ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ TRÍ ĐAU TRONG CHĂM SÓC GIẢM NHẸ

ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ TRÍ ĐAU
TRONG CHĂM SÓC GIẢM NHẸ

ThS.BS CKII. QUÁCH THANH KHÁNH
BV.UNG BƯỚU TP.HCM

1


MỤC TIÊU
•

Hiểu về Chăm Sóc Giảm Nhẹ.

•

Ứng dụng các nguyên tắc đánh giá và kiểm soát đau .

•

Sử dụng một số thuốc giảm đau thường dùng trong CSGN.

2


ĐỊNH NGHĨA CSGN
Bộ Y tế Việt Nam: "Chăm sóc giảm nhẹ cho bệnh nhân ung thư và AIDS là
sự kết hợp nhiều biện pháp để làm giảm sự chịu đựng và cải thiện chất
lượng cuộc sống của người bệnh thông qua phòng ngừa, phát hiện sớm
và điều trị đau và những vấn đề tâm lý và thực thể khác, và cung cấp sự tư
vấn và hỗ trợ nhằm giải quyết những vấn đề xã hội và tâm linh mà bệnh

nhân và gia đình đang phải gánh chịu."

3


KHI NÀO CẦN CSGN?

Điều trị
đặc hiệu

CSGN
Giảm đau, hỗ trợ
tâm lý

Chẩn
đoán

Chết

Hỗ trợ khi mất
người thân

Adapted from World Health Organization.
Cancer Pain Relief and Palliative Care. Geneva:
WHO, 1990.

4


TẠI SAO CẦN CSGN?

• Con người ai cũng phải chịu đau đớn và cái chết
• Phần lớn bệnh nhân mắc các bệnh đe dọa tính mạng
(HIV/AIDS, ung thư) thường phải chịu đựng nhiều đau đớn
• Nhiệm vụ cơ bản của y học không chỉ là điều trị khỏi bệnh
mà là làm dịu đi nỗi đau đớn của con người
• CSGN giúp điều chỉnh khi y học quá tập trung vào các
bệnh cụ thể, cơ quan cụ thể hay những phân tử cụ thể


CSGN BAO GỒM GÌ?
• Giảm đau và giảm các triệu chứng gây khó chịu
Đánh giá cẩn thận, bao gồm chẩn đoán phân biệt
Điều trị tích cực

• Hỗ trợ tâm lý xã hội cho bệnh nhân và người nhà
Giúp người bệnh sống càng tích cực càng tốt
Giúp ngườI bệnh luôn tuân thủ các điều trị đặc hiệu
Giúp người bệnh sắp chết chuẩn bị cho cái chết
Giúp gia đình đương đầu với tình trạng bệnh tật và cái
chết của người thân


CSGN BAO GỒM GÌ?
• Ngăn ngừa các can thiệp y học không mong muốn
hoặc không thích hợp
Các điều trị kéo dài cuộc sống

• Dự đoán và chuẩn bị trước các vấn đề tương lai
• Nhân viên y tế tự chăm sóc bản thân
Chủ yếu để tránh sự “mệt mỏi/căng thẳng do quá trình chăm

sóc”


CSGN THỰC HIỆN Ở ĐÂU?
• Nhà bệnh nhân
– Gia đình (được đào tạo)
– Y tá, nhân viên y tế địa phương, người hỗ trợ đồng
đẳng, tình nguyện viên đến thăm
• Trạm y tế địa phương/Phòng khám ngoạI trú HIV
– Đánh giá bệnh nhân và kê đơn
– Hướng dẫn và hỗ trợ tâm lý xã hộI cho gia đình
– Bệnh nhân đang điều trị morphine: ghi nhận xem
bệnh nhân còn sống hay không
• Bệnh viện
– Khi triệu chứng nặng
– Vô gia cư
• Trung tâm 09/ Các nhà tế bần cho BN HIV/AIDS


SO SÁNH HAI NỀN Y HỌC
Y Học Điều Trị Triệt để
• Mục tiêu hàng đầu: trị khỏi
bệnh
• Xem căn bệnh là tâm điểm
• Dấu chứng khách quan >
chủ quan
• Bất thường về bình thường

Y Học Giảm Nhẹ
• Mục tiêu hàng đầu: giảm nhẹ

đau khổ
• Xem bệnh nhân là tâm điểm
• Triệu chứng chủ quan ≥ khách
quan
• Không phải lúc nào cũng điều
chỉnh bất thường về bình thường
(khó chịu → dễ chịu)

• Làm việc theo nhóm
• Làm việc theo trục dọc
• Chủ ý kéo dài thời gian sống • Chủ ý nâng cao chất lượng sống
• Giúp BN chết 1 cách tự nhiên
• BN tử vong là thất bại
theo diễn tiến của căn bệnh
9


