Tiểu luận môn xã hội học lao động

XÃ HỘI HỌC LAO ĐỘNG
TÊN ĐỀ TÀI:

BÓC LỘT LAO ĐỘNG TRẺ EM VÀ NHỮNG HỆ
QUẢ CỦA BÓC LỘT LAO ĐỘNG TRẺ EM

TP.HCM


MỤC LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Lao động trẻ em là một vấn đề rất phức tạp, do đó đây là
vấn đề được quan tâm của mọi quốc gia trên thế giới. Theo Tổ
chức Lao động thế giới (ILO), mỗi phút trên thế giới có ít nhất
một trẻ em bị tai nạn lao động, bị bệnh tật hoặc bị chấn thương
tâm lý do bị lạm dụng buộc làm các công việc nguy hiểm. Từ
năm 2004, mặc dù số trẻ em ở độ tuổi 5-17 tuổi làm các công
việc nguy hiểm đã giảm, nhưng những nỗ lực này vẫn chưa kéo
được trẻ em ra khỏi những công việc nguy hiểm có liên quan
đến mạng sống của các em. Quỹ Nhi đồng LHQ UNICEF thống
kê, có 158 triệu trẻ em trong độ tuổi 4-15 đang phải lao động.
Trong số đó có tới 115 triệu trẻ em đang phải làm những công
việc nguy hiểm. Châu Á-Thái Bình Dương là một trong những
khu vực có tỷ lệ trẻ em phải làm các công việc nguy hiểm cao
nhất thế giới. Có thể nói vấn đề lao động trẻ em hiện nay vẫn
luôn đặt ra nhiều trăn trở cho các nước trên thế giới để làm thế
nào xóa bỏ hẳn được vấn nạn này. Do vậy em đã mạnh dạn lựa

chọn đề tài: “Bóc lột lao động trẻ em và những hệ quả của bóc
lột lao động trẻ em” nhằm tìm hiểu sâu thêm về vấn đề này, và
có những nhận thức đúng đắn đối với lao động trẻ em cũng như
những hệ quả của việc sử dụng lao động trẻ em.

2. Mục
•
•


tiêu nghiên cứu
Vấn đề bóc lột lao động trẻ em
Hệ quả của bóc lột lao động trẻ em
Qua đó đề ra một số cách để cải thiện và giảm thiểu nạn
bóc lột lao động trẻ em

3. Phương pháp nghiên cứu

Để đạt được những thông tin trong đề tài chủ yếu sử dụng
phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp từ nhiều nguồn
như: Internet, sách, báo…
4. Phạm vi nghiêm cứu

Nghiên cứu và phân tích về các hệ quả của bóc lột lao động trẻ
em và các vấn đề có liên quan đến lao động trẻ em thông qua
các tài liệu tuyên truyền, sách, báo, internet…

3

NỘI DUNG
Các khái niệm về lao động trẻ em:
Lao động trẻ em là gì?

I.
1.1.

Là trẻ em:
•
•
•

1.2.
•
•
1.3.
−

−

−

II.





Trực tiếp/ gián tiếp làm những công việc nặng nhọc, độc hại
hay nguy hiểm.

Làm việc ảnh hưởng đến sự phát triển thể lực, trí tuệ, tinh
thần, đạo đức và xã hội của trẻ.
Làm việc quá nhiều ở độ tuổi quá nhỏ, không có thời gian
cần thiết để học tập, vui chơi, giải trí.
(Theo Tổ chức Lao động quốc tế - ILO)
Khái niệm trẻ em
Người từ 0 đến 16 tuổi, theo Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em Việt Nam
Người từ 0 đến 18 tuổi, theo công ước quốc tế về quyền trẻ
em
Chính sách và pháp luật về lao động trẻ em
Người lao động là người có ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng
lao động và có giao kết hợp đồng lao động (Điều 6 Bộ Luật
lao động năm 1995)
Độ tuổi tối thiểu làm việc là không thấp hơn độ tuổi bắt buộc
đi học và không được dưới 15 tuổi. Đối với các công việc
nặng nhọc độc hại thì độ tuổi tối thiểu là 18 (Theo công ước
138 của tổ chức ILO)
Nghiêm cấm lạm dụng lao động trẻ em, sử dụng lao động trẻ
em làm công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với
chất độc hại, làm những công việc trái với quy định pháp
luật về Lao động (Điều 7, Luật Bảo vệ, chăm sóc trẻ em năm
2004)

