Chất lượng đại biểu của hội đồng nhân dân xã tiền phong hiện nay thực trạng và giải pháp

BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

BÁO CÁO THỰC TẬP TỐT NGHIỆP
Đề tài:
CHẤT LƯỢNG ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN XÃ TIỀN PHONG,
HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNH NGHỆ AN HIỆN NAY.
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Họ và tên sinh

: NGUYỄN THỊ NỤ

Lớp
Niên khóa
Thời gian thực

: KH13HCH3
: 2012 – 2016
: từ ngày 28/3/2016 đến ngày 20/5/2016

Địa điểm thực

: Uỷ ban nhân dân xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An
: Thạc sĩ Doãn Minh Thắng
Giảng viên Nguyễn Hồng Vân

viên

tập

tập
Giảng
hướng dẫn

viên

Hà Nội, tháng 5 năm 2016

1
1
1


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT
1
2
3
4
5
6

TỪ VIẾT TẮT
CNH-HĐH
HĐND
NXB
PTTH
THCS
UBND

CỤM TỪ ĐẦY ĐỦ
Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
Hội đồng nhân dân
Nhà xuất bản
Phổ thông trung học
Trung học cơ sỏ
Uỷ ban nhân dân

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian gần bốn năm học tập trên giảng đường Học viện Hành chính
Quốc gia, Học Viện đã tạo điều kiện cho em được đi thực tập trong thời gian gần
hai tháng tại Ủy ban nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An.
Trong quá trình thực tập em đã có cơ hội tiếp xúc và thực hành trực tiếp
các kiến thức đã học vào hoạt động thực tế tại Ủy ban nhân dân xã Tiền Phong
(cụ thể là tại bộ phận “một cửa” thuộc Văn phòng hội đồng nhân dân và Ủy ban
nhân dân xã).
Kết thúc thời gian thực tập, em đã học hỏi và rút ra được nhiều bài học
kinh nghiệm, nhiều kỹ năng bổ ích được tổng kết lại trong bản báo cáo thực tập
này.
Em xin chân thành cảm ơn các cán bộ, công chức làm việc tại Ủy ban
nhân dân xã Tiền Phong đã tạo điều kiện cho em trong quá trình thực tập cũng
như đã cung cấp tài liệu cần thiết giúp em hoàn thành báo cáo thực tập này.
Đồng thời, em xin chân thành cảm ơn các thầy cô tại Học viện đã cung cấp cho
2


em nền tảng kiến thức lý luận vô cùng bổ ích trong bốn năm qua. Đặc biệt, em
xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến giảng viên – Thạc sỹ Doãn Minh

Thắng, giảng viên Nguyễn Hồng Vân và giảng viên – Thạc sỹ Nguyễn Tiến
Dũng đã nhiệt tình hướng dẫn em trong quá trình thực tập và hoàn thiện báo cáo
này.

Sinh viên thực tập
Nguyễn Thị Nụ

3


PHẦN I: MỞ ĐẦU
LỜI MỞ ĐẦU

Hội đồng nhân dân (HĐND) là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương,
do nhân dân địa phương bầu ra, đại diện cho nhân dân địa phương trong việc
thực thi quyền lực Nhà nước ở địa phương. Với tính chất đó, HĐND nước ta có
vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo quyền lực nhân dân, phát huy dân
chủ, đảm bảo hiệu lực và hiệu quả hoạt động của bộ máy Nhà nước. Vì vậy,
nâng cao năng lực hoạt động của HĐND cấp xã là một trong những nhiệm vụ rất
cơ bản của quá trình xây dựng và hoàn thiện bộ máy Nhà nước nói riêng, của sự
nghiệp đổi mới đất nước ta hiện nay nói chung. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ X đã khẳng định:
"Nâng cao chất lượng của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân, bảo đảm
quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong phạm vi
được phân cấp. Phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân. Tổ chức hợp
lý chính quyền địa phương, phân định lại thẩm quyền đối với chính quyền ở
nông thôn, đô thị, hải đảo...".
Luật tổ chức HĐND, UBND được Quốc hội thông qua ngày 26 tháng 11
năm 2003 quy đinh rõ nhiệm vụ, quyền hạn HĐND các cấp. Mục 3, chương II quy
định nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân cấp xã: gồm 7 Điều, từ Điều 29

đến Điều 35 "
Nhu cầu nâng cao chất lượng của đại biểu HĐND cấp xã lại càng trở nên cấp
bách, nếu đặt trong bối cảnh thực trạng chất lượng của đại biểu HĐND xã Tiền
Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An.
Thực tế trong những năm qua chất lượng của đại biểu HĐND xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ như
các đại biểu HĐND đã được nâng cao về trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức,
đặc biệt là về kỹ năng công tác trong hoạt động đại biểu. Tuy nhiên, bên cạnh đó,
hoạt động của đại biểu HĐND xã Tiền Phong, huyện Quế Phong vẫn còn bộc lộ
4


nhiều yếu kém như chưa thực hiện hết chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền theo luật
định, vai trò đại diện nhân dân của từng đại biểu còn hạn chế. Do vậy, nâng cao
chất lượng đại biểu HĐND xã là một yêu cầu cần thiết.
Trong bối cảnh đó, hoạt động nghiên cứu lại chưa được triển khai đúng
mức khiến cho nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về chất lượng hoạt động của đại
biểu HĐND cấp xã còn bị bỏ ngỏ. Đề tài “Chất lượng đại biểu của Hội đồng
nhân dân xã Tiền Phong hiện nay. Thực trạng và giải pháp” được lựa chọn
chính là nhằm góp phần khắc phục khoảng trống trong hoạt động nghiên cứu,
góp thêm căn cứ để xây dựng các luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất
lượng của đại biểu HĐND cấp xã ở nước ta hiện nay.
1.1. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
1.1.1. Mục đích của đề tài
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về chất lượng đại biểu Hội
đồng nhân dân cấp xã và thực trạng chất lượng hoạt động của đại biểu Hội
đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Đề tài hướng
tới đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của đại biểu
Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An.
1.1.2. Nhiệm vụ của đề tài

