Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập các quy định về kiểm soát chất lượng cho hoạt động kiểm toán độc lập ở việt nam đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.6 MB, 172 trang )
BQ GIAO D\]C VA DAO T~O
TRUONG D~I HOC KINH TE THANH PHO HO CHi :MINH
DE TAl
NGHIEN cuu KHOA HQC CAP BO
MS: B2004-22-73
?
,
"
A
'
?
A
"'
CO saL Y LUf\N VA THl/C TIEN CUA VII;C THIET
LAP
cAc ouv D!NH DAO ouc NGHE NGHt~P ct-to
A?
,
A
?
A
KIEM TOAN VIEN a VIE;T NAM .
.
.
... ,, ... :
~·\
-;
<~~'
•
1(;>,
. ·~
:~1'j
.
··!
CHU NHI$M E>:E TAI: TS TRAN TH~ GIANG TAN
THu' KY BETAI: TH.s v6 ANH DUNG
r-~----- TPHCM - 2006
BQ GIAO DUC VA DAO TAO
TRLIONG DH KINH TE TP.HCM
THUVI~N
THU~T NGUVIET TAT
•
••
•
AICPA: H<;>c vi~n ke' toan vien cong chung Hoa Ky (American Institute of Certified
Public Accountants).
•
AICPA's Peer Review Board: Uy ban ki~m tra cheo.
•
CDI : Uy ban d;;to due ngh~ nghi~p v~ tinh d()c l~p ciia ki~m toan vien (Comite de
deontologie de !'independence).
•
CENA: Uy ban ki~m tra qu6c gia v~ ho;;tt d()ng ki~m tmin (Le Comite de l'Examen
National d' Activite ).
•
CEO : Giam d6c di~u hanh (Chief Executive Officer).
•
CFO : Giam d6c t~li chinh (Chief Financial Office).
•
CNCC : Lien doan Qu6c gia cac Chuyen vien Ke' toan (Compagnie Nationale des
Commissaires aux Comptes).
•
COB: Uy ban Chung khoan (Commission des operations de Bourse).
•
Conseil d'Etat: H9i d6ng Tham chinh.
•
HCCC : Uy ban t6i cao v~ ki~m toan (Haut Conseil du Commissaire aux Comptes).
•
IESBA: Uy ban Chuffn ml,l'c E>;;to due ngh~ nghic$p (International Ethics Standards Board
for Accountants).
•
IFAC: Lien doan Ke' toan Qu6c te' (International Federation of Accountants).
•
IFAC Ethics Committee: Uy ban E>;;to dU'c ngh~ nghic$p trl,l'c thu()c IFAC.
•
ISB : Uy ban Chuffn m\)'c d()c l~p (Independence Standard Board)
•
JEEP : Chu'clng trlnh lien ke't d~ xet xii' cac va'n d~ d;;to dU'c (Joint Ethics Enforcement
Program Standards Board).
•
PCAOB : Uy ban Giam sat ho;;tt d()ng ki~m toan cac cong ty niem ye't (Public Company
accounting Oversight Board).
•
PEEC : Uy ban E>;;to due ngh~ nghi~p (Division of Professional Ethics Professional
Ethics Executive Committee)
•
POB : Uy ban Giam sat (Public Oversight Board).
•
QCIC: Uy ban E>i~u tra cha't h.t<;1ng (Quality Control Inquiry Committee).
•
SEC: Uy ban Chung khoan (Securities and Exchange Commission Practice Section) .
MlJCLlJC
oOo
2
LOIN6IDAU
cHVdNG 1 : TONG QUAN vE: DAO Due NGHE NGHI~P
DUC NGHE NGHI~P KIEM TOAN
'
v'A cAc QUY DJNH DAO
s
1.1. L!ch sii' phat tri~n cua d~o due nghe nghiep
5
1.1.1. Giai do~n hlnh thanh
6
1.1.2. Giai do~n pha t tri~n
6
1.1.3. Giai do~n men t~i
9
1.2. Thl!c tien xay d\l'ng cac quy djnh d~o due nghe nghiep t~i Hoa Ky
9
1.2.1. Ltt<;1c sii' phat tri~n cac quy d!nh d~o due nghe nghiep Hoa Ky
9
1.2.2. Cac quy dinh ve d~o due nghe nghi~p
11
1.2.3. Cac co quan ban hanh va giam sat viec tuan thu d~o due nghe nghi~p
17
1.3. Thl!c ti~n xay d\l'ng cac quy dinh d~o due nghe nghiep t~i Phap
22
1.3.1. Ltt<;1e sii' phat tri~n d~o due nghe nghi~p va cae quy dinh ve d~o due nghe nghiep
22
1.3.2. Cac quy dinh lien quan de'n d~o due nghe nghiep
25
1.3.3. Cac co quan ban hanh va giam sat d~o due nghe nghiep
26
1.4. Th\l'c tien xay d\l'ng cac quy dinh d~o due nghe nghiep cua Lien doan Ke' toan Qu6c t€
29
1.4.1. Dieu 1e d~o due nghe nghiep nam 1996
30
1.4.2. Dieu 1e d~o due nghe nghiep nam 2001
33
1.4.3. Dieu 1e d~o due nghe nghiep nam 2005
35
1.5. Kinh nghi~m cua the' gidi ve thie't l~p cac quy dinh ve d~,to due nghe nghiep
38
1.5. Xay d\l'ng cae quy dinh ve d~o due nghe nghiep eho ngttoi hanh ngh~ la ta't ye'u khaeh
quan
39
1.5. Vai tro cua Nha nude, t6 ehue ngh~ nghiep va eac d6i ttt<;1ng khae trong viec xay d\l'ng
chuffn m\l'c d~o due ngh~ nghiep
40
1.5. N(>i dung cua cae quy d!nh v~ d~o due nghe nghiep
42
1.5. Co che' giam sat d~o due ngh~ nghiep
43
1.5. Viec thanh l~p Uy ban nghien cU'u v~ tinh d(>c l~p la ta't ye'u khach quan
43
cHVdNG 2: THl,J'c TRANG cuA cAc QUY DlNH DAO DUe NGHE
VOl KIEM TOAN VI:EN HANH NGHE T AI VI~T NAM
NGHI~P DOI
45
------
2.1. D~c di€m cua ho~t d(>ng ki€m tmin d(>c l~p t~i Vi~t Nam
45
2.1.1. Cac quy djnh pMp ly
45
2.1.2. Ho~t d(>ng cua t6 chuc ngh~ nghi~p
46
2.1.3. Lo~i hlnh cong ty ki€m toan
47
2.1.4. D(>i ngii ki€m toan vi<~n hanh ngh~
48
2.1.5. Tinh hlnh ho~t d(>ng cua cac cong ty ki€m toan
49
2.1.5. Ke't qua ho~ t d(>ng cua cac cong ty ki€m tmin
51
2.2. Cac quy djnh hi~n hanh v~ d~o due ngh~ nghi~p cua Vi~t Nam
51
2.3. Cac quy djnh v~ ghim sat ho~t d(>ng ngh~ nghi~p
70
2.4. Thl!c tr~ng vi~c thie't l~p cac quy djnh va giam sat S\1' tuan thu d~o dU'c ngh~ nghi~p
t~i cac cong ty ki€m tmin va ki€m toan vien hanh ngh~ t~i Vi~t Nam
73
p
2.4.1. Th\fc tr~ng vi~c thie't 1~ chinh sach dl;lO dU'c ngh~ nghi~p tl;li cac cong ty ki€m toan
73
2.4.2. ThJc tr~ng vi~c giam sat S\1' tuan thU d~o dU'c ngh~ nghi~p ~i cac cong ty ki€m toan
80
2.4.3. Vu diem
82
2.4.4. Nhu'<;1c di€m
82
2.5. Giam sat tit ben ngoai v~ vi~c tuan thU d~o due ngh~ nghi~p
84
2.6. Danh gia nhii'ng quy djnh v~ d~o dU'c ngh~ nghi~p va vi~c gi
93
sa
•
cHVdNG 3: co
LY LUAN vA. TffiJC TIEN cuA VI~c THIET LAP cAc QUY
DlNH D~O DUC NGHE NGHI~P CHO KIEM TOAN VIEN d VI~T NAM
91
3.1. Ccl sd ly lu~n cho vi~c thie't l~p cac quy djnh d~o dU'c ngh~ nghi~p cho ki€m toan vien
dViNNam
91
3.1.1. Ban chat cua chuifn m\fc d~o due ngh~ nghi~p
91
3.1.2. Cac n(>i dung eel ban cua h~ thong quy djnh v~ d~o due ngh~ nghi~p
92
3.1.3. Vai tro cua chuffn m\fc d~o due ngh~ nghi~p doi voi S\1' phat trien va hoan thi~n cua
ngh~ nghi~p kiem toan Va doi VOi S\1' phat trien CUa thj tnJ'ong chung khmin.
