Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các Trường cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải Nam trung bộ trong giai đoạn hiện nay (LA tiến sĩ)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.28 MB, 188 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
–––––––––––––––––––––––
NGUYỄN QUÝ NHẪN
QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN
QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ
Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
–––––––––––––––––––––––
NGUYỄN QUÝ NHẪN
QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN
QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ
Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 62140114
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS ĐẶNG QUỐC BẢO
2. TS. NÔNG KHÁNH BẰNG
THÁI NGUYÊN - 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận án
Nguyễn Quý Nhẫn
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu, hoàn thành luận án, tác giả đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của quý Thầy, Cô và bạn bè đồng
nghiệp, gia đình.
Với lòng kính trọng tác giả xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám
hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Trường Đại học Sư phạm
Thái Nguyên đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn
thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án.
Đặc biệt, với tình cảm chân thành, xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết
ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đặng Quốc Bảo và TS. Nông Khánh Bằng, những
người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã thường xuyên chỉ bảo, tận tình
hướng dẫn, giúp đỡ tác giả nghiên cứu hoàn thành luận án.
Xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô đã hướng dẫn, giúp đỡ và các đồng
nghiệp đã cộng tác, hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện luận án.
Tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè đã động
viên, khích lệ, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận án.
Chắc chắn trong luận án sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong
nhận được sự chỉ dẫn, góp ý, giúp đỡ của quý Thầy, Cô để bản thân hoàn
thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn.
Tác giả luận án
Nguyễn Quý Nhẫn
iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan .......................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii
Mục lục ............................................................................................................. iii
Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................... iv
Danh mục các bảng ........................................................................................... v
Danh mục các hình ........................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..............................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.........................................................................................3
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu ....................................................4
8. Những luận điểm bảo vệ ................................................................................................5
9. Kết quả mới của luận án .................................................................................................6
10. Cấu trúc của luận án .....................................................................................................7
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP
CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG CAO
ĐẲNG ................................................................................................................... 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.....................................................................................8
1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................... 8
1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước................................................... 11
1.1.3. Đánh giá chung ......................................................................................... 15
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .............................................................................. 16
1.2.1. Đào tạo và Quản lý đào tạo ....................................................................... 16
iv
1.2.2. Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể....................... 20
1.2.3. Nhà trường và Trường Cao đẳng Kinh tế ................................................. 23
1.3. Quản lý đào tạo ở trường Cao đẳng Kinh tế .......................................................... 25
1.3.1. Quản lý chương trình đào tạo.................................................................... 25
1.3.2. Quản lý đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và nhân viên ........................ 27
1.3.3. Quản lý hoạt động của người học ............................................................. 28
1.3.4. Quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính..................................... 29
1.3.5. Phát triển môi trường đào tạo.................................................................... 30
1.4. Một số vấn đề cơ bản về quản lý đào tạo ở trường Cao đẳng Kinh tế theo
tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể............................................................................... 30
1.4.1. Khả năng vận dụng và lợi thế của tiếp cận TQM trong quản lý đào tạo ở
trường Cao đẳng Kinh tế ................................................................................................. 30
1.4.2. Mục tiêu, nguyên tắc quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường cao
đẳng ..................................................................................................................... 31
1.4.3. Nội dung quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường cao đẳng ............ 34
1.4.4. Vai trò của các lực lượng trong quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM
ở trường cao đẳng ................................................................................................ 42
1.4.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng ......................................................................... 42
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở
trường cao đẳng ................................................................................................................ 46
1.5.1. Các yếu tố chủ quan .................................................................................. 46