- Làm sáng tỏ cơ sở lý luận về chất lượng và nâng cao chất lượng của đại
biểu Hội đồng nhân dân cấp xã.
- Đánh giá thực trạng chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong trong giai đoạn từ 2004 đến nay, đặt trọng tâm vào nhiệm kỳ 2011 2016.
- Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân
xã Tiền Phong, huyện Quế Phong hiện nay.

5


1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến chất lượng của
đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An.
1.2.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về phạm vi không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu chất lượng đại biểu
Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An thông qua
việc thu thập các báo cáo hoạt động và quy chế hoạt động của Hội đồng nhân
dân; Quy chế phối hợp giữa Thường trực Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân,
Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc xã Tiền Phong, huyện Quế Phong và báo cáo tổng hợp
tiếp xúc cử tri, các Nghị quyết đã được Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong thông
qua.
- Về phạm vi thời gian: Đề tài khảo sát, phân tích làm rõ chất lượng hoạt
động của đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế phong giai
đoạn 2004 đến nay, trong đó tập trung chủ yếu vào nhiệm kỳ 2004 -2011 và
nhiệm kỳ 2011 - 2016.
1.3. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
1.3.1. Cơ sở lý luận
Đề tài dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng và

hoàn thiện bộ máy Nhà nước ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay (Luật tổ chức
HĐND - UBND năm 2003).
1.3.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ
thể như phương pháp lịch sử, phương pháp luật học so sánh, phương pháp phân
tích, tổng hợp, phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp thống kê…

6


1.4. Ý nghĩa của đề tài
Đề tài góp phần vào việc hoàn thiện cơ sở lý luận cho việc nâng cao chất
lượng đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế phong, tỉnh Nghệ
An. Từ đó, có thể giúp cho cơ quan lãnh đạo cấp tỉnh, cấp huyện có quy hoạch,
kế hoạch và phương pháp phù hợp trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả
về việc nâng cao chất lượng của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã của huyện
Quế Phong phù hợp theo yêu cầu đổi mới.
1.5. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, đề
tài nghiên cứu được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về Ủy ban nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong,
tỉnh Nghệ An
Chương 2:Thực trạng chất lượng đại biểu hội đồng nhân dân xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An
Chương 3: Quan điểm, giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng đại
biểu hội đồng nhân dân xã Tiền Phong, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An
1.6. Thời gian và địa điểm thực tập
- Địa điểm thực tập: bộ phận tiếp nhận và trả kết quả theo cơ chế “một cửa”
thuộc - Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong.

- Thời gian thực tập: từ ngày 28/03/2016 đến hết ngày 20/05/2016

7


1.7. Báo cáo quá trình thực tập

Thời gian

Nội dung thực tập

Người hướng
dẫn

Tuần 1,2
(từ 28/03
đến 08/04)

- Liên hệ với Ủy ban nhân dân xãTiền Phong,
huyện Quế Phong.

Sầm Tú

- Tiến hành thực tập tại Văn phòng Ủy ban
nhân dân xã Tiền Phong.
- Tìm hiểu nội quy, quy chế làm việc của cơ
quan.
- Chọn đề tài và lập đề cương viết báo cáo thực
tập

Tuần 3,4
(từ 11/04
đến 22/04)

- Nhận nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ được
giao.
- Nghiên cứu các văn bản liên quan đến thủ tục

Sầm Tú

hành chính.
- Tiến hành thu thập tài liệu cần thiết để viết
báo cáo thực tập.
Tuần 5 (từ

- Hoàn thiện báo cáo sơ lược.

25/04 đến

- Chỉnh sửa báo cáo theo hướng dẫn của giảng

29/04)

viên hướng dẫn.

Sầm Tú

8

Tuần 6,7

- Hoàn thành công việc liên quan đến công tác

(từ 04/05

bầu cử do cán bộ hướng dân thực tập giao.

đến 13/05)

- Hướng dẫn công dân làm các thủ tục hành

Sầm Tú

chính tại bộ phận “một cửa”.
- Hỗ trợ cán bộ tại bộ phận sắp xếp hồ sơ.
Tuần 8 (từ
16/05 đến
20/05)

- Hoàn thành tất cả các nhiệm vụ được giao tại
cơ quan.
- Xin ý kiến đánh giá quá trình thực tập của cơ
quan thực tập.
- Nộp báo cáo.

