phân biệt từ láy và từ ghép

Phân bi ệt t ừ ghép và t ừ láy v ốn r ất ph ứ
c t ạp. B ở
i v ậy Ti ếng Vi ệt có
s ự chuy ển hoá t ừ t ừ ghép sang t ừ láy âm. L ại không ít tr ườ
ng h ợ
p
phân tích r ạch ròi gi ữ
a là ghép hay láy đành x ếp chúng vào đơ
n vị
trung gian. Tuy nhiên c ũng có m ột s ố cách nh ận di ện, phân bi ệt t ừ
láy, t ừ ghép.

Cách 1 : Láy âm là phương thức cấu tạo riêng của từ Tiếng
Việt, Từ Hán Việt nói chung không có dạng láy âm( trừ
trường hợp yếu tố gốc Hán đã được Việt hoá hoàn toàn ) .
Cho nên, nếu biết chắc chắn một từ hai âm tiết là từ Hán Việt
thì xác định nó là từ ghép nghĩa chứ không phải là từ láy âm,
dù bề ngoài có dạng láy âm ngẫu nhiên. Ví dụ: cập kê, lãng
đãng, tư lự, tử tế….. Dĩ nhiên muốn áp dụng cách này cần
không ngừng bổ xung kiến thức về từ ngữ gốc Hán
Cách 2: Ranh giới để phân biệt một từ thuần Việt và một từ
láy đôi thuần Việt là : Ở từ ghép hai âm tiết, cả hai tiếng đều
có nghĩa. Ví dụ: che chắn, trai trẻ, máu mủ…… Còn từ láy đôi
thì chỉ một tiếng gốc là có nghĩa, còn tiếng kia là tiếng láy
lại, không có nghĩa hoặc mất nghĩa, có trường hợp cả hai
tiếng đều vô nghĩa.
Có thể phân biệt bằng cách tách riêng từng tiếng , nếu mỗi
tiếng khi đứng độc lập đều có nghĩa thì đó là từ ghép song
song ( hoặc đẳng lập). Ví dụ : đau đớn, khao khát, lãi lời, đau
đớn, ngây ngất……nếu chỉ một tiếng có nghĩa thì đó là láy
âm. Ví dụ: lạnh lùng, làm lụng, phập phồng, lảm nhảm……chỉ

có tiếng lạnh, làm, phồng, nhảm …là tiếng gốc có nghĩa .


Cách 3: Đảo trật tự các tiếng trong từ hai âm tiết nghi vấn.
Nếu đảo được thì đó là từ ghép nghiã ( Vì láy âm nói chung –
không đảo được).Ví dụ : đoạ đày/ đày đoạ, gìn giữ/ giữ gìn,
mờ mịt/ mịt mờ, ngơ ngẩn/ ngẩn ngơ, thẫn thờ/ thờ thẫn,…..
đều có thể đảo trật tự các tiếng trong từ nên là các từ ghép
nghĩa. Các từ : lạnh lùng, tần ngần, ngỡ ngàng, rõ ràng,
thấm thoắt , thập thò….là các từ láy âm.
Cách này có mặt hạn chế là do quy luật ngữ âm hoặc do
người dùng muốn tạo sự mới mẻ nên một số từ láy âm đích
thực cũng đảo được trật tự . Ví dụ : nhớ nhung/ nhung nhớ,
da dết/ diết da, nhố nhăng/ nhăng nhố….nên có thể gây ra
nhầm lẫn.

Cách 4 : Gặp một số từ phức trong đó có một tiếng nào đó
không rõ nghĩa , nếu thấy xuất hiện trong một số tù phức có
tiếng gốc khác nhau thì thường từ phức đó là từ ghép nghĩa.
Ví dụ : thành tố rỡ trong các từ: rạng rỡ, mừng rỡ, rực rỡ.