1.5.2. Các yếu tố khách quan .............................................................................. 49
Kết luận chương 1 ............................................................................................... 50
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN
TQM Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KHU VỰC DUYÊN
HẢI - NAM TRUNG BỘ .................................................................................. 51
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................................. 51
2.1.1. Hoạt động khảo sát ................................................................................................ 51
v
2.1.2. Khái quát về các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam
trung bộ ............................................................................................................................. 53
2.2. Thực trạng đào tạo ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải Nam trung bộ .................................................................................................................... 55
2.2.1. Thực trạng phát triển chương trình đào tạo .............................................. 55
2.2.2. Thực trạng hoạt động giảng dạy và kiểm tra, đánh giá............................. 57
2.2.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ, giảng viên...................................................... 60
2.2.4. Thực trạng sinh viên.................................................................................. 61
2.2.5. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ đào tạo ............................ 61
2.3. Thực trạng quản lý đào tạo ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực
Duyên hải - Nam trung bộ ............................................................................................... 63
2.3.1. Thực trạng nhận thức về quản lý đào tạo ............................................................ 63
2.3.2. Thực trạng quản lý chương trình đào tạo .................................................. 64
2.3.3. Thực trạng quản lý đội ngũ cán bộ, giảng viên......................................... 66
2.3.4. Thực trạng quản lý sinh viên..................................................................... 67
2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên .......................... 68
2.3.6. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính ................... 70
2.4. Thực trạng quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở các Trường Cao
đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ .............................................. 72
2.4.1. Quản lý đầu vào của quá trình đào tạo theo tiếp cận TQM ở các
Trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ ......................... 72
2.4.2. Quản lý quá trình đào tạo theo tiếp cận TQM ở các trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ ....................................................... 76
2.4.3. Quản lý kết quả đầu ra của quá trình đào tạo theo tiếp cận TQM ở các
trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ ........................... 86
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến QLĐT theo tiếp cận TQM ở các
trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ .................................... 93
2.5.1. Thực trạng các yếu tố khách quan ............................................................ 93
vi
2.5.2. Thực trạng các yếu tố chủ quan ................................................................ 95
2.6. Đánh giá chung ......................................................................................................... 97
2.6.1. Về hoạt động đào tạo............................................................................................. 97
2.6.2. Về quản lý đào tạo ................................................................................................. 98
2.6.3. Về quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở các Trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ...................................................... 100
Kết luận chương 2 ............................................................................................. 103
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN
LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH
TẾ KHU VỰC DUYÊN HẢI - NAM TRUNG BỘ TRONG GIAI ĐOẠN
HIỆN NAY ....................................................................................................... 104
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp......................................................................... 104
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp với đối tượng quản lý ...................... 104
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ và tính hệ thống............... 104
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa............................................................ 105
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và tính khả thi của các biện pháp ... 105
3.2. Biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM tại các trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ trong giai đoạn hiện nay ...................... 106
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho CBQL, GV và SV về quản lý đào tạo
theo tiếp cận TQM ......................................................................................................... 106
3.2.2. Xây dựng sứ mệnh, tầm nhìn, chính sách chất lượng và công cụ
giám sát chất lượng đào tạo............................................................................... 108
3.2.3. Chỉ đạo hoàn thiện bộ máy quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ............ 115
3.2.4. Cải tiến cơ chế quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM................................ 118
3.2.5. Bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ làm công tác quản lý đào
tạo các cấp theo tiếp cận TQM.......................................................................... 123
3.2.6. Xây dựng môi trường văn hóa chất lượng, kiện toàn các điều kiện
đảm bảo chất lượng đào tạo .............................................................................. 127
vii
3.3. Khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp và thử nghiệm ................ 130
3.3.1. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ......................... 130
3.3.2. Thử nghiệm ............................................................................................. 133