9

Sầm Tú

PHẦN 2: NỘI DUNG BÁO CÁO

CHẤT LƯỢNG ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN XÃ TIỀN PHONG,
HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNH NGHỆ AN HIỆN NAY.
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

10


CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ỦY BAN NHÂN DÂN XÃ TIỀN PHONG,
HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNH NGHỆ AN
1.1. Lịch sử hình thành
Tiền Phong là xã nằm phía đông cửa ngõ huyện Quế Phong. Với tổng diện
tích tự nhiên là 14.305,74 ha, chiếm 7,56 % diện tích tự nhiên của huyện, nằm
trên trục quốc lộ 48, ranh giới hành chính của xã như sau:
- Phía đông giáp xã Châu Tiến - huyện Quỳ Châu
- Phía bắc giáp xã Đồng Văn và xã Hạnh Dịch
- Phía nam giáp xã Quế Sơn và xã Châu Thắng - Quỳ Châu
- Phía tây giáp xã Mường Nọc
Có tổng số hộ là 2.411 hộ. Tổng số khẩu là 10.494; gồm 3 dân tộc Kinh,
Thái, Khơ Mú cùng sinh sống. Trong đó dân tộc Thái chiếm 85%; toàn xã có 25
bản và 31 chi bộ.
1.2. Cơ cấu tổ chức và nhân sự
UBND xã Tiền Phong hiện có:
+ Chủ tịch phụ trách chung, khối nội chính, quy hoạch và kế hoạch phát
triển kinh tế - xã hội xã.
+ Phó chủ tịch: gồm 2 phó.
- Phó chủ tịch phụ trách khối kinh tế - tài chính, xây dựng, giao thông, nhà
đất và tài nguyên – môi trường.

- Phó chủ tịch phụ trách văn hóa – xã hội và các lĩnh vực xã hội khác.
+ Ủy viên ủy ban : ủy viên phụ trách công an và ủy viên phụ trách quân sự.
1.3. Nguyên tắc và hình thức hoạt động
1.3.1. Về nguyên tắc hoạt động
UBND xã hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy vai trò
tập thể, đề cao trách nhiệm cá nhân và tinh thần chủ động, sáng tạo của Chủ tịch,
Phó chủ tịch, ủy viên UBND. Mỗi việc chỉ được giao một người phụ trách và
11


chịu trách nhiệm chính. Thành viên UBND xã chịu trách nhiệm cá nhân về lĩnh
vực được phân công.
Chấp hành sự chỉ đạo, điều hành của cơ quan nhà nước cấp trên, sự lãnh
đạo của Đảng ủy, sự giám sát của HĐND xã. Phối hợp chặt chẽ giữa UBND xã
với MTTQ và các đoàn thể nhân dân xã trong quá trình triển khai thực hiện mọi
nhiệm vụ.
Giải quyết các công việc của công dân và tổ chức theo đúng pháp luật,
đúng thẩm quyền và phạm vi trách nhiệm; bảo đảm công khai, minh bạch, kịp
thời và hiệu quả; theo đúng trình tự, thủ tục, thời hạn quy định và chương trình,
kế hoạch công tác của UBND xã.
Cán bộ, công chức cấp xã phải sâu sát cơ sở, lắng nghe mọi ý kiến đóng
góp của nhân dân, có ý thức học tập để nâng cao trình độ, từng bước đưa hoạt
động của UBND xã ngày càng chính quy, hiện đại, vì mục tiêu xây dựng chính
quyền cơ sở vững mạnh, nâng cao đời sống nhân dân.
1.3.2. Về hình thức hoạt động
Thứ nhất, hoạt động của tập thể UBND xã tại các phiên họp
UBND xã họp mỗi tháng ít nhất một lần. Bên cạnh đó, còn có thể có các
cuộc họp bất thường theo yêu cầu của tình hình thực tế tại địa phương. Các
quyết định của UBND phải được qúa nửa tổng số thành viên UBND biểu quyết
tán thành.

UBND xã thảo luận tập thể, quyết định theo đa số các vấn đề được quy
định tại Điều 124 Luật tổ chức HĐND và UBND và những vấn đề quan trọng
khác mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền của UBND xã tại phiên họp.
Đối với các vấn đề cần giải quyết gấp nhưng không tổ chức họp UBND
được, theo quyết định của Chủ tịch UBND, Văn phòng UBND xã gửi toàn bộ hồ
sơ của vấn đề cần xử lý đến các thành viên UBND đề lấy ý kiến. Nếu quá nửa
tổng số thành viên UBND xã nhất trí thì Văn phòng UBND xã tổng hợp, trình
Chủ tịch UBND quyết định và báo cáo UBND xã tại phiên họp gần nhất.
12


Thứ hai, hoạt động của Chủ tịch UBND xã Tiền Phong
Chủ tịch UBND xã Tiền Phong là người đứng đầu UBND, lãnh đạo và
điều hành mọi công việc của UBND, chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của mình theo quy định tại Điều 127 Luật tổ chức HĐND và UBND
năm 2003. Đồng thời, cùng UBND xã chịu trách nhiệm tập thể về hoạt động của
UBND trước Đảng ủy, HĐND xã và UBND huyện Quế Phong.
Chủ tịch UBND xã triệu tập, chủ trì các phiên họp và các hội nghị khác
của UBND, khi vắng mặt thì ủy quyền cho Phó chủ tịch chủ trì thay.
Tổ chức thực hiện các chương trình, kế hoạch công tác; phân công nhiệm
vụ, đôn đốc, kiểm tra thành viên UBND xã và cán bộ, công chức khác thuộc
UBND xã, Trưởng Bản trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao.
Quyết định những vấn đề quan trọng, liên quan đến nhiều nội dung công
việc, những vấn đề đột xuất, phức tạp trên địa bàn.
Báo cáo tình hình KT – XH của xã, hoạt động của UBND với Đảng ủy,
HĐND xã và UBND huyện Quế Phong.
Thường xuyên trao đổi công tác với Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND,
Chủ tịch MTTQ và người đứng đầu các đoàn thể nhân dân; phối hợp thực hiện
các nhiệm vụ công tác; nghiên cứu, tiếp thu về các đề xuất của MTTQ và các
đoàn thể nhân dân đối với công tác của UBND; tạo điều kiện để các đoàn thể

