Thí nghiệm Hóa học vui

THÍ NGHIỆM HÓA HỌC VUI
Làm khối bông tuyết bằng muối Borax
Làm thế nào để tạo thành khối bông tuyết bằng muối borax? Bông tuyết thì
thật dễ tan chảy. Tạo một khối bông tuyết muối borax, nhuộm thêm màu
xanh dương nếu bạn thích và nó sẽ lấp lánh suốt năm.
Chuẩn bị :
• Sợi dây.
• Một cái bình có miệng rộng.
• Nhiều cái ống sạch màu trắng (Bạn có thể sử dụng những bằng ống
nhựa dẻo như nhỏ những ống mà người ta vẫn dùng để truyền nước ở
trạm y tế)
• Muối borax
• Bút chì
• Nước sôi
• Màu thực phẩm xanh dương…
• Cái kéo
• Độ khó : trung bình
• Thời gian thực hiện : suốt đêm.
Chỉ dẫn :
1. Cắt một cái ống sạch thành ba phần bằng nhau.
2. Xoắn đoạn giữa của chúng lại với nhau tạo thành hình một khối bông
tuyết có 6 đầu. Đừng lo lắng nếu cái cuối không bằng nhau; chỉ cần gọt đẽo
một chút sẽ tạo thành một khối hoàn hảo như mong muốn; còn khối bông
tuyết sẽ vừa vặn bên trong bình chứa.
3. Cột đoạn dây vào cuối đầu một nhánh bông tuyết. Cột đầu kia của đoạn
dây vào một cây viết chì nếu bạn muốn chiều dài nhánh bông tuyết bằng với
cây viết chì cột bông tuyết trong bình chứa.
4. Đổ đầy nước nóng vào bình chứa miệng rộng.
5. Cùng lúc đó thêm thìa muối borax vào bình chứa nước nóng, sau khi thêm
muối vào thì khuấy đều để hòa tan muối vào nước. Cứ 1 tách nước nóng thì
cho 3 thìa muối, nếu thấy một lượng kết tủa không tan xuất hiện trên đáy

bình là được .
6. Nếu muốn, bạn có thể nhuộm màu bông tuyết bằng cách cho thêm một ít
màu thực phẩm vào.
7. Treo ống bông tuyết sạch vào trong bình chứa để cây viết chì có thể tựa
trên miệng bình và khối bông tuyết đó sẽ hoàn toàn được bao phủ trong
nước và treo lơ lửng trong bình (mà không bám vào đáy bình).
8. Đặt cái bình đó trong một khu vực yên tĩnh suốt đêm .


9. Bạn sẽ thấy một khối tinh thể rất đẹp!!! Bạn có thể treo khối bông tuyết
đó như một vật để trang hoàng hoặc đặt trên cửa sổ để nó bắt ánh nắng mặt
trời.
Chủ điểm :
1. Muối borax thường có bán ở các cửa hàng tạp hóa ở gian hàng xà bông
bột giặt, chẳng hạn loại 20 Mule Team Borax Laundry Booster. Không dùng
xà phòng có chứa tinh thể muối borax.
2. Người lớn nên cẩn thận khi thực hiện thí nghiệm này bởi vì thí nghiệm có
dùng nước sôi và muối borax thì không dùng để ăn.
3. Nếu không mua được muối borax, có thể sử dụng muối hoặc đường (thì
cần kiên nhẫn vì có thể làm tăng thời gian tạo tinh thể). Thêm đường hoặc
muối vào nước đun sôi cho tới khi nó bão hòa nếu bạn không muốn có một
chút tinh thể tạo thành ở đáy bình.