Kết luận chương 3 ............................................................................................. 141
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 142
1. Kết luận ....................................................................................................................... 142
2. Khuyến nghị ............................................................................................................... 143
2.1. Đối với Bộ GD&ĐT, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội................... 143
2.2. Đối với các Bộ chủ quản các trường (Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch
- Đầu tư) ............................................................................................................ 143
2.3. Đối với các trường cao đẳng ...................................................................... 144
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ .................................... 145
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 146
PHỤ LỤC
iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
TT
Chữ viết đầy đủ
1
CBQL
Cán bộ quản lý
2
CL
Chất lượng
3
CLĐT
Chất lượng đào tạo
4
CSVC
Cơ sở vật chất
5
CSVC&TBDH
Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học
6
CTĐT
Chương trình đào tạo
7
ĐBCL
Đảm bảo chất lượng
8
ĐH, CĐ
Đại học, cao đẳng
9
GD&ĐT
Giáo dục và đào tạo
10
GDĐH
Giáo dục đại học
11
GV
Giảng viên
12
KT-XH
Kinh tế - xã hội
13
QLCL
Quản lý chất lượng
14
SV
Sinh viên
15
TQM
Quản lý chất lượng tổng thể
16
CBVC
Cán bộ viên chức
17
KT&ĐBCL
Khảo thí và Đảm bảo chất lượng
18
QLĐT
Quản lý đào tạo
19
TTB
Trang thiết bị
20
KHCN
Khoa học công nghệ
21
DN
Doanh nghiệp
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thực trạng về CTĐT và phát triển CTĐT ở các Trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ .............................................. 56
Bảng 2.2a. Đánh giá của sinh viên về hoạt động giảng dạy của GV...................... 57
Bảng 2.2b. Đánh giá của CBQL và GV về hoạt động giảng dạy của GV .............. 58
Bảng 2.3. Kết quả khảo sát về CL đội ngũ CBQL, GV ...................................... 60
Bảng 2.4. Kết quả học tập của SV ...................................................................... 61
Bảng 2.5a. Kết quả khảo sát SV về chất lượng CSVC, TTB.............................. 62
Bảng 2.5b. Kết quả khảo sát CBQL, GV về chất lượng CSVC, TTB ................ 62
Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL, GV và SV về quản lý đào tạo ........................ 63
Bảng 2.7. Thực trạng quản lý chương trình đào tạo ở các Trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ .................................... 65
Bảng 2.8. Thực trạng quản lý đội ngũ cán bộ, giảng viên .................................. 66
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý sinh viên .......................................................................... 67
Bảng 2.10. Đánh giá của SV về công tác kiểm tra, đánh giá .............................. 69
Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về quản lý CSVC, TTB và Tài chính ...... 71
Bảng 2.12. Chất lượng đầu vào của SV .............................................................. 72
Bảng 2.13. Kết quả khảo sát SV về các điều kiện CSVC, TTB và Tài chính
đảm bảo phục vụ đào tạo .................................................................. 74
Bảng 2.14. Quản lý hoạt động giảng dạy ở các Trường Cao đẳng Kinh tế
khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ ................................................. 77
Bảng 2.15. Quản lý học tập của sinh viên các Trường Cao đẳng Kinh tế khu
vực Duyên Hải - Nam trung bộ ........................................................ 80
Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL&GV về phát triển môi trường đào tạo ............ 83
Bảng 2.17. Quản lý đánh giá kết quả học tập của sinh viên ............................... 86
Bảng 2.18a. Đánh giá của CBQL và GV về chất lượng SV ............................... 89
Bảng 2.18b. Kết quả khảo sát SV về chất lượng SV .......................................... 89
Bảng 2.19. Kết quả khảo sát CBQL, GV về cải tiến CLĐT ............................... 91
vi
Bảng 2.20. Kết quả khảo sát CBQL, GV về các yếu tố chủ quan ảnh hưởng
đến QLĐT theo tiếp cận TQM ......................................................... 96
Bảng 3.1. Đánh giá sự cấp thiết của các biện pháp ........................................... 131
Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp ........................................... 131
Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 132
Bảng 3.4. Kết quả khảo sát về kỹ năng của đội ngũ CBVC ............................. 138
Bảng 3.5. So sánh kết quả về mặt nhận thức trước và sau bồi dưỡng .............. 139
Bảng 3.6. So sánh kết quả về mặt kỹ năng trước và sau bồi dưỡng ................. 139
Bảng 3.7. Kết quả học tập của SV .................................................................... 140
vi
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ mô hình quản lý đào tạo ....................................................................... 19
Hình 1.2. Mô hình văn hóa chất lượng cơ sở giáo dục đại học ......................... 41
Hình 3.1. Sơ đồ bộ máy đảm bảo chất lượng trong trường .............................. 117
Hình 3.2. Sơ đồ quy trình thử nghiệm biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng
lực cho đội ngũ làm công tác quản lý đào tạo ................................................... 135
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay, dưới sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công
nghệ, công nghệ thông tin, truyền thông và kinh tế trí thức đã đẩy nhanh quá
trình hội nhập, toàn cầu hóa của các quốc gia, dẫn đến sự thay đổi mọi mặt
của đời sống xã hội. Các quốc gia muốn hội nhập sâu rộng, đi tắt đón đầu để
không bị thua thiệt trong xu thế chung này đòi hỏi phải có nguồn nhân lực dồi
dào, có chất lượng cao, đáp ứng cho sự phát triển kinh tế - xã hội và quá trình
hội nhập của đất nước. Để có được nguồn nhân lực này đòi hỏi phải có một
nền giáo dục phù hợp, tiên tiến có chất lượng cao. Do vậy, vấn đề chất lượng
đào tạo và quản lý đào tạo theo hướng đảm bảo chất lượng luôn là vấn đề
được quan tâm hàng đầu của xã hội và các cơ sở giáo dục đào tạo trong giai
đoạn hiện nay.
Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020 đã
khẳng định: “Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất
lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc
dân; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng
khoa học, công nghệ” là một trong 3 đột phá chiến lược.
