Huy Cận trong tôi (Đặng Tiến)

Đặng Tiến :::
Huy Cận Trong Tôi
Tác gi La Thiêng, Huy Cn va tt ngh ti Hà Ni, lúc 21 gi ngày 19 tháng 2-2005, th 86 tui.
Nhà th Bùi Giáng, 1926-1998, có k li c duyên ã a ông vào s nghip v n chng: vào n m 1943, trcđ đ ă ă
ó mt n m, hay chính vào n m ó,  Vit Nam có thng thiu niên Vit gp c mt vn lc bát in ri rt trênđ ă ă đ đ
mt t báo bn ng: đ Tâm tình mt no quê chung/ Ng i v C qun muôn trùng ta i.đ Hình nh man mác
trong không gian th  ng có nhng nim t  ng ng.1
Bùi Giáng lúc ó không tit l tác gi hai câu th. Nhng ni khác trong mt bài dài ca ngi th Huyđ
Cn, ông ã dn chng chính xác: « Huy Cn là ng  i ng qun Nguyn Du – Hà T nh. Sông núi nonđ đ ĩ
n  c kia p d th  ng; và con ng  i t n  c kia sng ln n làm n cày cy c ng cc nhc dđ đ đ ă ũ
th  ng. Gia phong cnh và con ng  i t ó liên miên có mt cuc i thoi thit tha không li, v mtđ đ
ni i bt kh t nghì (…) Phong cnh trong th Huy Cn là mt loi phong cnh ã khin con ng  iđ đ
m nhng cuc « L » huyn hoc ca Dch Kinh…
Xa nhau m  i my tnh dài,
M màng sut x êm ngày nh nhung. đ
Tâm tình mt no quê chung,
Ng i v c qun, muôn trùng ta i đ
Nguyn Du ã làm Lip H. Huy Cn ã i muôn trùng. Mc dù các ông có th ngi im lìm gia mtđ đ đ
triu ình, các ông vn c thành tu cuc « L » nh th  ng, ni mt triu ình khác, riêng  mt gócđ đ
tri miêu cng mc ngoi
Trông vi tri bin mêng mang
Thanh g  m yên nga lên àng rui rong đ
Dng c  ng ngh nga non cao
Dm xa l th k nào héo hon
i ri khut nga sau non Đ
Nh tha tràng c ting còn tch liêu đ
Ting nh tha tràng c ó bàng bc tch liêu trong La Thiêng c ng nh sut on Tr  ng Tânđ đ ũ Đ
Thanh, là khi s t mt duyên do uyên nguyên th m thm, mà by lâu ta không ng ti, nên th  ngă
ngc nhiên t hi vì l gì th Huy Cn li t ti hai chóp nh huyn diu nht  hai cõi chênh vênh,đ đ
th phong cnh ca ông không ai kp, th tình yêu ca ông khin mi thiên h u hàng» .2 đ
Bùi Giáng có khi vit theo cao hng. Nhng bài này ông vit có c n c và c n c, có tình có lý hn hoi.ă ă

Ông thuc th Nguyn Du và Huy Cn ; và n m 1951 có ra sng  Hà T nh – là tnh phía Bc Vit Namă ĩ
xa nht c ông t chân ti. đ đ
Ông tha bit Huy Cn là nhân vt cao cp ca mt ch  mà ông không a thích. Ông c ng bit Huyđ ũ
Cn ang ngi gia « triu ình » và im lìm nh mt Nguyn Du xa. Mt Nguyn Du khi lìa i 55 tuiđ đ đ
ã nói vi con hai ch « thôi   c » ám nh Huy Cn : đ đ
« Thôi c ! li chi quá xót xa » (1996). đ
V Huy Cn, hay bt c mt tác gia   ng thi nào, trên i này ch có Bùi Giáng mi dám vit li phêđ đ
phán nng nhit nh th; ngi khác dù ngh nh th c ng không ai dám h bút – k c Xuân Diu,ĩ ũ
thit thân vi Huy Cn - «Nhng nim t  ng ng» nh li Bùi Giáng, cõi i này, nht là trong xã hiđ
Vit Nam ngày nay, không nhiu lm âu. đ
V on Tâm tình mt no quê chung, ng  i c không tìm thy v n bn trong các thi tp và tuyn tpđ đ ă