Những hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất
Nô lệ, buôn bán, vận chuyển và sử dụng trẻ em vào mục
đích lao động
Bắt trẻ em lao động để trừ nợ và cưỡng bức lao động
Dụ dỗ, lôi kéo trẻ em vào hoạt động mại dâm, biểu diễn
khiêu dâm hoặc sản xuất phim ảnh khiêu dâm

Dụ dỗ hoặc lôi kéo trẻ em phạm pháp ( vận chuyển ma
túy…)
4


 Những công việc nặng nhọc, độc hại (gò hàn, tái chế, làm ở

hầm mỏ,…)
 Buộc phải lang thang kiếm sống trên đường phố ( ăn xin,
bán ve chai,…)
III.

Các hệ quả của bóc lột lao động trẻ em
3.1.
Đối với sức khỏe và tinh thần của trẻ
 Tổn hại đến sức khỏe, thể chất và nhân cách, dễ bị tai
nạn hay ốm yếu

Theo nghiên cứu của Bộ LĐ-TBXH gần đây cho biết, có khoảng
50% các em được khảo sát cho rằng, các em phải làm việc trong
môi trường nguy hiểm, như đào đãi vàng, công nhân xây dựng…
Điều đó có thể ảnh hưởng tồi tệ đến sự phát triển cả về thể chất
lẫn tinh thần của trẻ. Không những thế, các lao động trẻ em cũng
phải chịu nhiều sức ép tâm lý như tiền công thấp, chậm thanh
toán hoặc bị chủ nhục mạ….
 Dễ bị lôi kéo vào vi phạm pháp luật (nghiện hút, trộm cắp,

…)
Do các em lao động quá sớm tiếp xúc với nhiều người lạ, nhiều
nền văn hóa, tư tưởng khác nhau, mà ở tuổi của các em thì nhận

thức chưa đầy đủ lên rất dễ bị dụ dỗ lôi kéo vào các hành vi phạm
pháp.
 Dễ bị xâm hại, buôn bán

“Các em nhỏ đi làm xa gia đình thì nguy cơ sẽ bị xâm hại rất lớn, để giảm thiểu
cái vấn đề này thì không chỉ ngành lao động, mà tất cả các ban ngành liên quan.
Và nhất là các gia đình cần phải hiểu là các em tuổi còn nhỏ mà không thể để các
em đi lao động, vì như thế là chúng ta đã vi phạm pháp luật và quyền của trẻ em.”
3.2.

Đối với tương lai của trẻ

Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, hiện
nước ta vẫn còn khoảng 25.000 trẻ em phải lao động trong điều
kiện tồi tệ nhất. Kết quả nghiên cứu về tình hình lao động trẻ em
theo một nghiên cứu gần đây nhất của Bộ LĐTB&XH ở 8 tỉnh trọng
điểm gồm Quảng Nam, Lào Cai, Hà Nội, An Giang, Gia Lai, Hà
Tĩnh, Quảng Bình và TP Hồ Chí Minh thì có tới 50% trẻ em đang
phải làm việc trong môi trường nguy hiểm, có ảnh hưởng tồi tệ
đến sự phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần của các em. Báo cáo
cũng cho biết, trung bình trẻ phải làm việc từ 4-5 giờ/ngày đôi khi
là 6 giờ một ngày thậm chí còn kéo dài hơn nữa. Trong trường hợp
đặc biệt nhiều đứa trẻ làm việc ở các cơ sở may mặc, cơ sở chế
biến thực phẩm... số giờ làm việc của con trẻ kéo dài tới 12
5


giờ/ngày. Do thời gian làm việc kéo dài như vậy sẽ ảnh hưởng đến
trẻ khiến trẻ:
Không có thời gian để học tập, vui chơi