Nghị quyết số 29-NQ/TW về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế
thị trường, định hướng XHCN và Hội nhập quốc tế”, trên cơ sở đánh giá
những thành tựu và hạn chế của giáo dục trong thời gian vừa qua, nhận định
xu thế giáo dục trên thế giới và trong khu vực, Nghị quyết nhấn mạnh: “Giáo
dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và
của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước
trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội”, “Phát triển giáo
dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ
quốc; với tiến bộ khoa học và công nghệ; phù hợp quy luật khách quan.
2
Chuyển phát triển giáo dục và đào tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú
trọng chất lượng và hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu số lượng”. Trước
những định hướng trên, đòi hỏi giáo dục cao đẳng, đại học phải đổi mới
về mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo theo hướng đáp ứng nhu cầu
nguồn nhân lực của đất nước.
Để đảm bảo chất lượng đào tạo và nâng cao chất lượng đào tạo đòi hỏi
nhà trường, cơ sở giáo dục cần phải có hệ thống quản lý và thực hiện quản lý
đào tạo theo mô hình đảm bảo chất lượng. Vấn đề có tính chất điều kiện và
tạo động lực cho hoạt động đào tạo phát triển đó là hoạt động quản lý đào tạo,
đặc biệt là quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM.
Quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM giúp nhà trường cao đẳng thực hiện
quản lý toàn diện mọi khâu của quá trình đào tạo xuyên suốt từ khâu quản lý
đầu vào đến khâu quản lý quá trình và quản lý đầu ra. Quản lý đào tạo theo
tiếp cận TQM giúp nhà trường thực hiện cam kết chất lượng đào tạo trước dư
luận xã hội và người học, nắm bắt nhu cầu của khách hàng, thỏa mãn nhu cầu
của khách hàng, thực hiện làm tốt từ khâu tuyển sinh và các điều kiện đảm
bảo chất lượng đầu vào, giám sát mọi hoạt động đào tạo, cải tiến liên tục để
nâng cao chất lượng đào tạo theo nhu cầu xã hội và nhà tuyển dụng lao động.
Thực tế đào tạo và quản lý đào tạo ở các trường cao đẳng nói chung và
các trường Cao đẳng Kinh tế nói riêng hiện nay đã được quan tâm, tuy nhiên
chưa thực sự gắn với nhu cầu xã hội, chưa có sự gắn kết giữa đào tạo và sử
dụng, hoạt động đảm bảo chất lượng và cải tiến chất lượng còn nhiều bất cập.
Từ các lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Quản lý đào tạo theo tiếp cận
quản lý chất lượng tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế trong giai đoạn
hiện nay” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý đào tạo theo tiếp cận
quản lý chất lượng tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải
3
- Nam trung bộ, đề tài hướng đến mục đích là đề xuất các biện pháp quản lý
đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể nhằm nâng cao chất lượng
đào tạo tại các trường Cao đẳng Kinh tế trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động đào tạo tại các trường Cao đẳng Kinh tế.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể
ở các trường Cao đẳng Kinh tế.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường cao đẳng Kinh tế có vai trò
vô cùng quan trọng giúp nhà trường kiểm soát chất lượng, cải tiến liên tục để
đảm bảo, nâng cao chất lượng đào tạo. Nếu đề xuất được các biện pháp quản
lý đào tạo theo tiếp cận TQM mang tính đồng bộ, phù hợp với các điều kiện
hiện nay của các trường Cao đẳng Kinh tế thì sẽ giúp nhà trường nâng cao
chất lượng và đáp ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực được đào tạo.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất
lượng tổng thể trường cao đẳng kinh tế
5.2. Làm rõ thực trạng quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở các trường
Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng
tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam trung bộ
5.4. Tổ chức thử nghiệm biện pháp.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn về phạm vi nội dung: Đề tài nghiên cứu các biện pháp quản
lý đào tạo theo tiếp cận TQM.
4
- Giới hạn về phạm vi khảo sát: Các trường cao đẳng chuyên nghiệp công
lập khối kinh tế thuộc khu vực Duyên hải - Nam trung bộ chủ yếu ở thành phố
Đà Nẵng (2 trường: Cao đẳng Thương mại, cao đẳng kinh tế - kế hoạch).
