Giáo án vật lý 9 ba cột tuần 17

Tuần 17; tiết 33

Bài 31:

TỪ

HIỆN TƯNG CẢM ỨNG ĐIỆN

I/ MỤC TIÊU

1. Làm được thí nghiệm dùng nam châm vónh cửu hoặc nam
châm điện để tạo ra dòng điện cẳmng
2. Mô tả được cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng
trong cuộn dây dẫn kín bằng nam châm vónh cửu hoặc
nam châm điện.
3. Sử dụng được đúng 2 thuật ngữ mới, đó là dòng điện
cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ

II/ CHUẨN BỊ
Đối với GV
- 1 đi na mô xe đạp có lắp bóng đèn.
- 1 đi na mô xe đạp đã bóc một phần vỏ ngoài đủ nhìn thấy nam châm
và cuộn dây ở trong.
Đối với mỗi nhóm HS
- 1 cuộn dây có gắn bóng đèn LED.
- 1 thanh nam châm có trục quay vuông góc với thanh.
- 1 nam châm điện
- nguồn điện.
III/ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Hoạt động HS
Hoạt động GV

Nội dung
Hoạt động 1: (5 phút)
 Nêu vấn đề: ta đã
Phát hiện ra cách khác
biết muốn tạo ra dòng
để tạo ra dòng điện
điện, thì phải dùng
ngoài cách dùng pin
nguồn điện là pin hay
hay acquy
ăcquy. Em có biết trong
trường hợp nào không
Cá nhân suy nghó trả lời
dùng pin hay ăcquy mà
câu hỏi GV.
vẫn tạo ra dòng điện
Có một số ý kiến khác
được không?
nhau về hoạt động của đi
na mô xe đạp. Không thảo  Gợi ý thêm: bộ phận
luận
nào làm cho xe đạp
phát sáng?
Trong bình xe đạp có những
bộ phận nào, chúng hoạt
động như thế nào để tạo
ra dòng điện?
Hoạt dộng 2: (6 phút)
 Yêu cầu HS xem hình
I/ Cấu tạo và hoạt

Tìm hiểu cấu tạo của
động của đinamô
30.1 SGK và quan sát
đinamô xe đạp và dự
xe đạp
một đinamô xe đạp
đoán xem bộ phận nào
tháo vỏ để trên bàn


trong đinamô xe đạp là
nguyên nhân chính gây
ra dòng điện.
Phát biểu chung ở lớp,
trả lời câu hỏi của GV
không thảo luận.
Hoạt động 3: (10 phút)
Tìm hiểu cách dùng
nam châm vónh cửu để
tạo ra dòng điện. xác
đònh trong trường hợp
nào thì nam châm tạo ra
dòng điện
Làm việc theo nhóm.
 Làm TN 1 , trả lời C1
và C2
 Nhóm cử đại diện phát
biểu, thảo luận chung
với lớp để rút ra nhận
xét, chỉ ra trong trường

hợp nào nam châm vónh
cửu có thể tạo ra dòng
điện.
Hoạt động 4: (10 phút)
Tìm hiểu cách dùng
nam châm điện để tạo
ra dòng điện, trong
trường hợp nào thì nam
châm điện có thể tạo
ra dòng điện.
Làm việc theo nhóm.
 Làm TN 2 , trả lời C3
 Làm rõ khi đóng hay
ngắt mạch điện được
mắc với nam châm
điện thì từ trường nam
chân hay đổi như thế
nào.
Thảo luận chung ở lớp, đi
đến nhận xét về những
trường hợp làm xuất hiện
dòng điện.
Hoạt động 5: (2 phút)
Tìm hiểu thuật ngữ
mới: dòng điện cảm
ứng, hiện tượng cảm
ứng điện từ
Cá nhân đọc SGK

GV để chỉ ra bộ phận

chính của đinamô.
Hãy dự đoán xem hoạt
động của bộ phận chính
nào của đinamô gây ra
dòng điện?
 Hướng dẫn HS làm
từng động tác dứt
khoát và nhanh
- Đưa nam châm vào trong
lùng cuộn dây.
- Đưa nam châm nằm
yên một lúc trong lòng
cuộn dây.
- Kéo nam châm ra khỏi
cuộn dây.
 Yêu cầu HS mô tả rõ,
dòng điện xuất hiện
khi di chuyển nam châm
laiu gần hay ra xa cuộn
dây
 Hướng dẫn HS lắp ráp
TN, cách đặt nam châm
điện
 Gợi ý thảo luận: yêu
cầu HS làm rỏ khi
đóng hay ngắt mạch
điện thì từ trường của
nam châm điện thay đổi
như thế nào? (dòng
điện có cường độ

tăng lê hay giảm đi
khiến cho từ trường
mạnh lên hay yếu đi).

 Nêu câu hỏi: qua
những TN trên, hãy cho
biết khi nào xuất hiện
dòng điện cảm ứng?

I/Dùng nam
châm để tạo ra
dòng điện
1. Dùng nam
châm vónh
cửu
Nhận xét:
Dòng điện xuất
hiện trong cuộn
dây dẫn kín khi ta
đưa một cực nam
châm lại gầm hay
ra xa một đầu
cuộn dây đó
hoặc ngừng lại.