Huy Cn. Có ng  i ng là Bùi Giáng pha – mà ông c ng th  ng pha. Nhng Thanh Tu, nhà xut bnũ
An Tiêm, cho bit úng là th Huy Cn, có trong mt bn chép tay in ti Paris n m 1983. Tôi dò li thìđ ă
úng, và tìm hiu thêm v vn lc bát in ri rt trên mt t báo bn   ng. ây là bài Cm Thông, làmđ đ Đ
n m 1940 ng trên tp chí Bn   ng  Thanh Hóa, do nhóm H  ng o ca Hoàng o Thúy, Tă đă Đ Đ Đ
Quang Bu ch tr  ng, ã ng bài Ngun Gc Truyn Kiu ca ào duy Anh, th Trn Mai Ninh, dođ đă Đ
Lê Hu Kiu (Nam Mc) ng tên, ngh a là mt c quan vn ng chính tr, nht nh không in bài «riđ ĩ đ đ
rt». Tôi bèn hi Huy Cn: «Ng  i v c qun muôn trùng ta i», thi y anh ã bí mt tham gia mtđ đ
trn Vit Minh, vy «muôn trùng ta i» có phi là i làm cách mng? Anh tr li không phi. Lúc y, anhđ đ
i chung mt chuyn tàu vi mt cô bn gái thân thit và ng h  ng; n ga Vinh thì cô xung xe vđ đ đ
Hà T nh, còn Huy Cn i tip « Muôn trùng ta i, là mình nói cho oai, ch muôn trùng chi mô » li Huy Cn. ĩ đ đ
Tôi rt phc ; cái ý i làm cách mng là do tôi  xut, anh ch cn gi v quên, tr li m  là tôi s hđ đ
hi dng nên mt kch bn huyn s cách mng chung quanh bài Cm Thông, ai bit âu mà ln ?đ
Nhng c Hành Ca ca Trn huyn Trân, Tng Bit Hành ca Thâm Tâm u tìm ra ngun gc cáchĐ đ
mng, thì « tâm tình mt no quê chung » thành tích quá i ch ! Nhng Huy Cn không nhn thành tíchđ
ó. Tuy nhiên lúc tôi hi sao anh không cho công b bài th hay này, thì anh không tr li, ch nói quađ
loa : khi chn in th, ly bài n thì b bài kia. Ngh a là anh không mun nói. K tht ây là bài anh tâmĩ đ
c, ã chép tay  ph bin hn hp ti Paris n m 1983. đ đ đ ă
Tôi có nêu lên mt bài khác:
ã chy v âu nhng sui xa? Đ đ

âu cn yêu mn n không ch? Đ đ
Tháng ngày vùn vt phai màu áo
Ca nhng nàng tiên mng tr th
Bài Bun này, không có trong các Tuyn Tp. Huy Cn c ng ch m . ũ
Khong 1978, tôi có mách anh tr  ng hp Bùi Giáng ng  ng m th anh, b bnh tâm thn, i langđ
bang và nói lm nhm ti Sài Gòn ; và yêu cu anh lu ý nhà chc trách a ph  ng ng làm khó d.đ đ
Anh ha rng s quan tâm. Khi Bùi Giáng qua i, Huy Cn có chính thc làm th phúng ving. Vicđ
nh thôi, nhng  cái bát trn  v n hc Vit Nam, nó có ý ngh a. C ng nh bài anh ving ha sđ ă ĩ ũ ĩ
Nguyn Gia Trí n m 1993 c ng là vic nh, nhng ý ngh a. ă ũ ĩ
Vic nh khác: n m 1998, tình c Huy Cn và Phm Duy cùng có mt ti Paris. Nhc s mun quan h,ă ĩ
hi tôi s in thai, tôi tham kho Huy Cn, và anh tr li ngay: «Phm Duy à? Phm Duy thì mìnhđ
phi gi anh y tr  c, ch sao  anh y gi mình?» Sau ó vài gi, Php Duy gi li tôi, ging cònđ đ
rm rm, k ã nói chuyn vi nhau c ting. Huy Cn cm n Phm Duy ã ph nhc bài th Ngmđ đ
Ngùi làm cho nhiu ng  i bit. Sau ó nhc s su tp 16 ging hát bài Ngm Ngùi nh tôi chuyn vđ ĩ
nhà th. Tôi bit là Huy Cn chân thành, vì bài Ngm Ngùi k li mt mi tình có tht, anh « ngm ngùi
» vì cô gái p i ly chng. Anh có nói lên iu y và chính thc nhc n nhc phm Phm Duy n mđ đ đ đ ă