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
Quan điểm phương pháp luận trong nghiên cứu luận án được thể hiện
qua các cách tiếp cận sau
7.1.1. Tiếp cận quá trình
Qúa trình là tập hợp các hoạt động được tiến hành dựa trên việc huy
động các nguồn lực để biến đầu vào thành đầu ra. Một quá trình có thể là một
hoạt động nhỏ hoặc cả một công đoạn lớn, phức tạp. Một quá trình thường bắt
đầu bằng việc tiếp nhận đầu vào (input) , sử dụng các nguồn lực thích hợp để
tạo ra một kết quả cuối cùng hay còn gọi là đầu ra (output). Nghiên cứu quản
lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường Cao đẳng Kinh tế trong mối quan hệ giữa
quản lý đầu vào, quản lý quá trình và quản lý đầu ra.
7.1.2. Tiếp cận hệ thống
Hoạt động đào tạo ở trường Cao đẳng Kinh tế được tạo thành bởi nhiều
thành tố cấu trúc như mục tiêu đào tạo, nội dung, chương trình, phương pháp,
hình thức, kiểm tra, đánh giá kết quả, hoạt động của dạy của GV, hoạt động
học của học sinh…. Nghiên cứu quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM phải được
tiến hành đồng bộ trong mối quan hệ quản lý chương trình đào tạo, quản lý
hoạt động của giảng viên, nhân viên, quản lý hoạt động của sinh viên; quản lý
môi trường đào tạo và hệ thống các điều kiện để đảm bảo chất lượng đào tạo
của nhà trường..
7.1.3. Tiếp cận chất lượng tổng thể
Nghiên cứu quản lý đào tạo theo TQM ở trường Cao đẳng Kinh tế thực
hiện trong mối quan hệ thống nhất giữa kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất
5
lượng và quản lý tổng thể chất lượng đào tạo và các mối quan hệ với các thành
tố khác trong nhà trường.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu có
liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu lý thuyết về quản lý đào tạo và
quản lý đào tạo theo quan điểm tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể để khái
quát hóa, xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng phương pháp điều tra trên các đối tượng: cán bộ quản lý của các
trường Cao đẳng Kinh tế, giảng viên, sinh viên của các nhà trường về đào tạo,
quản lý đào tạo, chất lượng đào tạo của các nhà trường để khái quát hóa thực
trạng về quản lý đào tạo và quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở các trường
Cao đẳng Kinh tế.
Sử dụng phương pháp phỏng vấn để làm rõ hơn về thực trạng đã khảo sát
tại các trường.
Sử dụng phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động để khái quát hóa
về thực trạng đào tạo, thực trạng quản lý đào tạo của các trường Cao đẳng
Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ.
Phương pháp xin ý kiến chuyên gia, khảo nghiệm, thử nghiệm để khẳng
định giá trị và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
7.2.3. Các phương pháp bổ trợ
Các phương pháp hỗ trợ: sử dụng Toán thống kê và phần mềm tin học để
xử lý kết quả nghiên cứu.
8. Những luận điểm bảo vệ
8.1. Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể (TQM) là
một quá trình bao gồm kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và quản lý
chất lượng tổng thể. Quá trình quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM chịu sự ảnh
6
hưởng của các nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan trong đó nhân tố chủ
quan đó là năng lực quản lý của chủ thể quản lý đóng vai trò quyết định.
8.2. Thực trạng quản lý đào tạo và quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở
các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên Hải - Nam Trung bộ hiện nay
phần lớn dừng ở mức độ kiểm soát chất lượng, hoạt động đảm bảo chất lượng
và quản lý chất lượng tổng thể còn nhiều điểm bất cập do nhiều nguyên nhân
khác nhau.
8.3. Các biện pháp nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giảng viên về
quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM; Xây dựng sứ mệnh, tầm nhìn, chính sách
chất lượng; Chỉ đạo hoàn thiện bộ máy quản lý đào tạo; Cải tiến cơ chế quản
lý đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ làm công tác quản lý đào tạo các
cấp; Xây dựng môi trường văn hóa chất lượng, kiện toàn các điều kiện đảm
bảo chất lượng đào tạo phù hợp điều kiện hiện nay của các trường Cao đẳng
Kinh tế được tiến hành đồng bộ sẽ giúp các trường quản lý đào tạo theo
hướng đảm bảo chất lượng tổng thể đáp ứng nhu cầu của xã hội về nguồn
nhân lực.
9. Kết quả mới của luận án
- Khái quát hóa những vấn đề lý luận về quản lý đào tạo và quản lý đào
tạo theo tiếp cận TQM ở các trường Cao đẳng Kinh tế, chỉ ra những yếu tố
ảnh hưởng tới quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở các trường Cao đẳng
Kinh tế.