hoạt động có hiệu quả.
Tổ chức việc tiếp dân, xem xét giải quyết các khiếu nại, tố cáo và kiến
nghị của nhân dân theo quy định của pháp luật.
Thứ ba, hoạt động của Phó chủ tịch
Phó chủ tịch trực tiếp chỉ đạo các lĩnh vực và địa bàn công tác do Chủ
tịch UBND xã Tiền Phong phân công; chủ động xây dựng chương trình, kế
hoạch triển khai các công việc theo lĩnh vực được phân công trên địa bàn. Phó
chủ tịch được sử dụng quyền hạn của Chủ tịch khi giải quyết các vấn đề thuoäc
lĩnh vực được giao.
13


Phó chủ tịch chịu trách nhiệm cá nhân trước Chủ tịch, trước UBND và
HĐND xã về lĩnh vực được giao, về những quyết định chỉ đạo, điều hành của
mình. Cùng Chủ tịch và các thành viên khác của UBND chịu trách nhiệm tập thể
về toàn bộ hoạt động của UBND trước Đảng ủy, HĐND xã và UBND huyện.
Đối với những vấn đề vượt quá phạm vi thẩm quyền thì Phó chủ tịch báo cáo
Chủ tịch quyết định.
Ngoài ra, phó chủ tịch còn phải kiểm tra, đôn đốc cán bộ, công chức, các
bản thực hiện các chủ trương, chính sách và pháp luật thuộc lĩnh vực được giao.

14


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG
NHÂN DÂN XÃ TIỀN PHONG, HUYỆN QUẾ PHONG
2.1. Những vấn đề chung về đại biểu hội đồng nhân dân cấp xã
2.1.1. Khái niệm, đặc điểm của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã
Theo luật tổ chức HĐND và UBND: Hội đồng nhân dân cấp xã là cơ quan
quyền lực nhà nước tại địa phương, bao gồm các đại biểu do nhân dân trong xã

trực tiếp bầu ra đại diện cho nhân dân toàn xã, có toàn quyền quyết định các vấn
đề kinh tế - xã hội tại địa phương theo quy định của pháp luật, chịu trách nhiệm
trước nhân dân trong xã và chính quyền nhà nước cấp trên.
Đại biểu HĐND cấp xã là công dân Việt Nam tại địa phương, do nhân dân
trong xã bầu ra, đại diện cho nhân dân trong xã và thực hiện quyền lực nhà nước
tại địa phương, chịu trách nhiệm trước cử tri trong xã và chính quyền nhà nước
cấp trên. Đại biểu HĐND xã thay mặt cho cử tri của mình để quyết định những
vấn đề tại địa phương, đồng thời lắng nghe ý kiến của cử tri, chuyển những kiến
nghị của cử tri đến tổ đại biểu HĐND và Thường trực HĐND cấp xã để tổng
hợp báo cáo trước HĐND, gửi tới cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền xem
xét giải quyết.
Như vậy, đại biểu HĐND cấp xã là thành viên của cơ quan quyền lực nhà
nước ở địa phương, là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ
của nhân dân địa phương. Đại biểu HĐND cấp xã vừa chịu trách nhiệm trước
nhân dân địa phương, vừa chịu trách nhiệm trước cơ quan nhà nước cấp trên về
mọi mặt kinh tế - xã hội, đảm bảo thực hiện Hiến pháp, Luật và các quyết định
của cơ quan nhà nước tại địa phương. Trong hoạt động, đại biểu HĐND cấp xã
thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước, quyết định các vấn đề quan
trọng để phát huy các tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển kinh tế xã hội, biến ý chí quyền lực của nhân dân trên địa bàn trở thành quyền lực nhà
nước, thể hiện bằng các quyết định của Nhà nước, thực hiện quyền giám sát việc
tuân theo pháp luật của Uỷ ban nhân dân cùng cấp và của các cơ quan nhà nước,
các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân đóng tại địa phương.
15


Về thực chất, đại biểu HĐND cấp xã là người thực hiện quyền lực nhân dân theo
phương thức thay mặt cử tri trên phạm vi địa bàn cơ sở. Bản thân quyền lực của
người đại biểu HĐND cấp xã có được là do nhân dân trao cho. Đại biểu HĐND
cấp xã được hình thành theo nguyên tắc bầu cử trực tiếp của cử tri.
Từ cách nhìn nhận đó, có thể thấy đại biểu HĐND cấp xã có một số đặc

