tiểu luận quản lý nhà nước về nông thôn mô hình VAC VACR

MỤC LỤC


MỞ ĐẦU


Trong vài thập kỉ trở lại đây, ngành kinh tế thực phẩm có những bước tiến mạnh
mẽ, kéo theo sự phát triển của nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Ra đời vào đúng thời
điểm đất nước bắt đầu đổi mới, tổ chức Hội làm vườn Việt Nam (www.vacvina.org.vn) đã
nắm bắt đúng nguyện vọng của người nông dân muốn đổi mới sản xuất, vượt ra khỏi
những trì trệ của lối canh tác cũ. VAC là mô hình thâm canh sinh học cao, trong đó các
hoạt động trồng trọt, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi gia súc gia cầm là các hoạt động
chính. Các hoạt động này có những mối quan hệ mật thiết và khăng khít với nhau, tạo nên
một hệ thống canh tác tổng thể, giúp sử dụng hợp lý và tốt hơn nguồn đất đai, nguồn nước
và năng lượng mặt trời để đạt tới hiệu quả kinh tế cao với mức đầu tư thấp. VAC là biểu
hiện cụ thể của phát triển bền vững trong nông nghiệp. VAC không chỉ góp phần giải
quyết các vấn đề kinh tế của nông dân mà còn có ý nghĩa to lớn trong việc bảo vệ môi
trường, phát triển tài nguyên, có ý nghĩa sâu sắc tromg giáo dục thẩm mỹ, bồi dưỡng nhân
sinh quan, giáo dục tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương.
Mô hình kinh tế VAC là một hệ thống canh tác tổng hợp, kết hợp truyền thống và
hiện đại, trong đó việc đảm bảo thu nhập kinh tế ổn định cho các hộ gia đình nông dân là
một yếu tố chính được cấu thành. Tuy nhiên, trong thời gian phát triển Hợp tác xã nông
nghiệp tập thể, hệ thống canh tác VAC gần như đã bị quên lãng. VAC được khôi phục và
phát triển trong thời kỳ khi Chính sách ‘Đổi mới’ được ban hành, trong đó khuyến khích
phát triển kinh tế hộ. Từ năm 1986 thực hành VAC đã được Hội làm vườn Việt Nam thúc
đẩy mở rộng nhanh chóng ở các vùng khác nhau trên cả nước. Kết quả của VAC đã được
đánh giá và ghi nhận về lợi ích các mặt: kinh tế, xã hội và môi trường. Và đó cũng chính
là lý do nhóm chúng em chọn đề tài “Mô hình kinh tế nông thôn VAC” để thực hiện.
**

Trang 2

NỘI DUNG


I. MÔ HÌNH VAC VÀ VAC-R
1. Mô hình VAC
1.1.

Giới thiệu mô hình VAC

VAC là hoạt động nông nghiệp kết hợp giữa làm vườn(V), làm ao(A) và chăn nuôi
gia súc, gia cầm (C). VAC là một hệ thống sinh thái khép kín nâng cao hiệu quả của sản
xuất.
VAC là mô hình của nền nông nghiệp đa dạng, có sản phẩm của trồng trọt, chăn
nuôi và nuôi trồng thủy sản. Đây cũng là mô hình của nền nông nghiệp sạch, hướng tới
những giá trị bền vững vì tất cả các chất thải đều được tận dụng và đất đai, mặt nước
không bị nghèo kiệt mà ngày càng thêm màu mỡ.Trong mô hình VAC giữa các yếu tố
Vườn, Ao, Chuồng đều có những tác động qua lại, hỗ trợ cho nhau, đó là:
+ Sự hỗ trợ qua lại giữa Ao - Chuồng
Ao: không những chỉ nuôi cá mà còn thả rau, bèo hỗ trợ chăn nuôi bổ sung thức ăn
cho gia súc, gia cầm. Nước ao dùng để vệ sinh chuồng trại, tắm rửa hàng ngày cho gia
súc.
Chuồng: phân, nước thải, nước rửa chuồng, thức ăn thừa của lợn,gà, vịt, ngan,
ngỗng lại bổ sung thức ăn cho cá dưới ao. Quan hệ 2 chiều này đã giúp cho Ao và Chuồng
cùng phát huy hiệu quả là tăng năng suất nuôi cá - chăn nuôi và góp phần làm sạch môi
trường.
+ Sự hỗ trợ qua lại giữa Chuồng - Vườn
Chuồng: phát triển dựa vào các sản phẩm phụ của vườn đó là thức ăn xanh, rau, cá
và chất bộ: sắn, ngô, khoai của vườn.