- Đánh giá thực trạng quản lý đào tạo và thực trạng quản lý đào tạo theo tiếp
cận TQM ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ.
- Đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng
tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ
trong giai đoạn hiện nay, khẳng định tính ưu việt của các biện pháp quản lý
đào tạo theo tiếp cận TQM ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải
- Nam trung bộ.
7
10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ
lục, luận án còn có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng
tổng thể ở các trường cao đẳng.
Chương 2: Thực trạng quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng
tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ.
Chương 3: Biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng
tổng thể ở các trường Cao đẳng Kinh tế khu vực Duyên hải - Nam trung bộ
trong giai đoạn hiện nay.
8
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN
QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài
1.1.1.1. Nghiên cứu về quản lý đào tạo
Ngay từ những năm đầu của thế kỷ XX, quản lý đào tạo đã được các nhà
quản lý của tập đoàn Western Electric quan tâm đến, đứng đầu là Tiến sĩ
Walter Shewhart, ông đã lập ra hệ thống kiểm soát chất lượng bằng những
công cụ thống kê (Statistical Quality Control - SQC). Đó là hoạt động đánh
giá sự phù hợp của sản phẩm so với yêu cầu, so sánh mức độ đạt được so
với chuẩn thông qua việc cân, đo, thử nghiệm,…tức là, kiểm tra chất lượng
là bước cuối cùng của quá trình sản xuất, nhằm loại bỏ các sản phẩm không
đạt chuẩn theo yêu cầu. Phương pháp này đã được sử dụng phổ biến trong
một thời gian dài, tuy nhiên khuyết điểm của phương pháp này là tốn kém
về mặt chi phí, thời gian và con người cho nên làm giảm tính cạnh tranh
của doanh nghiệp.
Đến những năm 30 của thế kỷ XX, dưới sự phát triển mạnh mẽ của nền
sản xuất công nghiệp, việc kiểm tra chất lượng đã không còn phù hợp, gây
lãng phí về nhân lực, thời gian và kinh phí làm giảm tính cạnh tranh của
doanh nghiệp. Với quan điểm cho rằng chất lượng là cả quá trình và quá trình
này cần được kiểm soát ở từng khâu [81]. Do vậy, W.E.Deming, Joseph
Juran, Elton Mayo và W.Shewhart đã nghiên cứu và áp dụng mô hình kiểm
tra quá trình (Process Control - PC) [81] vào quá trình sản xuất. Theo tư
tưởng này thì kiểm soát ở từng khâu của quá trình sản xuất nhằm tạo ra sản
phẩm có chất lượng, phòng ngừa ngay từ đầu các sản phẩm kém chất lượng
để loại bỏ ngay, tư tưởng này đặt vấn đề phòng ngừa lên hàng đầu, thay cho
phát hiện.
9
Những năm 40 của thế kỷ XX, dưới sự cạnh tranh khốc liệt của nền công
nghiệp Mỹ và Nhật Bản đã thôi thúc các nhà khoa học Nhật Bản như: J.
Juran, Ohno không ngừng tìm ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của
sản phẩm và triết lý “cải tiến liên tục” hay “cải tiến quá trình” được ra đời
trong giai đoạn này. Theo tiếng Nhật, Kaizen là một thuật ngữ kinh tế, được
ghép bởi từ 改 ("kai") có nghĩa là thay đổi và từ 善 ("zen") có nghĩa là tốt
hơn, tức là “thay đổi để tốt hơn” hoặc “cải tiến liên tục”, “cải tiến quá trình”.
Theo đó, tất cả mọi khâu của quá trình sản xuất phải thường xuyên được quan
tâm cải tiến để không ngừng nâng cao chất lượng của sản phẩm đầu ra.
Các nghiên cứu về quản lý đào tạo theo học chế tín chỉ đã được áp dụng
ở Mỹ từ thế kỷ XIX và được triển khai rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới.
Cùng với sự phát triển của phương thức đào tạo này, rất nhiều công trình
nghiên cứu đã được công bố; nhiều cuốn sách về hệ thống tín chỉ học tập và
cách thức quản lý đào tạo theo hệ thống này đã được xuất bản. Các nhà
nghiên cứu giáo dục ở Mỹ - cái nôi của học chế tín chỉ là những người đầu
tiên nghiên cứu về hệ thống học tập này và cách thức quản lý hệ thống học
tập này.