điểm sau:
* Đại biểu HĐND cấp xã là nhân tố cấu thành cơ quan duy nhất ở địa bàn
xã do cử tri bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu
kín. Do đó, đại biểu HĐND cấp xã là đại diện tiêu biểu cho tiếng nói của các
tầng lớp nhân dân trong xã, đại diện cho trí tuệ tập thể của cử tri.
Tính đại diện nhân dân của đại biểu HĐND cấp xã được thể hiện ở những
điểm sau:
- Được nhân dân trong xã trao quyền thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân
dân thông qua các quyết định của cơ quan quyền lực nhà nước.
Sự yêu cầu về lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân là cơ sở căn
cứ xác định nội dung hoạt động của đại biểu HĐND cấp xã; đại biểu HĐND cấp
xã phải phản ánh trung thực và bảo vệ mọi quyền, lợi ích chính đáng của cử tri
nơi bầu ra mình. Cần quan tâm đến mọi nguồn thông tin đại chúng để hiểu rõ cái
gì cử tri đang đòi hỏi, để hình thành chương trình hoạt động của đại biểu HĐND.
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền thay mặt nhân dân trong xã. Đó là quyền
thảo luận, quyền quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương trong các kỳ
họp HĐND; quyền thay mặt nhân dân khi quan hệ với các cơ quan, tổ chức ở địa
phương để yêu cầu giải quyết đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp của nhân
dân. Trong hoạt động, mỗi đại biểu HĐND cấp xã cần quan tâm trước hết là lợi
ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân địa phương, của cộng đồng xã hội trong
xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội địa phương, trong bảo vệ lợi ích chung của
dân tộc.
* Đại biểu HĐND cấp xã là người trực tiếp thực hiện quyền lực nhà nước
của HĐND cấp xã.
16


Hoạt động mang tính quyền lực nhà nước của từng đại biểu HĐND cấp xã
được phản ánh ở hai khía cạnh sau:
- Mỗi đại biểu HĐND cấp xã đều trực tiếp tham gia thực hiện quyền lực nhà

nước tại địa bàn cấp xã. Đại biểu là người quyết định những vấn đề quan trọng
của địa phương trong phạm vi thẩm quyền của HĐND, thực hiện quyền giám sát
của HĐND thông qua hoạt động chất vấn, nghe và xem xét báo cáo của các cơ
quan nhà nước trước HĐND trong việc thực hiện nghị quyết của HĐND. Điều
đó được đảm bảo thông qua việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của đại biểu HĐND
trong thực tế.
- Đại biểu HĐND cấp xã là người đại diện cho cơ quan quyền lực trong
quan hệ với các cơ quan nhà nước khác và các viên chức nhà nước, với các tổ
chức xã hội và nhân dân. Đại biểu có quyền kiến nghị với các cơ quan nhà nước
về việc thi hành pháp luật, về những vấn đề thuộc lợi ích chung, Đại biểu
HĐND có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội kịp thời chấm dứt
việc làm trái pháp luật. Các cơ quan, tổ chức được đại biểu HĐND cấp xã yêu
cầu thì phải bố trí tiếp đại biểu theo đúng quy định. Đồng thời phải có nghĩa vụ
trả lời đại biểu HĐND khi có kiến nghị của đại biểu.
* Đại biểu HĐND cấp xã thực hiện hoạt động đại biểu trong khuôn khổ
những quyền và nghĩa vụ do pháp luật quy định.
Đại biểu HĐND cấp xã có các quyền hạn và trách nhiệm sau:
Một là, quyền và nghĩa vụ trong tổ chức và hoạt động của HĐND cấp xã:
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền và nhiệm vụ tham gia đầy đủ các kỳ họp,
HĐND;
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền bầu cử và ứng cử trong các cơ quan của
HĐND;
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền đề nghị đưa vào chương trình của kỳ họp
những vấn đề mà đại biểu HĐND xem xét thấy cần thiết để HĐND cấp xã xem xét
quyết định. Ý kiến của đại biểu phải được ghi vào biên bản kỳ họp;
17


- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền chất vấn Chủ tịch HĐND, Chủ tịch
UBND, và các thành viên của UBND và Thủ trưởng các cơ quan chuyên môn

khác thuộc UBND cấp xã. Người bị chất vấn phải có trách nhiệm trả lời những
vấn đề mà đại biểu HĐND chất vấn theo thủ tục pháp luật quy định;
- Đại biểu HĐND cấp xã được bầu vào các cơ quan tổ chức của HĐND. Đại
biểu HĐND cấp xã phải tôn trọng và chấp hành quy chế về tổ chức và hoạt động
do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
Hai là, quyền và nghĩa vụ trong mối liên hệ với cử tri ở đơn vị bầu cử của
đại biểu:
- Đại biểu HĐND cấp xã phải liên hệ chặt chẽ với cử tri, tiếp xúc cử tri theo lịch,
lấy ý kiến của cử tri về các vấn đề sẽ đưa vào nội dung trong kỳ họp HĐND;
- Đại biểu HĐND cấp xã phải báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và
HĐND. Đồng thời chịu sự giám sát của cử tri về các hoạt động đó;
- Đại biểu HĐND cấp xã tham gia tổ chức thực hiện pháp luật và các quyết
định của HĐND và UBND cấp trên.
- Đại biểu HĐND cấp xã tiếp dân theo lịch được phân công hoặc theo yêu
cầu của nhân dân; khi nhận được kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân, đại
biểu có trách nhiệm nghiên cứu, đề xuất ý kiến trực tiếp hoặc thông qua tổ chức
hoạt động của HĐND cấp xã để giám sát, chất vấn các cơ quan, tổ chức có thẩm
quyền xem xét giải quyết những khiếu nại, tố cáo đó;
Ba là, quyền của đại biểu HĐND cấp xã trong quan hệ với các cơ quan nhà
nước, tổ chức xã hội và các đơn vị trên phạm vi đơn vị hành chính và nghĩa vụ của
các cơ quan, tổ chức trong xem xét, yêu cầu của đại biểu và tiếp đại biểu.
- Theo uỷ quyền của HĐND, đại biểu của HĐND cấp xã có quyền xem xét
hoạt động của các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, văn hoá, xã hội… về
những vấn đề thuộc thẩm quyền của HĐND cấp xã;

