Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụng công nghệ thông tin, hình ảnh trực quan trong bài 11 tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh (1918 1939)

1. Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
Ngày nay trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển như vũ bão, xu thế
quốc tế hóa đang là xu thế chủ đạo trên thế giới, việc giáo dục Lịch sử càng
được quan tâm đẩy mạnh hơn nữa nhằm giữ vững bản sắc dân tộc, không hòa
tan vào thế giới..
Tuy nhiên có một thực trạng đáng buồn hiện nay là chất lượng giáo dục
nói chung, bộ môn lịch sử nói riêng ngày càng bị giảm sút. Trong giai đoạn xã
hội phát triển nhanh theo hướng hiện đại hóa, cơ chế thị trường đã làm xuất hiện
lối sống thực dụng, một bộ phận không nhỏ học sinh ở trường phổ thông không
còn coi trọng kiến thức lịch sử, dẫn đến việc học đối phó, học trước quên sau, có
thái độ hời hợt khi học lịch sử. Bộ môn Lịch sử mất dần vị trí, trở thành môn
học phụ. Vì vậy việc gây hứng thú học tập môn Lịch sử cho học sinh là một
trong những biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn Lịch sử
một cách có hiệu quả.
Trong quá trình dạy Lịch sử giáo viên là người đóng vai trò chủ đạo bởi
giáo viên là người chủ động về nội dung kiến thức giảng dạy và lựa chọn
phương pháp truyền đạt, tổ chức hoạt động của học sinh trong giờ học, điều
khiển giờ học một cách linh hoạt, sinh động. Muốn quá trình dạy học đạt kết quả
cao giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lý của học sinh diễn ra trong quá trình
nhận thức để có những tác động phù hợp về mặt sư phạm nhằm kích thích hoạt
động tư duy độc lập của học sinh, tạo ra hứng thú học tập, say mê môn học, kích
thích hoạt động học tập độc lập, sáng tạo của học sinh.
Trong những năm gần đây, dạy và học Lịch sử đang thu hút sự quan tâm
chú ý của toàn xã hội, đặc biệt khi Bộ giáo dục và Đào tạo có chủ trương tích
hợp môn Lịch sử với môn Giáo dục công dân và Giáo dục quốc phòng- an ninh
thành một môn học Công dân với Tổ Quốc thì dư luận xã hội phản đối và Quốc
hội đã phải lên tiếng về vai trò của việc dạy và học môn Lịch sử trong tình hình
hiện nay. Trước sự quan tâm ấy, chúng tôi- những giáo viên dạy bộ môn Lịch sử
luôn luôn trăn trở về việc dạy của mình: Làm sao để nâng cao chất lượng dạyhọc lịch sử, làm sao để học sinh yêu thích môn Lịch sử và học môn Lịch sử ngày
càng có hiệu quả hơn.

Phương pháp dạy học theo mô hình, sơ đồ, sử dụng công nghệ thông tin
thuộc nhóm phương pháp dạy học trực quan. Sử dụng phương pháp này phối hợp
với phương pháp thuyết trình hoặc vấn đáp sẽ giúp học sinh hiểu sâu sắc và vận
dụng tri thức một cách có hiệu quả.
Sử dụng hình ảnh trực quan sinh động là hướng đổi mới phương pháp
giảng dạy và học tập phù hợp tính đặc thù đối với môn học và phù hợp đối
tượng học sinh hiện nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Những kiến thức lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc từ cổ chí kim đều có tác
động không chỉ đến trí tuệ mà cả trái tim học sinh. Những con người thực, việc
thực trong quá khứ sẽ khơi dậy trong học sinh những tư tưởng, tình cảm đúng
đắn, mà những tư tưởng, tình cảm này là hành trang tối cần thiết cho thế hệ trẻ
trong điều kiện mở cửa, hội nhập với thế giới. Song muốn phát huy tốt chức
1


