Tổ chức dạy học tiết 2, bài 5 một số vấn đề của mĩ la tinh địa lý 11 theo định hướng phát triển năng lực học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT NGUYỄN XUÂN NGHUYÊN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI
TỔ CHỨC DẠY HỌC TIẾT 2, BÀI 5: “MỘT SỐ
VẤN ĐỀ CỦA MĨ LA TINH- ĐỊA LÍ 11”THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

Người thực hiện: Đỗ Thị Loan
Chức vụ : Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Xuân Nguyên
SKKN thuộc lĩnh vực môn: Địa lí

THANH HOÁ NĂM 2017
1


MỤC LỤC
Nội dung

Trang

I. Mở đầu…………………………………………………………………….... 1
1.1. Lý do chọn đề tài…………………...………………………….………..... 1
1.2. Mục đích nghiên cứu………………………………………….…………. 1
1.3. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………….
1
……....

1.4. Phương pháp nghiên cứu. …………………………………...………….. 1
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
1
II. Nội dung.……………………………………………….………...……….. 2
2.1. Cơ sở lý luận …………………………………………….……..
2
…............
2.1.1. Khái niệm năng lực………………………………………………......... 2
2.1.2. Chương trình giáo dục định hướng năng lực……..………..………… 2
2.2. Thực trạng của vấn đề.…………………………………………...…......
2.3.Thiết kế bài học theo định hướng phát triển năng lực trong tiết 2, bài
5:” Một số vấn đề của Mĩ la tinh- Địa lí 11’……………...…………………
2.3.1. Mục tiêu bài học ……………………………….....
…………………….
2.3.2.Chuẩn bị của Giáo viên và Học sinh…………….…………………….
2.3.3. Mô tả các mức độ nhận thức và định hướng năng lực được hình
thành theo chủ đề ………………………………………………………….
2.3.4. Câu hỏi và bài tập kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực………………………………………………………………………..
2.3.5. Dự kiến tiến trình giờ học..………….
…….............................................
2.4. Kết quả thực nghiệm...........................................................………………
2.4.1. Mục đích, nhiệm vụ và nguyên tắc thực nghiệm.........................…….

2
2
2
3
4
5

9
13
13

2.4.2. Tổ chức thực nghiệm............................................................................... 14
III. Kết luận kiến nghị ...................................................................................... 15
3.1. Kết

15
luận........................................................................................................
3.2. Kiến nghị………………………………………………….…….…........... 15
2


3


I. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo
dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học- từ chỗ quan tâm tới việc
học sinh học được gì đến chỗ quan tâm tới việc học sinh học được cái gì qua việc học.
Để thực hiện được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương
pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến
thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách
đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực
vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học tập với
kiểm tra, đánh giá trong quá trình học tập để có tác động kịp thời nhằm nâng cao chất
lượng của hoạt động dạy và giáo dục.[1]
Trong những năm qua, toàn thể giáo viên cả nước đã thực hiện nhiều công việc

trong đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và đã đạt được những thành công
bước đầu. Đây là những tiền đề vô cùng quan trọng để chúng ta tiến tới việc dạy học và
kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của người học. Tuy nhiên từ thực
tế giảng dạy của bản thân cũng như việc đi dự giờ đồng nghiệp tại trường tôi thấy rằng
sự sáng tạo trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực của
học sinh…chưa nhiều. Dạy học vẫn nặng về truyền thụh kiến thức. Việc rèn luyện kĩ
năng chưa được quan tâm. Hoạt động kiểm tra đánh giá còn nhiều hạn chế, chú trọng
đánh giá cuối kì mà chưa thật chú trọng đánh giá cả quá trình học tập. Tất cả những điều
đó dẫn tới học sinh thụ động, lúng túng khi giải quyết các tình huống trong thực tiễn.
Vì những lí do trên, tôi chọn đề tài: Tổ chức dạy học tiết 2, bài 5:” Một số vấn đề
của Mĩ la tinh- Địa lí 11 “ theo định hướng phát triển năng lực học sinh làm đối
tượng nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng dạy học của bản thân, từ đó đóng góp một
phần nhỏ bé vào công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện của ngành giáo dục nước nhà.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Vận dụng dạy học theo định hướng phát triển năng lực trong một bài cụ thể: Tiết
2, bài 5: Một số vấn đề của Mĩ la tinh- Địa lí 11.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Cách thức dạy học tiết 2, bài 5: “Một số vấn đề của Mĩ la tinh” Địa lí 11 theo định
hướng phát triển năng lực học sinh.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi vận dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
- Phương pháp phân tích, tổng kết kinh nghiệm.
- Phương pháp so sánh.
- Phương pháp thực nghiệm khoa học.
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Vận dụng dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh tạo không khí
học tập sôi nổi, tích cực và kích thích được khả năng tìm tòi sáng tạo ở các em, tạo cho
các em cơ hội được đóng vai nhà khoa học trong việc nghiên cứu, chiếm lĩnh tri thức
mới,... tránh tình trạng giáo viên tự mình trình bày.

