bài ancol

ANCOL: ĐỊNH NGHĨA, PHÂN LOẠI, ĐỒNG PHÂN
VÀ DANH PHÁP
Ngày 25-03-2008
BÀI GIẢNG


I. Định nghĩa và phân loại
1. Định nghĩa
Cho một số công thức của ancol như sau:
Hãy cho biết phân tử
các hợp chất hữu cơ
trên có đặc điểm gì
giống nhau?
OH
CH
3
-CH
2
-OH; CH
3
-CH-CH
3
; CH
2
=HC-CH
2
-OH; -CH
2
-OH
+ Đều có nhóm -OH (nhóm hiđroxyl)

+ Nhóm -OH đều liên kết với nguyên tử cacbon no
Ancol là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm -OH liên
kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.
2. Phân loại:
a. Phân loại theo cấu tạo gốc hiđrocacbon
Bậc của cacbon là
gì?
Bậc của ancol là bậc của nguyên tử cacbon liên kết với nhóm -OH.
Hãy xác định bậc của nguyên tử cacbon liên kết trực tiếp với nhóm -OH
trong các phân tử sau:
CH
3
-CH
2
-OH; CH
3
-CH-CH
3
; CH
3
-C-CH
3

OH OH
CH
3
* Bậc của ancol
I. Định nghĩa và
phân loại
1. Định nghĩa

2. Phân loại:
a. Phân loại theo cấu
tạo gốc hiđrocacbon
I II III
+ Ancol bËc 1: R
1
-CH
2
-OH
+ Ancol bËc 2: CH-OH
R
1
R
2
+ Ancol bËc 3: C-OH
R
1
R
2
R
3
Chú ý: Về hình thức thì bậc của ancol biến đổi từ 0 đến III, nhưng về thực
chất thì người ta chỉ chia ancol thành 3 bậc.
ancol bậc I
ancol bậc II
ancol bậc III

I. Định nghĩa và
phân loại
1. Định nghĩa

2. Phân loại:
a. Phân loại theo cấu
tạo gốc hiđrocacbon
+ Ancol no: Phân tử có nhóm -OH liên kết với gốc hiđrocacbon no
VÝ dô: CH
3
-CH
2
-OH; CH
3
- CH-CH
3
; CH
2
-CH-CH
2

OH
OH OH OH
+ Ancol không no: Phân tử có nhóm -OH liên kết với nguyên tử
cacbon no của gốc hiđrocacbon không no.
VÝ dô: CH
2
=CH-CH
2
-OH; CH
2
=C-CH
2
-OH

CH
3
Lưu ý: Ở điều kiện thường những hợp chất mà nhóm -OH liên
kết trực tiếp với nguyên tử cacbon chưa no thì không bền và có
sự chuyển vị để tạo thành các hợp chất khác bền hơn.
CH
2
=CH-OH CH
3
-CH=O
ChuyÓn vÞ
VÝ dô:
+ Ancol thơm: Nhóm -OH liên kết với nguyên tử cacbon no của gốc
hiđrocacbon thơm.
VÝ dô:
-CH
2
-OH
* Phân loại theo đặc điểm gốc hiđrocacbon.

b. Phân loại theo số lượng nhóm -OH
Dựa vào bảng 8.2 trong
sách giáo khoa hãy cho
biết nếu phân loại theo số
lượng nhóm -OH thì ancol
gồm những loại nào?
+ Ancol đơn chức (monoancol) là những ancol trong phân tử
chỉ có một nhóm -OH.
VÝ dô:
CH

3
-OH; CH
3
-CH
2
-OH; CH
2
=CH-CH
2
-OH
+ Ancol đa chức (poliancol) là những ancol trong phân tử có 2 hay
nhiều nhóm -OH.
VÝ dô:
CH
2
-CH
2
; CH
2
-CH-CH
3

OH OH
OH
OH
Chú ý: Các ancol đa chức có từ 2 nhóm -OH trở lên cùng liên kết với một
nguyên tử cacbon thì không bền, chúng tự tách đi một phân tử nước từ 2
trong số các nhóm -OH đó thành dạng bền.
OH
VÝ dô:

CH
2
H-CH=O + H
2
O
OH
kh«ng bÒn bÒn
Trong thực tế việc phân loại ancol thường được kết hợp các cách phân loại
trên:
I. Định nghĩa và
phân loại
1. Định nghĩa
2. Phân loại:
a. Phân loại theo cấu
tạo gốc hiđrocacbon
b. Phân loại theo số lượng
nhóm -OH
- Ancol no, đơn chức, mạch hở:
CH
3
OH; C
2
H
5
OH; C
3
H
7
OH.....(dãy đồng đẳng của ancol etylic)
CTTQ: C

n
H
2n+1
OH (n nguyên dương).
- Ancol no, đa chức, mạch hở: C
n
H
2n+2-a
(OH)
a
(a,n đều nguyên dương; a≤n)

Bài tập 1: Cho các công thức cấu tạo của ancol như sau:
(A) CH
3
CH(OH)CH
2
CH
3
(B) (CH
3
)
3
COH
(C) CH
2
=C(CH
3
)CH
2

OH
(D) CH
3
(C
2
H
5
)(OH)CCH
2
CH(OH)CH
3

1, Hãy cho biết bậc của mỗi ancol trên?
2, Mỗi chất trên thuộc loại ancol gì (đơn chức, đa chức, no, không no, thơm)?
II
III
I
II
III
ancol no,đơn chức, mạch hở
ancol no,đơn chức, mạch hở
ancol không no,đơn chức, mạch hở
ancol no,đa chức, mạch hở

I. Định nghĩa và
phân loại
1. Định nghĩa
2. Phân loại:
a. Phân loại theo cấu
tạo gốc hiđrocacbon

b. Phân loại theo số lượng
nhóm -OH
II. Đồng phân
II. Đồng phân
Công thức cấu tạo các đồng phân của C
2
H
6
O là:
CH
3
-CH
2
-OH và CH
3
-O-CH
3

( ancol) (ete)
Công thức cấu tạo các đồng phân của C
3
H
8
O là:
CH
3
-CH
2
-CH
2

-OH; (CH
3
)
2
CH-OH và CH
3
-O-CH
2
-CH
3

( ancol) (ete)
Vậy: các hợp chất có công thức chung C
n
H
2n+2
O có các loại đồng phân
sau:
- Đồng phân ancol no, đơn chức CnH2n+1OH:
+ Đồng phân về vị trí nhóm -OH.
+ Đồng phân về mạch cacbon (mạch hở, mạch nhánh).
- Đồng phân ete no, đơn chức: R-O-R’ (với R và R’ là các gốc ankyl)
III. Danh pháp
III. Danh pháp
Đp mạch cacbon
Đp vị trí nhóm chức
Đp nhóm chức
1. Tên thông thường:
Ancol + tên gốc hidrocacbon +ic
1. Tên thông thường:

Ancol + tên gốc
hidrocacbon +ic