Không được phát triển năng khiếu cá nhân
Không được học nghề nên không có khả năng làm việc có
thu nhập tốt sau này
3.3.
Đối với gia đình




Theo thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, hiện nay Việt Nam cũng như nhiều nước
đang phát triển phải đối mặt với sự công kích sử dụng quá nhiều lao động trẻ em.
Việc đàm phán các hiệp định tự do thương mại (FTA) luôn có điều kiện về
tự do hiệp hội và lao động trẻ em.
Từ năm 2012, Việt Nam có hai mặt hàng là may mặc và gạch bị đưa vào
danh danh mục các mặt hàng có sử dụng lao động trẻ em hoặc lao động cưỡng bức
của chính phủ Mỹ. Điều này gây ra nhiều khó khăn cho hai ngành hàng này.
Cụ thể dệt may khi bị đưa vào danh mục này thì rất nhiều khách hàng phản
ứng. Ở Mỹ nhiều người tiêu dùng tẩy chay không mua hàng, từ đó thị phần giảm
xuống dẫn đến mất đơn hàng, lao động mất việc, thu nhập giảm đi, con cái bị ảnh
hưởng…
Như vậy việc sử dụng lao động trẻ em lại gián tiếp tổn hại đến quyền lợi
của trẻ em và gia đình các em.

3.4.

Đối với nền kinh tế

Việc tham gia lao động trẻ em đi liền với trình độ giáo dục
thấp và sau đó dẫn đến các công việc không đáp ứng được yêu
cầu căn bản về việc làm bền vững. Các em bỏ học sớm thường

ít có cơ hội được đảm bảo việc làm ổn định và có nguy cơ cao
không tìm được việc làm. Một tỷ lệ lớn thiếu niên từ 15 đến 17
tuổi tại nhiều quốc gia đang làm công việc bị xếp vào loại độc
hại hoặc các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất. Những em
đang làm các công việc độc hại thường dễ bỏ học sớm trước khi
đủ tuổi lao động tối thiểu. Do vậy sẽ tạo nên một áp lực lớn đối
với sự tăng trưởng của nền kinh tế.
Đối với xã hội
Trẻ em là hạnh phúc của gia đình, là tương lai của đất nước.
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho các cháu thiếu
niên, nhi đồng tình thương yêu và quan tâm đặc biệt. Với Bác,
trẻ em là những mầm non, những người chủ tương lai của đất
nước. Thế nhưng nếu những mầm xanh ấy không được chăm
3.5.

6


sóc kỹ lưỡng thì sau này những mầm xanh ấy sẽ như thế nào
và tương lai của đất nước sẽ đi về đâu.
Hệ quả của việc bóc lột lao động trẻ em là những sang chấn
tâm lý cũng như ảnh hưởng đến sức khỏe của các em. Ngoài ra
còn dẫn các em đến các con đường phạm pháp. Vì vậy sẽ ảnh
hưởng không nhỏ đến xã hội đến tương lai của đất nước.

IV.
4.1.

Nguyên nhân
Từ phía gia đình

Những gia đình nghèo không thể đảm bảo cuộc sống tối thiểu
cho con em mình nên chính sức lao động của các em cũng là
nguồn thu nhập, góp phần trang trải cho gia đình và bản thân các
em.
Bản thân không còn nơi nương tựa như gia đình tan vỡ do ly
hôn, mồ côi cha mẹ, gia đình vô trách nhiệm với con cái
Một số khác do học kém nên không thể tiếp tục theo học hoặc
ảnh hưởng của lối sống buông thả, tự do nên đã bỏ học để đi tìm
việc làm kiếm sống
Một bộ phận trẻ em buộc phải di cư theo gia đình đến các
thành phố tìm kiếm việc làm, các em này thường sống cảnh thiếu
sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ.
4.2.