Thí nghiệm vui với tinh thể
1. Cơ sở lý thuyết
Khi dung dịch bão hòa ở một nhiệt độ cao được để nguội dần thì độ tan sẽ
giảm dẫn đến hiện tượng kết tinh và ta thu được tinh thể.
Hình dáng, màu sắc, kích cỡ của tinh thể thu được phụ thuộc vào bản chất
của chất đem hòa tan thành dung dịch, nhiệt độ trong quá trình làm nguội,
thời gian và điều kiện nuôi mầm tinh thể …

Ví dụ: Tinh thể của K4[Fe(CN)6]
Tinh thể của NiSO4

Tinh thể của K2Cr2O7

Tinh thể của phèn nhôm


Tuy nhiên trong số các chất này thì ta nên chọn chất dễ tạo tinh thể, tinh thể
hình thành nhanh, tinh thể bền để bảo quản được, hóa chất không khó kiếm
và không độc hại. Sau khi cân nhắc và tham khảo thì mình xin giới thiệu đến
các bạn quá trình làm tinh thể CuSO4. Sau khi thuần thục với thí nghiệm này
các bạn có thể áp dụng và tự nghiên cứu thêm với nhiều loại chất khác

2.Chuẩn bị và thao tác tiến hành
Nguyên liệu
_ Đồng Sulfat có bán tại các cửa hàng hóa chất dưới dạng CuSO4.5H2O (do
CuSO4 khan hút ẩm mạnh khó bảo quản nên không có bán dạng khan trên
thị trường) với giá khoảng 130k VND/kg (loại hóa chất tinh khiết 99%). Các
bạn chỉ cần một lọ 0.5 kg là đã có thể làm thoải mái rồi.
_ Cốc chia độ. Nếu không có thì các bạn có thể thay thế bằng cốc thủy tinh
trong nhưng sẽ vất vả hơn trong việc xác định thể tích nước cần dùng
_ Đèn cồn, kiềng đun, lưới tản nhiệt và que/đũa khuấy
Nhin chung cả hóa chất và đồ thí nghiệm tốn khoảng 120k, giá thành tương
đối bình dân
Tiến hành
_ Đầu tiên là pha một dung dịch bão hòa của CuSO4 ở nhiệt độ cao. Như lần
trước trên TV mình có nói là dùng nước sôi rồi hòa tan CuSO4 vào nhưng
thực sự đấy không phải là một biện pháp tốt vì nước sôi ta đun xong là
khoảng 90 độ C chỉ cần để ra ngoài khoảng 1-2 phút thì hạ rất nhanh xuống

còn khoảng 70 độ C (mình nói thế trên TV vì thời gian có hạn, đơn giản
được phần nào thì đơn giản đi theo yêu cầu). Cách tốt nhất là chúng ta sử
dụng kiềng đun và đèn cồn. Lấy khoảng 300 ml nước (ít quá thì khó quan sát
tinh thể) cho vào cốc chia độ rồi đun bằng đèn cồn đồng thời cho dần
CuSO4 vào kết hợp quấy đều. Khi nước có dấu hiệu sắp sôi mà thấy lượng
bột CuSO4 cho vào vẫn còn cặn ở đấy cốc thì dừng lại không cho thêm nữa,
dùng đũa quấy tới khi tan hết sạch thu được dung dịch xanh nước biện đậm
và không có cặn thì tắt đèn cồn.
_ Như vậy ta đã chuẩn bị xong một cốc dung dịch bão hòa CuSO4 ở khoảng
90 độ C. Trên lí thuyết ta có thể tạo một điểm bám cho tinh thể bằng chỉ
buộc vào một đầu treo ngang cốc rồi thả ngập trong dung dịch
(Hình mang tính minh họa về cách làm, ảnh trên là quá trình nuôi kết tinh từ
phèn nhôm)


Tuy nhiên CuSO4 là một chất rất dễ kết tinh, bạn không cần phải làm như
trên thì sau khoảng 1 ngày sẽ tự nó xuất hiện một lớp tinh thể bám ở đáy
cốc.
_ Lưu ý không nên sốt ruột khi làm nguội dung dịch. Bạn cần nhớ là việc
làm nguội dung dịch diễn ra càng chậm thì các bạn sẽ càng thu được tinh thể
có kích thước lớn. Nếu bạn cho vào tủ lạnh hay dùng nước mát làm lạnh đột
ngột thì trong cốc của chúng ta sẽ kết tinh ngay ra CuSO4 nhưng ở dạng bột
vụn
_ Quá trình tạo dung dịch bão hòa ở nhiệt độ cao rồi đợi nguội từ từ để kết
tinh có thể lặp đi lặp lại nhiều lần tới khi thu được mẫu tinh thể ưng ý
_ Các tinh thể CuSO4 chỉ tốn khoảng 1 ngày để kết tinh phần lớn ở đáy cốc
tuy nhiên các bạn sẽ để ý thấy những viên này bề mặt còn bị lỗi rất nhiều
(không mịn, bóng). Muốn bề mặt viên tinh thể đẹp hơn thì các bạn hãy để im
cốc dung dịch và đợi thêm trong khoảng 1 tuần để các vết rỗ trên bề mặt tinh
thể được nó kết tinh vào và tự sửa chữa.

