thuong vo

Tiết 9 : THƯƠNG VỢ ( TRẦN TẾ XƯƠNG)
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC :
- Cảm nhận được hình ảnh bà Tú : vất vả, đảm đang, thương u và lặng lẽ hi sinh vì chồng con.
- Thấy được tình cảm thương u ,q trọng của TTX dành cho người vợ. Qua những lời tự trào,
thấy được vẻ đẹp nhân cáchvà tâm sự của nhà thơ.
- Nắm được những thành cơng về NT của bài thơ : từ ngữ giản dị, giàu sức biểu cảm, vận dụng hình
ảnh, ngơn ngữ VHDG, sự kết hợp giữa giọng điệu trữ tình và tự trào.
B-NỘI DUNG LÊN LỚP
I-ỔN ĐỊNH, KIỂM TRA
- Kiểm tra bài cũ:
- Kiểm tra vở soạn của 3 HS
II- BÀI MỚI
Hoạt động của thầy và trò Nội dung
* Hướng dẫn HS tìm hiểu phần tiểu dẫn
- HS nêu và gạch dưới các ý chính trong sgk
- GV có thể nói thêm một số nét về cuộc đời và
thơ TTX ?
-Tú Xương sống vào một giai đoạn XH ntn?
- Sèng vµo giai ®o¹n giao thêi"T©y Tµu lè l¨ng"
®¹o ®øc x· héi suy ®åi nghiªm träng cđa x· héi
thùc d©n phong kiÕn víi nh÷ng ®iỊu ngang tai
tr¸i m¾t ®· ®ỵc Tó X¬ng ®a vµo th¬. Mçi bµi th¬
trµo phóng cđa «ng lµ mét tiÕng chưi chua ch¸t vµ
cay ®éc nÐm vµo lò ngêi s½n sµng b¸n rỴ l¬ng
t©m, giÉm ®¹p lªn qun lỵi vµ danh dù d©n téc,
chµ ®¹p lªn ®¹o lÝ .®
Sù nghiƯp th¬ v¨n cđa Tó X¬ng cã nh÷ng ®iĨm g×
®¸ng chó ý?
- Tó X¬ng cã mét ngêi vỵ rÊt th¶o hiỊn , c¶
I- TIỂU DẪN
1. T¸c gi¶: Trần Tế Xương (1870- 1907) thường

goi là Tú Xương q làng Vị Xun- Mĩ Lộc –
Nam Định.
- Tó X¬ng cã c¸ tÝnh s¾c s¶o, phãng tóng, khã gß
vµo khu«n s¸o trêng quy, nªn t¸m lÇn thi vÉn chØ
®ç tó tµi nhưng sự nghiệp thơ ca đã trở thành bất
tử ơng được đánh giá là “ Vị tổ của làng thơ trào
phúng”.
2. Sù nghiƯp.
* Th¬ TÕ X¬ng chủ yếu là thơ Nơm , đĨ l¹i h¬n
100 bµi th¬ gåm nhiỊu thĨ lo¹i: Th¬, phó, c©u ®èi.
gồm 2 mảng: trào phúng và trữ tình. dï lµ tr÷
t×nh hay trµo phóng ®Ịu thĨ hiƯn mét c¸i nh×n s¾c
s¶o cđa mét nhµ nho cã T©m vµ cã Tµi.
* Néi dung:
- Th¬ trµo phóng:
+ Cã søc ch©m biÕm ph¶n kh¸ng m¹nh mÏ s©u s¾c
®èi víi thêi cc, phª ph¸n s©u cay nh÷ng điều
trái tai gai mắt cđa x· héi thùc d©n phong kiÕn cø
®Ëp vµo m¾t «ng.
+ TiÕng cêi trong th¬ Tó X¬ng cã nhiỊu cung
bËc: Ch©m biÕm s©u cay, ®¶ kÝch qut liƯt, tù
trµo mang s¾c th¸i ©n hËn ngËm ngïi .Đặc biệt
thơ trào phúng của Tú Xương đã cười vào mặt ai
thì gột khơng phai , mài khơng nhẵn.
- - Th¬ tr÷ t×nh
+ Nçi u hoµi tríc sù ®ỉi thay cđa lµng quª.
+ T©m sù bÊt m·n víi ®êi. Béc lé lßng yªu níc
xãt xa tríc vËn mƯnh d©n téc.
Giáo án ngữ văn 11 – Nguyễn Thò Tân - THPT Trần Văn Quan.
1

