giáo án ngữ văn 7 bài 26

Ngày soạn: 28/9/2015
Ngày dạy: 1/10/2015: 7A, 7B (7A học bù buổi chiều)
Tiết: 26
Bài7: Văn bản : BÁNH TRÔI NƯỚC
(Hồ Xuân Hương)
I. Mục tiêu
* Mức độ cần đạt
- HS cảm nhận được phẩm chất và tài năng của tác giả Hồ Xuân Hương qua một
bài thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật chữ Nôm.
- HS nhận biết thể loại của văn bản. Đọc- hiểu, phân tích văn bản thơ Nôm Đường
luật.
- HS có thái độ lên án phê phán chế độ xã hội bất công gây ra nỗi khổ cho người
phụ nữ, có thái độ đồng cảm với họ.
* Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
1.Kiến thức
- HS hiểu về tác giả Hồ Xuân Hương. Vẻ đẹp và thân phận chìm nổi của người
phụ nữ qua bài thơ "Bánh trôi nước"; bước đầu phân tích tính chất đa nghĩa của
ngôn ngữ và hình tượng trong bài thơ.
2. Kĩ năng
- HS nhận biết thể loại của văn bản. Đọc- hiểu, phân tích văn bản thơ Nôm
Đường luật.
II. Chuẩn bị
- GV: bảng phụ; tài liệu tham khảo.
- HS: Soạn bài theo yêu cầu
III. Phương pháp – kĩ thuật dạy học
- Phương pháp: Đọc, phân tích, bình...
- Kĩ thuật dạy học:
IV. Tổ chức giờ học
1.Ổn định tổ chức : 1'
2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra 15 phút
Câu hỏi: Chép lại phần dịch thơ bài “ Sông núi nước Nam ”. Nêu nội dung

chính của bài thơ ?
Đáp án:
SÔNG NÚI NƯỚC NAM
( Nam quốc sơn hà )
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ.
Nội dung chính: Bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, giọng thơ dõng dạc đanh thép,
Sông núi nước Nam là bản tuyên ngôn Độc lập đầu tiên khẳng định chủ quyền về
lãnh thổ của đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi
kẻ thù xâm lược.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:
1


Hoạt động của thầy và trò

T
G
1'

Hoạt động 1: Khởi động
* Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS
tiếp thu kiến thức về văn bản " Bánh tôi
nước"
- GV dẫn vào bài: GV giới thiệu qua về
tác giả Hồ Xuân Hương và vị trí của bà
trong lịch sử thơ ca dân tộc. Trong sự
nghiệp thơ ca của Hồ Xuân Hương,

bánh trôi nước là một trong những tác
phẩm nổi tiếng tiêu biểu cho tư tưởng
nghệ thuật của bà. Chúng ta cùng tìm
hiểu bài hôm nay.
Hoạt động 2: Đọc- thảo luận chú 4'
thích
* Mục tiêu: HS đọc văn bản, hiểu được
tác giả, thể thơ.
- GV hướng dẫn HS đọc diễn cảm, vừa
ngậm ngùi vừa dứt khoát lại thoáng
ngầm kiêu hãnh, tự hào.
- GV đọc mẫu.
- HS đọc bài (3em)
- HS nhận xét
- GV nhận xét, uốn nắn cách đọc của
HS
H: Trình bày những hiểu biết của em
về tác giả?

H: Em hãy giải thích nhan đề bánh
trôi nước?
- HS giải thích;
- Làm bằng bột nếp, được nhào nặn,
viên tròn , có nhân đường phèn, luộc
chín bằng cách cho vào nước đun sôi.
Khi chín nổi lên
- để hiểu về phong tục làm bánh trôi ở
nước VN và Trung Hoa.
Hoạt động 3: Tìm hiểu thể loại của của 2'
văn bản:

* Mục tiêu: HS hiểu được thể loại của
văn bản
2

Nội dung chính

I. Đọc và thảo luận chú thích

1. Đọc

2.Thảo luận chú thích
* Tác giả
- Hồ Xuân Hương (Chưa rõ lai
lịch) được mệnh danh là Bà Chúa
Thơ Nôm
* Các chú thích khác (SGK-tr95)