Từ phía các doanh nghiệp

Nhiều chủ doanh nghiệp nhận thấy những lợi ích kinh tế của
việc sử dụng lao động trẻ em. Họ có thể trả cho trẻ em tiền công
thấp, mặc dù công việc trẻ em làm ngang bằng với công việc của
người lớn. Thêm nữa, trẻ em cũng dễ bảo, dễ sai khiến, dễ lạm
dụng sức lao động. Trẻ em thường là người không hiểu biết, không
nhận thức rõ các quyền, lợi ích hợp pháp của mình, ít phàn nàn,
yêu sách và ít khi kết thành hiệp hội, nên chủ sử dụng lao động
trẻ em không phải lo đối phó với những yêu cầu hoặc các cuộc
đấu tranh của các tổ chức công đoàn đòi tăng lương, cải thiện
điều kiện làm việc.
Hầu hết lao động trẻ em trong khu vực phi chính thức, làm việc
cho hộ gia đình, cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ nhỏ, làm thuê
trong khu vực nông, lâm, ngư nghiệp...Những nghề này phổ biến

tại các địa phương nơi trẻ sinh sống, tập trung ở những công đoạn
không đòi hỏi cao về trình độ kỹ thuật, tay nghề nhưng cũng cần
có sự khéo léo, tỷ mỹ và phải làm việc chăm chỉ.
4.3.

Từ phía xã hội
7


Quan điểm của cộng đồng về sự tồn tại lao động trẻ em có sự
khác biệt đáng kể đối với từng nhóm trẻ tham gia lao động, về
mức độ và loại hình tham gia. Có người cho rằng, trẻ em không
nên làm những việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm nhưng vẫn
khuyến khích trẻ tham gia làm việc cùng gia đình để cha mẹ có
điều kiện quản lý, dạy bảo các em. Số người khác lại cho rằng lao
động là cần thiết với trẻ đã thôi học, vấn đề là ở mức độ lao động
phải phù hợp với lứa tuổi và khả năng của trẻ. Đa số những người
lớn, những người có trách nhiệm cho rằng trẻ nên tham gia lao
động để giúp nâng cao thu nhập cho gia đình, đồng thời qua đó sẽ
phát triển về thể chất và hình thành nhân cách, ý thức trong cuộc
sống....
Kinh tế

4.4.

Yếu tố kinh tế xuất phát từ sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế của
quốc gia, mà biểu hiện là quá trình thương mại hóa, tư nhân hóa,
toàn cầu hóa có nhu cầu lớn về lao động, dẫn tới việc bóc lột sức
lao động trẻ em. Trong các quốc gia đang phát triển, quá trình
công nghiệp hóa, đô thị hóa kéo theo tình trạng mất đất, thiếu tư

liệu sản xuất buộc nhiều người, cả người lớn và trẻ em phải di cư,
phải làm đủ nghề để đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình và
vì vậy, hiện tượng lao động trẻ em lại xuất hiện.
Hệ thống pháp luật
Pháp luật là tập hợp các quy tắc xử sự do Nhà nước ban hành,
có tính chất bắt buộc với mọi chủ thể trong xã hội, là hành lang
pháp lý cho sự vận hành đúng đắn của các quan hệ xã hội, trong
đó có các quan hệ về tuyển dụng và cho phép trẻ em tham gia
lao động. Việc không có hoặc thiếu các quy định pháp luật phù
hợp sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới tình trạng lao động trẻ em.
Ví dụ, pháp luật nhiều nước chưa điều chỉnh các quan hệ lao
động trong khu vực phi chính thức đã dẫn tới tình trạng lao động
trẻ em ở khu vực này trở thành một vấn đề xã hội bức xúc. Ngoài
ra, nếu một hệ thống pháp luật đầy đủ, phù hợp nhưng không
được triển khai hay triển khai kém hiệu quả thì tình trạng lao
động trẻ em vẫn xảy ra.

4.5.

V.