1


II. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận
2.1.1. Khái niệm năng lực
Năng lực được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau
Phạm Minh Hạc xem năng lực là “một tổ hợp phức tạp những thuộc tính tâm lí
của mỗi người phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho
hoạt động đó diễn ra có kết quả”
Nguyễn Quan Uẩn xem năng lực là “tổ hợp các thuộc tính độc đáo của các nhân,
phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có
kết quả”
Còn theo Nguyễn Thành Hưng, năng lực là “thuộc tính cá nhân cho phép cá nhân
thực hiện thành công hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều
kiện cụ thể”
Như vậy, năng lực là tổ hợp các thuộc tính tâm lí của các nhân, được hình thành
và phát triển trong một lĩnh vực hoạt động cụ thể; là sức mạnh tiềm tàng của con người
trong việc giải quyết các vấn đề thực tiễn. Khái niệm năng lực sử dụng trong sáng kiến
kinh nghiệm của tôi được hiểu là năng lực thực hiện, đó là việc sở hữu kiến thức, kĩ
năng, thái độ và đặc điểm nhân cách mà một người cần có để đáp ứng các yêu cầu của
một nhiệm vụ cụ thể.
2.1.2.Chương trình giáo dục định hướng năng lực [1]
Chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực (hay còn gọi dạy học định
hướng kết quả đầu ra) được bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỉ XX và ngày nay
đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế. Giáo dục định hướng phát triển năng lực nhằm
mục tiêu phát triển năng lực người học.
Khác với chương trình định hướng nội dung, chương trình dạy học định hướng
phát triển năng lực tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản phẩm
cuối cùng” của quá trình dạy học. Việc quản lí chất lượng dạy học chuyển từ việc điều

khiển “đầu vào” sang điều khiển “đầu ra”, tức là kết quả học tập của học sinh.
2.2. Thực trạng của vấn đề
Thứ nhất: Trong những năm học vừa qua, nhận thức của đội ngũ giáo viên về tính
cấp thiết phải đổi mới phương pháp dạy học đã thay đổi và có nhiều chuyển biến. Việc
áp dụng những phương pháp dạy học tích cực đã được thực hiện, song không thường
xuyên và còn mang nặng tính hình thức vì thế tính hiệu quả khi sử dụng một số phương
pháp còn nhiều hạn chế. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức. Việc sử dụng các
phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhằm rèn luyện các kĩ năng sống, kĩ năng giải
quyết các tình huống thực tiễn cho học sinh chưa được thực sự quan tâm. Việc ứng dụng
công nghệ thông tin, sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học chưa được sử dụng rộng
rãi (chủ yếu khi có giáo viên dự giờ).
Thứ hai: Thực hiện công văn hướng dẫn của Bộ giáo dục và đào tạo về đổi mới
hình thức và phương pháp tổ chức thi, đánh giá như: CV 8773/BGD- ĐT về việc hướng
dẫn biên soạn đề kiểm tra, công văn về việc sử dụng phần mền Master Test Online, hoạt
động kiểm tra đánh giá ở các trường THPT nói chung và trường THPT Nguyễn Xuân
2


Nguyên nói riêng đã có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn còn tồn tại một số hạn chế
như sau:
- Quá trình đánh giá và kết quả đánh giá hoàn toàn là do giáo viên, chưa có sự kết
hợp giữa đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh.
- Câu hỏi trong các đề kiểm tra còn nặng về kiểm tra ghi nhớ, tái hiện kiến thức,
học thuộc máy móc, chưa có nhiều câu hỏi theo hướng mở, gắn với thực tế cuộc sống,
các câu hỏi đánh giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn.
2.3. Thiết kế kế hoạch bài học theo định hướng phát triển năng lực trong tiết 2, bài
5: “Một số vấn đề của Mĩ la tinh- Địa lí 11”
2.3.1. Mục tiêu bài học
Sau khi học xong bài nay, học sinh phải:
a. Về kiến thức

- Biết được tiềm năng phát triển kinh tế của các nước ở châu Mĩ la tinh: tài nguyên
khoáng sản kim loại, nhiên liệu; nguồn lực về con người dồi dào.
- Trình bày được một số vần đề cần giải quyết để phát triển kinh tế- xã hội của các quốc
gia ở Mĩ la tinh (bất bình đẳng trong thu nhập GDP, đô thị hóa tràn lan, tốc độ phát triển
kinh tế không đều, nợ nước ngoài nhiều) và các giải pháp giải quyết.
b. Về kĩ năng
Phân tích số liệu, tư liệu về một số vấn đề kinh tế- xã hội của châu Mĩ la tinh: Sử
dụng bảng số liệu để so sánh tỉ trọng GDP của các nhóm dân cư ở một số quốc gia; bảng
số liệu về GDP và nợ nước ngoài của một số nước Mĩ la tinh.
c. Về thái độ
Tán thành với những biện pháp mà các quốc gia Mĩ la tinh đang cố gắng thực hiện
để vượt qua khó khăn trong giải quyết các vấn đề kinh tế- xã hội.
d. Định hướng hình thành các năng lực
Năng lực chung
Năng lực chuyên biệt
- Năng lực sáng tạo
- Năng lực sử dụng bản đồ
- Năng lực giao tiếp
- Năng lực sử dụng hình ảnh, hình vẽ…
- Năng lực hợp tác
- Năng lực sử dụng số liệu thống kê
- Năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ.
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin
2.3.2.Chuẩn bị của Giáo viên và học sinh
a. Giáo viên
- Hướng dẫn học sinh thành lập các nhóm chuyên gia, hướng dẫn, kiểm tra tiến độ làm
việc của các nhóm chuyên gia qua facebook, email…
+ Nhóm chuyên gia 1: Nghiên cứu các vấn đề về tự nhiên của Mĩ la tinh.
+ Nhóm chuyên gia 2: Nghiên cứu các vấn đề về dân cư- xã hội của Mĩ la tinh.