II. Thể loại


H: Bài thơ được viết theo thể thơ
- Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt
nào?
H: Em có nhận xét gì về đối tượng
đem ra vịnh?
- Lấy đề tài: bánh trôi nước, bình dị,
gần gũi để thể hiện tiếng nói của mình
đối với những phụ nữ trong xã hội xưa.
Hoạt động 4: HD tìm hiểu văn bản
15' III. Tìm hiểu văn bản

* Mục tiêu: HS cảm nhận được vẻ đẹp
thân phận bất hạnh, chìm nổi và bản
lĩnh sắt son của người phụ nữ xưa qua
hình tượng bánh trôi.
H: Bài thơ có mấy nghĩa? Đó là
1. Hình ảnh bánh trôi nước
những nghĩa nào?
- Hai nghĩa:
+ Miêu tả bánh trôi khi được luộc chín.
+ Hình dáng, màu sắc: trắng và
+ Vẻ đẹp , thân phận, phẩm chất của
tròn
người phụ nữ trong xã hội xưa.
+ Nhào bột, nặn bánh: nhiều
- GV giải thích về tính đa nghĩa trong
nước thì nát, ít nước thì rắn
thơ
+ Luộc bánh: sống thì chìm;chín
H: Bánh trôi nước được miêu tả như
nổi
thế nào?
+ Nhân bánh có màu đỏ của
( Thật đơn giản, mộc mạc, không pha
đường phèn
tạp)
H: Nhận xét gì về cách miêu tả hình
- Cách miêu tả chính xác với
ảnh bánh trôi của tác giả?
thực tế, sinh động làm nổi bật
( Khéo, hấp dẫn, ngôn ngữ bình dân)

hình ảnh bánh trôi trắng tròn, xinh
H: Bánh trôi nước được hiện lên như
xẻo. Được làm ra từ bàn tay kheo
thế nào?
leo của con người.
- Trắng tròn, xinh xắn
- Được làm ra do bàn tay con người
* GV bình : Quả thật bài thơ kể và tả
bánh trôi nước và cách làm loại bánh
này khá tỉ mỉ. Nhưng rõ ràng ở đây
hoàn toàn không phải là bài thơ dạy
cách làm bánh trôi. Không thể học làm
bánh qua 4 câu thơ rất hay này vì nó
chưa đầy đủ, chưa cụ thể và quan trọng
hơn, là chủ ý của người viết hoàn toàn
không phải dừng lại ở kĩ thuật ẩm thực.
Vậy nhà thơ muốn nói lên điều gì qua
viên bánh trôi vừa trắng lại vừa tròn ở
giữa có viên đường son ấy?
H*: Qua hình ảnh bánh trôi nước tác
2. Hình ảnh người phụ nữ trong
giả thể hiện điều gì?
xã hội cũ:
3


(Nói lên số phận người phụ nữ trong xã
hội phong kiến)

"Thân em vừa trắng lại vừa

tròn"

H: Vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận
của người phụ nữ được hiện lên qua
những lời thơ nào?
- GV hướng dẫn HS phân tích ý nghĩa
tượng trưng của hình ảnh bánh trôi.

-.Giới thiệu hình thức, nhan sắc
của người phụ nữ trắng trẻo, xinh
đẹp.
"Bảy nổi ba chìm"...nước non

H*: Em có nhận xét gì về việc sử
dụng thành ngữ "Bảy nổi ba chìm"?
- Việc tác giả sử dụng thành ngữ đảo
"Bảy nổi ba chìm" với hai chữ nước
non đã chuyển nghĩa tả thực thành
nghĩa ngụ ý. Thành ngữ "Ba chìm bảy
nổi" thường nói về sự trôi nổi, lênh
đênh của kiếp người. Hai chữ nước,
non mang ý nghĩa chỉ hoàn cảnh sống,
chỉ cuộc đời. Đảo thành ngữ không kết
thúc ở nổi mà kết thúc ở chìm, làm cho
thân phận người phụ nữ càng cay cực,
xót xa hơn.
Nghệ thuật đối lập giữa trắng và tròn,
nổi và chìm nói lên sự bất công của xã
hội đối với người phụ nữ.
- Giọng điệu câu thơ tuy có ngậm ngùi