93
3.2. Ccl sd thl!c ti~n cua vi~c thie't l~p cac quy djnh dl;lO due ngh~ nghi~p cho ki€m toan
vien d Vi~t Nam
94
3.2.1 Nhii'ng d~c diem cua hol;lt d(>ng kiem toan d(>c l~p tl;li Vi~t Nam
94
3.2.2 Sl! dn thie't, thu~n l<;1i va kh6 khan trong vi~c thie't l~p cac quy djnh d~o due ngh~
nghiep tl;li Vi~t Nam
95
3.2.3 Cac quan diem v~ ll!a ch<;m rna hlnh va chie'n lu'<;1c cho vi~c hlnh thanh m(>t the che'
hoan chinh v~ dl;lo due ngh~ nghi~p cho Vi~t Nam
99
3.3. E>inh huang hoan thien cac quy dinh v~ d~;to due ngh~ nghiep
104
3.3.1. Hoan thien chuffn m\)'c d~;to due ngh~ nghiep
103
3.3.2. B6 sung Lu~t Doanh nghiep
110
3.3.3. Ban hanh cac hudng dan chi tie't v~ d~;to due ngh~ nghil$p
111
3.4. Thanh l~p cac t6 chuc giam sat S\1' tuan thu d~;to due ngh~ nghil$p
115
3.5. Phudng phap va quy trlnh giam sat vil$c tuan thu d~;to due ngh~ nghi~p
120
KETLUAN
126
PHl) Ll)C
Pht,~ lt,~c 1.1 - H~ th6ng chuffn m\)'c d;~to due ngh~ nghi~p ciia Hoa Ky
128
Pht,~ lt,~c 1.2 - Cac nguyen tii:c v~ d~o due ngh~ nghi~p cua AICPA
129
Pht,~lt,~c
1.3-
134
Pht,~lt,~c
1.4- Trich Lu~t ThU'dng
Lu~t
Sarbanes-Oxley
m~i
Phap (1966)
136
Pht,~lt,~c 1.5 - Chuffn mJ!c d~o due ngh~ nghi~p cua Phcip
137
Pht,~ lt,~c 2.1 - Trich Chuffn m\)'c ki€m toan Vi~t Nam sa' 200- Mvc tieu va nguyen tiic cd
145
biin chi pha'i ki€m toan baa cao tai chinh
Pht,~ lt,~c 2.2 - Trich Chuffn mJ!c ki€m toan Vi~t Nam sa' 220 - Kil~m soat cha't h.t<;1ng ho~t
d9ng ki€m toan
146
Ph1,1 l1,1c 2.3 - Trich Nghi dinh 105/2004/NE>-CP ngay 30/3/2004 cua Chinh phil v~ Ki€m
toan d9c l~p
147
Ph1,1 I1,1c 2.4 - Trich Thong tu 64/2004/tt-btc ngay 29/6/2004 huang dan tht!c hi~n m9t sa'
di~u cua Nghi dinh 105/2004/N£>-CP
150
Pht,~l1,1c 2.5- Phie'u khclo sat chinh sach v~ d~o due ngh~ nghi~p cua cong ty ki€m toan
152
Phl,lll,lc 2.6- Bang t6ng h<;1p ke't qua khclo sat chinh sach v~ d~o due ngh~ nghi~p cua cong
ty ki€m toan
157
Pht,~ll,lc 3.1- Bang cau hoi ki€m tra
162
TAI
•
i
ueu THAM KHAO
167
2
LOINOIDAU
1. Tinh
dp thi~t ciia d~ tai
Ki~m toan d9c l?p Ia ho~t d9ng khong th~ thi~u trong qua trinh v?n hanh cua n~n kinh
t~ thi trubng phat tri~n. M9t n~n kinh t~ phat tri~n lanh m~nh v6i cac kenh cung c~p v6n tir thi
•
truong chtmg khoan va ngan hang doi hOi phai dugc cung dp cac djch v1,1 ki~m toan c6 ch~t
lugng cao.
Trang nhfrng nam g~n day, vi~c kha nhi~u cong ty bi pha san, trong d6 c6 nhfrng
tru6ng hgp Ia do I6i cua cong ty ki~m toan khong con Ia nhfrng v~n d~ xa 1~. Cac tru6ng hgp
di~n hinh Ia Enron, WorldCom, Global Crossing, Adelphia Communications, HH Tyco,
Vivendi ... cung v&i r~t nhi~u cong ty c6 quy rna nh6 han. Sv th~t b~i cua cac cong ty ki€m
toan trong cac hgp d6ng ki~m toan nay da lam suy giam dang k~ ni~m tin cua cong chung vao
ngh~ nghi~p ki~m toan.
Sv th~t b~i 6 cac cu9c ki~m toan neu tren do nhi€u nguyen nhan, trong d6 m9t nguyen
nhfm h~t sue quan trQng Ia khong giai quy~t dugc cac xung d9t lgi ich trong qua trinh hanh
ngh€, m9t v~n d€ thu9c lTnh
Vl,TC
d~o due cua ngucri hanh ngh€ ki~m toan.
Chinh vi v?y, d~ khOi ph1,1c long tin cua c6ng chUng, vao nam 2001, IFAC cung nhu hQi
ngh€ nghi~p ki~m toan 6 nhi€u qu6c gia tren th~ gim da hi~u dinh chu~n mvc d~o d(rc ngh€
nghi~p va dua ra nhi€u bi~n phap nhim tang cubng giam sat vi~c tuan thu d~o due nghS nghi~p.
Ben c~nh d6, nhi~u qu6c gia cling da c6 nhfrng thay d6i v~ Iu?t phap d~ di~u chinh ho~t d9ng
kiSm toan nh~m bao v~ cho Igi ich cua cong chung va n€n kinh t~.
T~i Vi~t Nam, ho~t d9ng ki~m toan tuy cbn non tre nhung da ngay cang phat tri~n. Ben
c~nh Lu?t K~ toan va cac van ban phap ly do Chinh phu ban hanh,
tu nam 1999, B9 Tai chinh
da l~n lugt ban hanh cac chu~n m1,rc kiSm toan. D~n nam 2005, B9 Tai chinh cling da ban hanh
chu~n
ITil,TC
d~o due ngh€ nghi~p cho nguo·i hanh nghe ke toan va ki~m toan. Vi~c xay dl,Tllg va
ban hanh m9t h~ th6ng chu~n mvc ki~m toan cung v&i chu~n mvc d~o due ngh€ nghi~p se giup
cho ho~t d9ng ki~m toan ngay cang di vao n~ nep.
Nhin chung, chu~n mvc d~o due ngh~ nghi~p do Vi~t Nam ban hanh da phu hgp vm
thOng 1~ chung cua qu6c te. Tuy v?y, vi~c dua cac quy djnh nay vao thvc
•
nhu
y mu6n
te dS mang ll:li k~t qua
v~n con Ia m9t v~n dS dn phai giai quy~t, bo·i vi dS chu~n mvc d~o due ngh~
nghi~p dugc cac thanh vien ton trQng va ch~p hanh dung din kh6ng th~ chi dva tren
Nha nu&c thong qua m9t van ban phap quy.
y chi cua
--------------------------------------------------- -------------- -
--- - .
3
Ljch sir phat tri~n hang tram nam cua d:;to dire ngh~ nghi~p tren th~ gi&i cho th~y day Ia
m(>t h~ th6ng th~ ch~ phuc t:;tp d.n c6 sv k€t hqp hai hoa giCra ky vc;mg cua xa h(>i, vai tro cua
nha mr6·c, n6 lt,rc cua t6 chuc ngh~ nghi~p va
y chi
cua nhfrng nguo·i hanh ngh~. Vi v~y, d.n
phai nghien cl.ru m(>t each h~ th6ng v~ nhfrng n(>i dung ca ban cua th~ ch~ nay, qua trinh phat
tri~n va hoan thi~n cMng t:;ti m(>t s6 qu6c gia, d6i chi~u v6"i hoan canh cua Vi~t Nam d~ xac l~p
cac phuong huang va giai phap nh~m c6 th~ dua th~ ch€ nay vao ho:;tt d(>ng thvc ti~n.
V6·i cac ly do tren, nh6m nghien ctru da thvc hi~n d€ tai: "CO' so·ly lu~n va thvc ti~n
ciia vifc thi~t l~p c:ic quy djnh d;w due ngh~ nghifp cho ki€m toan vH!n iY Vift Nam" v6i
mong mu6n g6p phAn b6 sung v~ ca sa ly lu~n va xac l~p cac dinh hu6ng d~ hoan thi~n chuAn
nwc d:;to d(rc ngh~ nghi~p, cling nhu giup giam sat vi~c tuan thU d:;to due ngh~ nghi~p cua
nguai hanh ngh€ ki~m toan, nh~m g6p phAn phat tri~n cac djch VI) ki~m toan va nhfrng djch VI,!
dam bao khac trong ti~n trinh h(>j nh~p khu Vl,IC va quf>c t~.
2. M1,1c dich va ph1;1m vi nghien cu'U ciia d~ tai
M1,1c dfch cua d€ tai nh~m giai quy~t nhfrng v~n d~ sau:
a.
KMo sat va due k~t kinh nghi~m cac nu&c trong xay dvng cac th~ ch~ v€ d:;to due
ngh€ nghi~p, bao gflm vi~c hinh thanh t6 chuc l~p quy, thi~t J~p CaC quy djnh va gi;hn sat Sl,I
tufm thU.
b.
KMo sat thvc tr:;tng cua cac quy djnh v€ d:;to due ngh~ nghi~p t:;ti Vi~t Nam va tlwc
t€ ap dvng t:;ti cac cong ty ki~m toan t:;ti Vi~t Nam.
c.
B6 sung v€ ca sa ly lu~n va thvc ti€n cho vi~c thi€t l~p cac quy djnh v€ d:;to due
ngh~ nghi~p t:;ti Vi~t Nam, bao gflm khilng dinh tinh t~t y~u, kha nang thvc hi~n, xac d!nh mo
hinh va ljch trinh phll hqp cho vi~c thi~t l~p va v~n hanh cac quy djnh v~ d:;to due ngh~ nghi~p
t:;ti
Vi~t
Nam.
d.
D~ ra cac giai phap mang tinh djnh huang cho vi~c thi~t l~p cac quy dinh v€ d:;to
due ngh€ nghi~p t:;ti Vi~t Nam.
Ph:;tm vi nghien Clru chi t~p trung vao cac quy djnh v€ d:;to due ngh€ nghi~p ap dJ,mg
cho cac cong ty ki~m toan d(>c l~p va ki~m toan vien. Nhu v~y, d~ tai khong nghien cuu v~ d:;to
due ngh~ nghi~p d6i v&i nguai hanh ngh~ k~ toan, tuy nhien nhfrng n(>i dung cua d~ tai hy vc;mg
cling c6 th~ g6p phAn vao vi~c ap" dl,lng trong linh Vl,IC k~ toan.
3. N()i dung d~ tai
Ngoai phAn
rna dAu, k~t Ju~n va cac phvlvc, n(>i dung d€ tai bao g6m ba chuong, d6Ja:
4
Chuang 1 : T6ng guan v~ d~o due ngh~ nghi~p va eae guy djnh d~o due ngh~ nghi~p
ki~m toan.