+ Nhóm chuyên gia 3: Nghiên cứu các vấn đề về kinh tế của Mĩ la tinh.
- Các loại Bản đồ, lược đồ, bảng biểu, tranh ảnh, tư liệu liên quan đến Mĩ la tinh.
- Máy tính, máy chiếu
b. Học sinh
- Thành lập nhóm theo 2 cách sau:
3


+ Các nhóm thành lập trên tinh thần tự nguyên, chung sở thích (lớp 11B3)
+ Các nhóm được thành lập theo mùa sinh (xuân, hạ, thu, đông) (lớp 11BTN)
- Các nhóm sau khi được thành lập sẽ bầu trưởng nhóm, thư kí, lên kế hoạch nghiên cứu
tìm hiểu nội dung, tổ chức thực hiện dựa vào các tài liệu như: GSK, mạng Intenet, gợi ý,
tư vấn của giáo viên. Ngoài việc cùng tìm hiểu các nội dung liên quan đến nhóm chuyên
gia của mình, các nhóm cũng thảo luận để đưa ra các câu hỏi cho chuyên gia của các
nhóm khác hoặc giáo viên.
- Các loại bản đồ, hình ảnh thu thập được qua internet hoặc thư viện phòng đồ dùng dạy
học của trường.
- Các ấn phẩm tự thiết kế.
c. Phương pháp, kĩ thuật dạy học
- Phương pháp hoạt động nhóm.
- Phương pháp đóng vai.
- Kĩ thuật hỏi chuyên gia.
- Kĩ thuật 321.
2.3.3. Mô tả các mức độ nhận thức và định hướng năng lực được hình thành theo
chủ đề.
Mức
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Vận dụng

độ
thấp
cao
1.
Trình bày được đặc điểm tự Hiểu
được Phân tích được Đưa ra các
Một
nhiên nổi bật của Mĩ la nguyên
nhân những thuận giải pháp
số vấn tinh: cảnh quan, khoáng khiến cho tài lợi và khó để bảo vệ
đề về sản, đất, khí hậu
nguyên
thiên khăn về tự tài nguyên
tự
nhiên của các nhiên của Mĩ thiên
nhiên
nước rơi vào tình la tinh đối với nhiên, bảo
trạng cạn kiệt và sự phát triển vệ sự phát
việc khai thác kinh tế của triển bền
chưa mang lại lợi châu lục này
vững.
ích cho đại bộ
phân dân cư.
2.
Trình bày được các đặc Phân tích được Sử dụng bảng Đưa
ra
Một
điểm về dân cư- xã hội của ảnh hưởng của số liệu để so được các
số vấn Mĩ la tinh: sự chênh lêch đặc điểm dân cư- sánh thu nhập giải pháp
đề về lớn trong thu nhập GDP, xã hội đến sự của các nhóm để

giải
dân
quá trình đô thị hóa tự phát, phát triển kinh tế dân cư trong quyết vấn
cư- xã tỉ lệ dân nghèo khá lớn.
của Mĩ la tinh.
GDP ở một số đề về dân
hội
quốc gia và rút cư- xã hội
ra nhận xét.
Mĩ la tinh.
3.
Trình bày được một số vấn Hiểu
được Sử dụng biểu Đưa ra các
Một
đề nổi bật về kinh tế của Mĩ nguyên nhân làm đồ, bảng số giải pháp
số vấn la tinh: tốc độ phát triển cho kinh tế các liệu thống kê phát triển
đề về không đều, đường lối phát nước Mĩ la tinh trình bày đặc kinh tế của
4


kinh
triển kinh tế lạc hậu, nợ phát triển không điểm kinh tế Mĩ la tinh.
tế
nước ngoài.
ổn định
Mĩ la tinh
Định hướng năng lực được hình thành: như phần mục tiêu
2.3.4. Câu hỏi và bài tập kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực
a. Câu hỏi nhận biết
Câu 1: Khoanh tròn vào “Đúng” hoặc “Sai” đối với mỗi nhận định

Đặc điểm của châu Mĩ la tinh
Đúng/ Sai
Mĩ la tinh có nhiều tài nguyên khoáng sản, chủ yếu là quặng kim loại Đúng/ Sai
màu, kim loại quý và nhiên liệu
Tài nguyên đất, khí hậu không thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.
Đúng/ Sai
Thế lực thiên chúa giáo bảo thủ không có ảnh hưởng lớn trong xã hội các Đúng/ Sai
nước Mĩ la tinh
Ở hậu hết các nước Mĩ la tinh, dân cư còn nghèo đói, thu nhập giữa Đúng/ Sai
người giàu và người nghèo có sự chênh lệch rất lớn.
Phần lớn các nước Mĩ la tinh có tổng nợ khá cao (chiếm trên 50% GDP Đúng/ Sai
của các nước)
Hầu hết các nước Mĩ la tinh đều có tốc độ phát triển kinh tế ổn định
Đúng/ Sai
Quy mô nền kinh tế của các quốc gia có sự chênh lêch lớn
Đúng/ Sai
Tốc độ đô thị hóa của Mĩ la tinh phù hợp với tốc độ phát triển phát triển Đúng/ Sai
kinh tế
Đáp án: Đúng- Sai- Sai- Đúng- Đúng- Đúng- Đúng- Sai.
b. Câu hỏi thông hiểu
Câu 2: Vì sao các nước Mĩ la tinh có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển kinh
tế nhưng tỉ lệ người nghèo ở khu vực này lại cao?
Gợi ý trả lời:
- Giành được độc lập sớm, song các nước Mĩ la tinh đa duy trì cơ cấu xã hội phong kiến
trong thời gian dài; đó là lực cản trong thực thi các cải cách xã hội tiếp theo, dẫn tới
nhiều cuộc cải cách diễn ra thiếu triệt để nên không hiệu quả.
- Thế lực bảo thủ thiên chúa giáo có ảnh hưởng lớn trong xã hội.
- Có vị trí địa lí là sân sau của chủ nghĩa tư bản Hoa Kì, có nhiều thuận lợi về thu hút
đầu tư, về công nghệ từ quốc gia Bắc Mĩ này, nhưng cũng gặp nhiều trở ngại về chính
sách phát triển độc lập của mỗi quốc gia cũng như mở rộng ảnh hưởng của liên kết kinh