_ Các bạn có thể để ý thấy là trên các viên tinh thể to ở dưới đáy bị phủ một
lớp tinh thể li ti phía trên. Lớp tinh thể li ti này đã cản trở việc lớn lên của
các tinh thể to mà no che đi phía dưới. Nguyên nhân là do khi để nguội dung
dịch thì bề mặt của dung dịch tiếp xúc với không khí luôn nguội nhanh nhất
nên sẽ xuất hiện các lớp tinh thể nhỏ thành từng mảng nổi trên bề mặt. Đây
chính là loại tinh thể ta không mong muốn (do ở bề mặt bị làm lạnh nhanh
nên tinh thể là loại nhỏ, xấu). Các mảng tinh thể này kết dính dần với nhau
thành một mảng lớn trên bề mặt rồi chìm dần xuống che lên các tinh thể to ở
dưới (loại tinh thể mà chúng ta muốn, được hình thành bên trong lòng dung
dịch). Để tránh được hiện tượng này cần sự cần mẫn hớt lớp bám này đi,
công việc khá khó khăn, trong một vài lần đầu làm bạn có thể bỏ qua thao
tác này. Bạn chỉ nên làm nếu đòi hỏi một tinh thể hoàn hảo.

Đố cháy bàn tay
- Hoá chất: axeton
- Cách làm: xắn tay áo rồi nhúng cả bàn tay và cổ tay vào chậu nước. Sau đó
nhỏ vài giọt axeton vào lòng bàn tay và châm nhanh ngọn lửa đèn cồn. Bàn
tay sẽ bắt lửa và bốc cháy. Bạn đừng sợ, axeton sẽ cháy rất nhanh và chỉ một
loáng là cháy hết, ngọn lửa sẽ tắt. bạn chỉ thấy hơi nóng chứ không hề bị
bỏng.
- Giải thích: axeton là những chất bay hơi rất nhanh và bắt lửa rất mạnh. Với
vài giọt các chất trên, khi cháy nhiệt lượng toả ra chỉ đủ để làm bay hơi một
phần nước trên da tay. Vì thế, ta chỉ cảm thấy hơi nóng chứ không bị bỏng.
Tương tự, ta có thể làm thí nghiệm “đốt khăn không cháy” như sau: nhúng
ướt một khăn mùi soa, sau đó nhỏ lên khăn vài giọt axeton rồi đốt. khi khăn


cháy cầm một góc khăn vung mạnh. Một lúc sau lửa tắt, chiếc khăn vẫn
nguyên vẹn.

Làm tảo
Hóa chất:
- 1 lít dung dịch Natri silicat bão hòa (Na2SiO3)
- 1 lượng nhỏ các oxit tạo màu: Cr2O3 (màu lục); NiO, CoO; Fe2O3; …
(nói chung là các oxit có màu nhưng không phản ứng với nước.
Cách tiến hành:
- Cho dung dịch natri silicat vào một chậu thủy tinh 2lít.
- Thêm từng oxit vào từng góc nhỏ của chậu thủy tinh (chú ý không trộn
lẫn).
- Để một thời gian và quan sát
Hiện tượng:
- Xuất hiện các tảo với màu sắc khác nhau (màu của các oxit) rất đẹp.

Chạy sắc ký với kẹo và giấy lọc cà phê
Bạn có thể làm sắc ký giấy sử dụng giấy lọc cà phê để tách các sắc tố
trên các viên kẹo màu như kẹo Skittles™ hay M&M ™. Đây là 1 thí
nghiệm an toàn có thể làm ở nhà, rất tuyệt với mọi lứa tuổi.