Chuang 2 : Th\fe tr~ng eua eae guy djnh d~o due ngh€ nghi~p d6i v6i ki~m toan vien
hanh ngh€ t~i Vi~t Nam.
Chuong 3 : Co· s6- ly lu?n va th\fe ti~n eua vi~e thi~t l?p eae guy djnh d~o due ngh€
nghi~p eho ki~m toan vien t~i Vi~t Nam.
V6i kha nang nghien euu, di~u ki~n va thai gian nghien euu e6 h~, nen tAt nhien d€ tai
kh6 th~ tranh khoi nhGng h~n eh~, nhung ehUng toi hy vQng r~ng d€ tai se co nhihlg dong gop
nhAt djnh v€ m9t trong nhihlg vAn d€ ca ban d~ gop ph~n phat tri~n ho~t d9ng ki~m toan t~i
Vi~tNam.
1
"
5
CHUONG 1
TONG QUAN VE D~O DUC NGHE NGHI~P VA cAc QUY DJNH
D4.0 DUC NGHE NGID:E:P KIEM TOAN
1.1. Ljch sir phat tri~n ciia d~o dlfc ngh~ nghi~p va cac quy djnh d~o due ngh~
nghi~p
Theo tu di~n ti~ng Vi~t, quy djnh Ia djnh ra nhu11g di€u phai tuan thea (khae v6i huang
d~n hay khuy~n eao) va thu<'mg do m('>t t6 ehue e6 thfrm guy€n ban hanh. Thfrm guy€n m1y g~n
v&i tinh eh~t b~t bu('>e phai tuan thu guy dinh va do v~y, n~u khong tuan thea se bi xu ph~t.
Trang mQi ngh~ nghi~p, d~ huang d~n eho ngueri hanh ngh~ e6 th~ thl,fe hi~n eong vi~e
v6"i eh~t luQTig cao, tuan thU phap lu~t va phve V\1 t6t nh~t eho khaeh hang, cac ca guan chuc
nang, lu~t phap hay ngh€ nghi~p thucmg phai thi~t l~p cac guy dinh cho ngueri hanh ngh€. Ki~m
toc'm Ia m('>t ngh€ nghi~p mang tinh chuyen nghi~p cao, vi v~y cang cAn phili chiu Sl,f chi ph6i
bm cac guy dinh c6 lien guan, trong d6 guy dinh v€ d~o due ngh€ nghi~p Ia r~t guan tr9ng.
Cac guy dinh v€ d~o due ngh€ nghl~p cho ngum hanh ngh€ ki~m tmin dugc hinh thanh
do m6i lien M gifra ngh€ nghi~p va moi tnr<'mg xa h('>i. R.W. Bartlett, trong bai "Cac thach thuc
d6i v6i tinh d('>e l~p cua ki~m toan" I cho r~ng ki~m toan Ia m('>t ngh€ nghi~p rna Sl,f t6n tl;li cua
n6 ph\1 thu('>c vao cac due tinh cua ngueri hanh ngh€ nh~m phvc vv t6t nh~t cho IQi ich cua c('>ng
dflng.
Vi~c hinh thanh d1;1o due ngh€ nghi~p xu~t phat tu guan di~m cAn xay dl,fl1g hinh tuQng
ly tuang cua ngh€ nghi~p va khoi
d§u t~i Anh va My. Cac nha kinh t~ hQC cho rftng dl;lO due
ngh€ nghi~p thub'ng duge xay dl,fl1g dl,fa tren cac n€n tang:
- Thuy~t mvc dich (Cuu canh): dl,fa tren n€n tang mve dieh cua hanh d('>ng. M~;~c dich
eua ngh€ ki~m toan Ia gia tang d9 tin c~y eho cae thong tin tai ehinh vi v~y ngum hanh ngh€
cAn c6 cae due tinh d~ xa h('>i c6 th~ tin tuang duqc a hQ.
- Thuy~t nghia vv: dl,fa tren ca
sa traeh nhi~m va guy€n h1;1n. Vi~c xay dl,fl1g d1;1o due
ngh€ nghi~p th~ hi~n mong mu6n di~n ta sv doi h6i v€ traeh nhi~m eua ki~m toan vien d6i v6"i
e('>ng dflng, khach hang va dflng nghi~p.
•
1A
Heretical Challenge to the Incantations of Audit Independence, Tgp chi Accounting Horizons, Vol. 5,
No.1, 1991.
6
- Thuy~t ph
Qua trinh hinh thanh va phat tri~n eua eae quy djnh v€ dc;to due ngh€ nghi~p e6 th~ ehia
thanh ba giai doc;tn ehinh:
1.1.1. Giai dol;ln hinh thimh
Nguyen t~e dc;to due ngh€ nghi~p ki~m toan truae h~t xu~t hi~n
aAnh vao th~ ky 19. 0
thai ky nay, do SIJ banh truang thu()e dja eua Anh, eac nha d~u tu Anh qu6c da rna r9ng d~u tu
sang cac qu6c gia thu9c dja. Chinh vi th~, eac chU d~u tu dn e6 nguOi d~ giam sat cac khm1n
dftu tu khi hQ viing m~t, va d6 Ia nghia vv ehinh cua ki~m toan vien. Tuy v~y, khai ni~m v€ dc;to
due trong su6t th~ ky nay chua dugc nh~n thuc Ia m9t due tinh quan trQng eua nguai hanh ngh€
ki~m toan. D~ c6 th~ tin c~y vao ki~m tmin vien, cac nha d§u tu Anh qu6e c~m ki~m toan vien
dftu tu hay Jam vi~c eho cong ty dugc ki~m toan. Thu~t ngfr dc;to due chi giai hc;tn o· SIJ trung
thanh cua ki~m toan vien v6'i cac nha dftu tu
a chinh qu6c, do v~y, trong thai ky nay ki~m toan
vien c6 th~ thl!c hi~n djch v1,1 k~ toan hay so;;tn thao bao eao tai chinh cho eong ty dugc ki~m
toan. C6 th~ n6i, trong giai do;;tn nay, chua c6 chu
•
mv·c dc;to due ngh€ nghi~p sau nay.
1.1.2. Giai dol;ln phat tri~n
Quan ni~m v€ dc;to due cua ki~m toan vien da khong ngt1ng thay d6i vao cu6i th~ ky 19
va d~u th~ ky 20. Trang thOi gian nay, do e6
Sl,l'
chuy~n djch v6n tu qu6c gia nay sang qu6c gia
khac va ho'P nh~t eae cong ty Jan o· Anh trong nganh khai thac mo, dub"ng s~t, nhien 1i~u, di~n
thoai v.v ... da d~n d~n sv thay d6i trong quan di~m v€ m1,1e dieh, ban ch~t va ngu6n v6n d~u tu
vao cac cong ty.
Tu d6,
nhi~m v1,1 cua ki~m toan vien chuy~n sang ph1,1c v1,1 cho c6 dong trong
e9ng dflng han Ia IQ·i ieh cua eac nguai chu
sa hfru v~ng m~t. Nh6m c6 dong trong c9ng d6ng
ehU y~u Ia eac nha d~u tu dja phuong, ma thub"ng Ia cac ngfm hang 1an hay eac nh:'l. dftu tu Jan
va nh6m nay ngay eang gia tang.
Trang nhfrng ni'im 1930, cac nha kinh t~ hQe
My Adolf Bearle va Gardiner Means cho
r~ng vai tro quan trQng nh~t cua ki~m toan Ia danh gia sv hgp ly v€ IQi nhu~n tren bao cao tai
chinh cua cong ty, c1,1 th€ Ia Bang can d6i k~ toan dn xac djnh trung thve phftn lgi nhu~n c6 th~
phan ph6i eho cac chu so· hfru.
.
D~n ni'im 1933, tc;ti Hoa Ky, v6'i Sl,l' ra dcri cua Lu~t Chtrng khoan Lien bang va vi~c
thanh l~p Uy ban ehtrng khoan (Securities and Exchange Commission - SEC) da d~n d~n quan
7
di~m m6·i v~ tinh d(>c l?p cua ki~m to{m vien. D?c bi~t, vao nam 1934 Ia
SIJ
ra do·i cua Lu?t
Giao djch chlrr1g khmin, chuang 13 cua Lu?t nay da dua ra yeu du v~ tinh d(>c l?p cua ki~m
to{m vien khi ki~m toan bao cao tai chinh.
Anh huang 16n nh~t cua SEC dfli vcri tinh d(>c l?p cua ki~m toan vien Ia vi~c thi~t l?p
cac chuftn ffiiJC k~ toan va ki~m toan. Thea n(>i dung cua chuftn ffiiJC ki~m toan, rna hinh thuc
ban dftu Ia cac hu6ng dftn thl,fC hanh ki~m toan, trach nhi~m dftu tien cua ki~m toan vien khong
phai Ia trung thanh vcri cac nha dftu tu v~ng m?t. H9 chi chju trach nhi~m ap dt,mg dung d~n cac
chuftn ml,fc ki~m toan da du9·c thi~t l?p. Tu day, quan ni~m v~
SIJ
trung thanh chi vcri m(>t nh6m
ngueri da chuy~n djch sang quan di~m uu tien cho tinh khach quan va trung l?p. Quan di~m nay
da duqc phat tri~n v~ ly thuy~t b<'ri giao suA. Paton, ngueri da nh~n m~nh quan ni~m v~ tinh
hfru fch cua bao cao tai chinh. Chinh vi th~, vao thm gian nay, cac cong ty ki~m toan b~t dftu
di~u chinh mi)C tieu chinh Ia t?p trung vao tinh khach quan va trung thl,fC d~ bao v~ cho ngueri
sir d1,1ng bao cao tai chinh.
