BÀI GIẢNG TỨ CHẨN

VIỆN Y DƯỢC HỌC DÂN TỘC
TRADITIONAL MEDICINE INSTITUTE

TỨ CHẨN

TS.BS. NGUYỄN HOÀNG VIỆT


Là phương pháp cơ
bả
ản đểả thu thập dữ
liệu bệnh tình cu
ảả
người
bệnh
Nội dung chu
ả yểế
u là
Vọng,
Văn,
Vấế
n,
Thiểế
t.


Ý nghĩả:
Cơ sơảchu
ả yểế
u đểả
phán đoán loại bệnh

và chứng hậu


VỌNG CHẨN


• Bác sĩ vận dụng thị giác
quản sát bệnh nhấn toàn
bộ hoặc cục bộ, lưỡi và
chấế
t thả
ải đểả thu thập tư
liệu đểả hiểả
u rõ tình
hình sức kho
ảe, bệnh tật
cu
ảả người bệnh. Từ đó
ước lượng mức độ nặng
nhẹ, tính chấế
t và dự hậu
cu
ảả bệnh.


★1.Vọng thần
★2. Vọng sắc
3.Vọng hình thái

Nội

dung

4.Cục bộ

★5. Lưỡi

（ a （ Đầu mặt
（ b （ Ngũ quan
（ c （ Thân thể
（ d （ Tứ chi
（ e （ Nhị âm
（ f （ Bì phu
（ g （ Chất thải


VỌNG THẦẦ
N


Định nghĩả:
ThấẦ
n là vật chấế
t
cơ sơả cu
ảả tinh chấế
t cu
ảả
tiển hậu thiển,thông quả
công năng hoạt động cu
ảả

tạng phu
ả mà rả.
ThấẦ
n còn là hoạt động tư
duy
ý thức tinh thấẦ
n cu
ảả
cơ thểả
.


Ý nghĩả:
Quản sát thịnh suy cu
ảả
ThấẦ
n, có thểảnăế
m rõ
thịnh suy cu
ảả tinh khí,
phả
ản đoán bệnh tình nặng
nhẹ, dự hậu...


Quan sát thịnh suy
của Thần, có thể
nắm rõ thịnh suy
của tinh khí, phản
đoán bệnh tình nặng

nhẹ, dự hậu

HÌnh thể

精精

Tinh

Thần
Tinh khí sung túc thì
Thần vượng, kháng
bệnh tốt; tinh khí hư
suy thì người yếu
Thần
suy,
kháng
bệnh kém

Khí huyết
tân dịch
Nguyên lý và ý nghĩa vọng Thần


Biểả
u hiện cụ thểả
:
Thông quả ý thức tinh
thấẦ
n, săế
c diện thấẦ

n thái
trong măế
t, lưỡi, bì phu, tứ
chi, hình thểả động thái và
phả
ản ứng với sự vật bển
ngoài.
Quản sát măế
t, dả niểm
mạc, thấẦ
n tình, thểả thái.
Đặc biệt là măế
t.


MẮT
ThấẦ
n tàng ơả Tấm, biểả
u hiện rả
Măế
t, phả
ản ứng rả ngoài cu
ảả ThấẦ
n,
hoạt động cu
ảả măế
t chịu sự chi phôế
i
trực tiểế
p cu

ảả Tấm, ThấẦ
n.
Măế
t cũng có thểảphả
ản ánh sự thịnh
suy cu
ảả tinh khí tạng phu
ả.
（ Có ThấẦ
n （ Đen trăế
ng rõ ràng, ThấẦ
n
quảng đấẦ
y đặn, vận động linh hoạt
——BIểả
u hiện cu
ảả tạng phu
ả tinh khí
sung túc
（ Vô ThấẦ
n （ mục quảng ngoại phù, măế
t
nhìn lờ đờ, vận động kém, nhìn vật
mơ hôẦ
——Tạng phu
ả tinh khí hư nhược


SẮế
C TRẠCH

Là săế
c trạch cu
ảả dả trển cơ
thểả(chu
ả yểế
u là mặt)
Săế
c dả vinh nhuận hoặc khô,
đểẦ
u là biểả
u hiện thịnh suy
cu
ảả tinh khí tạng phu
ả
（ Biểả
u hiện （
Sinh lý:vinh nhuận, có thấẦ
n（
Bệnh lý （ Kho, vô ThấẦ
n.