năng, nhiệm vụ của bộ môn Lịch sử trong việc giáo dục học sinh cần phải nâng
cao hiệu quả bài học. Muốn nâng cao hiệu quả bài học người thầy phải biết nêu
ra một số vấn đề có tính hấp dẫn trong nội dung học tập và khêu gợi hứng thú
học tập của học sinh, khiến họ khát khao muốn biết, kích thích tính tích cực học
tập của các em.
Thực tiễn hiện nay đã đặt ra vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng tích cực, lấy người học làm trung tâm. Học sinh phải chủ động tham gia
vào quá trình lĩnh hội kiến thức mới. Kết quả dạy học sẽ cao hơn nữa nếu giáo
viên cho phép học sinh tiếp cận tài liệu, hình ảnh, kiến thức qua công nghệ
thông tin. Ngược lại, việc học tập sẽ gặp khó khăn khi giáo viên chỉ đơn thuần
thuyết trình chứ không kết hợp giảng dạy với tài liệu, mô hình, biểu đồ hoặc
tranh ảnh.
Vì vậy, tôi xin trình bày một số vấn đề về: “Gây hứng thú học tập và
rèn luyện kĩ năng tư duy cho học sinh qua sử dụng công nghệ thông tin,

hình ảnh trực quan dạy học trong bài 11: Tình hình các nước tư bản giữa
hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939.( Lịch sử 11)”.
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo
viên có một giờ dạy học có hiệu quả tốt hơn, học sinh lĩnh hội kiến thức tự giác,
chủ động, ngày càng yêu thích môn học.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh khối lớp 11 trường THPT Vĩnh Lộc năm học 2016- 2017.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, sơ đồ phục vụ bài giảng
- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu, điều tra, khảo sát thực tế
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1. Cơ sở lí luận.
“Lịch sử như một câu chuyện dài với nhiều sự kiện, nhiều chương, hồi
được liên kết logic với nhau theo trật tự thời gian và luôn có mối quan hệ nhân
quả. Lịch sử đem lại cho chúng ta những suy ngẫm rất quý giá về cuộc sống.
Nếu hiểu được điều ấy và biết học Sử một cách có phương pháp, các em học
sinh sẽ không còn thấy đây là một môn học khô khan nữa”(TS. Nguyễn Quang
Liệu - giảng viên Khoa Lịch sử, Trường ĐHKHXH&NV). Vì vậy, việc học tập
lịch sử cũng như học tập bất cứ bộ môn nào ở nhà trường, nhất là ở nhà trường
THPT nhằm cung cấp kiến thức khoa học, hình thành thế giới quan khoa học,
phẩm chất đạo đức, chính trị cho học sinh. Dạy Lịch sử tốt sẽ giúp các em say
mê với dân tộc, say mê và tự hào về những giá trị truyền thống của dân tộc.
Điều quan trọng nhất trong nhất trong việc đổi mới phương pháp dạy học
là thầy dạy thế nào để học sinh động não, làm thay đổi chất lượng hoạt động trí
tuệ của học sinh, phát triển trí thông minh, sáng tạo của các em. Hiện nay trong
quá trình dạy học trên lớp, hoạt động trí tuệ chủ yếu của học sinh là ghi nhớ và
tái hiện. Ở nhà, học sinh tự học dưới dạng học bài và làm bài,... nhưng về căn
bản đã được hướng dẫn ở trên lớp nên hoạt động trí tuệ của học sinh vẫn nặng
về rèn luyện trí nhớ và khả năng tái hiện. Như vậy, rèn luyện năng lực tư duy,
khả năng tưởng tượng, sáng tạo phát triển trí tuệ, trí thông minh của học sinh nói