Trong tài liệu “The Academic Credit System in Higher Education:
Effectiveness and Relevance in Developing Country” (Hệ thống tín chỉ học tập
trong giáo dục đại học: Tính hiệu quả và sự thích hợp ở các nước đang phát
triển), tác giả Omporn Regel đã trình bày tổng quan về hệ thống tín chỉ với
những khái niệm, quá trình triển khai đào tạo, các ưu, nhược điểm của hệ
thống, những điều kiện tiên quyết để đảm bảo cho sự chuyển đổi thành công và
khả năng áp dụng hệ thống tín chỉ trong các nước đang phát triển, một số bài
học rút ra từ kinh nghiệm của Mỹ và thế giới về hệ thống tín chỉ và các biện
pháp quản lý đào tạo theo hệ thống tín chỉ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
Omporn Regel cho rằng, khi triển khai đào tạo theo hệ thống tín chỉ, các
nhà quản lý cần quan tâm đào tạo với các thành tố quá trình đào tạo, kiểm tra,
10
đánh giá kết quả đào tạo và điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo, tác giả
quan tâm nhiều đến hình thức tổ chức đào tạo, phương pháp giảng dạy và
đánh giá kết quả chưa quan tâm sâu đến đầu vào của quá trình đào tạo và đầu
ra của sinh viên tốt nghiệp mà mới chỉ quan tâm đánh giá kết quả môn học.
Hiện nay, quá trình dạy học theo hệ thống tín chỉ của rất nhiều trường
đại học ở Mỹ, Anh, Nhật Bản, Philippin, Đài loan, Hàn Quốc, Malaisia,
Nigeria, Uganda, Trung Quốc, Thái Lan... đã đi vào nề nếp. Tuy nhiên, các
nhà khoa học giáo dục vẫn không ngừng nghiên cứu về hình thức đào tạo và
quản lý hình thức đào tạo này nhằm ngày càng cải thiện chất lượng giáo dục
cũng như cách thức quản lý để phát huy các mặt tích cực của quá trình đào tạo
và phù hợp với sự phát triển của xã hội.
Trong giai đoạn hiện nay, dưới tác động của quá trình toàn cầu hóa, sự
cạnh tranh, trước yêu cầu của sự tồn tại và phát triển đã buộc các nhà quản lý
giáo dục phải đặc biệt quan tâm đến chất lượng đào tạo. Năm 1982, Luis
Eduarda đã đưa ra khái niệm cho rằng chất lượng giáo dục trong các trường
đại học như một hệ thống các khía cạnh, như sự phù hợp (Relevance), hiệu
quả (Efficiency), nguồn lực (Resources), hiệu suất và quá trình [8]. Trong các
khía cạnh trên, sự phù hợp đóng vai trò chủ chốt, quyết định chất lượng giáo
dục đào tạo, trên cơ sở đó tác giả đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo theo
hướng đảm bảo chất lượng tổng thể. Ngoài ra còn có rất nhiều công trình, bài
viết, Hội thảo,… được tổ chức để nghiên cứu, bàn luận về đào tạo, quản lý
đào tạo theo hướng đảm bảo chất lượng tổng thể.
1.1.1.2. Nghiên cứu về quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể
Theo Juran (1964); Crosby, (1979), cho rằng QLCL tổng thể là khái
niệm đi kèm với văn hóa chất lượng và sự phù hợp với mục tiêu, đó là triết lý
có thể được tóm tắt đơn giản như là “làm mọi thứ một cách đúng đắn” để tối
ưu hóa tính cạnh tranh và lợi nhuận [33].
Hiệp hội châu Âu (2005) về đảm bảo chất lượng giáo dục đại học
(ENQA) đã giới thiệu “tiêu chuẩn và nguyên tắc chỉ đạo cho GDĐH ở châu
11
Âu”, những tiêu chuẩn này gồm 3 phần: Đảm bảo chất lượng bên trong của cơ
sở GDĐH; đảm bảo chất lượng bên ngoài của cơ sở GDĐH và đảm bảo chất
lượng của cơ quan kiểm định chất lượng, những tiêu chuẩn và nguyên tắc về
đảm bảo chất lượng bên trong của các cơ sở GDĐH bao gồm 7 tiêu chí; bên
ngoài là 8 tiêu chí [13, tr.460].
Các trường đại học khối ASEAN (1995) đã nghiên cứu xây dựng hệ
thống đảm bảo chất lượng (AUN) với chính sách 5 điểm sau: Các đại học
thành viên của AUN tăng cường thực hiện hệ thống đảm bảo chất lượng; trao
đổi bảo đảm chất lượng; hoạch định kế hoạch phát triển hệ thống đảm bảo
chất lượng; hoan nghênh thực hiện kiểm toán bên ngoài lẫn nhau; xây dựng
các tiêu chí chất lượng của các đại học thành viên AUN [11].