2. Dùng nam
châm điện
Nhận xét:
Dòng điện xuất
hiện ở cuộn dây

dẫn kín trong thời
gian đóng và
ngắt mạch của
nam châm điện,
nghóa là trong
thời gian dòng
điện của nam
châm điện biến
thiên

III/ Hiện tượng
cảm ứng điện từ
Dòng điện xuất
hiện như trên gọi
là dòng điện
cảm ứng, hiện
tượng làm xuất


hiện dòng điện
cảm ứng gọi là
hiện tượng cảm
ứng điện từ.
Hoạt động 6: (5 phút)
Vận dụng
Làm việc cá nhân. Trả
lời C4.
 Cá nhân phát biểu
chung cả lớp. Nêu dự
đoán.

 Xem GV biểu diển TN
kiểm tra
Hoạt động 7: (3 phút)
Cũng cố
 Cá nhân tự đọc phần
ghi nhớ
 Trả lờ các câu hỏi
cũng cố của GV

 Yêu cầu một số HS đưa
ra dự đoán. Nêu câu
hỏi: dựa vào đâu mà
dự đoán như thế ? ( Có
thể dựa trên việc quan
sát thấy trong nhiều TN
có chuyển động của
nam châm so với cuộn
dây )
 Làm TN biểu diển để
kiểm tra dự đoán
 Nêu câu hỏi cũng cố:
- Có những cách nào
để có thể dùng nam
châm để tạ ra dòng
điện ?
- Dòng điện đó được gọi
là dòng điện gì?
 Dặn dò:
- Về nhà học thuộc nội
dung phần ghi nhớ

- Xem bài: điềøu kiện
xuất hiện dòng điện
cẳm ứng : đọc và trả
lời các câu C1, C2, C3,
C4


Tuần 17, tiết 34

Bài 32:
CẢM ỨNG

ĐIỀU KIỆN XUẤT HIỆN DÒNG ĐIỆN

I/ MỤC TIÊU
1. Xác đònh được có sự biến đổi (tăng hoặt giảm) của
số đường sức từ xuyên qau tiết diện S của cuộn
dây dẫn kín khi làm thí nghiệm với nam châm vónh
cửu hoặc nam châm điện.
2. Dựa trên quan sát TN, xác lập được mối quan hệ
giữa sự xuất hiện dòng điện cảm ứng và sự biến
đổi của đường sức từ xuyên qua tiết diện S của
cuộn dây dẫn kín.
3. Phát biểu được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm
ứng.
4. Vận dụng được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm
ứng để giải thích và dự đoán cụ thể, trong đó xuất
II/ CHUẨN BỊ .
Đối với mỗi nhóm:
Mô hình cuộn dây dẫn và đường sức từ của một nam châm.

III/ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Hoạt động HS
Hoạt động GV
Nội dung
Hoạt động 1: ( 7
 Nêu câu hỏi để Hs nhớ
phút)
lại vai trò của nam châm
Nhận biết được vai
trong việc tạo ra dòng điện
trò từ trường trong
cảm ứng như sau: có
hiện tượng cảm ứng
những cách nào dùng nam
điện từ
châm để tạo ra dòng điện
cảm ứng?
 Trả lời các câu

Vậy việc tạo ra dòng điện
hỏi của GV, nêu
cảm ứng chính nam châm
lên nhiều cách
hay trạng thái chuyển
khác nhau dùng


nam châm để tạo
ra dòng điện.
 Phát biểu: các

nam châm khác
nhau đều có thể
gây ra dòng điện
cảm ứng. Vậy
không phải chính
nam châm mà là
cái gì chung của
các nam châm đã
gây ra dòng điện
cảm ứng. Cầm
phải tì yêu tố
chung đó.
 Khảo sát sự biến
đổi các đường
sức từ (của nam
châm) xuyên qua
tiết diện S của
cuộn dây
Hoạt động 2: (8
phút)
Khao sát sự biến đổi
của số đường sức
từ xuyên qua tiết
diện S của cuộn
dây dẫn khi một cực
nam châm lại gần
hay ra xa cuộn dây
dẫn trong TN tạo ra
dòng điện cảm ứng
bằng nam châm vónh

cửu (hình 32.1 SGK)
Làm việc theo
nhóm.
 Đọc mục quan sát
trong SGK, kết hợp
với việc thao tác
trên mô hình
cuộn dây và
đường sức từ để
tra lời C1.
 Thảo luận chung
cả lớp, rút ra
nhận xét về sự
biến đổi của số
đường sức từ
xuyên qua tiết

động của nam châm
không?
- Có yếu tố nào chung trong
các trường hợp đã gây ra
dòng điện cảm ứng ?
 Giáo viên thông báo: các
nhà khoa học cho rằng
chính từ trường của nam
châm đã tác dụng một
cách nào đó lên cuộn
dây dẫn và gây ra dòng
điệm cảm ứng.
Nêu câu hỏi: ta đã biết, có

thể dùng đường sức từ để
biểu diễn từ trường. Vậy ta
phải làm thế nào để nhận
biết được sự biến đổi của
từ trường trong lòng cuộn
dây, khi đưa nam châm lại
gầm hay ra xa cuộn dây?
I/ sự biến đổi số
đường sức từ
xuyên qua tiết diện
của cuộn dây

 Hướng dẫn HS sử dụng
mô hình và đếm số
đường sức từ xuyên qua
tiết diện S của cuộn dây
khi nam châm ở xa và khi
lại gần cuộn dây.