2


chung được xem là nhiệm vụ chủ yếu, quan trọng nhất của quá trình dạy học
hiện đại.
Trong dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng có nhiều đồ dùng
trực quan với các cách sử dụng khác nhau, nhưng đều có tác dụng nâng cao hiệu
quả bài học. Sử dụng công nghệ thông tin, các hình ảnh, sơ đồ kiến thức trong
dạy học Lịch sử là một phương pháp trực quan nhằm cụ thể hóa nội dung sự
kiện bằng những hình học đơn giản, diễn tả tổ chức một cơ cấu xã hội, một chế
độ chính trị, một vấn đề lịch sử, mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử… giúp cho
học sinh ghi nhớ và hiểu bài nhanh chóng, lâu bền hơn, góp phần làm cho bài
giảng một cách nhẹ nhàng và hiệu quả.
2.2. Thực trạng của vấn đề.
Qua quá trình giảng dạy của bản thân và dự giờ đồng nghiệp ở trường phổ
thông nơi tôi công tác, tôi nhận thấy các giáo viên đã ý thức được việc nâng cao
hứng thú học tập lịch sử cho học sinh. Tuy nhiên ở vấn đề này giáo viên cũng
còn gặp một số khó khăn: tranh ảnh, lược đồ trong thư viện chưa đầy đủ, phòng
máy chiếu ít,...
Về phía học sinh: Đa số học sinh rất ngại học lịch sử vì quá dài, khó nhớ
các sự kiện và nhàm chán khô khan. Mặt khác trong sự phát triển của xã hội, đa
số học sinh coi lịch sử là môn học phụ, các em còn để dành thời gian cho các
môn học chính, các môn dự thi vào đại học, cao đẳng. Học sinh có học cũng
mang tính chất đối phó với các bài kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kỳ
nên chất lượng không cao.
Việc tạo hứng thú cho học sinh giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp
trong giảng dạy như: sử dụng tranh ảnh, lược đồ, công nghệ thông tin, kiến thức
về văn học, địa lý,... đòi hỏi giáo viên phải có thời gian chuẩn bị kỹ càng giáo án
trước khi lên lớp.
Từ thực trạng trên, bản thân tôi là một giáo viên dạy Lịch sử đã luôn cố

gắng tìm tòi, nghiên cứu và thử nghiệm để đổi mới phương pháp dạy học nâng
cao chất lượng giảng dạy. Tôi nhận thấy, việc nâng cao hứng thú học tập môn
lịch sử cho học sinh là rất cần thiết, điều này có tác dụng không nhỏ đến quá
trình tiếp thu tri thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cũng như phát triển
tư duy cho học sinh.
Đã có quan niệm sai lầm cho rằng học Lịch sử chỉ cần học thuộc lòng
sách giáo khoa, ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng lịch sử là đạt, không cần phải tư
duy, động não, không có bài tập thực hành,... Ngoài ra, do quan niệm sai lệch về
vị trí, chức năng của môn Lịch sử trong đời sống xã hội. Một số học sinh và phụ
huynh có thái độ xem thường bộ môn lịch sử, coi đó là" môn phụ", môn học
thuộc lòng, không cần đầu tư công sưc nhiều dẫn đến hậu quả học sinh không
nắm được những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là
hiện tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường. Đây là một trong những
nguyên nhân làm suy giảm chất lượng môn học.
Mặt khác, một phần không nhỏ dẫn đến học sinh không ham thích học tập
bộ môn Lịch sử là do chúng ta còn thiếu nhiều kinh nghiệm trong dạy học lịch
sử, chưa hệ thống được kiến thức để dễ nhớ, dễ hiểu bằng cách sử dụng sơ đồ
trong dạy học lịch sử có kết hợp với hình ảnh trực quan sinh động.
3


Tình trạng phổ biến hiện nay ở các trường phổ thông là đa số học sinh học
bài còn rất thụ động, học bài theo kiểu học thuộc lòng, học vẹt, quên kiến thức
rất nhanh chóng, không đọng lại được gì. Nhiều học sinh nhớ kiến thức một
cách mơ hồ, đọc thuộc một vấn đề nào đó từ đầu đến cuối, nhưng yêu cầu trình
bày một đoạn nhỏ trong vấn đề đó thì tỏ ra lúng túng vì các em quen học vẹt,
đọc liền mạch, mà không nhớ được bao quát của vấn đề. Vì vậy, việc giúp các
em nhớ được kiến thức nhanh và lâu là một việc làm quan trọng.
Trong điều kiện hiện nay, việc giảng dạy và học tập bộ môn lịch sử vẫn
còn nhiều bất cập như: Chương trình sách giáo khoa khá nặng nề, quá tải về kết