THẾ GIỚI QUAN NGƯỜI KHỎE MẠNH
Nghề nghiệp tiền bạc thuế

CÔNG VIỆC

Nhà cửa

Tình trạng thăng tiến

Gia đình

Xe máy
10

Sở
thích

Sức khỏe

Tâm linh
K.Auret 2003


THẾ GIỚI QUAN NGƯỜI BỆNH
Công việc

Sức khỏe

Gia
đình
Tâm linh

11

K.Auret 2003


THẾ GIỚI QUAN NGƯỜI BỆNH CUỐI ĐỜI
Công việc, nhà cửa, xe đạp, tài chính

Gia đình

Tâm linh

Vấn đề về sức khỏe
12

K.Auret 2003


QUAN ĐIỂM NVYT VỀ NGƯỜI BỆNH

Lao

X-quang

Vấn đề về
sức khỏe
ARV
13

Nhịp thở
Táo bón

Chính sách
chi tiêu

Gia
đình

MAC
Tinh thần

K.Auret 2003

morphine

Kh ô n
g
bệnh làm cho
ngườ
tỉ n h l
i
ại

Mất nước Tình trạng da

Vấn đề liên
quan đến luật
pháp và đạo
đức


ĐÁNH GIÁ CSGN TOÀN DIỆN
•

Mục tiêu điều trị được xác định dựa vào:

– Các nguyện vọng/mong muốn của BN
– Giai đoạn của bệnh
•

Tất các các can thiệp hay điều trị đều phải được cân nhắc kỹ dựa vào:

– lợi ích
– rủi ro
– gánh nặng

14


CAN THIỆP ĐIỀU TRỊ DỰA VÀO
THỰC THỂ
XÃ HỘI

GIAI ĐOẠN BỆNH

TÂM LÍ/TÌNH CẢM
LỢI ÍCH

GÁNH NẶNG

TÂM LINH

NGUY CƠ

15


LỒNG GHÉP CSGN
Thách thức
- Hiểu biết về các lợi ích
- Nguồn lực hạn chế

- Phát triển nhân tố mới
- Tốn kém cho cá nhân
- Tốn kém cho hệ thống

y tế???

16

Lợi ích
-

BN hài lòng
NVYT hài lòng
Cải thiện tiên lượng
Điều trị nhẹ tiền

- Tiết kiệm chi phí chung


CSGN THÀNH CÔNG
Kiểm soát tốt đau và các triệu chứng khác
Có quyết định điều trị rõ ràng
Cảm thấy đã hoàn tất các công việc trong cuộc đời
Sẵn sàng cho các chết (nếu đang đến gần)
Duy trì được các mối quan hệ với người chung quanh
Bảo toàn được nhân phẩm của một con người
Steinhauser Arch Int Med 2000
17

TÓM LẠI
•

CSGN: là chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân và gia đình người bệnh

•

Mục đích: giảm nhẹ sự đau khổ

•

“ Không bệnh nhân nào phải sống trong đau đớn và không bệnh
nhân nào phải mất trong nỗi cô đơn”

18


19


ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ TRÍ ĐAU
TRONG CHĂM SÓC GIẢM NHẸ
ThS.BS CKII. QUÁCH THANH KHÁNH
BV.UNG BƯỚU TP.HCM

20


PHÂN LOẠI ĐAU
•

Đau do cảm thụ

Gây ra do kích thích các cảm thụ đau còn nguyên vẹn
(các dây thần kinh cảm giác điều hoà đau)
•

Đau do bệnh lý thần kinh

Gây ra do sự tổn thương các dây thần kinh

21


ĐAU CẢM THỤ
• Tổn thương mô rõ ràng
• Đau buốt, đau nhức, đau nhói
• Hai loại đau cảm thụ:
Đau thực thể: da, mô mềm, cơ, hoặc xương

• Dễ mô tả và định vị
Đau tạng: các tạng đặc và tạng rỗng

• Khó mô tả và định vị

22


ĐAU THẦN KINH
•

Nhiều loại tổn thương thần kinh:

Chèn ép, cắt ngang, độc tố, sự thâm nhiễm, thiếu máu
cục bộ, tổn thương chuyển hoá
•

Được mô tả như đau có cảm giác bỏng rát, như kim châm, nhức nhối,
như dao đâm, như điện giật

23


NGUYÊN TẮC ĐÁNH GIÁ ĐAU
• Đánh giá:
Trình tự thời gian
Vị trí
Mức độ
Đặc điểm
Các yếu tố điều hòa
Những điều trị trước đây

• Chẩn đoán phân biệt loại đau
• Kiểm soát đau
Dùng thuốc
Không dùng thuốc

24

THANG
ĐiỂM
ĐÁNH
GIÁ
ĐAU

25