1993 3, thi mà không my trong n  c ai nói n tên Phm Duy. đ
N m 2000, mt bui chiu i lang bang  Paris vi Huy Cn, tôi r anh gi dây nói sang M th m Phmă đ ă
Duy chi, t phòng in thoi công cng. Tôi nhìn anh trong ca-bin : lúc u hùng hn, khoa chân múađ đ
tay, v sau ly kh n tay chm lên mt. Không bit hai ông nói chuyn gì, tôi không hi. ă
Nhng  tài ln v Huy Cn ã, và s có nhiu ng  i nói. Tôi k li vài k nim tuy nh nhng ã giúpđ đ đ
tôi ánh giá anh di mt góc  riêng, và kt lun Huy Cn là con ngi tình ngh a, chí tình và tht tình. Thmđ đ ĩ
chí có lúc tht thà nh m. đ
Huy Cn t kiêu và t tin nên d quan h; khó chi ch ng là nhng tay t kiêu mà không t tin, tài thpă
phn cao. Khi phn không cao thì chê i mt trng. đ
Th Huy Cn t ti ngh thut cao, phc v hai  tài chính: v tr và tình ng  i, bàng bc t Lađ đ ũ
Thiêng. V sau, hai ch  này s m nét và c th hn. Ngày nay, không còn ai phân bit hình thcđ đ
và ni dung. Nhng v mt gii mã ta vn có th nó :  La Thiêng ni dung phc v hình thc, sau
La Thiêng, ngôn ng phc v ý t  ng. Nh ng d nhiên, ây là cách nói, vì trong th hình thc và niĩ đ
dung là mt.

Các bn th hin nay, phân bit th Vit Nam ang thnh hành, làm hai dòng. Dòng th c gi là « dòngđ ũ
ngh a » quan tâm n ý ngh a, tình ý cha ng trong li th. Và dòng mi gi là « dòng ch » t trngĩ đ ĩ đ đ
tâm vào v ng âm và t dng. Th Huy Cn thuc vào « dòng ngh a » nhng vn mi m, nh ý thcĩ
ngh thut ci m và sáng sut, th  ng xuyên tip cn vi th n  c ngoài.
c tính trong th Huy Cn là cht trí tu, ging lng khng trit lý to ra cm giác u t. Tr  c kia là tríĐ
thc, dành cho mt thiu s c gi chn lc ; bây gi là trí tu, m rng cho a s, gm có các cháuđ đ
thiu nhi.
Trong La Thiêng, th Huy Cn bao la, u hoài và trí tu, giàu tính ngh thut ; sau La Thiêng th Huy
Cn c th, lc quan mà vn trí tu, thêm cht giáo dc cho con em.
Ch  v tr tr  c sau nht quán ; tr  c kia là nim rung cm tr  c vô biên, sau này là t duy v sđ ũ
sng.
Ch  tình ng  i tr  c sau nh nht, xa kia là tr tình, bây gi thêm tính giáo dc trên nn tng nhânđ
o. đ
Do ó thi pháp Huy Cn có uyn chuyn theo tng giai on, nhng tr  c sau vn nht khí. đ đ
***
Huy Cn là tên tht, h Cù. Sinh n m 1919, không rõ ngày. T liu hin nay ghi là 31 tháng 5 là daă
theo giy khai sinh thit lp khi anh vào trng huyn, ã 8 tui. đ
Sinh quán và chánh quán là làng Ân Phú, huyn H  ng Sn, nay thuc v huyn c Th, tnh HàĐ
T nh, mt làng trung du, t ngn sông Ngàn Sâu, d  i chân núi Mng Gà cách   ng xe la Nam Bcĩ đ
khong 5 km. T liu chính thc th  ng ghi: anh xut thân t mt gia ình nhà nho, nghèo và yêu n  c.đ
Tht ra gia ình anh làm rung, khá gi và yêu n  c ngang ngang vi a s gia ình Vit Nam khác. Sođ đ đ
vi th h, thì Huy Cn có hc v cao, sau hc trình trung hc ti tr  ng Quc Hc Hu, anh tt nghip
Cao ng Nông Lâm ti Hà Ni, 1942. Thi hc sinh ã ni ting, có th ng báo Ngày Nay ca Tđ đ đă
