chuyên đề este lipit và chất giặt rửa

- Este là h ợp ch ất hóa h ọc có liên quan nhi ều đến ancol, axit, andehit, xeton. Vì v ậy trong các đề thi
tuy ển sinh, ng ườ
i ra đề r ất khoái cho d ạng toán này.
- Tuy v ậy đâ y là ph ần khá d ễđể l ấy đi ểm n ếu nh ưcác e ôn k ỹlý thuy ết v ềnó và các h ợ
p ch ất liên
quan: ancol, axit, andehit ...
- Ở đâ y Th s ẽl ần l ượt li ệt kê các d ạng toán t ừd ễđến khó. 4 d ạng c ơb ản g ồm có:
+ Bài toán đốt cháy este
+ Hi ệu su ất ph ản ứn g
+ H ằng s ốcân b ằng
+ Ph ản ứn g th ủy phân, xà phòng hóa
Và các d ạng nâng cao khác:
+ Este c ủa phenol
+ Th ủy phân este sinh ra andehit, xeton
+ Bài toán h ỗn h ợp axit, este, h ỗn h ợp este ...
S ẽđược h ướ
n g d ẫn chi ti ết nh ất ở trong bài vi ết này. Các e đọc k ỹnhé.
1. Bài toán đốt cháy este:
Chú ý 2 nhóm dãy đồn g đẳn g:
- Dãy no, đơn ch ứ
c, h ở: CnH2nO2

* Nhận xét: nCO2 = nH2O
- Dãy có công thức CnH2n+2-2kOx (k là hệ số bán bão hòa, được tính bằng số liên kết pi + số vòng nếu
có trong phân tử)

* Nhận xét:


+ Với k#1, khi đó ta có:
chức của este là

+ Nếu

. Este lúc này là este không no hoặc đa chức. Số nhóm

.

thì đó là este không no (ở gốc ancol hoặc gốc axit)

- Ví dụ 1: Đốt cháy hoàn toàn este no đơn chức thì số mol CO2 thu được bằng số mol oxi phản ứng.
Tên của este là ( A - 2008)

- Ví dụ 2: Đốt cháy 0,11g este X tạo bởi axit đơn chức và ancol đơn chức thu được 0,22g CO 2 và
0,09g H2O . Số đồng phân của este X là ? (A - 2011)
* Cách 1:

- Cách 2: Áp dụng bao toàn nguyên tố oxi.


- Ví dụ 3: Đốt cháy 3,43g hỗn hợp axit acrylic, vinyl axetat, metyl acrylat, axit oleic) rồi hấp thụ toàn
bộ sản phẩm vào bình đựng dung dịch Ca(OH)2 dư. Sau phản ứng thu được 18g kết tủa và dung
dịch X. Khối lượng dung dịch X và khối lượng dung dịch Ca(OH)2 ban đầu thay đổi như thế nào ? (A
- 2011)
Ta thấy hỗn hợp các chất trên đều có gốc R hoặc R' không no và có 1 nối đôi. Vì vậy ta có th ể viết
được công thức tổng quát là CnH2n-2O2

- Gọi a là số mol của hỗn hợp.

2. Bài toán về hiệu suất của phản ứng este hóa.

- Ví dụ 1: Đun nóng 6g CH3COOH và 6g C2H5OH trong H2SO4 đặc với hiệu suất 50%. Khối lượng
este thu được (A - 2008).


- Ví dụ 2: Hỗn hợp X gồm HCOOH và CH3COOH (tỉ lệ mol 1:1) . Lấy 5,3g X tác dụng với 5,75g
C2H5OH trong H2SO4 đặc thu được m gam gỗn hợp este. Hiệu suất phản ứng là 80%. m là ?

3. Bài toán về hằng số cân bằng của phản ứng este hóa và thủy phân este.
Ta nhắc lại 1 chút lý thuyết về hằng số cân bằng của phản ứng thuận nghịch đã học ở lớp 10.
- Ví dụ ta có 1 phản ứng như sau: Cho 1 mol khí H2 tác dụng với 1 mol khí I2 ở 3600C. Khi phản ứng
cân bằng thì ta thu được 1,6 mol HI. Tính hằng số cân bằng của phản ứng.

- Tổng quát: nếu ta có phản ứng như sau:

+ Khi đó hằng số cân bằng được tính theo công thức:


+ Với k, m, n, p là hệ số tương ứng của các chất A, B, C, D.

+

,

,

,

: là nồng độ của các chất lúc phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng.

- Hằng số cân bằng của Phản ứng este hóa.

* Lưu ý: Hằng số cân bằng Kc chỉ phụ thuộc nhiệt độ.
- Hằng số cân bằng của Phản ứng thủy phân.

- Ví dụ: Khi tiến hành este hóa 1 mol axit axetic và 1 mol ancol etylic thì lượng este thu được t ối đa
là 2/3 mol. Để Max H=90% (theo axit) thì khi este hóa 1 mol axit axetic cần số mol ancol etylic là,
biết các phản ứng được thực hiện ở cùng điều kiện nhiệt độ ? (A - 2007)
Phản ứng 1:

Phản ứng 2:


4. Bài toán vế phản ứng thủy phân, xà phòng hóa este.
- Phản ứng thủy phân:
- Phản ứng xà phòng hóa:
* Lưu ý: R'OH có thể chuyển hóa thành andehit hoặc xeton hoặc có thể phản ứng v ới môi trường
(axit, kiềm ...). Các e xem thêm ở bài giải thích chi tiết tính chất hóa học của este.
- Phương pháp giải toán hay sử dụng:
+ Bảo toàn khối lượng (ưu tiên trường hợp kiềm dư)
+ Tăng giảm khối lượng (Phản ứng vừa đủ và biết được M của gốc ancol)
- Ví dụ 1: Cho X là 1 este đơn chức, có tỉ khối hơi so với metan là 5,5. Đun nóng 2,2g este X v ới
dung dịch NaOH dư thì thu được 2,05g muối. Công thức cấu tạo thu gọn của X là ?

5. Bài tập về este của Phenol.
- Este X đơn chức mà khi tác dụng với NaOH có tỉ lệ nX:nNaOH = 1:2 thì đó là este của phenol
dạng RCOOC6H5


-

. Suy ra RCOOR' là este của phenol

- Ví dụ 1: Khi cho 0,15 mol este đơn chức X tác dụng vừa đủ với 12g NaOH, và tổng kh ối lượng s ản
phẩm hữu cơ thu được là 29,7g. Công thức cấu tạo của X là ?

Dạng 6: Phản ứng thủy phân este sinh ra andehit, xeton
- Este của các ancol không no và không bền khi thủy phân thì:
+ Ancol bậc 1 chuyển thành andehit.

+ Ancol bậc 2 chuyển thành xeton.

- Ví dụ 1: Cho 1,8g một este đơn chức tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, rồi đem toàn bộ sản
phẩm tác dụng hoàn toàn với lượng dư AgNO3 trong dung dịch NH3 thu được 10,8g Ag. Công thức
phân tử của X là ?
- Sản phẩm sau phản ứng xà phòng hóa tác dụng với AgNO3 trong dung dịch NH3, nên có andehit
tạo thành.