nhưng không hẳn là buông xuôi, cam
chịu. Hai chữ mặc dầu dặt giữa câu thơ
như gắng gượng vươn lên để tự khẳng
định mình ở câu thơ kết.
- Người phụ nữ xưa không được định
đoạt số phận của mình, do cha mẹ, do
chồng quyết định sướng khổ…
* Liên hệ: Người phụ nữ trong xã hội
ngày nay...
- Bình đẳng họ vươn lên làm chủ bản
thân làm được nhiều việc như nam giới.
H: "Tấm lòng son" nên hiểu như thế
nào?
H: Nhận xét gì về cách dùng từ “mà”
trong câu thơ trên?
- Nhãn tự : sự kiên trì, cố gắng cách nói
dõng dạc, dứt khoát
- Câu thơ có giá trị nhân đạo, làm nên
sức sống cho bài thơ
4

- Than thở cho cuộc đời chìm
nổi, long đong, bất hạnh, gặp
nhiều cảnh ngộ bấp bênh.

"Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn":

- Số phận phụ thuộc vào người
khác

"Mà em vẫn giữ tấm lòng son":


H: Qua câu thơ tác giả bày tỏ thái độ
gì với người phụ nữ trong xã hội cũ?
H: Tìm những câu thơ, bài ca dao nói
về số phận người phụ nữ bị lệ thuộc?
- Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
- Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng lầy.
- Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa
chân.
và trong truyện Kiều của Nguyễn Du:
Đau đớn thay phận đàn bà,
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời
chung.GV: Đặc điểm chung đều thể
hiện thân phận người phụ nữ - cùng
nguồn cảm xúc nhân đạo chủ nghĩa
H*: Cảm nghĩ của em về người phụ
trong xã hội xưa?
2'
Hoạt động 5: Tổng kết - ghi nhớ
* Mục tiêu: HS tổng kết nội dung,
nghệ thuật của bài thơ.
H: Cảm nghĩ của em về người phụ
trong xã hội xưa qua hình tượng
bánh trôi?
H: Nhận xét về nghệ thuật của bài

thơ?
- HS đọc ghi nhớ SGK tr95
3'
Hoạt động 6: Hướng dẫn luyện tập
* Mục tiêu: HS thực hành làm bài
tập thông qua việc tìm hiểu văn bản
- GV nêu yêu cầu bài tập
Ghi lại những câu hát than thân trong
bài 4 bắt đầu bằng cụm từ “ thân em”
H: Chỉ rõ mối liên quan trong cảm
xúc các bài này?
- Vịnh quả mít, Vịnh con ốc...

4. Củng cố : 1'
5

* Bằng việc sử dụng hình ảnh ẩn
dụ tác giả đã cho ta thấy tấm lòng
son- tấm lòng son sắt, thủy chung,
nhân hậu - phẩm chất cao quý của
người phụ nữ Việt Nam đồng thời
bày tỏ thái độ trân trọng, đề cao
và cảm thương cho số phận người
phụ nữ trong xã hội xưa.

IV. Ghi nhớ (SGK - tr95)

V. Luyện tập
1. Bài tập 1
- Mối liên quan về cảm xúc: đồng

cảm về số phận phụ thuộc của
người phụ nữ trong xã hội xưa
- cảm xúc nhân đạo
2. Bài tập 2
Đọc một số bài thơ của Hồ Xuân
Hương cùng chủ đề


H: Học xong bài thơ, em hiểu thêm và có thêm cảm nhận gì về người phụ nữ
Việt Nam trong xã hội cũ?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung
5. Hướng dẫn học bài: 1'
- Học thuộc lòng bài thơ, phân tích nội dung và nghệ thuật.
- Sưu tầm một số bài thơ của Hồ Xuân Hương, chép vào sổ tay và học thuộc.
- Đọc thêm bài "Sau phút chia li"
- Chuẩn bị bài: Quan hệ từ: y/c đọc kĩ SGK- trả lời câu hỏi, nghiên cứu trước
phần bài tập.

6