18


- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền yêu cầu được cung cấp tài liệu, được
đảm bảo thông tin cần thiết cho hoạt động đại biểu. Các cơ quan có thẩm quyền

phải đảm bảo các yêu cầu đó cho đại biểu HĐND;
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền đề nghị để hoàn thiện tổ chức và hoạt
động của cơ quan, tổ chức, đề nghị các biện pháp ngăn chặn tiêu cực trong cơ
quan, tổ chức, kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền truy cứu trách nhiệm đối
với những cán bộ, công chức nhà nước có hành vi vi phạm pháp luật;
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền theo dõi, giám sát, đôn đốc hoạt động
giải quyết khiếu nại, tố cáo của các công dân trong các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền.
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền yêu cầu gặp lãnh đạo các cơ quan, tổ
chức. Người có thẩm quyền phụ trách cơ quan phải có trách nhiệm tiếp và giải
quyết các yêu cầu đó;
- Đại biểu HĐND cấp xã có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tổ
quốc và các đoàn thể trong hoạt động đại biểu HĐND.
Bốn là, quyền của đại biểu HĐND cấp xã trong tăng cường pháp chế
- Đảm bảo tăng cường và pháp chế là đòi hỏi đối với mọi tổ chức, cơ quan,
cán bộ, công chức và mọi công dân. Vì vậy, đại biểu vừa phải trực tiếp tiến hành
mọi hoạt động thuộc phạm vi chức năng, quyền hạn của HĐND cấp xã theo
đúng quy định của pháp luật, vừa có nghĩa vụ tham gia phát hiện đấu tranh mọi
hành vi vi phạm pháp luật, cụ thể:
- Đại biểu HĐND cấp xã có quyền kiến nghị với các cơ quan nhà nước về
việc thi hành chính sách, pháp luật và những vấn đề thuộc lợi ích chung của
cộng đồng dân cư tại cơ sở.
- Đại biểu HĐND có quyền yêu cầu tổ chức, cơ quan nhà nước chấm dứt
những việc làm sai trái, vi phạm pháp luật hoặc xâm phạm đến quyền lợi của
nhân dân.

19


2.1.2. Vị trí, vai trò của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã

Vị trí, vai trò của đại biểu HĐND cấp xã được minh chứng rõ nét qua vị trí
là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương. Đại biểu
HĐND cấp xã là người do nhân dân trực tiếp bầu ra, mỗi đại biểu HĐND xã đại
diện cho một khu vực dân cư, tổ chức đoàn thể, thành phần dân tộc, tôn giáo
hoặc một tổ chức nghề nghiệp trong địa bàn cấp xã. Thông qua vai trò đại diện
cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương của đại biểu HĐND, HĐND
xã đã mang tính chất quyền lực. Như vậy từ khía cạnh này đại biểu HĐND cấp
xã giữ một vai trò quan trọng trong việc là người thay mặt nhân dân địa phương
thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, trong chức trách là người thực hiện chức
năng quyền lực trực tiếp giám sát mọi hoạt động của UBND và các cơ quan, đơn
vị chuyên môn trực thuộc UBND cùng cấp, bảo vệ mọi quyền và lợi ích chính
đáng, hợp pháp của nhân dân trên địa bàn dân cư của người đại biểu. Đại biểu
HĐND cấp xã là người vừa quyết định những biện pháp cụ thể, vừa phải trực
tiếp xử lý những vấn đề nẩy sinh từ thực tiễn quá trình thực hiện chính sách,
pháp luật tại địa phương, kiểm nghiệm tính đúng đắn, phù hợp trong những
quyết định của cơ quan cấp trên cũng như kịp thời phát hiện những vấn đề mới
nẩy sinh tại cơ sở.
2.1.3. Các yếu tố cấu thành chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân và tiêu
chí đánh gia chất lượng đại biểu hội đồng nhân dân cấp xã
Có thể nhận diện các yếu tố cơ bản cấu thành chất lượng đại biểu HĐND
cấp xã như sau:
- Chất lượng tư duy lý luận: Là tổng thể các phẩm chất trí tuệ của người đại
biểu có thể đáp ứng yêu cầu phát hiện, nhận thức nhanh nhạy, đúng đắn về
những vấn đề thực tiễn ở cấp độ lý luận, giúp cho người đại biểu HĐND có
những đề xuất sắc bén, khả năng vận dụng sáng tạo, linh hoạt, góp phần nâng
cao hiệu quả hoạt động của HĐND, biểu hiện:
20