tế khu vực (MERCOSUR).
- Trong thời gian dài trước đây, các quốc gia trong khu vực bế tắc trong việc tìm kiếm
đường lối phát triển kinh tế phù hợp, hiệu quả.
Câu 3: Tại sao Mĩ la tinh có tốc độ đô thị hóa cao?
Gợi ý trả lời:
- Cuộc cải cách ruộng đất không triệt để, dân nghèo không có ruộng kéo ra thành phố
tìm việc làm dẫn đến hiện tượng đô thị hóa tự phát.
- Dân cư đô thị của Mĩ la tinh chiếm tới 75% dân số và 1/3 trong số đó sống trong điều
kiện khó khăn.
5


c. Câu hỏi vận dụng thấp
Câu 4: Dựa vào biểu đồ thể hiện tốc độ tăng GDP của Mĩ la tinh giai đoạn 19852004 sau đây hãy lập bảng số liệu và nêu nhận xét

Biểu đồ thể hiện tốc độ tăng GDP của Mĩ la tinh giai đoạn 1985- 2004
Gợi ý trả lời
* Lập bảng:
Tốc độ tăng trưởng GDP của Mĩ la tinh thời kì 1985- 2004 (%)
Năm
1985
1990 1995
2000
2002
2004
Tốc độ tăng trưởng GDP (%)
2,3
0,5
0,4
2,9

0,5
6,0
*. Nhận xét:
- Từ 1985- 2004 tốc độ tăng GDP của Mĩ la tinh rất không ổn định (dẫn chứng)
- Năm có tốc độ tăng GDP cao nhất là 2004, năm có tốc độ tăng GDP thấp nhất là 1995
(dẫn chứng số liệu)
Câu 5: Bức tranh sáng tối ở Mĩ la tinh [6]

Thành phố Sao Palo của Braxin

Khu nhà ổ chuột ở tp Rio de Janeiro của Braxin
6


Hoa hậu Braxin Debora Lyra

Trẻ em nghèo ở Braxin

Những hình ảnh trên cho em liên tưởng đến vấn đề gì ở Mĩ la tinh? Theo em cần có
những giải pháp gì để giải quyết vấn đề đó?
Gợi ý trả lời:
- Các hình ảnh trên đề cập đến sự chênh lệch trong mức sống, mức thu nhập của Mĩ la
tinh.
- Các nước Mĩ la tinh có tốc độ đô thị hóa chưa phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế
- Giải pháp:
+ Phát triển giáo dục, nâng cao trình độ dân trí
+ Cải cách kinh tế…
Câu 6: Những hình ảnh sau cho thấy tình trạng gì ở Mĩ la tinh? Đề xuất giải pháp
khắc phục? [6]

Gợi ý trả lời:
- Tốc độ phát triển kinh tế không ổn định.
7


- Nợ nước ngoài phổ biến
- Giải pháp:
+ Cải cách mô hình quản lí kinh tế- xã hội
+ Tăng cường liên kết kinh tế khu vực.
+ Đảm bảo tính độc lập, tự chủ của mỗi quốc gia nhưng vẫn mở rộng buôn bán với nước
ngoài.
Câu 7: Trái với suy nghĩ của nhiều người, các quốc gia diến ra tình trạng bạo lực đẫm
máu nhất thế giới không phải I-rắc hay Áp-ga-ni-xtan mà đó chính là các quốc gia khu
vực Mĩ la tinh. Trong số 9 thành phố có tình trạng bạo lực hàng đầu tập trung ở Mĩ la
tinh thì 5 ở Mexico, 2 ở Bra-xin, 1 ở Hodurus và 1 ở Vuê-nuê-duê la
Một số hình ảnh bạo lực ở Mĩ la tinh [6]

Bằng kiến thức lịch sử và hiểu biết của bản thân, em hãy:
a. Giải thích nguyên nhân sâu xa dẫn đến xung đột, bạo lực ở Mĩ la tinh.
b. Ảnh hưởng của xung đột, bạo lực đến phát triển kinh tế- xã hội?
8


Gợi ý trả lời:
a. Nguyên nhân:
- Hậu quả của chủ nghĩa thực dân để lại.
b. Ảnh hưởng:
- Thiệt hại lớn về người và tài sản
- Kinh tế chậm phát triển,ô nhiễm môi trường.
- Gia tăng đói nghèo…