cc ®êi bµ Tó ®· tÇn t¶o, hi sinh lo cho chång
con nhng «ng Tó ch¼ng gióp g× ®ỵc cho vỵ. Nªn
tÊt c¶ g¸nh nỈng gia ®×nh ®Ịu ®ỉ dån lªn vai bµ
Tó ®Ĩ «ng Tó vÉn ®ỵc r¶nh rang thùc hiƯn vai trß
"ngêi th kÝ thêi ®¹i". ChÝnh v× lÏ ®ã mµ «ng Tó
lu«n t«n träng vỵ.
- Bà Tú tên thật là Phạm Thò Mẫn ở Lương
Đường, Bình Giang, Hải Dương nhưng sinh ra ở
Nam ĐỊnh. Bà Tú có cửa hàng gạo ở “mom
sông” chỗ đất nhô phía bờ sông. Nhà thơ gọi vợ
khi là “mẹ mày”, lúc là “cô gái nuôi một thầy
đồ”, lúc âu yếm gọi là “mình”.
- Về đề tài người vợ trong thơ TTX, có thể
đọc thêm bài Văn tế sống vợ
Gọi HS đọc bài thơ. GV nhận xét cách đọc và
lưu ý cách đọc (xót thương, cảm phục khi nói về
nỗi vất vả, gian lao, sự đảm đang của bà Tú; tự
mỉa mai, tự trào khi nói về bản thân của ông Tú)
Thêi gian vµ kh«ng gian b¸n bu«n cđa bµ Tó cã
g× ®¸ng chó ý?
Nhiều câu ca dao lấy hình ảnh con cò để về nỗi
vất vả của người phụ nữ xưa. Em hãy đọc môït
câu ca dao có ý nghóa như thế.
“ Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”
“Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay”
- Em có nhận xét gì về nghệ thuật của câu 2 câu
thực?
- Em h iểu ntn nghĩa của từ eo sèo, buổi đò đơng ?

3. T¸c phÈm:
- Tó X¬ng lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ viÕt rÊt
nhiỊu vµ rÊt hay vỊ vỵ.
- Th¬ng vỵ lµ bµi th¬ hay nhÊt, c¶m ®éng nhÊt tiªu
biĨu nhất cho m¶ng th¬ tr÷ t×nh cđa Tó X¬ng viÕt
vỊ bµ Tó; võa ©n t×nh, hãm hØnh thĨ hiƯn tµi th¬,
nh©n c¸ch vµ tÊm lßng cđa nhµ th¬ ®èi víi vỵ
®ång thêi còng lµ t©m sù chua cay cđa ngêi chång
n¹n nh©n cđa x· héi träng nam khinh n÷ ®· biÕn
ngêi chång trë thµnh kỴ v« tÝch sù víi gia ®×nh.
II- ĐỌC-HIỂU
1. Hình ảnh bà Tú qua nỗi lòng thương vợ của
ơng Tú :
a. Nỗi vất vả, gian trn của bà Tú :
- Quanh năm bn bán ở mom sơng.
+"Quanh n¨m" lµ thêi gian lu©n chun liªn tơc
triỊn mien tõ ngµy nµy sang ngµy kh¸c, n¨m nµy
sang n¨m kh¸c kh«ng lóc nµo ngõng nghØ.
+"mom s«ng" lµ chç ®Êt nh« ra ba bỊ lµ níc, n¬i
®Çu sãng ngän giã mét ®Þa ®iĨm rÊt ch«ng chªnh
rÊt nguy hiĨm ®Õn tÝnh m¹ng.
 Câu thơ mở đầu đã gợi tả được hồn cảnh
làm ăn bn bán nhưng gợi lên được hình ảnh bà
Tú tảo tần, vất vả, đầy cực nhọc hiềm nguy của bà
Tú.
- Lặn lội thân cò…
Eo sèo mặt nước buổi đò đơng
+ Bút pháp đảo ngữ sử dụng độc đáo Lặn lội
thân cò + hình ảnh con cò trong CD được vận
dụng sáng tạo thành thân cò  khơng chỉ gợi nỗi

vất vả, lam lũ mà còn gợi nỗi đau thân phận; sáng
tạo của TX còn ở chỗ con cò khơng chỉ xuất hiện
giữa cái heo hót rợn ngợp khơng gian như trong
CD ( …lặn lội bờ sơng…) mà còn trong cái rợn
Giáo án ngữ văn 11 – Nguyễn Thò Tân - THPT Trần Văn Quan.
2
Con ơi mẹ dặn câu này
Sơng sâu chớ lội, đò đầy chớ qua
▪ NT đối từ ngữ trong câu thực càng - Ycầu HS
tiểu kết.
* GV HD HS phân tích câu 2 & 2 câu luận
Ở bà Tú có những đức tính cao đẹp nào?

+ ChiÕc ®ßn g¸nh trªn vai ngêi vỵ phải lo toan
mét bªn lµ n¨m con, mét bªn lµ mét chång ®ã lµ
lêi tù tr¸ch chua cay v× ngêi chång cã qu¸ nhiỊu
nhu cÇu mµ ngêi vỵ vÊt v¶ h¬n.
+ C¸ch diƠn ®¹t ë c©u th¬ thø hai cho thÊy bµ Tó
lµ ngêi cã vai trß nh thÕ nµo trong gia ®×nh? S¾c
th¸i tù trµo ®ỵc Tó X¬ng thĨ hiƯn nh thÕ nµo ë
c©u th¬ thø hai? T¸c dơng?
- HS tr¶ lêi Gv nhËn xÐt bỉ sung
Em hiĨu duyªn , nỵ cã nghÜa nh“ ” “ ” thÕ nµo?
BiƯn ph¸p nghƯ tht mµ t¸c gi¶ sư dơng ë c©u
5,6? ý nghÜa?
Theo em c©u "©u ®µnh phËn", "d¸m qu¶n c«ng"
có phải là lời than thân trách phận cam chịu, chấp
nhận của bà Tú khơng?
ngợp của thời gian – khi qng vắng – chứa đầy
hiểm nguy, bất trắc.