Trong giai do~n tren,
SIJ
phat tri~n nhanh chong cua qua trinh kinh doanh tren truong
qu6c t~ da cung dp ca h(>i r(>ng 16n cho cac cong ty ki~m toan, nher d6 doanh thu tu cac djch
VI)
khac da phat tri~n nhanh han doanh thu tu djch v1,1 ki~m toan truy~n th6ng. Vatu nhfrng nam
1970, djch
djch
Vl,l
Vl)
do cac Cong ty ki~m toan cung dp da ngay cang da d~ng han va doanh thu tlr
phi ki~m toan da chi~m ty trQng dang k~ trong tf>ng doanh thu CUa hQ, va d~ duy tri
doanh sfl va gia tang Jqi nhu?n, caC cong ty ki~m toan da ngay cang chU y d~n CaC djch
VI)
phi
ki~m toan.
D~n nam 1988, Hoa ky ban hanh b(> d~o due ngh~ nghi~p va d~n nam 1996, Lien doan
K~ toan Qu6c t~ (International Federation of Accountants- !FA C) cling ban hanh b(> d~o due
ngh~ nghi~p. C6 th~ n6i trong giai do~n nay, ngh~ nghi~p ki~m toan da xay d1Jl1g chuftn mvc
d~o due ngh~ nghi~p kha hoan chinh. N(>i dung b(> d~o due ngh~ nghi~p cua Hoa Ky va IF AC
trong giai do~n nay t?p trung vao cac nguyen t~C d(>c J?p, chinh trl,fC va khach quan, nang ll,fC
chuyen mon va tinh th?n trQng, tu each ngh~ nghi~p va tuan thu chuftn ffiiJC chuyen mon.
Th~ nhung, khi d~ c?p d~n tinh d(>c l?p, chuftn miJc d~o due ngh~ nghi~p cho phep cac
cong ty ki~m toan duqc d6ng thOi cung dp cac djch vt,J phi ki~m toan ben c~nh dich v1,1 ki~m
toan. Nhu v?y, tuy chuftn m1Jc d~o due ngh~ nghi~p c6 nh~n m~nh tinh d(>c l?p cua ki~m toan
vien, nhung do
SIJ
qmh tranh ngay cang gia tang dfli vcrj cac djch
phuc t~p cua vi~c cung dp nhi~u djch v1,1 da lam giam di
SIJ
VI)
ki~m toan, CU11g v6i tfnh
t?p trung cho cong vi~c diJa tren
tinh khach quan va trung thvc. Ben c~nh d6, S\f sut gi<im doanh thu tu ho~t d(>ng ki~m toan va
vi~c gia tang doanh thu tu ho~t d(>ng phi ki~m toan da imh hu<'rng d~n tfnh d(>c l?p cua ki~m
8
toan vien, b6·i le vi hQ cho r~ng c6 th~ tu vfrn cho khach hang nen da chuy~n sang uu tien cho
vi~c c6 giing trcr thanh nha tu vlin dang tin c~y cua khach hang.
Nhin chung, trong giai do~n 1988 d€n 2001, cac quy djnh v€ d~o due ngh€ nghi~p cua
nhi~u qu6c gia tren th~ gi6·i d~u cho r~ng cong ty ki~m toan va ki~m toan vien c6 th~ cung dp
djch VI,! k€ toan Va CaC djch VI,! phi ki~m toan khac, n€u :
1. KhOng c6 mau thu~n quy€n lqi d~ c6 th~ gay anh hm'mg d~n tinh chinh tn,rc va khach
quan.
2. Khach hang chlip nh?n trach nhi~m cua hQ d6i voi bao cao tai chinh.
3. Ki~m toan vien khong du9·c kiem nhi~m vi~c quan ly, trong d6 bao g6m ca vi~c
khong duqc
so~n
thao bao cao tai chinh.
4. Khi t}11,1"C hi~n ki~m toan, "dn ti~n hanh dcly du cac thu ti,IC dn thi~t, khong dtrQ"C b6
sot hay C~t giam cac thu ti,IC ki~m to{m.
Ngoai ra, ki~m toan vien c6 th~ ki~m toan cho cong ty rna rninh c6 lqi ich tai chinh
khong trQng y~u hay c6 cac khoan di vay ho~c cho vay, n~u khoim cho vay duqc ti~n hanh thea
dung trinh tv quy djnh va khoan nay la khong trQng y~u.
Truac tinh hinh d6, trong th?p nien 1990, da b~t dclu xufrt hi~n nhi€u canh bao lien quan
d~n tinh d()c I?p va cac d~ nghi gia tang tinh d()c l?p cua ki~m toan vien. Cac canh bao nay t?p
trung vao vi~c cung clip d6ng thOi nhi€u djch v1,1 va ki~m toan lau nam cho cung m()t khach
hang.
Vi th~, P. Moizier, trong bai vi~t v~ "Hinh anh cua ki~m toan vien"
2
,
da ct€ nghi nhi€u
giai phap nh~m lam gia tang tfnh d()c l~p, nhu Ia:
- clim ki~m toan vien c6Jqi ich tai chinh trong cong ty khach hang.
- Xoay vong ki~m toan. Vi dl,l nlm o·
Y,
ki~m toan vien chi dtrQ"C phep ki~m toan cho
m()t khach hang chi trong m()t s6 nam nhlit djnh; con t~i Phap, quan diem xoay vong ki€m toan ,
bi~u hi~n
a ch6 ki~m toan vi en hay cong ty ki~m toan phai duqc b6 nhi~m c6 djnh cho thai h~n
5 nam, trong thai gian nay hQ khong bi thay th€. Quy djnh nay nh~m gia tang tfnh d()c I?p cua
kiSm toan vien vi ho se it chiu ap h;c bi thay th€ beri khach bang.
1
The Image of Auditors, Auditing and the Future, Institutes of Chartered Accountants in Scotland and
England and Wales, 1991.
9
Ngoai ra, vS djch
V\}
phi ki~m toan, P. Moizier cung da canh bao r~ng cac djch
V\1
ml.y
c6 th~ se lam anh huo·ng d€n tfnh d<)c l~p cua kiem toan vien va c6ng ty ki~m toan.
Th€ nhu11g cac canh bao tren da g~p phai sv ch6ng d6i m~nh me tu nam c6ng ty ki€m
toan hang dfiu (Big five). Big five cho r~ng do cac chi phf ki€m toan cho nhfrng nam d~u tien
bao gicY cung cao va n€u phai xoay vong, se kh6ng th~ bU d~p du9·c chi phi nay, ehinh vi~e eung
dp nhiSu djeh
V\1
se c6 IQ·i hon eho khach hang va kh6ng gay phuong h~i d€n tinh d9e l~p. Vao
thO·i ky nay, ngay ea SEC eung kh6ng ung h9 y ki~n xoay vong va v~n eho phep cung dp nhiSu
djch v1,1, vi h9 cho r~ng vi~e eung c~p d6ng tho·i cae djeh
V\1
phi ki~m toan ho~e ki~m toan !au
nam cho eung m9t khaeh hang hfiu nhu kh6ng c6 anh hm'mg d~n tinh d()e l~p eua ki€m toan
vi en.
1.1.3. Giai do:_tn
hi~n
t:_ti
D~n dfiu nhung nam 2000, sau hang lo~t v1,1 be b6i tai ehinh, da hinh thanh nen quan
diem eho r~ng ehinh vi~e ki€m toan vien kiem nha tu v~n cho khaeh hang Ia m9t trong nhGng
nguyen nhan dua d~n cae
V\}
tren, d~c bi~t Ia da dua d~n
S\}'
tan ra eua e6ng ty ki€m toan Arthur
Andersen.
Chfnh vi v~y, sau nam 2001, Uy ban ehulin mvc d~o due nghS nghi~p qu6e t~ ciing nhu
nhiSu Hi~p h9i nghS nghi~p eua cac qu6e gia tren th~ gi6·i da sua d6i m9t s6 quy djnh vS d~o
dl.re nghS nghi~p. Cac thay d6i trong ehulin mve d~o due nghS nghi~p t~p trung vao vi~c nang
eao muc d9 d9e l~p gifra ki€m toan vien va nha quan ly cua khaeh hang, th6ng qua vi~e dm
ew1g dp d6ng thai djeh v1,1 ki€m toan va phi ki€m toan, eung nhu nh~n m~nh vi~e xoay vong
ki€m toan.
1.2. Thv·c ti~n xay dv·ng cac quy djnh d:_to du·c ngh~ nghi~p t:_ti Hoa
1.2.1.
LU'Q'C
Slr phat tri~n cac quy djnh d:_to du·c ngh~ nghi~p Hoa
Ky
Ky
Ho~t d()ng ki€m toan d9c l~p cua Hoa ky da hinh thanh tir th~ ky 19 tu SIJ phat tri€n
cua cae e6ng ty c6 phfin. Th~ nhung, mai d~n nam 1933, v6·i sv ra dai eua Lu~t Ch1lng khoan
Lien bang, m6i dua ra yeu du b~t bu9e bao cao tai ehinh eua cae e6ng ty c6 phfin niem y~t phai
du9·e ki€m toan. D~e bi~t, vao nam 1934, Lu~t Giao djch ch1lng khoan da ra doi va ehuong 13
da dtra ra quy djnh v€ tinh d9e l~p cua ki€m toan vien khi ki€m toan bao cao tai ehinh.
Tm6"e khi c6 chulin mve d~o due nghS nghi~p, t~i Hoa Ky da e6 eae quy djnh, d6 Ia eae
v~n dS do AICPA tra lo·i eho cac cau hoi do ngtrai hanh nghS d~t ra v€ eae v~n d€ e\} th€, va
thuong du9·e e6ng b6 tren t~p chi K~ toan.
10
Do nhu du tht,rc ti~n, PEEC (Uy ban dc;w iluc nghJ nghi?p - Division of Professional
Ethics Professional Ethics Executive Committee) tn,rc thu9c AICPA (Hoc vi¢n
c6ng chU11g Hoa kjJ- American Institute of Certified Public Accountants) da
•
ki
so~n
tocin vien
thao va ban
hanh ChuAn mvc d1;to due ngh~ nghi~p dftu tien vao ngay 12/0111988. N9i dung chu y~u d€ c~p
d~n cac nguyen t~c can bfm chi ph6i hanh vi cua ki€m toan vien va cong ty ki€m toan.