Các hoạt động để phòng ngừa
Vận động và thuyết phục để tất cả trẻ em được đi học văn
hóa và học nghề.
• Hỗ trợ cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, đặc biệt trong
việc học văn hóa và học nghề.
•

8

•
•
•
•
•

Tuyên truyền cho các bậc cha mẹ, người lớn, người sử dụng
lao động để chấm dứt tình trạng lao động trẻ em.
Trang bị kiến thức về lao động an toàn cho trẻ em chuẩn bị
đi làm ăn xa.
Từ chối tham gia những công việc quá nặng nhọc và nguy
hiểm, có nguy cơ bị bóc lột sức lao động.
Phát hiện và tố cáo các trường hợp trẻ em bị xâm hại, lạm
dụng, bóc lột sức lao động.
Pháp luật phải trừng trị nghiêm khắc những kẻ bóc lột sức
lao động trẻ em.

KẾT LUẬN
Từ bài viết nghiên cứu có thể nhận thấy rằng hệ thống pháp luật về
trẻ em cũng như lao động trẻ em chưa có sự thống nhất và rõ ràng
do vậy dễ dẫn đến các tình trạng lạm dụng luật để sử dụng lao động
trẻ em. Tuy nhiên ngày nay với xu thế toàn cầu hóa cho nên vấn nạn
này đã có được những cải thiện đáng kể nhờ vào các công ước quốc
tế mà các nước thành viên phải ký để có thể tham gia là thành viên
trong các tổ chức quốc tế trong đó có công ước về sử dụng lao động
trẻ em. Nhờ vậy mà các quy định về luật để bảo vệ trẻ em khỏi nạn
bóc lột lao động trẻ em sẽ có chuẩn mực rõ ràng và điều này sẽ giúp
giảm đáng kể việc sử dụng lao động trẻ em ở các nước tham gia là
thành viên của các tổ chức quốc tế như WTO, AEC, …

Các quy ước quốc tế cũng đã nêu rõ các hình thức lao động trẻ em
tồi tệ nhất qua đó phần nào nâng tầm nhận thức của mọi người về
vấn nạn bóc lột trẻ em trở nên đúng đắn và ngày càng hoàn thiện
hơn.
Các hệ quả của việc bóc lột lao động trẻ em tác động lên nhiều yếu
tố trong đó tác động nhiều nhất và chịu ảnh hưởng nhiều nhất đó
vẫn là các em. Các em sẽ phải chịu các tổn thất về tinh thần sức
khỏe, không được học hành dẫn đến tương lai các em sẽ khó kiếm
được một công việc tốt để nuôi sống bản thân. Ngoài ra tầm ảnh
hưởng còn tác động đến tế bào của xã hội là gia đình qua đó ảnh
hưởng dây chuyền lên vân đề kinh tế và xã hội cuả các quốc gia.
Do vậy để khắc phục các nguyên nhân và giảm thiểu các tác hại hơn
hết cần sự chung tay góp sức của cả cộng đồng và xã hội nhằm giúp
trẻ em được có cơ hội đến trường, học tập, vui chơi và được hưởng
các quyền mà các em đáng được nhận.

9


10


1.

2.

3.

4.

5.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Anh Anh (Báo Đại Đoàn Kết). Xóa bỏ các hình thức lao động
trẻ em tồi tệ nhất vào năm 2016.
Được lấy về từ:
/>Châu Hảo. Vấn đề lao động trẻ em và biện pháp phòng ngừa.
Được lấy về từ :
/>o-ve--cham-soc-tre-em/VAN-DE-LAO-DONG-TRE-EM-VA-BIENPHAP-PHONG-NGUA.aspx
Quốc Minh. Hiểm họa lâu dài của lao động trẻ em.
Được lấy về từ:
/>Trần Thắng Lợi. Pháp luật quốc tế về tuyển dụng, sử dụng lao
động trẻ em.
Được lấy về từ:
/>p_page_id=1754190&p_cateid=1751909&item_id=8607017&a
rticle_details=1
Tờ rơi tuyên truyền:
Hãy phát hiện, tố cáo và trừng trị những kẻ bóc lột lao động trẻ
em (năm 2009) của Sở Lao động Thương binh và Xã hội Thành
phố Hồ Chí Minh.

11