Lc V n oàn (1938). Thi sinh viên, n m 1940, anh cho in tp th La Thiêng, i Nay xut bn, Xuână Đ ă Đ
Diu  ta, Tô Ngc Vân trình bày. ây là nh cao trong s nghip v n hc ca nhà th Huy Cn. đ Đ đ ă
***
T 1942, còn là sinh viên, Huy Cn ã tham gia mt trn Vit Minh và bí mt xây dng ng Dân Ch.đ Đ
Tháng 7 n m 1945, anh   c triu tp tham d Quc Dân i Hi,  Tân Trào, Thái Nguyên và   că đ Đ đ
bu vào y Ban Dân Tc Gii Phóng Toàn Quc, gm có 15 ng  i, do H Chí Minh làm ch tch. ây làĐ
nh cao trong s nghip chính tr ca chính khách Cù Huy Cn. Sau này anh s t   c nhiu danhđ đ đ

vng quang vinh khác, nhng trong thâm tâm vn t hào nht v tp th La Thiêng 1940, và hi ngh
Tân Trào 1945, là nhà th, và chính khách tr tui nht.  y ban Dân Tc Gii Phóng s m rng thành
chính ph Lâm Thi và Cù Huy Cn gi chc B Tr  ng Canh Nông ri c tip tc tham gia hi ngđ
chính ph, th  ng th  ng vi chc Th Tr  ng ri B Tr  ng V n Hóa, t 1984 n 1987 – kiêm chă đ
tch y Ban Trung ng Liên Hip các hi V n Hc Ngh Thut. Có ngi nói: Huy Cn t thành tích:ă đ
gi nhim chc chính ph dài lâu nht th gii.
V mt bang giao quc t, Huy Cn là mt nhân vt ch cht ca chính quyn Vit Nam trong vic trao
i v n hóa vi các n  c Á Phi và Âu Châu, anh là y viên hi ng chp hành Unesco, y viên hiđ ă đ
ng Cao Cp Ting Pháp (Francophonie) ; trong nhng c  ng v y, anh th  ng xuyên i ra n  cđ đ
ngoài và tranh th   c nhiu cm tình và vin tr v n hóa cho Vit Nam. đ ă
center>***
Gió thi sân tr  ng chiu ch nht ;
- Ôi thi th bé tui mi l m ă
Hu 1936. Tr  ng Quc Hc Khi nh. Huy Cn hc lp Nht Niên, bt u vit cho các báo TràngĐ đ
An, Sông H  ng ca nhóm Hoài Thanh, d  i bút hiu Hán Qu. N m y, Xuân Diu t Hà Ni chuynă
tr  ng vào hc lp Tam Niên (lp cui bc Tú Tài). Hai nhà th quan h thân thit n  có ng  i ngđ đ
là luyn ái ng tính. Nht là khi Xuân Diu vit « Tôi nh Rimbaud vi Verlaine… » ri bài th « Viđ
bàn tay y  trong tay… »  tng Huy Cn. Sau này Huy Cn kt hôn vi em gái Xuân Diu, v sau lyđ
d. Cùng hc Khi nh thi ó, còn có giáo s Nguyn Khc Hoch, ca s Minh Trang ; thy ca h làĐ đ ĩ
Nguyn huy Bo, ã qua i cách ây vài n m ti Paris. Ông Bo k li rng, 1938, Huy Cn ã cđ đ đ ă đ đ
gii th  ng toàn ông D  ng (concours général) v Lun Pháp v n. 4 Đ ă
Huy Cn bt u ni ting t Tt Mu Dn 1938, khi báo Xuân Ngày Nay ng bài Chiu Xa (Bunđ đă
gieo theo gió veo h…) trong mt khung báo cùng vi bài Cm Xúc (là thi s ngh a là ru vi gió…) caĩ ĩ
Xuân Diu. Vic có th ng báo, dù là báo Xuân ca T Lc V n oàn, không ly gì làm ghê gm,đă ă Đ
nhng Huy Cn rt c ý, và nhc mãi. Bài Chiu Xa làm n m 18 tui, là « nh cao muôn tr  ng »đ ă đ
trong ngh thut lc bát ca Huy Cn, cùng vi my bài cùng thi : p Xa, Bun êm Ma, NgmĐ Đ
Ngùi… Sau này th by ch, tám th ca anh vn còn nhiu bài hay. Riêng v ngun lc bát trong th
Huy Cn thì hoàn toàn nghèo i. ây là mt ch  v thi pháp cn   c nghiên cu cn k, vì có tínhđ Đ đ đ
cách lý thuyt.