H~ th6ng chuAn mvc d~o due ngh~ nghi~p cua Hoa Ky bao gflm b6n b~c (Ph\1 1\lc 1.1 ):
B9c 1 - Nguyen tc'ic: la cac chuAn mvc ly tu6ng v€ d1;to due va khong mang tinh b~t
bu
B9c 2- Cdc quy tiic ilc;w iluc nghd nghi¢p: day Ia cac chuAn mvc t6i thi~u v€ d1;to due,
d6 Ia
SIJ
chi ti~t hoa nguyen t~c va mang tinh b~t bu
se phai giai trinh tru6'c Dy ban ky lu~t v€ ly do cua hanh vi khong tuan thU nay.
B9c 3 - Cac giizi thich vJ ilc;w iluc: Ia nhCing hu6'ng d~n chi ti~t v€ vi~c ap d1,1ng cac quy
t~c trong thl,l'c t~. Tuy v~y, cac v~n d€ phat sinh trong thvc t~ c6 th~ khong chi gi6i h1;tn
anhCing
hu6'ng d~n tren.
BQ,c 4- Quy ilinh vd ilqo iluc: day Ia cac cau hoi va nhfrng cau tra J(Ji cua AI CPA v€ cac
v~n d€ do ngueri hanh ngh€ d~t ra.
3
Trong cac b~c tren, cac nguyen t~c va quy t~c d€ c~p d~n nhCing due tinh ly tu6ng cua
ngueri hanh ngh€ rna xa h(>i mong dQ'i. Chinh vi v~y, tir khi ra dcYi d~n nay, cac nguyen t~c va
quy t~c nay hftu nhu chua thay d6i. Con cac giai thich va quy djnh Ia nhCing hu6'ng d~n v€ each
thuc giai quy€t V~ d€ dl;l.O due trong cac tinh hu6ng
ngung tuy theo
SIJ
C\}
th~,
Vl
the Chung da thay d6i khong
pbat tri€n cua deri s6ng xa h(>i.
Tinh d9c J~p Ia n9i dung chu y~u nh~t nen duQ'c d€ c~p den s6m nh~t s6m nh~t va cling
c6 nhi~u thay d6i nh~t trong n
IDIJC
dl;l.O due ngh€ nghi~p va cac hu6'ng d~n
ban dftu t~p trung vao nguyen t~c d9c l~p. Dftn dftn, cung v6i qua trinh pbat tri~n, cac nguyen
t~c khac JAn luQ't duqc quy djnh.
Trong thai ky tir 1988 den 2001' cac giai thich va quy djnh v€ dl;l.O due ngh€ nghi~p cho
phep c6ng ty ki~m toan c6 th€ cung dp dich V\1 ki~m toan dflng thai v6'i djch v1,1 phi ki€m toan.
Sau niim 2001, d1;to due ngh~ nghi~p nhAn m1;tnh d~n muc d(> d(>c l~p gifra ki€m toan vien va nha
3
Cac quy dinh v€ dq.o due dii ra diri tir tru6·c khi c6 chudn m7!C dq.o dUe: ngh€ nghi?p.
11
quan ly cua khach hang cling vo·i vi~c xoay vong ki€m toan. Quan di~m miy cGng duqc th~ hi~n
trong lu?t Sarbane-Oxley.
1.2.2. Cac quy djnh v~ d:.to drrc ngh~ nghi~p
1.2.2.1. Chuin ID\fC d:.to drrc ngh~ nghi~p
Nhu da neu, chu~n mvc d?o due ngh€ nghi~p cua Hoa
kY
duqc so?n thao bcri PEEC.
N(li dung chu~n mvc d?o due ngh€ nghi~p baa g6m biiy nguyen t~c, sau day Ia ph~n gi&i thi~u
tom t~t, con n(li dung chi ti~t duqc trinh bay trong Phvlvc 1.2.
Nguyen t~c 1. Cac nguyen t~c chung v~ d:.to du·c ngh~ nghi~p
N(li dung nay the hi~n quan di~m cua AICPA v€ trach nhi~m va nghia vv cua ki~m
toan vien dfli v&i c6ng chUng, khach hang va d6ng nghi~p, thong qua cac quy t~c v€:
• Trach
nhi~m.
• Lqi ich cua c(lng d6ng.
• Trung thvc.
• Khach quan va d(lc l?p .
• Th?n trQng dung muc .
• Ph?m vi va ban ch5t djch
Vl,l.
Nguyen t~c 2. Tuan thii quy t~c d:;to du·c va djnh nghia
Di€u I~ yeu d.u cac thanh vien tuan thll nhfrng quy t~c d?o due ngh€ nghi~p va ki~m
toan vien phai chung minh n~u co
sv vi plwm cac quy t~c miy, tru khi
:
C6 cac quy djnh khac trai nguqc.
Hanh ngh€ ngoai Hoa Ky, tuy nhien h9 vfin phai tuan thu di€u 202 va 203 (Xem Phv
lvc 2).
12
Nguyen t~c 3. I>QC l~p, chinh trvc va khach quan
Chtrong nay ban v~ cac quy t~c d~o due v~ d9c J~p, chinh tn,rc va khach quan, vi d1,1
nhu: Trong thai ky thvc hi~n hqp d6ng ki€m tmin hay vao thai gian phat hanh bao cao, thanh
vien cua AICPA khong dtrqc:
1. C6 cac lqi fch trvc ti~p trong cong ty khach hang.
2. Lfl ngtr(yj dtrQ'C uy thac hay ngu(yj quan
Jy tai San.
3. C6 m6i quan h~ gia dinh v6"i cac thanh vien chU ch6t cua cong ty kha.ch hang.
4. C6 khoan cho vay hay di vay
tu cong ty hay nhan vien, giam d6c hay c6 dong chU
y~u CUa cong ty khach hang, ngo~i trtr khi cac khoan nay dtrQ'C cho phep hay da thl,l'C hi en dung
trinh tv cho vay hay di vay.
5. Dang c6 tranh t1,1ng gifra khach hang va ki€m toan vien nen c6 the anh htr6"ng d~n
•
tfnh d()c
l~p.
Ngoai ra, cong ty kiem toan khOng dtrQ'C thvc hi~n d6ng thm djch
V1,l
kiem toan va cac
djch v~,~ phi kiem toan v. v ...
De di~n giai cho cac quy t~c tren, chuAn mvc con dtra ra cac giai thich lien quan d~n
cac v§.n d~ rna kiem toan vien khOng dtrQ'C thl,l'C hien nhtr:
- Nh~n qua cap ttr khach hang.
- C6 quan he kinh doanh v&i khach hang.
- Quan
Jy tai san CUa khach hang V:V ...
Nguyen t~c 4. Tuan tho nguyen t~c k€ to:in- Cbuan mvc chong
Nguai hanh ngh~ dn tuan thu cac chdn mvc va htr&ng dfin do PEEC ban hanh v~:
l~c
1.
Nang
2.
Th~n tn;mg ngh~ nghiep.
3.
L~p k~ ho~ch va giam sat.
4.
Thu th~p thOng tin dAy du va thich hQ'P.
chuyen mon.
Ngoai ra, khi nh~n thuc r~ng bao cao tai chinh chua dvng cac sai Iech tr9ng y~u va
khong tuan thU chu~n m~c k~ toan, ki€m toan vien khong nen cho
.
bao cao tai chinh da trinh bay phu hQ'P v6"i chu~n mvc k~ toan .
y ki~n hay khing djnh r~ng
13
Nguyen t~c 5. Trach nhi~m dBi v6i khach himg
N<)i dung chu y~u trinh bay va hu6ng d&n v€ v~n d€ bao m~t thong tin.
Nguyen t~c 6. Trach nhi~m dBi v6i d3ng nghi~p
Ki€m tmin vien dn gifr cac lien
M t6t
v6i dflng nghi~p va tninh cac Mnh vi khong
dung d~n v6i dflng nghi~p. N~u c6 mau thu&n v€ ngh€ nghi~p dn giai quy~t theo hu6ng hOa
giai, va n~u c~n thi~t, nen nhO· d~n sv hoa giai cua H9i ngh€ nghi~p.
Nguyen t~c 7. Cac trach nhi~m khac
N9i dung gi6i thi~u v€ c:k hanh vi gay phuong h~i cho uy tin ngh€ nghi~p rna ki€m
to::'m vien kh6ng nen tlwc
- GiCi" h6
SO"
hi~n,
nhu Ia:
cua khach hang.
- Phan bi~t chl:tng t<)c, gi6i tinh.
- Tim ki~m khach hang thOng qua quang cao theo each luang g~t, d6i tra ...
1.2.2.2. Cac quy djnh cua
lu~t
phap
Ngoai nhfrng quy dinh trong chu~n mvc d~o due ngh€ nghi~p, con c6 cac d~o lu~t,
trong d6 c6 cac quy dinh va chu y~u t~p trung vao tinh d<)c l~p cua ki€m toan vien. Cac d~o lu~t
c6 quy dinh v€ tfnh d<)c l~p cua ki~m toan vien bao g6m:
- Lu~t Chtrng khoan (1933).
- Lu~t Giao dich chtrng khoan (1934 ).
- Lu~t v€ cac c6ng ty kinh doanh linh
V1JC
cong c<)ng ( 1950).
- Lu~t v€ cong ty d~u tu (1 940).
- Lu~t v€ tu v~n d~u tu ( 1940).