2.3.5. Dự kiến tiến trình giờ học
HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)
Bước 1: Giáo viên đưa ra hình ảnh về khu vực Mĩ la tinh [6]

9


Những hình ảnh trên cho em liên tưởng đến những gì ở châu Mĩ la tinh?
- Học sinh trả lời:
- Giáo viên: Nhắc đến Mĩ la tinh, những người hâm mộ bóng đá sẽ nghĩ ngay đến đây là
nơi sản sinh ra những cầu thủ bóng đá nổi tiếng thế giới, những vũ công samba hay
những vũ điệu tăng-gô trên sân cỏ làm say đắm lòng người. Chúng ta cũng không thể
quên vùng đất A-ma-dôn huyền bí, lá phổi xanh của thế giới; đền thờ thần Mặt trời của
đế chế In-ca cổ đại….Dường như đây là vùng đất có quá nhiều ưu đãi và đầy sự cuốn
hút. [5] Vậy thực tế Mĩ la tinh dưới góc nhìn địa lí kinh tế- xã hội thì sẽ như thế nào. 3
nhóm chuyên gia đến từ châu Mĩ la tinh hôm nay sẽ giúp chúng ta trử lời câu hỏi đó.
- Các nhóm chuyên gia ra mắt (Mỗi nhóm 4 học sinh- có thể hóa trang cho phù hợp để
tạo không khí sôi nổi và hứng thú trong lớp học)
+ Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm giáo dục thiên nhiên Mĩ la tinh.
+ Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm dân số và các vấn đề kinh tế- xã hội Mĩ la tinh.
+ Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm phát triển kinh tế Mĩ la tinh.
Bước 2: Giáo viên giới thiệu 3 nội dung chính của bài học và cách thức tổ chức
- Các nhóm chuyên gia sẽ lần lượt được phỏng vấn, đặt câu hỏi.
- Sau khi trả lời câu hỏi, đại diện nhóm chuyên gia sẽ tóm tắt những nét nổi bật nhất về
tự nhiên, dân cư- xã hội và sự phát triển kinh tế của Mĩ la tinh.
Bước 3:
10


- Giáp viên sử dụng kĩ thuật 321 (3 lời khen- 2 điểm hạn chế- 1 đề nghị) để các nhóm tự

nhận xét đánh giá về nhau.
- Giáo viên củng cố mở rộng kiến thức.
HOẠT ĐỘNG 2: Tìm hiểu về các vấn đề tự nhiên của Mĩ la tinh (15’)
- Mục tiêu: Hiểu và trình bày được những vấn đề nổi bật nhất về tự nhiên của Mĩ la tinh.
- Nội dung: Mĩ la tinh giàu khoáng sản, tài nguyên đất, khí hậu thuận lợi phát triển rừng,
chăn nuôi gia súc, trồng cây công nghiệp và cây ăn quả, cảnh quan thiên nhiên đa dạng.
Tuy nhiên việc khai thác các nguồn tài nguyên giàu có trên chưa mang lại nhiều lợi ích
cho đại bộ phận dân cư Mĩ la tinh.
- Phương tiện: Bản đồ Địa lí tự nhiên châu Mĩ hoặc lược đồ Các cảnh quan và khoáng
sản ở Mĩ la tinh, các hình ảnh về hoặc tư liệu về tự nhiên Mĩ la tinh.
Bước 1: Đặt câu hỏi cho Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm giáo dục thiên nhiên châu
Mĩ la tinh.
- Câu 1: Mĩ la tinh rất giàu tài nguyên khoáng sản đặc biệt là khoáng sản kim loại
màu, kim loại quý và nhiên liệu. Vậy tại sao việc khai thác các nguồn tài nguyên gàu có
trên chưa mang lại nhiều lợi ích cho đại bộ phận dân cư Mĩ la tinh?
- Câu 2: Tài nguyên đất, khí hậu của Mĩ la tinh có đặc điểm gì? Đặc điểm đó tạo
thuận lợi như thế nào trong phát triển kinh tế của Mĩ la tinh?
- Câu 3: Sông A- ma-dôn, rừng A-ma-dôn là những địa danh nổi tiếng ở Mĩ la
tinh, các chuyên gia có thể giới thiệu những nét nổi bật về các địa danh này.
Bước 2: Các thành viên trong nhóm chuyên gia sử dụng các bản đồ, lược đồ, hình ảnh,
…đã chuẩn bị trước để trả lời các câu hỏi.
Bước 3: Đại diện nhóm chuyên gia nhấn mạnh lại những vấn đề nổi bật về tự nhiên ở
Mĩ la tinh, từ đó đánh giá những ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên Mĩ la tinh đến phát
triển kinh tế.
Bước 4:
- Các nhóm khác nhận xét, đánh giá phần chuẩn bị và trình bày của nhóm 1 (điểm mạnh,
hạn chế, đề nghị)
- Giáo viên nhận xét, đánh giá.
HỘP THÔNG TIN HOẠT ĐỘNG 2
Một số vấn đề về tự nhiên

Đặc điểm
Đánh giá
- Giàu tài nguyên khoáng sản: kim loại Là điều kiện thuận lợi để:
màu (đồng, thiếc,…) kim loại quý (vàng, - Phát triển công nghiệp khai thác khoáng
bạc,…), nhiên liệu (dầu khí, than).
sản.
- Tài nguyên đất: các đồng bằng phù sa, - Phát triển rừng, chăn nuôi đại gia súc,
các cao nguyên rộng lớn.
trồng cây công nghiệp và cây ăn quả nhiệt
- Khí hậu phân hóa đa dạng.
đới.
- Có diện tích rừng lớn, chủ yếu là rừng
xích đạo ẩm.
HOẠT ĐỘNG 3: Tìm hiểu về các vấn đề dân cư- xã hội của Mĩ la tinh (10’)
11