Chiu Xa gm 5 cp lc bát cách quãng:

… n xa qun qui bóng c, Đ
Pht ph bun t thi xa thi v.
Ngàn n m sc tnh, lê thê ă
Trên thành son nht. – Chiu tê cúi u đ
Tôi nêu ôi iu ít ng  i lu tâm : « n xa » ây là n ca Pháp óng trên èo Linh Cm quê anh, niđ đ đ đ đ đ đ
thc dân ã t xác Phan ình Phùng, ly tro nhi vào thuc súng và bn ra bin. Phan ình Phùngđ đ Đ Đ
khi ngh a vùng quê Huy Cn, dân làng Ân Phú nhiu ng  i là ngh a quân. Vì vy mi có hình nh «ĩ ĩ
qun qui bóng c ». Và mi hiu thu áo ni « bun t thi xa thi v » mà v sau T Hu s vayđ
mn  làm câu : đ
n xa héo ht c bay Đ
Hiu hiu pht li bun vây vây lòng
(Ting hát i ày, 1942) đ Đ
Nhng hiu là mang mang thiên c su, mt cách chung chung c ng không sai. ũ
Hai câu tip theo là câu vt, enjambement, v cú pháp, câu tr  c tràn xung câu sau, ri dng li gia
câu bng mt cái chm, tip theo là cái gch, bt u mt mnh  khác. Du chm là ký hiu cú phápđ đ
(v n phm) du gch là ký hiu bút pháp (hay thi pháp), hai yu t ó ng quy và ngh thut th Huyă đ đ
Cn, tinh vi, uyên bác. K thut này, các nhà th Pháp vn s dng. Có ln tôi trích dn câu này, nhng
nhà in b quên chm-gch, nhà v n ha s Võ ình ã vit th nhc nh. Tôi có a th cho Huy Cnă ĩ Đ đ đ
xem, anh rt tâm c. Nhng trong các v n bn lu hành hin nay, ch có gch mà không có chm.đ ă
Trong tuyn tp mi nht, Huy Cn - i và Th,5 câu th không chm gch gì ráo. Đ
1939, Huy Cn  Tú Tài, ra Hà Ni hc Nông Lâm. Do chi trên ê sông Hng, mit Chèm, V, nhìnđ đ
cnh « bâng khuâng tri rng nh sông dài » anh ã cm hng làm bài th Tràng Giang   c truynđ đ
tng qua nhiu ch  và th h. Anh cho bit « Bài th c ng không ch do sông Hng gi cm mà cònđ ũ
mang cm xúc chung v nhng dòng sông khác ca quê h  ng»6. Anh ã làm li bài th nhiu ln,đ
d  i nhiu th : lc bát,   ng lut «  có mt Tràng Giang hoàn chnh, tôi ã sa i sa li 13 bnđ đ đ đ
tho» 7. Nhiu ng  i bit bài này, nhng có khi nh không úng hai câu : đ
Nng xung, tri lên, sâu chót vót
Sông dài, tri rng, - bn cô liêu
Gia câu sau, có cái phy, ri tip theo mt gch ngang.
n bn i Nay, 1940, c ng thiu gch ngang. Tôi da theo bn chép tay ca Huy Cn, in ti Paris, 1983. BnĐ ũ

i Nay, Tràng Giang mang li  tng Trn Khánh Gi, bn i và Th, Hà Ni, 1999, bài Tràng GiangĐ đ Đ
  c xp u tiên, vn còn ghi li tng Khái Hng, bút hiu ca nhà v n lng danh tên tht là Trn D,đ đ ă
hay Khánh Gi, b Vit Minh th tiêu n m 1947. ă
Huy Cn là ng  i chung thy. Nhng khi « nng ma là bnh ca tri » cho phép, tâm hn anh có lúc
ngi lên nhng ánh thy chung k l.
Mt n m sau Tràng Giang là La Thiêng, in xong tháng 11 n m 1940. Xuân Diu ã xut bn Th Thă ă đ
tr  c ó hai n m ri tái bn, thi im này là giai on lý t  ng ca phong trào Th Mi. Nó t ti sđ ă đ đ đ
ng thun gia ngh thut ng  i vit ã chín mui và sc tip thu ca ng  i c c ng nng hu, chođ đ đ ũ
nên La Thiêng ã c tip ón nhit tình. đ đ đ
Khó nói   c rng Huy Cn tài ba hn các nhà th khác, nhng anh ã b  c vào lch s th ca vàođ đ
nhng ngày Tiên tháng Pht.