Sallis Edward nghiên cứu về “Quản lý chất lượng tổng thể trong giáo
dục”, tác giả đã nêu lên quan điểm vận dụng TQM vào quản lý đào tạo bằng
cách thay đổi văn hóa và mô hình tổ chức quản lý đi từ dưới lên đề cao vai trò
của từng thành viên trong tổ chức với xây dựng văn hóa chất lượng và thay
đổi mô hình tổ chức quản lý [74].
Lankard và Bettina nghiên cứu về “Quản lý chất lượng tổng thể: Vận
dụng vào đào tạo nghề”, các tác giả đã đưa ra chiến lược để vận dụng TQM
vào quản lý chất lượng các cơ sở đào tạo nghề bao gồm quản lý đầu vào, quản
lý quá trình và quản lý đầu ra với những chính sách cần quan tâm [77].
Việc nghiên cứu và áp dụng các quan điểm quản lý đào tạo theo hướng
đảm bảo chất lượng và quản lý chất lượng tổng thể của các nước cần được
vận dụng vào quá trình quản lý đào tạo của Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu
phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển KT-XH trong nước và hội nhập
quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước
1.1.2.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý đào tạo
Tại Việt Nam có nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý đào tạo trong giáo
dục đại học được khai thác dưới nhiều góc độ khác nhau: Quản lý chất lượng
12
đào tạo, quản lý chương trình đào tạo, quản lý các điều kiện đảm bảo chất
lượng đào tạo.
Đề tài nghiên cứu cấp Bộ (B2000-52-TĐ 44) của Trần Khánh Đức về
“Nghiên cứu sơ sở lý luận và thực tiễn bảo đảm chất lượng đào tạo đại học
và trung học chuyên nghiệp” đã xây dựng cơ sở lý luận về QLCL, đề xuất mô
hình tổng thể quy trình đào tạo đại học (ĐH) và bộ tiêu chí đánh giá chất
lượng đào tạo đại học theo quan điểm QLCL của ISO và TQM [25]. Trong
“Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI”, Trần Khánh Đức
tổng hợp ba quan điểm về chất lượng đào tạo, giới thiệu bộ ISO 9000, các
nguyên tắc QLCL; chu trình QLCL; các mô hình QLCLGD theo ISO và
TQM; đánh giá và KĐCL [28]. Trong “Quản lý chất lượng đào tạo đối với
trường TCCN”, giới thiệu một số mô hình QLCL cụ thể như: các mô hình
ISO 9000:2000, CIPO, SEAMEO, Mỹ, EFQM, ILO [26]. Tuy nhiên, tác giả
chỉ liệt kê nhưng chưa so sánh mặt ưu - khuyết của từng mô hình, chưa giới
thiệu mô hình cụ thể nào phù hợp với giáo dục TCCN Việt Nam.
Đề tài nghiên cứu cấp Bộ năm 2004 về “Nghiên cứu đề xuất mô hình
quản lý chất lượng đào tạo đại học ở Việt Nam” do Phan Văn Kha chủ
nhiệm, đã nêu mô hình QLCL đào tạo theo ISO 9000 bao gồm năm bước:
Giới thiệu hệ thống chất lượng; Đào tạo đội ngũ; Vận hành; Đánh giá; Giám
sát [39]. Đây là các bước xây dựng và áp dụng mô hình ISO vào giáo dục.
Trong “Quản lý giáo dục” do Bùi Minh Hiển, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc
Bảo biên soạn đã cho rằng thao tác để xây dựng mô hình QLCL là trừu tượng
hóa, nắm bắt một số khía cạnh chính, tạm thời bỏ qua những khía cạnh không
quan trọng khác để tìm ra bản chất của sự vật và hiện tượng. Mức độ áp dụng
mỗi mô hình thay đổi theo sự việc, tình huống và người tham gia. Giá trị của
cách tiếp cận phụ thuộc vào các yếu tố: Quy mô của tổ chức; Cấu trúc của tổ
chức; Thời gian hiện hữu để quản lý; Sự hiện hữu của các nguồn lực; Môi
trường bên ngoài. Các mô hình trình bày những cách tiếp cận khác nhau trong
QLCLGD và việc tổng hợp lại tuy chỉ ra mối quan hệ giữa chúng ở mức độ