C1:
Các trường hợp 1,3,4

Nhận xét:
Khi đưa một cực của
nam châm lại gần
hay ra xa đầu của
một cuộn dây dẫn
thì số đường sức từ
xuyên qua tiết diện
S của cuộn dây

dẫn tăng hoặc
giảm (biến thiên)


diện S của cuộn
dây khi đưa nam
châm vào, kéo
nam châm ra khỏi
cuộn dây.
Hoạt động 3: (12
phút)
Tìm mối quan hệ
giữa sự tăng hay
giảm của số đường
sức từ qua tiết diện
S của cuộn dây với
sự xuất hiện dòng
điện cảm ứng
( điều kiện xuất
hiện dòng điện
cảm ứng)
 Suy nghó cá nhân
Lập bảng đối chiếu,
tìm từ thích hợp điền
vào chỗ trống trong
bảng 1 SGK.
 Trả lời C2 , C3
 Thảo luận chung
ở lớp, rút ra
nhận xét về

điều kiện xuất
hiện dòng điện
cảm ứng ( nhận
xét 2 SGK)
Hoạt động 4: ( 5
phút)
Vận dụng nhận xét
2 để giải thích
nguyên nhân xuất
hiện dòng điện
cảm ứng trong TN
với nam châm điện
ở bài trước (hình
31.3 SGK).

 Nêu câu hỏi:
Dựa vào TN dùng nam châm
vónh cửu để tạo ra dòng
điện cảm ứng và kết quả
khảo sát sự biến đổi của
số đường sức từ qua tiết
diện S khi di chuyển nam
châm, hãy nêu ra mối qua
hệ gtiữa sự biến thiên của
só đường sức từ qua tiết
dện S và sự xuất hiện dòng
điện cảm ứng.
 Hướng dẫn HS lặp bảng
đối chiếu (bảng 1 SGK) để
dễ nhận ra mối qua hệ.

 Tổ chức cho HS thảo luận
chung ở lớp.

 Gợi ý thêm:
Từ trường của nam châm
điện biến đổi thế nào khi
cường độ dòng điện qua nam
châm điện tăng, giảm ? Suy
ra sự biến đổi của số đường
sức từ biểu diễn từ trường
xuyên qua tiết diện S của
cuộn dây dẫn.

 Trả lời C4 và câu
hỏi gợi ý của GV.
 Thảo luận chung
ở lớp.
Hoạt động 5:(2 phút)  Hỏi thêm: kết luận này
Rút ra kết luận
có gì khác với nhận xét 2
chung về điều kiện
?

II/ Điều kiện xuất
hiện dòng điện
cảm ứng
C2
C3
Nhận xét 2:
Dòng điện cảm

ứng xuất hiện trong
cuộn dây dẫn kín
đặt trong từ trường
của một nam châm
khi số đường sức từ
xuyên qua tiết diện
S của cuộn dây
biến thiên

C4:

Kết luận
Trong mọi trường hợp,
khi số đường sức từ


xuất hiện dòng
điện cảm ứng trong
cuộn dây dẫn kính.
Tự đọc kết luận
trong SGK .
Tả lời câu hỏi
thêm GV.

-

Hoạt động 6: (6
phút)
Cũng cố:
Tự đọc phần ghi nhớ

Trả lời câu hỏi
cũng cố của GV.

 Câu hỏi cũng cố:
- Ta không nhìn thấy từ
trường, vậy làm thế nào
để khảo sát được sự biến
đổi của từ trường ở chỗ
có cuộn dây?
- Làm thế nào để nhận
biết được mối liên hệ
giữa số đường sức từ và
dòng điện cảm ứng?
- Với điều kiện nào thì
dòng điện cảm ứng xuất
hiện trong cuộn dây dẫn
kín.
 Dặn dò:
Về nhàn xem bài dòng điện
xoay chiều
- Chiều dòng điện cảm
ứng: trả lời C1, đọc kết
luận, tìm hiểu khái niệm
dòng điện xoay chiều.
- Tìm hiểu xem có mấy cách
tạo ra dòng điện xoay
chiều: trả lời C2, C3 và
xem kết luận.

-

Tổng quát hơn , đúng trong
mọi trường hợp
Yêu cầu HS chỉ rõ , khi
nam châm chuyển động từ
vò trí nào sang vò trí nào thì
thì số đường sức từ qua
cuộn dây tăng , giảm..

xuyên qua tiết diện
S của cuộn dây
dẫn kín biến thiên
thì trong cuộn dây
dẫn xuất hiện dòng
điện cảm ứng