Khó nói   c là La Thiêng hay hn các thi phm khác nhng nó ã tng hp   c nhiu c sc cađ đ đ đ
phong trào Th Mi và ng thi loi tr   c các vng v thô tháp tr  c ó. Là mt giá tr tng hp,đ đ đ
La Thiêng còn nâng cp nn Th Mi vì bn cht trí tu và ý thc ngh thut ca Huy Cn, nh anh t
nhn nh: « ging iu trit lý v cuc i, v con ng  i, v v tr ca tôi».8 đ đ đ ũ
Theo th tch, thi phm th hai ca Huy Cn là V Tr Ca, các th mc u có ghi 1942. Và tác phmũ đ
c ng lng danh, dù… cha bao gi   c xut bn ! Nm trong d tính ca tác gi, nó bao gm mt sũ đ
bài ng ri rác trên các báo Thanh Ngh, in Tín,… ni ting là bài Xuân Hành, ri n Áo Xuân, làmđă Đ đ
1942, hi th, nhp th trm hùng, khe mnh, có âm h  ng nhng hot ng chính tr. đ
Sau 1945, sut thi k chng Pháp, Huy Cn ít làm th, ch có Gia Lòng Th K, làm tháng 8-1946 –
tr  c ngày Toàn Quc Kháng chin – là c   c. Mãi n 1958 – 18 n m sau La Thiêng – mi có tpđ đ đ ă
Tri Mi Ngày Li Sáng, sau t i thc t lao ng ti Hng Gai – sau phong trào Nhân V n Giaiđ đ đ ă
Phm. Ni ting là oàn Thuyn ánh Cá. Sau ó thì Huy Cn sáng tác và xut bn dn dp, khongĐ Đ đ
25 tp th.  tài a dng, phn nhiu do thi s òi hi : th chin u, lao ng, sn xut, mà chínhĐ đ đ đ đ
bn thân anh v sau, c ng có khi không tâm c. ũ đ
Khi Huy Cn  cp n thiên nhiên, tri bin, v tr, làng xóm, quê h  ng, k nim u thi,khi anhđ đ ũ
lng khng trit lý trong mt thi pháp già dn thì vn chinh phc ng  i c công bình – ngh a là khôngđ ĩ
có thành kin vi ng  i làm th quyn chc và tùy thi. Hai tp Ht Li Gieo (1984), Chim Làm Ra Gió
(1989) có nhiu bài áng ghi nh. đ
Huy Cn là ng  i sáng sut: nhng bài th tm th  ng thì anh bit là tm th  ng và rt kh tâm khi các

nhà phê bình mang ra ca ngi. Có ln anh nói vi tôi : « th d nh th mà h khen, làm ngi c thcđ
mc: nhng câu không   c khen thì còn d n chng nào ». đ đ
Huy Cn tng lun v mình: « Dòng th tôi luôn luôn nht quán, ó là th ca cuc i, ca con ng  i,đ đ
lúc bun nht c ng không lc vào th Lon, th iên. Trong th tôi, cm xúc v tr rt m nét, nhngũ Đ ũ đ
hòa quyn vi cm xúc v cuc i (…) đ
Con ng  i là thành viên ca xã hi loài ng  i, nhng c ng là thành viên ca v tr, ca thiên nhiên. Biũ ũ
vy trong mi con ng  i còn có, nên có, phi có nhng cm xúc v tr » . ũ
ây là chân lý n gin và hin nhiên, nhng không phi ai c ng ngh ra ; và khi ã ngh ra thì khôngĐ đ ũ ĩ đ ĩ
phi ai c ng có quyn phát biu. ũ
Ng  i có quyn, có khi li không ngh ra iu gì, và khi cht ngh ra thì không dám s dng cái quynĩ đ ĩ
phát biu ca mình.
Huy Cn là mt tài n ng ln, ã có nhng óng góp quan trng cho phong trào Th Mi. Sau này, phnă đ đ
óng góp ca anh, v mt ngh thut, dù t tn hn vn áng quý, dù nó khó   c nhn ra trong ngđ đ đ đ
vàng thau ln ln. Và khó nhn ra hn na, vì nhng thành kin. Con ng  i sng trên thành kin. N  c
nào c ng vy. Riêng Vit Nam, lch s ã lm phát ri cng c thành kin. Vi nhau, nói chuyn gì c ngũ đ ũ
khó ; nói v ngi nào ó, càng khó. đ
center>***