THẦẦ
N TÌNH
Tinh thấẦ
n ý thức và biểả
u hiện trển
mặt
Tấm chu
ả ThấẦ

n trí, biểả
u hiện rả mặt,
Tấm chu
ả tạng phu
ả, nển ThấẦ
n tình là
biểả
u hiện bển ngoài cu
ảả Tấm, ThấẦ
n
và thịnh suy tinh khí tạng phu
ả.
（ Biểả
u hiện （
Sinh lý——ThấẦ
n trí tiả
nh táo, tư duy
ôả
n định, nét mặt thoả
ải mái, phả
ản
ứng nhảnh nhẹn （
Bệnh lý——ThấẦ
n trí hôn mể, tư duy
hôỗ
n loạn,nét mặt lãnh đạm, phả
ảm
ứng chậm chạp （

HÌNH THÁI
"Hình thấẦ
n hợp nhấế
t".Động thái
hình thểảcu
ảả cơ thểả
, đấẦ
y đặn
hảy gấẦ
y gò, cưảđộng thoả
ải mái
hảy khó khăn, đểẦ
u là biểả
u hiện
mạnh yểế
u cu
ảả công năng cơ thểả
（ Biểả
u hiện （
Sinh lý——đấẦ
y đặn, cưảđộng
thoả
ải mái, có thấẦ
n（
Bệnh lý——gày gò, cưảđộng khó
khăn, vô thấẦ
n.


Mục quảng

Cản Thận
Cưảđộng
Hô hấế
p
Phểế

quan hệ của Thần với
bên ngoài

ý thức tinh thấẦ
n
Tấm
Săế
c diện ngôn ngữ


Biểả
u hiện cu
ảả ThấẦ
n
•
•
•
•
•

Đăế
c ThấẦ
n
Thấế

t thấẦ
n
Thiểế
u thấẦ
n
Giả
ả thấẦ
n
ThấẦ
n loạn


1.Đăế
c thấẦ
n

Biểả
u hiện cu
ảả tinh khí sung túc
ThấẦ
n tiả
nh, săế
c mặt vinh nhuận, tự
nhiển, ngôn ngữ rõ ràng——Tinh khí Tấm
sung túc
Măế
t linh hoạt, có thấẦ
n, phả
ản ứng
nhảnh nhẹn, cưả động linh hoạt——Tinh

khí Cản Thận sung túc
Cơ nhục săn chăế
c, hô hấế
p bình ôả
n——
Tinh khí PhểếTỳ sung túc
Biểả
u hiện cu
ảả người bình thường,
tinh khí sung túc, công năng cơ thểả
bình thường.Hoặc bệnh cũng là bệnh
nhẹ, nhảnh kho
ải.


Đăế
c thấẦ
n


2.Thiểế
u thấẦ
n （ ThấẦ
n khí
bấế
tkhítúc
Tinh
bấế
t （
túc, ThấẦ

n khí hư nhược

Tinh thấẦ
n mo
ải mệt, tư duy chậm chạp, săế
c
diện không tươi, ảm đạm—
Tinh khí Tấm bấế
t túc
Cơ băế
p nhão, mệt mo
ải uểả oả
ải, lười
nói,tiểế
ng nho
ả—Tinh khí PhểếTỳ bấế
t túc
Mục quảng thiểế
u ThấẦ
n, động tác chậm chạp—
Tinh khí Cản Thận bấế
t túc

Tinh khí thiểế
u nhẹ, công năng cơ thểả
kém, gặp ơả bệnh nhẹ, giải đoạn hôẦ
i
phục...chu
ả yểế
u tạng phu

ả hư chứng.


Thiểế
u ThấẦ
n


Thiểế
u ThấẦ
n


Thiểế
u ThấẦ
n


Thấế
t thấẦ
n
Tinh khí ThấẦ
n suy

• Tinh thấẦ
n u
ảy mị, ý thức mơ hôẦ
, săế
c diện ảm
đạm, biểả

u cả
ảm lãnh đạm, ngôn ngữ thác loạn——
Tinh khí Tấm suy bại
• Mục quảng đờ đấỗ
n, cưảđộng khó, phả
ản ứng chậm
chạp——
Tinh khí Cản Thận suy bại
• Hô hấế
p yểế
u hoặc suyểỗ
n, gấẦ
y trơ xương, hình
thểảyểế
u đuôế
i——
Tinh khí Phế Tỳ suy bại

• Tinh khí tôả
n thương nặng, cơ năng suy giả
ảm,
gặp ơả bệnh mãn tính, bệnh nặng, chính khí
hư,hư chứng, dự hậu kém.


Tà thịnh thấế
t thấẦ
n（
Hôn mể nói sả
ảng, lăn lộn, hoặc đột

nhiển hôn mể, tảy năế
m chặt...—Tà
khí thịnh, nhập Tấm bào, nhiểỗ
u
ThấẦ
n minh hoặc Cản phong hiệp
đờm trơảkinh lạc, thảnh khiểế
u（
Công năng cơ thểả trơả ngại, khí
huyểế
t tấn dịch thấế
t điểẦ
u, gặp ơả
bệnh cấế
p, bệnh mới, tà thực,
thực chứng, bệnh nặng.Dự hậu kém