Một là, khả năng xác lập tri thức. Đó là khả năng tiếp thu lý luận, chủ

trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước một cách đúng đắn; khả
năng phát hiện những mâu thuẫn, những vấn đề mới; khả năng tổng kết thực
tiễn; khả năng vận dụng sáng tạo lý luận, đường lối, chủ trương, chính sách để
xây dựng chương trình, kế hoạch công tác, kế sách phát triển kinh tế - xã hội phù
hợp với thực tiễn địa phương.
Hai là, khả năng xác lập quan hệ giữa các tri thức. Đó là khả năng liên kết
tri thức ở các lĩnh vực, các ngành nghề chuyên môn đa dạng, phong phú thành
một tổng thể ở mức độ khái quát cao. Đồng thời cũng phân định được tính đặc
thù giữa các loại tri thức, thông tin để khi vận dụng vào thực tiễn vừa phải đảm
bảo tính hệ thống, chỉnh thể ở tầm quốc gia, vừa phải đảm bảo tính đặc thù phù
hợp với địa phương.
Ba là, khả năng hiện thực hoá tri thức. Đó là khả năng biến những tri thức
đã lĩnh hội được thành các chủ trương, kế hoạch hành động làm biến đổi hiện thực
trực tiếp. Biểu hiện ở khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn, liên hệ lý luận với
thực tiễn; vận dụng cái chung một cách đúng đắn vào từng tình huống cụ thể. Đó
cũng là khả năng tổng hợp để có cái nhìn hệ thống, nắm được cái chủ yếu, cái bản
chất của sự vật, hiện tượng trong sự vận động của chúng, trên cơ sở đó đưa ra quyết
định đúng đắn, sát hợp với thực tế địa phương.
- Chất lượng tổ chức thực tiễn: Là khả năng hình thành một cơ cấu chỉnh thể
như một bộ máy với những bộ phận có chức năng ổn định hay những con người
cụ thể có nhiệm vụ xác định, hoạt động có trật tự, có nề nếp, nhịp nhàng cân đối,
có hiệu lực, hiệu quả nhằm hiện thực hoá mục tiêu đề ra.
Chất lượng tổ chức thực tiễn của người đại biểu HĐND được biểu hiện cụ
thể như sau:
Một là, khả năng thu nhận và xử lý thông tin liên quan đến mọi mặt của đời
sống xã hội (chính trị, kinh tế, văn hoá, an ninh quốc phòng…) ở địa phương
một cách nhanh chóng và có hiệu quả cụ thể, thiết thực. Do vậy để thu thập và
xử lý thông tin đầy đủ, một mặt người đại biểu HĐND phải bám sát thực tế, đối
21

thoại dân chủ với nhân dân, gần dân, tin dân; mặt khác, cần xây dựng phong
cách làm việc khoa học.
Hai là, có khả năng tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của địa
phương. Sau khi nắm bắt thông tin từ cử tri, từ nhân dân địa phương, nắm bắt
được tình tình kinh tế, chính trị, xã hội… của địa phương, người đại biểu HĐND
phải trực tiếp tham gia quyết định các vấn đề về phát triển kinh tế, xã hội của địa
phương. Các quyết định do HĐND đưa ra có tính khả thi cao trong thực tế hay
không phụ thuộc vào khả năng đánh giá tình hình địa phương và khả năng đưa ra
các quyết định mang tính chất quyết đoán nhưng khách quan, khoa học của từng
đại biểu.
Ba là, có khả năng tổ chức thực hiện các quyết định, bố trí và phối hợp với
các lực lượng ở cơ sở; khả năng lôi cuốn, thu hút, thúc đẩy cán bộ và nhân dân
thực hiện các chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước, các nghị quyết của HĐND cũng như nhiệm vụ do thực tiễn đặt ra. Đó là
khả năng xử lý nhanh nhạy, chính xác những nhiệm vụ cơ bản trọng tâm trước
mắt và lâu dài, biết cách thay đổi nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với sự biến đổi
của tình hình. Đó chính là khả năng phối hợp hoạt động của người đại biểu
HĐND với những chủ thể khác nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp.
Bốn là, có khả năng kiểm tra việc thực hiện chủ trương đường lối của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước và các nghị quyết của HĐND để phát hiện
kịp thời những vấn đề mới nảy sinh để giải quyết, tìm ra những lệch lạc, sai sót
để góp ý sửa chữa, hoàn chỉnh các đại biểu HĐND quyết định đảm bảo để các
nghị quyết của HĐND đưa ra được chính xác, có tính khả thi cao trong thực tế.
Năm là, năng lực sáng tạo, tính quyết đoán. Năng lực sáng tạo là khả năng
tạo ra những giá trị mới về vật chất hoặc tinh thần, đặc biệt là tìm ra được con
đường mới trong những tình huống luôn luôn biến đổi ở địa phương mà không
gò bó, không phụ thuộc vào cái đã có. Nó là quá trình suy lý, lập luận chân thực,
biết tìm ra cái mới, cái chưa biết từ cái đã biết thông qua phán đoán, suy luận,
diễn dịch, quy nạp, so sánh…Đó cũng là khả năng phân loại và hệ thống hoá vấn