- Mục tiêu: Hiểu và trình bày được những vấn đề nổi bật nhất về dân cư- xã hội của Mĩ
la tinh.Phân tích được ảnh hưởng của các đặc điểm đó đến phát triển kinh tế các nước.
- Nội dung: Một số vấn đề về dân cư- xã hội Mĩ la tinh.
- Phương tiện: Bảng 5.3 SGK, các hình ảnh về sự chênh lệch mức sống, tốc độ đô thị
hóa, bạo động…
Bước 1: Đặt câu hỏi cho Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm dân số và các vấn đề xã hội
châu Mĩ la tinh.
- Câu 1: Dựa vào bảng 5.3 hãy nhận xét tỉ trọng thu nhập của các nhóm dân cư ở
một số nước Mĩ la tinh.
- Câu 2: Nêu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đô thị hóa tự phát ở Mĩ la tinh.
- Câu 3: Nguyên nhân sâu xa của các cuộc xung đột, bạo động ở Mĩ la tinh là gì?
Theo các chuyên gia, Mĩ la tinh cần phải có những giải pháp nào để khắc phục ?
- Câu 4: Những đặc điểm dân cư- xã hội Mĩ la tinh đã tác động như thế nào đến sự

phát triển kinh tế của châu lục này?
Bước 2: Các thành viên trong nhóm chuyên gia sử dụng các bảng số liệu bản đồ, hình
ảnh,…đã chuẩn bị trước để trả lời các câu hỏi.
Bước 3: Đại diện nhóm chuyên gia nhấn mạnh và đánh giá những ảnh hưởng của các
đặc điểm dân cư- xã hội ảnh hưởng đến phát triển kinh tế các nước này.
Bước 4:
- Các nhóm khác nhận xét, đánh giá phần chuẩn bị và trình bày của nhóm 1
- Giáo viên nhận xét, đánh giá.
HỘP THÔNG TIN HOẠT ĐỘNG 3
Một số vấn đề về dân cư- xã hội
Đặc điểm
Đánh giá
- Phần lớn dân cư sống trong tình trạng đói - Gây nhiều khó khăn cho việc giải quyết
nghèo, thu nhập giữa người giàu và người các vấn đề xã hội: sự phân biệt và bất
nghèo có sự chênh lệch rất lớn.
bình đẳng trong ax hội, vấn đề việc làm,
- Hiện tượng đô thị hóa tự phát: 75% dân nhà ở…
số là dân thành thị và 1/3 trong số đó sống - Tác động tiêu cực đến sự phát triển
trong điều kiện khó khăn.
kinh tế.
HOẠT ĐỘNG 4: Tìm hiểu một số vấn đề về kinh tế của châu Mĩ la tinh (15’)
- Mục tiêu: Hiểu và trình bày được những vấn đề nổi bật nhất về kinh tế của Mĩ la tinh.
Nguyên nhân làm cho kinh tế các nước Mĩ la tinh phát triển không ổn định, các giải
pháp khắc phục và kết quả đạt được.
- Nội dung: Một số vấn đề về kinh tế Mĩ la tinh.
- Phương tiện: Hình 5.4, bảng 5.4, các hình ảnh về liên quan
Bước 1: Đặt câu hỏi cho Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm phát triển kinh tế châu Mĩ
la tinh.
- Câu 1: Dựa vào hình 5.4 và SGK trình bày đặc điểm khái quát kinh tế Mĩ la tinh.
- Câu 2: Nguyên nhân nào làm cho kinh tế các nước Mĩ la tinh phát triển không

ổn định?
12


- Câu 3: Các nước Mĩ la tinh đã có những giải pháp gì để khắc phục thực trạng
kinh tế của mình và tác dụng của các giải pháp đó.
- Câu 4: Dựa vào bảng 5.4, cho biết đến năm 2004, những quốc gia nào ở Mĩ la
tinh có tỉ lệ nợ nước ngoài cao (so với GDP)
Bước 2: Các thành viên trong nhóm chuyên gia sử dụng các bảng số liệu bản đồ, hình
ảnh,…đã chuẩn bị trước để trả lời các câu hỏi.
Bước 3: Đại diện nhóm chuyên gia nhấn mạnh lại những vấn đề nổi bật về kinh tế ở
châu Mĩ la tinh.
Bước 4:
- Các nhóm khác nhận xét, đánh giá phần chuẩn bị và trình bày của nhóm 1 (điểm mạnh,
hạn chế, đề nghị)
- Giáo viên nhận xét, đánh giá hoạt động của các nhóm và củng cố nội dung bài học
HỘP THÔNG TIN HOẠT ĐỘNG 4
Một số vấn đề về dân cư- xã hội
Đặc điểm kinh tế
Nguyên nhân
Giải pháp
- Tốc độ phát triển kinh tế - Tình hình chính - Tập trung củng cố
không ổn định.
trị không ổn bộ máy nhà nước.
- Quy mô nền kinh tế của định.
- Phát triển giáo
các quốc gia có sự chênh - Duy trì cơ cấu dục.
lệch lớn: có những quốc gia xã hội phong - Cải cách kinh tế,
có GDP khá cao (Braxin, kiến trong thời quốc hữu hóa một
Mê-hi-cô), có những quốc gian dài.

số ngành kinh tế,
gia có GDP rất nhỏ bé ) Ja- - Chưa xây dựng thực hiện công
mai-ca, Pa-ra-goay).
được đường lối nghiệp hóa.
- Tình trạng nợ nước ngoài phát triển kinh - Tăng cường mở
phổ biến, hầu hết chiếm tế- xã hội độc rộng buôn bán với
trên 50% GDP của các lập, tự chủ.
nước ngoài.
nước.