+ Từ eo sèo vừa diễn tả cảnh cò kè, kì kèo bớt
một thêm hai vừa gợi cảnh chen lấn ,xơ đẩy, mè
nheo trên sơng nước đầy hiểm nguy, vất vả; +
Buổi đò đơng: nhiều con đò chen lấn nhau trên
sơng hoặc nhiều người chen lấn ,xơ đẩy, nhau tr ê
n một con đò trên sơng .
+ Nghệ thuật đối “khi quãng vắng” >< “buổi đò
đông”  nổi bật sự vất vả, gian truân của bà Tú:
vừa vất vả, đơn chiếc, lại thêm bươn bả trong
cảnh chen chúc làm ăn  sự vật lộn với cuộc
sống.
Qua cách sử dụng từ ngữ, cách vân dụng sáng
tạo hình ảnh trong CD; NT đối; đảo ngữ, → NhÊn
m¹nh sù cÇn cï, lam lò, vÊt v¶ nguy hiĨm đầy bất
trắc của bà Tú trong cuộc mưu sinh cđa bµ Tó. Tó
X¬ng ®÷ nhËp vµo giäng cđa vỵ mµ than thë giïm
bµ.
.
b. Đức tính cao đẹp của bà Tú:
- Là người đảm đang , tháo vát, chu đáo với
chồng con :
Ni đủ năm con với một chồng.
+ Ni đủ vừa đủ ăn
lo đủ: ăn, mặc, tiêu pha…
+ C¸ch diƠn ®¹t: 5 con qua t¶i víi bµ Tó – 1
chång c©n b»ng víi 5 con. Bµ tó ph¶i lo 10 miƯng
¨n trong gia ®×nh.
→ Cơ thĨ ho¸ h¬n g¸nh nỈng trªn ®«i vai bµ Tó
+ T¸ch riªng con – chång: MĐ nu«i con lµ ®¬ng
nhiªn, vỵ nu«i chång phi lÝ. Tó X¬ng tù coi m×nh

lµ kỴ ¨n b¸m. ¨n ké c¸c con. → S¾c th tù trµo.
- Là người giàu đức hi sinh :
Một dun hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản cơng.
+Hai thµnh ng÷ Một dun hai nợ, + "©u ®µnh
phËn", "d¸m qu¶n c«ng" Nghe qua cứ tưởng là lời
tự than thân trách phận thể hiện thái độ cam chịu,
chấp nhận của bà Tú nhưng thực chất đây là lời
của ơng Tú hố thân vào bà Tú để cảm thơng , để
chia sẻ nçi cùc nhäc và bộc lộ sự biết ơn, hi sinh
v« cïng lín lao của b à bà Tú đối với chồng con.
- NghƯ tht: Thµnh ng÷: Mét duyªn: «ng Tó, bµ
Tó. Hai nỵ: Nỵ chång, con → Nçi vÊt v¶ ®· trë
thµnh sè phËn nỈng nỊ cay cùc.
Giáo án ngữ văn 11 – Nguyễn Thò Tân - THPT Trần Văn Quan.
3
III-HƯỚNG DẪN HỌC SINH CHUẨN BỊ BÀI MỚI:
Đọc thêm Khóc Dương Kh, Vịnh khoa thi hương.
Tham khảo.
- Th¬ Tó X¬ng ®i b»ng c¶ hai ch©n hiƯn thùc vµ tr÷ t×nh, mµ c¸i ch©n hiƯn thùc ë ngêi Tó X¬ng
chØ lµ mét c¼ng ch©n tr¸i. Tó X¬ng lÊy c¸i ch©n ph¶i tr÷ t×nh mµ khiÕn c¸i ch©n tr¸i t¶ thùc. Chđ ®¹o
cho ®µ th¬ lµ ë ch©n ph¶i vµ Tó X¬ng ®· b¨ng ®ỵc m×nh th¬ tíi chóng ta b»ng níc bíc l·ng m¹n tr÷
t×nh.
- C¶m kÝch tríc nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi Th¬ng vỵ, t¸c gi¶ TrÇn Trung Phơng Gưi bµ Tó X-
¬ng :
"Quanh n¨m lỈn léi ë mom s«ng",
Th¬ng bµ g¸nh kiÕp lÊy chång lµm th¬.
¤ng nhµ ra ngÈn vµo ng¬,
¸o b«ng gi÷a h¹, mÊt « ®Çu ngµy.
NỈng t×nh mi mỈn gõng cay,

Bµ cêi nÞnh m¸t : - ChÞu ngµi giái giang.
§Ìn xanh soi tá qun vµng,
Tr¨m n¨m cßn th¾m ®«i hµng r¨ng ®en.
Giáo án ngữ văn 11 – Nguyễn Thò Tân - THPT Trần Văn Quan.
4