22


đề, xác định bản chất vấn đề. Năng lực đó rất cần thiết trong hoạt động của
người đại biểu HĐND đặc biệt khi tham gia quyết định các vấn đề quan trọng
của địa phương. Đó chính là khả năng tìm ra cái mới, phát hiện ra những cách
làm mới, khơi dậy nguồn lực sẵn có để tập trung phát triển kinh tế - xã hội của
địa phương. Đồng thời với năng lực sáng tạo, tính quyết đoán là khả năng phán
đoán một cách quả quyết, có những quyết định nhanh chóng và dứt khoát, không
do dự, không rụt rè, không đùn đẩy, thoái thác trách nhiệm. Tính quyết đoán
khác hẳn với bệnh hách dịch, cửa quyền, liều lĩnh, phiêu lưu. Nó là sản phẩm
của tính kiên quyết, tính chủ động, sự thận trọng và niềm tin khoa học.
Theo quy định tại điều 3, Luật Bầu cử đại biểu HĐND, đại biểu HĐND
phải đáp ứng đầy đủ 5 tiêu chuẩn sau:
Một là, trung thành với tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, phấn đấu thực
hiện công cuộc đổi mới đất nước và xây dựng, phát triển địa phương;
Hai là, có phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu chấp hành pháp luật, tích cực
đấu tranh chống mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền, tham nhũng,
lãng phí và các hành vi vi phạm pháp luật khác, bảo vệ lợi ích của nhà nước,
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân;
Ba là, có trình độ và năng lực thực hiện nhiệm vụ đại biểu HĐND, có khả
năng tuyên truyền, vận động gia đình và nhân dân thực hiện chính sách, pháp
luật, am hiểu tình hình kinh tế - xã hội để tham gia quyết định những vấn đề
quan trọng ở địa phương;
Bốn là, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, được
nhân dân tín nhiệm;
Năm là, có điều kiện tham gia các hoạt động của HĐND.
Trong thực tiễn, hiệu quả hoạt động của đại biểu HĐND cấp xã là kết quả thực
tế do việc thực hiện các quy định pháp lý về quyền hạn, nhiệm vụ và trách nhiệm của
người đại biểu đem lại. Kết quả đó càng cao thì hiệu quả càng lớn và ngược lại.

Trên cơ sở các tiêu chuẩn của người đại biểu HĐND theo quy định của pháp
luật hiện hành, có thể nêu ra một số tiêu chí đánh giá chất lượng của đại biểu HĐND
23


cấp xã, căn cứ vào việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của người đại biểu thể hiện
thông qua hiệu quả hoạt động của họ trên các phương diện sau:
Một là, mức độ chính xác và kết quả của việc phản ánh ý kiến của cử tri,
những tâm tư, nguyện vọng của nhân dân trong xã đến HĐND cấp xã và các cơ
quan nhà nước khác.
Hai là, khả năng bảo vệ nhân dân của người đại biểu. Biểu hiện cụ thể của
vấn đề này là người đại biểu có tinh thần đấu tranh và có đấu tranh kiên quyết
với những hành vi vi phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp, tự do, danh dự, nhân
phẩm, tính mạng, sức khoẻ, tài sản của công dân hay không; người đại biểu có
sẵn sàng hy sinh quyền lợi cá nhân để bảo vệ quyền lợi của nhân dân hay không;
họ có giám đấu tranh chống lại các quyết định của các cơ quan nhà nước khi các
quyết định đó không đạt tính khả thi trên thực tế, thậm chí làm phương hại đến
đời sống của nhân dân hay không.
Ba là, khả năng tiến hành tốt các hoạt động chuẩn bị trước khi tham gia kỳ
họp của các đại biểu phải thật sự công phu, chu đáo, có tinh thần trách nhiệm
cao.
2.2. Thực trạng chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền phong, huyện
Quế Phong, tỉnh Nghệ An
2.2.1. Chất lượng trình độ của đại biểu Hội đồng nhân dân xã Tiền Phong,
huyện Quế Phong
Nhiệm kỳ 2004 -2011 xã đã bầu được 25 đại biểu HĐND, thống kê thuần
tuý về số liệu cho thấy đội ngũ này có trình độ như sau:
- Trình độ văn hoá
THCS là 19 người, chiếm 76%,
PTTH là 6 người, chiếm 24%.

- Trình độ chuyên môn
Sơ cấp là 2 người, chiếm 8%,
Trung cấp là 5 người, chiếm 20 %,
24


Đại học là 01 người, chiếm 4%.
- Trình độ lý luận chính trị
Sơ cấp là 5 người chiếm 20%,
Trung cấp là 6 người chiếm 24%.
Tại nhiệm kỳ 2011 - 2016 xã đã bầu được 25 đại biểu. Cũng theo sự thống
kê thuần tuý về mặt số liệu, các đại biểu có trình độ cụ thể như sau:
- Trình độ văn hoá
THCS là 10 người, chiếm 40%,
PTTH là 15 người, chiếm 60%.
- Trình độ chuyên môn
Sơ cấp là 6 người, chiếm 24%,
Trung cấp là 5 người, chiếm 20%,
Đại học 4 người, chiếm 16%.
- Trình độ quản lý nhà nước
Trung cấp là 01 người, chiếm 4%,
Cử nhân 0 người, chiếm 0%.
- Trình độ lý luận chính trị
Sơ cấp 6 người chiếm 24%,
Trung cấp 8 người chiếm 32%
Như vậy, nếu so sánh kết quả bầu cử của hai nhiệm kỳ 2004 - 2011 và
2011 - 2016 có thể thấy một sự khác biệt khá rõ về trình độ, xem xét chất lượng
trình độ của đại biểu HĐND xã dưới góc độ thực chất cũng có thể khẳng định
trình độ của đại biểu HĐND xã trong hai nhiệm kỳ 2004 - 2011 so với nhiệm kỳ
2011 - 2016 đã được nâng lên rõ rệt.

25