Tác dụng
- Nền kinh tế
được
từng
bước được cải
thiện:
+ Xuất khẩu
tăng nhanh.
+ Nhiều nước
khống
chế
được làm phát,
tỉ lệ tăng giá
tiêu
dùng
giảm.

HOẠT ĐỘNG 5: Kiểm tra đánh giá ngắn sau giờ học (5phút)
BÀI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ SAU GIỜ HỌC
Thời gian: 5 phút

Họ tên học sinh:………………………………………………Lớp:………………………
Khoanh tròn vào “Đúng” hoặc “Sai” đối với mỗi nhận định
Đặc điểm của châu Mĩ la tinh
Đúng/ Sai
Mĩ la tinh có nhiều tài nguyên khoáng sản, chủ yếu là quặng kim loại Đúng/ Sai
màu, kim loại quý và nhiên liệu
Tài nguyên đất, khí hậu không thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.
Đúng/ Sai
Thế lực thiên chúa giáo bảo thủ không có ảnh hưởng lớn trong xã hội các Đúng/ Sai
nước Mĩ la tinh
13


Ở hậu hết các nước Mĩ la tinh, dân cư còn nghèo đói, thu nhập giữa
người giàu và người nghèo có sự chênh lệch rất lớn.
Phần lớn các nước Mĩ la tinh có tổng nợ khá cao (chiếm trên 50% GDP
của các nước)
Hầu hết các nước Mĩ la tinh đều có tốc độ phát triển kinh tế ổn định
Quy mô nền kinh tế của các quốc gia có sự chênh lêch lớn
Tốc độ đô thị hóa của Mĩ la tinh phù hợp với tốc độ phát triển phát triển
kinh tế

Đúng/ Sai
Đúng/ Sai
Đúng/ Sai
Đúng/ Sai
Đúng/ Sai

2.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
2.4.1.Mục đích, nhiệm vụ và nguyên tắc thực nghiệm

a. Mục đích
Thực nghiệm sư phạm là một khâu quan trọng nhằm kiểm chứng tính khả thi của
đề tài và khả năng áp dụng vào thực tế một cánh có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng
dạy và học bộ môn Địa lí ở nhà trường phổ thông.
b. Nhiệm vụ của thực nghiệm
Trong phạm vi thời gian và khả năng tiến hành thực nghiệm, tôi tập trung giải
quyết những nhiệm vụ sau:
- Vận dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực theo định hướng phát triển năng
lực vào một bài học cụ thể: Tiết 2, bài 5: Một số vấn đề của Mĩ la tinh- Địa lí 11.
- Sau bài học, tiến hành kiểm tra ngắn 5 phút theo định hướng phát triển năng lực. Rút ra
kết luận và đánh giá tính khả thi của đề tài.
2.4.2. Tổ chức thực nghiệm
a. Chọn đối tượng thực nghiệm
Quá trình thực nghiệm của tôi được tiến hành tại trường THPT Nguyễn Xuân
Nguyên ở các lớp tôi đang tiến hành giảng dạy. Tôi đã chọn 4 lớp: 2 lớp đối chứng và 2
lớp thực nghiệm để dạy. Cả 4 lớp này đều được dạy cùng một bài: Tiết 2, bài 5: Một số
vấn đề của Mĩ la tinh- Địa lí 11.
Bảng 1: Các lớp và số học sinh tham gia thực nghiệm
Lớp thực nghiệm
Lớp đối chứng
Lớp
Số học sinh
Lớp
Số học sinh
11B3
47
11 B6
41
11 BTN
46

11 B1
42
- Các lớp thực nghiệm: Sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực kết hợp với việc
sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại (máy tính, bảng tương tác thông
minh)
- Các lớp đối chứng: Sử dụng chủ yếu các phương pháp dạy học truyền thống (thuyết
trình, đàm thoại gợi mở…) và dạy chỉ với phấn trắng, bảng đen.
b. Kết quả thực nghiệm
14


Sau khi dạy Bài 5: Một số vấn đề của Mĩ la tinh, tôi đã cho học sinh làm một bài
kiểm tra ngắn (thời gian 5 phút) ở cả lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. Kết quả như
sau:
Bảng 2: Điểm lớp thực nghiệm và đối chứng
Lớp
Thực
nghiệm
Đối
chứng

11B3
11 BTN
11 B6
11 B1

Sĩ số
47
46
41

42

0
0
0
0
0

1
0
0
0
0

2
0
0
0
0

3
0
0
0
0

4
0
0
0

0

Điểm
5
0
0
4
6

6
0
0
11
9

7
12
16
15
13

8
25
21
10
12

9
8
6

1
2

10
2
3
0
0

Bảng 3: Tổng hợp kết quả thực nghiệm
Xếp loại
Giỏi (9-10 điểm)
Khá (7-8 điểm)
Trung bình (5- 6 điểm)
Yếu (dưới 5 điểm)