Cac lu~t tren d€u yeu du bao cao tai chinh phiii duqc ki€m toan bcri ki~m toan vien d<)c
l~p va nh~n m~nh d~n tinh d<)c l~p cua ki~m toan vien. Ben c~nh d6, Lu~t Sarbanes-Oxley
(2002) da t~O ra cac anh hu(mg quan trc,mg d~n ngh€ kiem toan, va b6i canh da d§:n d~n
S1J
ra
dai cua n6 Ia :
Tl.r khi ra dOi cho d~n nam 2002, ngh€ nghi~p ki~m toan t~i Hoa Ky phat tri€n theo m6
hinh 11J ki€m soat. D~c diem cua m6 hinh nay Ia qua trinh thi~t l~p chu~n mvc ki€m toan, chu~n
mvc d~o due ngh~ nghi~p va ki€m soat ch~t luQTig hoan toan do t6 chuc ngh€ nghi~p dam nh~n.
Mo hinh tv ki€m soat xu~t phat tl.r nguyen nhan la ho~t d<)ng ki€m toan d<)c l~p Hoa Ky aa phat
14
tri~n m~mh va r~t s6m do n~n kinh t€ duqc tai trq b<'ri thj truemg chtrng khoan. Sl! phat tri~n
m;;tnh cua ho;;tt d()ng ki~m toan tl.r khi chua c6 cac quy djnh cua nha nu6c da dua d€n Sl! hinh
thanh va phat tri~n m;;tnh me cua t6 chuc ngh€ nghi~p.
T~t ca cac v~n de tren dftn d€n H()i ngh@ nghi~p Ia co- quan c6 quyen ll!c trong vi~c xay
d~g Vel ban h~mh chu~n mi!C ki~m toan, cung nhu giam sat ch~t Juqng ho~t d(}ng ki~m toan.
Sau cu()c d~i khUng hoang kinh t€ nam 1929-1933, Qu6c hQi Hoa Ky phe chu:in Lu~t Chtrng
khoan (1933) va
Lu~t
Giao djch chtrng khoan (1934 ). Theo d6, bao cao tai chinh cua cac cong
ty c6 ph:in niem y€t phai duqc ki~m toan. Vao thai gian nay, nhieu cu()c tranh lu~n gay g~t
xoay quanh vfrn de co- quan nha nu6c c6 nen thi€t l~p cac chu:in ml!c k€ toan va ki~m toan cho
cac cong ty niem y€t hay khong. Sau nhi€u J:in tranh cai, k€t qua Ia Uy ban chtrng khoan (SEC)
duqc giao ph6 quyen thiSt l~p Clk chu:in mi!C kS toan va giam sat ho~t d()ng ki~m toan, con vai
tro thiSt J~p cac chu:in ml!c ki€m toan duqc giao cho t6 chuc ngh€ nghi~p (rue AICPA hi~n
hanh). H9i nghe nghi~p <'r Hoa ky duqc thanh l~p nam 1887 Ia m9t t6 chuc tl! nguy~n, c6 thanh
vien Ia cac kS toan vien cong chtrng (ki~m toan vien) hanh nghe. Chu:in ml!c ki~m toan do
AICP A ban hanh se chi ph6i ki€m toan vi en hanh ngh€.
Trong m9t thm gian kha dai, H9i nghe nghi~p da hoan thanh t6t vai tro cua minh trong
vi~c thiSt J~p cac chu:in nwc ki€m toan, cung nhu giam sat ho~t d9ng ki~m toan.
Cho d€n nhCing nam 2000, m()t s6 Y\1 be b6i ve tai chinh va k€ toan n6 ra dua dSn Sl!
Sl,lp d6 cac cong ty hang d:iu tren thS gi6i va gay anh hu<'rng nghiem tn;mg dSn lqi ich cua cong
chung, trong d6 c6 J6i cua cac cong ty ki~m toan. Ttr Sl! thfrt b~i cua nghe nghi~p trong quan ly
va giam sat ho~t d()ng ki~m toan, nha nu(yc Hoa Ky bAt dfiu can thi~p vao ho~t d<)ng ki~m toan
thOng qua
vi~c
ban hanh
Ju~t
Sarbanes-Ox1ey.
Lu~t Sarbanes-Oxley 2002 duqc qu6c hQi Hoa Ky phe chu:in ngay 3017/2002 nhim
nang cao chfrt Juqng va tinh minh b~ch cua bao cao tai chinh, tang cuemg trach nhi~m cua H9i
d6ng quan tri, Ban giam d6c va ki€m toan vi en. Vi~c ban hanh lu~t Sarbanes-Ox1ey Ia m9t thay
d6i rfrt Jan d6i v6i ngh€ nghi~p ki€m toan
a Hoa ky. N6 th€ hi~n Sl! can thi~p cua nha nu6c vao
hol;lt d<)ng ki€m toan va Jam thay d6i ttr mo hinh 11! ki€m soat sang mo hinh CO Sl! kiem
SOat
CUa
nha nu&c.
Lu~t Sarbanes-Oxley 2002 g6m 11 chuang, trong d6, chuang 2 dua ra cac quy dinh
lien quan dSn tinh d<)c l~p cho ki€m toan vien.
Dieu 201 : Tinh d9c l~p cua ki€m toan vien trong cac djch Vl,l phi ki€m toan khac- Cac
ho~t d<)ng bj dm, da quy djnh nhu sau:
15
Oic cong ty ki~m toan khOng duQ'c cung d.p djch V\1 phi ki~m tmin nhu giG' s6, thi~t k~
•
h~ th6ng k~ toan, dich v1,1 danh gia, kit3m tmin n()i b(), quan tri nhan Sl,I, m6i gi&i chtmg khoan,
tu v~n, djch V\J phap Jy
0
0
0
DiSu 202 -Yeu du duQ'c ch~p thu~n tru&c
Cong ty ki~m toan se kh6ng vi ph~m phap Ju~t khi cung d.p cac djch v1,1 phi ki~m toan
n~u cac djch
Vl,l
nay dUQ'C ch~p thu~n tru&c bm Uy ban ki~m toan cua don vjo
DiSu 203 - Xoay vong kiSm toan : Tru6ng nh6m kiSm toan, cac chU ph~n hun dn phai
duqc xoay vong sau 5 namo
DiSu 204 Bao cao cho Uy ban ki~m toan
Cong ty ki~m toan phai bao cao cho Uy ban kiem toan v€ cac chinh sach k~ toan quan
trQng, cac phuong phap k~ toan do cong ty ap d1,1ng khac v&i "Cac nguyen tile k~ toan duqc
ch~p nh~n ph6 bi~n (GAAP)", nhfrng b~t d6ng giua ki~m toan vien va ban quan ly, nhfrng khac
bi~t v€ s6 li~u do ki~m toan vien phat hi~n chua duqc diSu chinho
DiSu 206- Xung d()t lqi ich
Se Ia plwm lu~t d6i v&i cong ty ki~m toan khi ki~m toan vien ti~n hanh ki~m toan cho
cong ty khach hang, khi rna trong nam tru&c h9 da Ia Giam d6c diSu hanh (CEO - Chief
Executive Officer), Giam d6c t
0
DiSu 301 -Chi djnh cong ty ki~m toan : Lu~t yeu du Uy ban ki~m toan cua cong ty
khach hang c6 trach nhi~m chQn h,ra, giam sat va giai quy~t cac mau thuftn giua ki~m toan vien
v6i Ban giam d6co KiSm toan vien chi c6 trach nhi~m bao cao cho Uy ban ki~m toan, chir
khOng phcii voi Ban giam d6co
DiSu 303 - Nhfrng anh hu6ng khong duqc phep d6i v6i c6ng ty kiSm toan: Se Ia ph~m
lu~t d6i v&i b~t ky ai c6 gay anh hw'mg, t~o ap ll,Ic hay c6 tinh gian l~n trong vi~c cung d.p tai
li~u cho kiSm toan vieno
Ngoai ra, con m()t s6 diSu khoan lien quan d~n tinh d()c l~p cua kiSm toan vien duQ'c
quy djnh C\l th~ trong lu~t Sarbanes-Oxley (xem them Ph1,1 1\lc 103), nhu cho phep Uy ban giam
sat k€ toan va kiem toan cac c6ng ty niem y~t (PCAOB - Public Company Accounting
Ovirsight Board) thu()c SEC se:
+ Quan ly vi~c dang ky cac cong ty ki~m toan duqc phep kiSm toan cho cac cong ty
niemyk
16
+ Thi~t l~p hay ch~p nh~n b~ng Ju~t I~ d6i voi cac quy djnh lien quan d~n ki~m soat
ch~t luQTig, d:;to due, tfnh d(lc J~p va cac chu~n mvc khac lien quan d~n vi~c so:;tn thao bao cao
ki~m toan.
+ Thvc hi~n vi~c giam sat d6i vcri cac c6ng ty ki~m toan.
Ben c:;tnh do, lu~t Sarbanes-Oxley con dua ra cac bi~n phap nh~m:
- Xac l~p m(lt chuk ffil,IC cao hOTI d6i vcri ngubi quim ly va H(li d6ng quim trj.
- Gia tang ch~t luQTig va tinh minh b:;tch cua bao cao tai chinh.
- Hmg trach nhi~m hinh Sl,I va dan Sl,I d6i vm cac nguo·i co trach nhi~m trong c6ng ty.
- Cho phep SEC ban hanh cac quy djnh nh~m gia tang trach nhi~m cua ngubi quan Jy
va H(li d6ng quan tri d6i voi bao cao tai chinh va chuc nang ki€m toan.
Cac quy djnh neu tren cua lu~t Sarbane-Oxley cho th~y chung kh6ng h~ mau thufrn voi
chu~n mvc d:;to due ngh~ nghi~p. Tuy nhien, n(li dung cua lu~t Sarbanes-Oxley co m(lt s6 khac
bi~t chu yeu so voi quy djnh trong d:;to due ngh~ nghi~p, nhu Ia:
- Cac quy djnh trong
Ju~t
Sarbanes-Oxley chi
t~p
trung vao tinh d(lc
l~p,
con nhCiTig
nguyen t~c d:;to due ngh~ nghi~p khac trong chu~n mvc d:;to due ngh~ nghi~p nhu trung thvc
khach quan, tu each ngh~ nghi~p ... kh6ng dugc Ju~t nay d~ c~p. Scr di lu~t t~p trung vao tinh
d(lc I~p vi d(lc l~p Ia nguyen t~c can ban nh~t trong qua trinh hanh ngh€ cua ki€m toan vien, d9c
l~p Ia di~u ki~n d€ co th€ trung thvc va khach quan.