Thời gian: khoảng 1 giờ
Nguyên vật liệu:
Kẹo Skittles hoặc M&M
Giấy lọc cà phê
Ly thủy tinh cao
Nước
Muối ăn
Viết chì
Tăm xỉa răng


Đĩa hoặc một vật hình tấm lá

Bình hoặc chai rỗng 2 lít
Tách hay muỗng để đong
Tiến hành:
1. Giấy lọc cà phê thường có hình tròn, nhưng dễ dàng so sánh kết quả trên
giấy hình vuông hơn. Vì thế, công việc đầu tiên là cắt giấy lọc cà phê thành
hình vuông. Đo kích thước và cắt giấy lọc thành những miếng hình vuông
có chiều dài và chiều rộng là 3x3” (8x8 cm).
2. Sử dụng 1 cây viết chì (viết mực có thể bị hết mực giữa chừng, nên tốt
nhất là dùng viết chì), vẽ 1 đường thẳng cách 1 mép của 1 phía tờ giấy là
1/2” (1 cm).
3. Chấm 6 chấm bằng viết chì (hoặc tùy ý số lượng màu sắc của kẹo mà bạn
muốn) dọc theo đường kẻ trên, mỗi chấm cách nhau khoảng 1/4” (0,5 cm).
Phía bên dưới mỗi chấm, ghi nhãn cho mỗi loại màu sắc sẽ tiến hành kiểm
tra trên mỗi chấm đó. Sẽ không có đủ khoảng trống để viết đầy đủ tên của
màu sắc. Hãy thử viết chữ B cho màu xanh, chữ G cho màu xanh lá cây,
hoặc một ký hiệu tương tự dễ nhớ nào đó.
4. Nhỏ 6 giọt nước (hoặc tùy ý theo số lượng màu sắc muốn kiểm tra) như
nhau trên 1 mặt phẳng của chiếc đĩa hoặc một tấm phẳng. Đặt 1 viên kẹo
cho mỗi loại màu sắc vào giọt nước. Đợi khoảng 1 phút để màu của kẹo hòa
vào nước, sau đó nhặt viên kẹo ra khỏi nước.
5. Nhúng cây tăm vào giọt nước có màu của kẹo và đặt nhẹ đầu cây tăm lên
vết chấm của viết chì. Dùng 1 cây tăm sạch cho mỗi loại màu sắc. Cố gắng
giữ cho vết chấm càng nhỏ càng tốt. Để giấy lọc khô ráo, sau đó chấm thêm
giọt cùng màu lên mỗi chấm, làm như vậy tổng cộng 3 lần, do đó bạn sẽ có
nhiều giọt nước màu trên mỗi chấm.
6. Khi giấy lọc khô, gấp đôi tờ giấy lại, dòng kẻ có các chấm màu để ở cuối
tờ giấy. Sau cùng, đặt giấy lọc đứng trong dung dịch muối (mức dung dịch
thấp hơn chấm màu) và hoạt động của mao dẫn sẽ khiến cho nước thấm vào
tờ giấy lọc, chạy xuyên qua các chấm màu và chạy lên phía mép trên của tờ
giấy. Các loại màu sắc sẽ tách rời nhau khi dung dịch muối thấm lên.

7. Chuẩn bị dung dịch muối ăn bằng cách trộn 1/8 muỗng muối với 3 tách
nước lọc (hoặc 1 cm3 muối với 1 lít nước lọc) pha vào bình sạch hoặc bình 2
lít. Khuấy trộn hoặc lắc đều dung dịch cho đến khi hòa tan. Thu được dung
dịch muối ăn nồng độ 1%.
8. Cho dung dịch muối ăn vào trong 1 cái ly cao sạch để mức dung dịch cao
1/4” (0,5 cm), để mực nước ở bên dưới các chấm màu. Có thể kiểm tra điều
này bằng cách giữ tờ giấy lọc thẳng đứng phía bên ngoài ly nước. Nếu thấy
mực dung dịch cao hơn thì đổ một ít nước ra. Khi mực nước đã vừa, dựng


