin học, nhận các ý kiến trao đổi về chương trình, sách
giáo khoa và sách tham khảo môn Tin học ở tất cả các cấp.
Trong tương lai, việc trao đổi này sẽ được tiến hành đối với từng ấn
phẩm của nhà xuất bản Giáo dục. Trước mắt, theo chúng tôi, mỗi giáo trình
bậc Đại học và Cao đẳng cũng nên thiết lập mối liên lạc (qua Internet) để tác
giả trao đổi với đồng nghiệp và sinh viên về nội dung bài giảng, cung cấp các
tư liệu bổ sung (bài tập, đề án, các chú dẫn lịch sử,…) quanh chủ đề môn học,
có thể cả các slide bài giảng, mà do hạn chế về khuôn khổ cuốn sách tác giả
đã không thể đưa vào được.
Chúng tôi hy vọng rằng những cố gắng trên đây sẽ góp phần vào việc
ứng dụng CNTT một cách hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học ở tất cả
các cấp học. Đồng thời, chúng tôi cũng hy vọng rằng trong số các thầy cô
giáo, các quý vị đại biểu ở đây sẽ có những tác giả tiềm năng cho các sản
phẩm mới và chất lượng của nhà xuất bản Giáo dục.
4

Dạy và học Toán với phần mềm Cabri, T.1, Hình học phẳng (Phạm Thanh Phươn, NXB
GD 2006) (T.2, Hình học không gian).
5
Khám phá Hình học 10 với Geometry Sketchpad (Trần Vui, NXB GD 2006) (Khám phá

Đại số 10 với Geometry Sketchpad)
6
gd. com.vn
4