- Lien quan den tinh d9c l~p: cac quy dinh cua Sarbanes-Oxley chi d~ c~p mot s6
tmo·ng hqp CO th€ anh hu611g d~n tfnh d(>c J~p, trong d6 t~p trung vao vi~c C~m khong thl,IC hi~n
d6ng thai djch v~,~ ki€m toan va phi ki€m toan, v~ xoay vong ki€m toan va xung d()t lqi ich.
Trong khi do, chu~n mvc d:;to due ngh~ nghi~p xac J~p cac yeu du cao h011 v~ tinh d9c l~p so
vm Ju~t Sarbanes-Oxley. Ch~ng h:;tn ki€m toan vien dn d()c l?p v~ tu tu6ng va d()c l~p v~ hinh
thuc, d.n tranh cac nguy ca c6 th€ anh hu6ng d~n ca hai d~c tinh nay.
- Cac quy djnh trong Ju~t Sarbanes-Oxley rM ch~t che, Cl,l th€ va duqc ban hanh dum
d:;tng nhfrng di~u cAm va nhfrng di~u rna ki€m toan vien phii.i tuan thU d€ th€ hi~n tinh d()c l~p
cua minh. N~u ki€m toan vien Jam trai nhGTig quy dinh nay co nghia Ia hQ da vi ph:;tm phap Iu~t
va phai chju Xlr ly v~ m~t phap luftt. Trang khi cac quy djnh cua chu~n ml,IC d:;to due ngh~
nghi~p
thucrng ban himh ducri d:;tng nguy
CO"
Va
bi~n
phap bao
V~.
17
Ch~ng h~n, khi d€ c~p v€ xoay vong ki€m toan, lu~t Sarbanes-Oxley yeu du sau 05
niim ph:ii Juan chuy€n chu phfrn hUn, ki€m toan vien chinh. Trang khi d6 d~o due ngh€ nghi~p
chi quy djnh Ia phai xoay vong ki€m toan sau m(>t thai gian nh~t djnh.
Ben c~nh nhfrng khac bi~t tren, gifra chufin mvc d~o due ngh€ nghi~p va lu~t SarbanesOxley c6 m6i quan h~ nh~t dinh. Chinh lu~t Sarbanes-Oxley da t~o nen nhfrng anh hu<'mg d~n
vi~e hoim thi~n cac quy dinh trong chu&n mvc d~o due ngh~ nghi~p. Sau khi lu~t Sarbanes
dugc ban hanh, chuAn mvc d~o due ngh~ nghi~p Hoa
Ky da b6 sung m(>t s6 quy dinh cho phu
hgp quy djnh cua lu~t Sarbanes-Oxley. Ching h~n, trong phfrn giai thich v~ d~o due ngh~
nghi~p cua quy djnh 101 da b6 sung yeu du v~ tinh d()e l~p nhu : yeu du ki€m toan vi en phai
tuan thu yeu cfru v~ tinh d()c l~p dugc quy djnh bOi cac t6 chuc khac nhu PCAOB, SEC,
GAO ... trong tru<'mg hgp chung kh~t khe hon chuAn mvc d~o due ngh€ nghi~p.
Vi~c so sanh nhfrng diem gi6ng va khae nhau neu tren cho th~y lu~t Sarbanes - Oxley
va d~o due ngh€ nghi~p Ia hai each ti~p c~n khae nhau d6i v6i linh vvc d~o due ngh€ nghi~p.
Di~u d6 xu~t phat tir nguyen nhan d6i v6i ca quan quan ly xa h(>i, ki€m toan khong chi Ia
phuong ti~n d€ dam bao d(} tin c~y cua thOng tin rna COn }a cong Cl,l giam sat thong tin cua xa
hQi. Con ddi vo·i ngh€ nghi~p, d:;to due ngh€ nghi~p Ia nhfrng huang dfin giup cac thanh vien
trng Xlr m(>t each trung th\IC nh~m d:;tt dugc S\I tin c~y cua xa h(}i.
Tir cac v~n d€ tren cho th~y, khuynh huang ph6 bi~n hi~n nay la lu~t phap phai can
thi~p vao m(>t s6 phuong di~n cua ngh€ nghi~p ki€m toan nh~.m t~o sv 6n djnh xa h()i, d~c bi~t
la 6n djnh thi truong chtrng khoan. Trang khi d6, chuAn mvc d~o due nhAm xay d\II1g hinh anh
ly tucmg cua ngh€ nghi~p d€ nang cao sv tin nhi~m cua cong chUng ddi vm ngh€ nghi~p. Vi~c
t6n t~i song song hai quy dinh tren Ia di€u t~t y~u khach quan.
1.2.3. Cac co· quan ban hanh va giam sat vi~c tuan thii d:}o dt.fc ngh~ nghi~p
1.2.3.1. Uy ban D~o du·c ngh~ nghi~p (PEEC)
Uy ban nay la m()t ti€u ban trvc thu()c AICPA, sv ra dai cua AI CPA va PEEC xu~t phat
tir chuc nang w ki€m soat ngh€ nghi~p eua Hoa Ky.
Cae nhi~m V\1 cua PEEC dugc giao ph6 bao g6m :
a. Thi~t l~p chufin mvc d~o due ngh€ nghi~p.
PEEC chju trach nhi~m thi~t l~p cac chufrn mvc d~o due ngh€ nghi~p, nhfrng giai thich
va cac huang d~n chudn mvc d~o due ngh~ nghi~p. Ngoai ra, PEEC con ehju trach nhi~m
18
PEEC cGng t?p hqp cac hu&ng dfin da duqc ban hanh tru&c d6 va vao nam 1988 da ban
hanh clm~n mvc d?o due nghe nghi~p cho ki~m toan vien.
b.
Xet
kY Ju?t :
PEEC c6 m9t ti~u ban phv trach ve ky lu~t, ti~u ban nay duqc thanh l~p vao nam 1978.
Ti~u ban nay chiu trach nhi~m di~u tra v~ b~t cu tinh hu6ng nao duqc cho Ia sai trai do cac
thanh vien cua AICPA hay cua Uy ban di€u tra ch~t Iuong (QCJC - Quality Control Inquiry
Committee) phat hi~n. Thong qua cac phum1g ti~n thong tin d?i chung hay cac baa cao, n€u
nh?n th~y c6 th~ c6 nhfrng vi ph?m d?o due ngh€ nghi~p, ti~u ban ky lu?t c6 quy~n
cu()c di~u tra rieng va chuy~n sang cho PEEC xet
rna
cac
xu.
Ti~u ban nay g6m 25 nhan vien chuyen nghi~p va nhfm vien giup vi~c trvc thu()c
PEEC, trong d6 c6 25% thanh vien cong chtlng (khong phai Ia ki~m toan vien) Ia nhfrng ngucri
n6i b~t v~ tinh trung tlwc. Trang trucrng hqp c6 bing chtrng ve vi~c vi ph?m d?O due ngh~
nghi~p, hQ se danh gia v~ muc d9 nghiem trQng cua hanh vi vi ph?m va yeu du PEEC l~p m()t
Oy ban xet Xlr.
Oy ban nay c6 th~ g6m 36 thanh vien Ia cac chuyen gia tren kh~p Hoa Ky. Chu tich Oy
ban Xet Xlr se chi djnh 111Qt nh6m gf>m 5 thanh vien d~ ]~ng nghe V~ tUng trtrCrng hqp Cl,l th~ Va
c6 th~ thvc hi~n cac bi~n phap sau :
- Gl.ri m9t thtr rieng cho ki~m toan vi en c6 lien quan ve nhfrng hanh d(>ng dn thvc hi~n
de sua sai.
- Ap ct1,mg cac bi~n phap ky lu~t nhu cimh cao (khong cho Mnh ngh~ trong mot khoang
thai gian nh~t djnh) hay khai tru khoi AICPA.
- Yeu du AICPA cong b6 cac sai ph?m cua ki~m toan vien va each giai quy€t cua Uy
ban xet
xu cho c6ng chung bi€t.
Tuy PEEC c6 g~ng di€u tra nhanh ch6ng, nhung qua trinh di~u tra khong th~ che cher
cho ki~m toan vien tranh khoi cac bi~n phap cua pMp lu?t. Neu ki~m toan vien vi ph?m pMp
lu~t, CUQC di~u tra cua PEEC se bi tri hoan cho khi cac CUQC di~u tra thea phaup lu~t k€t tMc.
Vi th@, nhim lam giam sv ch?m tr~ nay, vao dfru nam 2001, AICPA, thOng qua SECPS (B9
phtjn phl,l trach kidm loan cua
Uy
ban ch1Ing khoan - Securities and Exchange Commission
Practice Section) yeu du cong ty ki~m tmin nen ap d1,1ng m()t trong hai bi~n pMp d6i vm ca
nhan bi di~u tra nhu sau:
19
1.
thOi
Khong d~ ki~m toan vi en tiSp tvc cu(>c ki~m toan cho khach hang mly hay cho hQ
vi~c.
2.
C~m ngum nay thi,TC hi~n b~t
ky CUQC
ki~m toan nao cho cac cong ty niem yet cho
a€n khi co kSt lu~n chinh thuc cua Oy ban xet xu.
1.2.3.2.
Uy ban Chu~n
ID1JC dQc l~p (Independence Standards Board- ISB)
Cac guy djnh cua SEC d~u nh~n m~nh dSn chuc nang quan trQng nh~t Ia tfnh d(>c l~p
cua ki~m toan vien va qua qua trinh phat tri~n, dfin dfin SEC nh~n th~y nSu PEEC chi xac l~p
cac nguyen t~c a~o auc ngh~ nghi~p thi chua th~ giai quy€t afiy au cac v~n a€ lien quan den
tinh d(>c l~p. Vi v~y, SEC yeu cfiu thanh l~p ISB d~ c6 m9t t6 chuc tien phong trong vi~c thiSt
l~p va cai thi~n tfnh d(>c l~p, SEC hy VQng r~ng cac kSt qua lam vi~c cua ISB se Jam gia tang
Sl,f
quan tam cua nha d~u tu. Vi thS, ISB chinh thuc dugc ra dai vao ngay 01/9/1999 tu kSt qua
sv
thucmg thao giiia AICPA, cac d~i di~n khac cua ngh€ nghi~p va SEC.
