Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Soạn bài:

BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT
(Sa hành đoản ca)
--- CAO BÁ QUÁT ---

I.TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả: Cao Bá Quát (1809 - 1855)
-

Quê: làng Phú Thị, Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà
Nội ).

-

Là người có tài, nổi tiếng văn hay chữ tốt và có uy tín lớn trong giới trí thức
đương thời.

-

Là người có khí phách hiên ngang, có tư tưởng tự do, ôm ấp hoài bão lớn,
mong muốn sống có ích cho đời.

2. Tác phẩm:
-

-

Hoàn cảnh sáng tác: Cao Bá Quát đi thi Hội. Trên đường vào kinh đô Huế,
qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng (Quảng Bình, Quảng Trị) (hình ảnh bãi

cát dài, sóng biển, núi là những hình ảnh có thực gợi cảm hứng cho nhà thơ
sáng tác bài thơ này).
Thể thơ: thể ca hành (thơ cổ Trung Quốc được tiếp thu vào Việt Nam).

II.ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu 1: Ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố tả thực hình ảnh người đi trên bãi cát:
-

“Bãi cát dài lại bãi cát dài”: mênh mông dường như bất tận, nóng bỏng.


→ Hình ảnh tả thực: đẹp nhưng dữ dội, khắc nghiệt đã gợi ý cho nhà thơ sáng tác
bài thơ này.
→ Hình ảnh biểu tượng: con đường đầy khó khăn mà con người phải vượt qua để
đi đến danh lợi.
-

Hình ảnh người đi trên bãi cát:
+

Đi một bước như luì một bước: nỗi vất vả khó nhọc

+

Không gian đường xa, bị bao vây bởi núi sông, biển

+

Thời gian: mặt trời lặn vẫn còn đi.

+

Nước mắt rơi → khó nhọc, gian truân.

=> Sự tất tả, bươn chải dấn thân để mưu cầu công danh, sự nghiệp.
Câu 2: Tâm trạng và suy nghĩ của lữ khách khi đi trên bãi cát
“Không học được….giận khôn vơi”
Nhịp điệu đều, chậm, buồn: tác giả tự giận mình không có khả năng như người
xưa, mà phải tự hành hạ mình, chán nản mệt mỏi vì công danh- lợi danh.
-

“Xưa nay phường….bao người”

-

Câu hỏi tu từ, hình ảnh gợi tả (hơi men)

→ Sự cám dỗ của danh lợi đối với con người. Vì công danh, lợi danh mà con
người bôn tẩu ngược xuôi.Danh lợi cũng là thứ rượu thơm làm say lòng người.
=> Sự chán ghét, khinh bỉ của Cao Bá Quát đối với phường danh lợi. Câu hỏi nhà
thơ như trách móc, như giận dữ, như lay tỉnh người khác nhưng cũng tự hỏi bản
thân. Ông đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, con đường công danh
đương thời vô nghĩa, tầm thường.
-

“ Bãi cát dài…ơi…”

Câu hỏi tu từ cũng là câu cảm thán thể hiện tâm trạng băn khoăn, day dứt giữa
việc đi tiếp hay dừng lại?

-

Khúc đường cùng: ý nghĩa biểu tượng → nỗi tuyệt vọng của tác giả. Ông
bất lực vì không thể đi tiếp mà cũng không biết phải làm gì. Ấp ủ khát vọng
cao cả nhưng ông không tìm được con đường để thực hiện khát vọng đó. Hay
đó là niềm khao khát thay đổi cuộc sống

-

Hình ảnh thiên nhiên: phía bắc, phía nam đều đẹp nhưng đều khó khăn,
hiểm trở.

-

“Anh đứng làm chi trên bãi cát?..” câu hỏi mệnh lệnh cho bản thân → phải
thoát ra khỏi bãi cát danh lợi đầy nhọc nhằn chông gai mà vô nghĩa.

Nhịp điệu thơ lúc nhanh, lúc chậm. lúc dàn trả, lúc dứt khoát → thể hiện tâm trạng
suy tư của con đường danh lợi mà nhà thơ đang đi.
=> Hình tượng kẻ sĩ cô độc, lẻ loi đầy trăn trở nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa tuyệt
vọng trên con đường đi tìm chân lí đầy chông gai.
Câu 3:
Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát là trạng chán nản, mệt mỏi rã rời.
Tầm tư tưởng cao rộng của nhà thơ chính là ở chỗ đã nhận ra tính chất vô nghĩa
của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ. Từ chỗ đi trên cát mà
liên tưởng đến chuyện lợi danh, đến chốn quan trường là một sự liên tưởng sáng
tạo mà lôgic. Người đi trên cát sa lầy vào trong cát chẳng khác nào công danh,
bổng lộc giống như cái bả lôi kéo con người, làm cho con người mê muội. Nhìn

thấy con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, đầy chông gai, tuy chưa thể tìm ra một
con đường đi nào khác, song Cao Bá Quát đã thấy không thể cứ đi trên bãi cát
danh lợi đó mãi được.
Câu 4: Ý nghĩa văn bản
Nhịp điệu của bài thơ rất độc đáo, những câu thơ 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ với
ngắt nhịp khá linh hoạt. Khi thì là nhịp2/3 mô phỏng bước đi khó nhọc trên bãi cát,
khi là 3/5, khi lại 4/3. Những lúc dừng lại suy nghĩ, câu thơ lại kéo dài ra, nhịp thơ
cũng biến hóa phù hợp. Từng nhịp điệu của bài thơ chính là tâm trạng khi khó
nhọc, khi day dứt, khi đau khổ bước trên con đường của mình.
***Nghệ thuật***
-

Thơ cổ thể , hình ảnh biểu tượng giàu ý nghĩa.


-

Phương pháp đối lập, sáng tạo trong việc dùng điển cố điển tích.