đứng tờ giấy lọc vào trong ly nước, để các chấm màu phía bên dưới và mép
giấy phải bị dung dịch thấm ướt.
9. Mao dẫn sẽ làm dung dịch thấm lên trên tờ giấy. Khi dung dịch đi qua các
chấm màu, các loại sắc tố sẽ tách ra khỏi chấm. Có thể thấy rằng nhiều loại
kẹo không chỉ chứa 1 loại màu sắc. Các sắc tố tách rời nhau bởi vì một số
sắc tố có khuynh hướng liên kết với tờ giấy, trong khi các sắc tố khác lại có
ái lực với dung dịch muối cao hơn. Trong sắc ký giấy, giấy được gọi là “pha
tĩnh” và dung dịch lỏng (nước muối) gọi là “pha động”.
10. Khi dung dịch muối cách 1/4” (0,5 cm) mép trên của tờ giấy lọc, thì lấy
tờ giấy ra khỏi ly nước và để ráo trên một mặt phẳng sạch sẽ.
11. Khi tờ giấy lọc khô, so sánh kết quả sắc ký của các màu kẹo khác nhau.
Kẹo nào có chứa cùng loại sắc tố? Đây là những viên kẹo có dãy màu sắc
tương ứng. Kẹo nào có chứa nhiều loại sắc tố? Đây là những viên kẹo có
một dãy các màu sắc. Bạn có thể lựa chọn màu sắc phù hợp với tên màu đó
ghi trong thành phần trên bìa giấy gói kẹo hay không?
Hướng dẫn:
1. Có thể thử với các loại kẹo nhãn hiệu khác nhau, màu thực phẩm, và hỗn
hợp bột để pha nước giải khát. Cũng có thể so sánh cùng 1 loại màu sắc với
các loại kẹo khác nhau. Bạn có nghĩ các sắc tố của màu xanh lá cây trong
loại kẹo M&Ms và kẹo Skittles giống với nhau hay không? Bạn có thể sử

dụng sắc ký giấy này để trả lời các câu hỏi trên như thế nào?

Làm tuyết nhân tạo
Bạn có thể làm tuyết nhân tạo dùng một loại polymer phổ biến. Tuyết
nhân tạo thì không độc, cảm giác lạnh khi sờ vào và trông giống như
tuyết thật.
Độ khó: dễ làm
Thời gian: chỉ vài phút


Nguyên vật liệu:
Natri polyacrylate
Nước
Cách làm:
1. Có vài phương pháp cho việc điều chế thành phần cần thiết để sản xuất
tuyết polymer nhân tạo. Bạn có thể mua tuyết nhân tạo hoặc có thể tổng hợp
natri polyacrylate từ những nguồn nguyên liệu trong gia đình thường ngày.
Bạn có thể tìm thấy natri polyacrylate bên trong tã lót đã qua sử dụng hoặc
là vật dụng bằng pha lê trong vườn dùng giữ ẩm đất.
2. Những gì cần thiết để làm tuyết nhân tạo này là bạn phải thêm nước vào
natri polyarylate. Thêm 1 ít nước vào để tạo hỗn hợp gel. Thêm nhiều nước
vào cho đến khi bạn có 1 lượng lớn chất ướt. Gel sẽ ko tan ra. Đó là tuyết
tan.
3. "Tuyết" natri polyacrylate cho ta cảm giác sờ vào thấy lạnh bởi vì nó
phần lớn là nước. Nếu bạn muốn tuyết nhân tạo cảm giác lạnh giống thật
hơn, bạn có thể đông lạnh tuyết.
Hướng dẫn:
1. Tuyết nhân tạo thì không độc, nhất là nguồn nguyên liệu từ tã lót. Tuy
nhiên, bạn cũng đừng nên thử ăn tuyết nhân tạo. Không độc thì không có
nghĩa là tốt cho sức khỏe đâu nhé.

2. Khi chơi đùa, tuyết nhân tạo cũng an toàn để ném.
3. Nếu bạn muốn tuyết màu vàng (hay màu khác), bạn có thể pha màu thực
phẩm vào.
4. Nếu muốn tuyết khô hơn, có thể giảm lượng nước polymer hấp thụ bằng
cách thêm một ít muối vào.

Làm phấn màu
Thí nghiệm này cho một loại phấn màu sắc rất đẹp, có thể dùng nước
rửa sạch.