cấu các nội dung, về thời lượng của chương trình. Chương trình còn nặng về lí
thuyết, trong mỗi bài dạy lại có quá nhiều sự kiện làm cho học sinh ít hứng thú
học Lịch sử vì khó nhớ, khó thuộc.
Qua nhiều năm giảng dạy Lịch sử, bản thân tôi luôn trăn trở để tìm ra
những phương pháp giúp học sinh hứng thú học tập bộ môn và đạt kết quả cao
hơn. Một trong những phương pháp có hiệu quả tôi đã thực hiện gây hứng thú
học tập cho học sinh là sử dụng công nghệ thông tin kết hợp với các hình ảnh
trực quan sinh động. Trên cơ sở đó, bản thân tôi đã lựa chọn đề tài nhỏ về đổi
mới phương pháp dạy học: “Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy
cho học sinh qua sử dụngcông nghệ thông tin, hình ảnh trực quan trong bài
11: Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939
( Lịch sử lớp 11).
2.3. Giải pháp và tổ chức thực hiện.
Đề tài “Gây hứng thú học tập và rèn luyện kĩ năng tư duy cho học
sinh qua sử dụng công nghệ thông tin, hình ảnh trực quan trong bài 11:
Tình hình các nước tư bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918- 1939
(Lịch sử lớp 11).
được tôi thể hiện như sau:
Các hoạt động của GV- HS
Nội dung chính
1. Thiết lập trật tự thế giới mới theo
hệ thống Vécxai- Oasinhtơn.
- GV gợi cho HS nhớ lại kiến thức đã
học về cuộc chiến tranh thế giới thứ
nhất( 1914- 1918) đặc biệt là kết cục của
chiến tranh.
* GV trình chiếu cho học sinh quan sát
các hình ảnh và giao nhiệm vụ: Yêu cầu
HS nhận xét từng hình ảnh.

a. Hoàn cảnh:
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc,
các nước tư bản đã tổ chức Hội nghị
4


hòa bình ở Vécxai( 1919- 1920) và
Oa-sinh-tơn( 1921- 1922) để ký kết
các hòa ước và hiệp ước phân chia
quyền lợi.

- HS: số lượng người tham dự hội nghị
đông( gồm đại diện cả nước thắng trận
và bại trận), lộn xộn. Trên khuôn mặt
của mỗi người thể hiện tâm trạng khác
nhau của sự háo hức, chờ đợi vào các
quyết định của Hội nghị liên quan đến
nước mình.
- GV cung cấp thêm: Ngày 18/01/1919
các nước thắng trận tổ chức Hội nghị
hòa bình tại Vecxai với sự tham gia của
27 nước( kể cả nước thắng trận và nước
bại trận). Mỹ, Anh, Pháp, Italia, Nhật
Bản là 5 nước chủ trì hội nghị song
quyền quyết định thực sự nằm trong tay
của 3 nước Mỹ, Anh, Pháp.

5

b. Mục đích:
Phân chia quyền lợi và lập lại trật tự
thế giới mới trên cơ sở quyền lợi của
các nước thắng trận.

- Tại sao sau hội nghị ở Vécxai( 19191920), các nước lại phải tổ chức thêm
một hội nghị nữa ở Oa-sinhtơn( 1921- 1922)? Nhận xét sự khác
nhau giữa hai hội nghị?
- HS thảo luận, phát biểu ý kiến.
- GV kết luận: Hệ thống Vecxai được
hình thành song tham vọng lãnh đạo thế
giới của Mỹ vẫn chưa được thực hiện,
mâu thuẫn Anh- Mỹ, Mỹ- Nhật trở nên
gay gắt. Năm 1921 Mỹ ký hòa ước riêng
với Đức đồng thời đưa" sáng kiến"
triệu tập hội nghị quốc tế tại Oa-sinhtơn.
Ngày 21/1/ 1921 HN Oa-sinh-tơn khai
mạc với sự tham gia của 9 nước: Mỹ,
Anh, Pháp, Italia, Nhật, Bỉ, Hà Lan,
Trung Quốc, Đức. Lãnh đạo hội nghị là
4 nước Mỹ, Anh, Pháp, Nhật song trên
thực tế Mỹ mới có quyền quyết định tại
hội nghị.
c. Nội dung:
- Xác lập quyền lợi của các nước đế
quốc thắng trận.
- Áp đặt, nô dịch các nước đế quốc
bại trận, các dân tộc thuộc địa và phụ
thuộc.

6


- Sau chiến tranh thế giới thứ nhất
các nước tư bản tổ chức Hội nghị hòa
bình ở Vécxai- Oasinhtơn nhằm mục
đích gì?
* GV cho HS quan sát hình ảnh: Hội
nghị Vécxai đưa nước Đức lên máy
chém.
- Hình ảnh trên giúp chúng ta nhận
thấy điều gì? Từ đó hãy rút ra nội
dung
của
hội
nghị
VécxaiOasinhtơn?

7


8