Lớp thực nghiệm (B3 và BTN)
Tổng
19
74
0
0

%
20,4
79,6
0
0

Lớp đối chứng (B6 và

B1)
Tổng
%
3
3,6
50
60,2
30
36,2
0
0

c. Nhận xét kết quả thực nghiệm
Trước tiên tôi muốn nói về sự chuyển biến trong cách học tập của học sinh các em
tiếp nhận một sự trải nghiệm đầy thú vị trong chính lớp học của mình, các em học tập
sôi nổi hơn, thảo luận nhiều hơn, hăng hái phát biểu hơn và chú ý vào bài giảng, nhất là
những em học sinh không quan tâm nhiều đến bộ môn địa lí. Kết quả kiểm tra đã chứng
minh rằng, ở các lớp thực nghiệm 100% số học sinh đạt tỉ lệ điểm khá và giỏi cao hơn
nhiều so với tỉ lệ này ở các lớp đối chứng.
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Từ việc nghiên cứu những vấn đề cơ bản về lí luận và thực trạng hoạt động dạy
học theo định hướng phát triển năng lực, tôi rút ra một số kết luận cơ bản sau:
- Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực không có
nghĩa là chỉ sử dụng các phương pháp dạy học hiện đại, loại bỏ các phương pháp dạy
học truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu từ việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn
chế nhược điểm của chúng, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Điều đó đòi
hỏi người giáo viên phải có năng lực chuyên môn, năng động, sáng tạo trong việc vận
dụng linh hoạt các phương pháp dạy học một cách hiệu quả phù hợp với điều kiện dạy
học của nhà trường, của địa phương. Tuy nhiên, cho dù lựa chọn phương pháp dạy học

15


nào thì vẫn phải tạo điều kiện cho người học được khám phá, chủ động, sáng tạo trong
việc tìm kiếm kiến thức, giải quyết các vấn đề, gắn kiến thức với thực tiễn…Thay cho
học thiên về lí thuyết, học sinh phải được trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành
động, học qua “làm”, chỉ có như vậy kiến thức mới được khắc sâu và bền vững.
- Để đào tạo những con người năng động, thích nghi tôt với đời sống xã hội thì
việc kiểm tra, đánh giá không thể chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện kiến thức, lặp lại kĩ
năng đã học mà cần phải khuyến khích phát triển trí thông minh, óc sáng tạo trong việc
giải quyết các tình huống thực tiễn.
3.2. Kiến nghị
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động dạy và học theo định hướng phát
triển năng lực, tôi đề nghị:
- Sở Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo nhà trường tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để
giáo viên được tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn,
nghiệp vụ.
- Đầu tư trang bị tốt hơn về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại
tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
Với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp giáo dục nói
chung, tôi hi vọng sáng kiến này sẽ là tài liệu tham khảo giúp ích cho các thầy cô trong
quá trình dạy học. Tuy nhiên sáng kiến không tránh khỏi những thiếu sót, tôi mong nhận
được những ý kiến đóng góp để sáng kiến hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!

Tài liệu tham khảo
[1]. Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát
triển năng lực học sinh môn Địa lí cấp trung học phổ thông- Bộ Giáo dục và Đào tạo.
[2]. Sách giáo khoa Địa lí 11- Nhà xuất bản Giáo dục
[3]. Sách giáo viên 11- Nhà xuất bản Giáo dục (Lê Thông- Tổng chủ biên)

16


[4]. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Địa lí lớp 11 (Phạm Thị SenChủ biên)- Nhà xuất bản Giáo dục.
[5]. Dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Địa lí lớp 11 ( Lê Thông- Chủ biên).
[6]. Tham khảo các hình ảnh trên mạng Internet.
- Nguồn: />
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 30 tháng 5 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của tôi
viết, không sao chép nội dung của
người khác

Đỗ Thị Loan
17


18


PHỤ LỤC [6]
CÁC BẢN ĐỒ, LƯỢC ĐỒ, HÌNH ẢNH, BẢNG SỐ LIỆU ĐƯỢC CÁC NHÓM
CHUYÊN GIA SỬ DỤNG TRONG KHI TRÌNH BÀY
Nhóm 1: Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm giáo dục thiên nhiên Mĩ la tinh

1


Các hoạt động khai thác khoáng sản ở Mĩ la tinh

Khai thác dầu mỏ ở Vênêzuêla
Khai thác đồng và bạc ở Chi Lê

Khai thác vàng ở Côlômbia

Sản xuất ô tô, máy bay ở Ba-ra-xin

Các cảnh quan chính, động vật rừng xích đạo và nhiệt đới ẩm (rừng Amazôn)
Rừng nhiệt đới Amazon bao bọc toàn bộ lưu vực con sông Amazon ở Nam Mỹ
với diện tích khoảng 5 triệu km2.Theo ước tính của các nhà khoa học, mỗi năm rừng
Amazon có khả năng hấp thụ khoảng 66 tỷ tấn khí CO2. Do đó, rừng Amazon được ví
như chiếc máy điều hòa khổng lồ của khí hậu trái đất.

1


Chăn nuôi gia súc ở Mĩ la tinh

2


Một số nông sản nhiệt đới ở Mĩ La tinh

Nhóm 2: Nhóm chuyên gia đến từ trung tâm dân số và các vấn đề xã hội của Mĩ la
tinh
Sự tập trung dân cư đông đúc ở các thành phố

3