Mức độ khó: trung bình
Thời gian: 15 phút cộng với thời gian sấy khô sản phẩm
Thành phần nguyên liệu:
1 tách thạch cao
1/2 tách nước lạnh
bột màu keo
khuôn
Cách làm:
1. Trộn tất cả nguyên liệu trên lại với nhau, hãy nhớ rằng hàm lượng bột màu
sử dụng có liên quan đến việc tạo ra màu sắc đậm hay nhạt cho phấn.
2. Cho hỗn hợp vào khuôn định hình.
3. Để hỗn hợp khô lại.
Hướng dẫn:
1. Lót khuôn bằng giấy phủ sáp giúp dễ lấy phấn ra khỏi khuôn hơn.
2. Phấn chỉ được sử dụng tốt nhất sau khi khô ráo và tách khỏi khuôn.
3. Có thể dùng phẩm nhuộm màu acrylic thay cho bột màu keo nhưng có thể
độc đối với sức khỏe.

Châm nến không cần lửa

- Hoá chất: KMnO4, H2SO4 đặc
- Dụng cụ: đèn cồn, đũa thuỷ tinh
- Cách làm: Lấy đũa thuỷ tinh nhúng vào axit H2SO4 đặc và chất rắn
KMnO, rồi châm vào bấc đèn cồn, nó sẽ tự bùng cháy.
- Giải thích:
H2SO4 + 2KMnO4 -> K2SO4 +2 HMnO4


dưới tác dụng của H2SO4 đậc, HMnO4 mất nước tạo Mn2O7. Mn2O7 có tính
oxi hoá cực mạnh, rượu etylic ( cồn) bốc cháy khi tiếp xúc với Mn2O7.

Phát hiện dấu vân tay

Để điều tra các vụ án mạng hay trộm cắp, công an thường rắc bột để phát
hiện dấu vân tay của thủ phạm. Ta cũng có thể biểu diễn thí nghiệm vui này.
- Hoá chất: cồn iot
- Cách làm: Bạn đưa một tờ giấy trắng và sạch cho khán giả và yêu cầu họ
bí mật in dấu ngón tay và và ngón tay trỏ ở hai bàn tay của một người nào đó
lên tờ giấy. Bạn thu lại tờ giấy và mang đậy úp tờ giấy lên miệng lọ đựng
cồn iot. Sau một thời gian,lấy ra bạn sẽ thấy rõ các dấu vân tay xuất hiện
trên giấy. Bạn chỉ cần thu giấy chứng minh thư của khán giả để đối chiếu
dấu tay và tìm ngay được “thủ phạm”
- Giải thích: khi ta in tay lên giấy, tay ta sẽ để lại trên giấy vết mỡ của da.
cồn iot sẽ hoà tan vết mỡ này làm xuất hiện dấu tay.

Làm "nước" đóng băng trong chớp nhoáng

Chúng ta đều biết, muốn có nước đá phải có máy lạnh hay tủ lạnh và tủ lạnh
tốt đến mấy cũng không thể làm nước đóng băng ngay tức khắc được. Thế

mà bạn có thể “phù phép” cho nước đóng băng ngay tức khắc, không cần
đến tủ lạnh.
Bạn đặt trước mặt mọi người một chậu “nước” rồi dùng hai bàn tay “bắt
quyết” trên mặt chậu. miệng lẩm nhẩm đọc “thần chú”. Chậu “nước” lập tức
đóng băng rắn chắc đến nỗi có thể lật úp chậu, trước con mắt ngạc nhiên của
mọi người
- Hoá chất: Na2SO4
- Dụng cụ: chậu nước
- Cách làm: trước khi biểu diễn, bạn đun nóng nước lên khoảng 600C rồi
hoà tan vào đó muối Na2SO4 đến bão hoà. Đậy chậu bằng miếng thuỷ tinh
rồi để nguội đến nhiệt độ thường, bạn sẽ có được dung dịch Na2SO4quá bão
hoà. Dung dịch này không kết tinh trở lại vì không có trung tâm kết tinh.


Bằng cách “bắt quyết” trên mặt chậu, bạn bí mật rắc vào đó vài tinh thể
Na2SO4 để làm trung tâm kết tinh. Dung dịch sẽ kết tinh tức thời trông như
nước trong chậu đóng băng vậy, vì các phân tử muối đã lấy nước từ dung
dịch để tạo thành các phân tử muối ngậm nước Na2SO4.10H2O.