Chinh sach ho~t d(>ng cua ISB Ia thuong xuyen t6 chuc nghien ctru va khuySn khfch
sv
tham gia cua cong chung trong qua trinh thiSt l~p va cai thi~n cac chuAn mvc v€ d9c l~p. Mvc
tieu cua chinh sach Ia loi keo
Sl,l"
tham gia cua c(>ng a6ng vao vi~c thao lu~n a€ dua ra hu6ng
giai quySt cac v~n a€ lien quan dSn tfnh d(>c l~p. ISB khuySn khfch cac thanh vien neu quan
di~m CUa hQ v€ nhiing V~n a€ dang nghien Clru nh~m phat tri€n
Sl,f
a6i tho~i v6i cong chung.
Nhi~m Vl,l cua ISB Ia thiSt l~p cac chuAn ffii,TC d(>c l~p c6 th~ ap dl,lng dugc a6i v6i cac
cu(>c ki~m toan cho cac cong ty niem ySt, nh~m ph1,1c
Vl,l
cho lgi ich cua cong chUng, giup gia
tang long tin cua cong chUng vao thj truang chtrng khoan. D€ d~t dugc di€u nay, ISB cfin :
a. Trang giai do~n d§.u, cong nMn cac hu6ng d~n hi~n hanh cua SEC Ia chuAn mvc cua
ISB.
b. Phat trien khuon m~u v€ tfnh d(>c l~p a€ c6 th~ lam n€n tang cho vi~c phat tri€n cac
chufrn mvc v€ tinh d(>c J~p.
c. Cac chuAn mvc dugc so~n thao, nSu thich hqp, duQ·c xet duy~t va phe chufrn beri ISB
se di~u chinh cac guy d}nh da OliQ"C ban hanh.
d. KhuySn khich ap dvng cac chuAn mvc da dugc ban hanh.
e. Tu v~n cho cac ki€m toan vien v€ cac v~n d~ lien quan dSn tinh d(>c l~p.
ISB g6m tam thanh vien chinh va cac thanh vien cong chUng. Do chi lam vi~c ban thai
gian, cac thftnh vien chfnh du9·c SEC h6 trQ" v€ tai chinh va cac v~n d€ khac, h9 g6m c6 b6n
ngu(rj dang lam vi~C trong Jinh VI,TC cong, ba ngu(ri la chU phfin hUn CUa cac Cong ty ki~m toan,
20
m()t nguo·i Ia chu tjch AICPA hay nguo·i duQ'c chi djnh. Con cac thanh vien cong chung Ia
nhfrng nguo·i n6i b~t v€ tinh trung thi!C va n6i ti~ng v€ SIJ chinh tr1Jc, hi~u r6 v~ t~111 quan tn;mg
ctia vi~c bao v~ cac nha d~u tu va ngh€ nghiep k~ toan. U.1c d~u, vi~c chi djnh ISB do SECPS
chi djnh tren ca so· tham khao
y ki~n
cua SEC va chti tjch cua AICPA, sau d6 cac thanh vien
cua SECPS se b~u cac thanh vien m6i
Nh~m ph\}C V\) IQ"i fch cong chung, trach nhi~111 cua ISB Ia thi~t l~p cac chu~n 111\l'C v€
tfnh dQC l~p d~ ap dl,lng cho ki~m toan vien ki~m toan cac cong ty cfl ph~n. £>€ d~t dUQ'C di€u
nay, ISB se cong b6 cac dl! thao chu~n 111\l'C d€ l~y
y ki~n cua cong chUng v€ cac v~n d€ c6 th€
anh hu6ng d~n tinh dQC l~p cua ki€m toan vien.
Ben c~nh d6, SEC se nghien Clru cac nguyen t~c, chu~n ID\}'C va nhfrng hu6ng d~n do
ISB ban hanh va hfi trQ' viec giai quy~t cac v~n d€ v€ tinh d()c l~p. NguQ"c l~i, ISB se nghien c(ru
cac nguyen t~c, chu~n 111\fC cua SEC d€ xe111 c6 siJ khac biet v6i cac hu'ong d§n cua ISB nh~m
hoan thi~n chu~n 111\fC v€ tinh d()c l~p.
ISB ho~t d()ng d()c l?p va du9·c tai tr9· bai AICPA va SECPS. ISB c6 quy€n cong b6
•
cho cong chung V~ cac V~n d€ lien quan d~n tinh dQC l?p cua ki€111 toan vien, hay lien quan d~n
CUQC ki€111 toan bao cao tai chinh cua cac cong ty niem y~t rna khong dn S\}' cho phep ctia
AICPA hay SEC.
1.2.3.3. Uy ban giam sat ho~t d()ng ki~m toan cac cong ty niem y~t (PCAOB Public Company Accounting Oversight Board)
Nhu ta da bi~t, cho d~n nam 2002, ngh~ nghiep ki€m toan
a Hoa Ky du9·c thl!c hien
theo h~ th6ng t\}' ki€111 soat, he th6ng nay luon dUQ'C cai thien d€ dap (rng Jong tin CUa Cong
chung V~ tfnh trung thi!C va dang tin c?y ctia bao cao tai chfnh.
E>~n nam 1977, Thm;mg vien Hoa ky da thao lu?n d€ xem li~u nha nu6'c c6 dn ban
hanh cac quy djnh d€ can thiep d6i v6i ngh~ nghiep hay vftn d€ cho
he th6ng W ki€111
soat. Vi
th~, vao ngay 17/9/1977, sau khi th6a thu?n v6'i SEC, AI CPA da thi~t l?p 111Qt khuon kh6 W
ki€m soat b~ng each:
- Thanh l?p mQt ti€u ban triJC thu()c AICPA ph\1 trach cac cong ty ki€111 toan.
-Thanh l?p Uy ban giam sat (POB- Public Oversight Board), POB chju trach nhi~111
giam sat ch~t luQ'llg ho~t d()ng ki€m toan thong qua viec ki€m tra cheo. POB cho r~ng c6 th€
duy tri tinh dQC J?p CUa ngh~ nghiep nho· viec 1\l' ki€m SOat nay.
21
Tu d6, trong nhi~u nam, POB da thvc hi~n su m~ng giam sat va dtra ra cac phe binh v~
ch~t ltrQng cac cu()c ki€m tmin bao cao tai chinh. POB tin r~ng n~u chuong trinh ki€m soat ch~t
luqng cua minh duqc thl,fC hi~n t6t hQ se phl,lC V\1 t6t cho IQi ich cua c('ing d6ng.
D~n nam 2002, lu~t Sarbanes-Oxley quy djnh phai thanh l~p Oy ban giam sat ho~t
d()ng ki€m toan (PCAOB) va day Ia ccr quan giam sat cac cong ty ki€m toan thvc hi~n ki€m
toan cho cac cong ty niem y~t, du Ia cong ty cua Hoa ky hay cua ntr6c ngoai. Do d6, POB da
giai th€ vao ngay 31.12.2002 va duqc thay th~ bai PCAOB.
Theo lu~t Sarbanes-Oxley, ki€m toan vien cho cac cong ty niem y~t phai dang
PCAOB va d6ng
ky
vm
y r~ng cac CUQC ki€m toan cua hQ se dtrqc ki€m tra d~u d~n Mi cac ki€m tra
vien cua PCAOB.
PCAOB chju t~ach nhi~m ki€m tra cac cong ty ki€m toan ki€m toan cho cac cong ty
niem y~t. Do v~y, vi~c ki~m tra cua PCAOB duqc hy VQng it nhi~u c6 th~ thay th~ cho vi~c
ki€m tra cheo d6i v6i cac cong ty niem y~t. Rieng vi~c ki~m tra cheo do H9i ngh€ nghi~p ti~n
h·anh v~n duqc ap dl,lng d6i v6i nhfrng cong ty kiem toan cho cac cong ty khOng niem y~t.
1.2.3.4.
Uy ban ki€m tra cheo (AICPA's Peer Review Board)
Tu dfru nhfrng nam 1960, ki~m tra cheo dtrqc ap d1,1ng
acac cong ty ki€m toan 16n nhtr
m()t phuo11g ti~n d~ gia tang ch~t luqng ki€m toan. Sau d6, vao nam 1977, AICPA da chinh
thuc yeu du phai c6 ki€m tra cheo gifra cac cong ty ki€m toan.
Cac cong ty ki~m toan dtrqc tv chon cac cong ty khac d~ ki€m tra cho cong ty minh
thea djnh k)' 3 namllfrn. Day Ia yeu du b~t bu()c va duqc xem nhu Ia m()t phfrn trong chuang
trinh t1,1· ki~m soat cua ngh€ nghi~p theo quy djnh cua AICPA, day cling Ia m()t phfrn cua k~
ho~ch tai du true t6 chuc ngh€ nghi~p.
Ml,lC
dich cua ki€m tra cheo Ia d~ bao dam cac cong ty ki~m toan cung dp djch V\1
ki~m toan va djch Y\J k~ toan cho cac cong ty niem y~t phai c6 h~ th6ng ki~m soat ch~t luqng
hfru hi~U va da tuan thu chu~n ITI\fC ngh€ nghi~p.
Cung v6"i vi~c ki~m tra cheo d6i v6i cac cong ty niem y~t, chuang trinh nay con thvc
hi~n cho cac cong ty ki~m toan cho cac cong ty khOng niem y~t. Ttrang tv nhtr ki~m tra cheo
d6i vm thanh vien cua SECPS, vi~c ki€m tra cac cong ty khong niem y~t duqc giam sat bcri Uy
ban ki~m tra cheo cua AICPA.