Vườn: cây trồng phát triển được dựa vào đất đai màu mỡ, dựa vào phân bón, chất
thải của Chuồng.
+ Sự hỗ trợ qua lại giữa Ao - Vườn
Ao: phát triển dựa vào các sản phẩm phụ của vườn đó là rau xanh, lá, chất bột làm
thức ăn bổ sung cho cá dưới ao.
Vườn: phát triển dựa chất thải của ao, đó là: nước ao tưới cho cây trồng, giữ ẩm
cho đất, bùn ao bón cho cây trồng.
Ao nuôi cá trong hệ VAC có kết hợp chăn nuôi đủ lợn, gà hoặc vịt trên ao thì
không phải bón thêm phân chuồng (chỉ cho cá ăn thêm thức ăn bổ sung). Riêng ao xa khu
chăn nuôi gia súc, gia cầm sau khi thả đủ cá giống, mỗi tuần phải bón thêm phân chuồng
từ 10 – 15 kg/m2 ao.

Trang 3


1.2.

Áp dụng mô hình VAC

1.2.1. Ưu điểm
VAC là thành phần quan trọng trong kinh tế gia đình ở nông thôn. Trong gia đình
nông dân, đồng ruộng cung cấp lương thực, còn VAC cùng cấp đại bộ phận thực phẩm
cho bữa ăn hàng ngày và một phần thu nhập quan trọng cho chi tiêu gia đình.
Hệ thống VAC đã khẳng định vai trò và tác dụng to lớn trong phát triển nông
nghiệp.
VAC cung cấp ngay tại chỗ một nguồn thực phẩm đa dạng, phong phú, góp phần
cải thiện bữa ăn, cải thiện dinh dưỡng và bảo đảm an toàn lương thực ở các hộ gia đình.
VAC cũng đã làm tăng thu nhập của gia đình, cải thiện đời sống của đông đảo nhân dân
và góp nhần đáng kể vào phong trào xoá đói, giảm nghèo ở nước ta hiện nay.
VAC góp phần đẩy mạnh thâm canh và đa dạng hoá nông nghiệp, thực hiện chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở nông thôn. Ở vùng đồng bằng, vùng núi nhờ VAC mà
tiềm năng to lớn được khai thác hợp lý hơn, sản xuất đa dạng, phong phú hơn, đem lại thu
nhập tăng gấp nhiều lần. Ở vùng ven biển, nhờ làm VAC đã cải tạo được vùng đất cát,
chua mặn, phát triển nuôi trồng thuỷ sản, bảo vệ rừng ngập mặn, bảo vệ môi trường.
VAC đã thu hút nhiều lao động vào sản xuất chế biến, tiêu thụ sản phẩm, tạo thêm
việc làm ở nông thôn. Lao động hệ thống VAC phù hợp với nhiều lứa tuổi, thích hợp
nhiều đối tượng trẻ em, phụ nữ có con nhỏ...
Trong hệ sinh thái VAC cần thực hiện kỹ thuật thâm canh sinh học, sử dụng phân
bón hữu cơ và phân vi sinh, hạn chế đến mức tối đa hoặc không sử dụng phân hóa học và
các thuốc trừ sâu, trừ cỏ bằng hóa chất. Nếu được như vậy sẽ tránh được ô nhiễm môi
trường đất, nước và cả môi trường không khí, nhất là VAC lại thường được xây dựng gần
nhà, tạo ra cảnh quan ở vùng nông thôn.
1.2.2. Nhược điểm
Nếu chất thải trong VAC không được xử lý hay xử lý không tốt, thì trước hết ảnh
hưởng đến môi trường sống của gia đình. Nếu phân rác không được thu gom xử lý mà để
bừa bãi xung quanh nhà, nước rửa đổ lênh láng khắp nơi thì ruồi muỗi, vi trùng có điều
kiện sinh sôi nảy nở, nguồn nước sinh hoạt của gia đình có thể bị nhiễm bẩn. Những điều
đó làm cho sức khỏe của gia đình bị ảnh hưởng, các thành viên trong gia đình có thể bị
bệnh, gia đình sẽ phải tốn kém tiền để khám, chữa bệnh.
Không xử lý chất thải trong VAC sẽ mất đi một khối lượng lớn phân hữu cơ rất quý
và gia đình sẽ tốn tiền mua phân hóa học. Phân hóa học nếu bón nhiều và không đúng kỹ
thuật sẽ làm cho đật bị ô nhiễm và ngày càng xấu đi. Gia đình ngày càng phải bón thêm
Trang 4


nhiều phân hóa học và như vậy sẽ sa vào vòng luẩn quẩn: Phải đầu tư ngày càng nhiều
cho phân hóa học trong khi bỏ phí một lượng phân hữu cơ rất lớn.
Xử lý chất thải VAC sẽ làm cho gia đình phong quang sạch đẹp, tạo nên một cuộc
sống khỏe mạnh, hạnh phúc. Ngoài ra nếu xử lý chất thải bằng Biogas sẽ có một nguồn
chất đốt sạch rẻ tiền, hiệu quả cao.

1.3.
-

Lợi ích khi áp dụng của mô hình VAC

Thứ nhất là nó tăng cường dinh dưỡng và tăng cường lợi ích sức khỏe:

VAC cải thiện tiêu chuẩn dinh dưỡng theo các chế độ ăn uống trong các gia đình
bằng cung cấp các loại rau, hoa quả có giá trị dinh dưỡng cao (rau dền, rau đậu, cà rốt,
chuối, đu đủ, trái cây có múi...), hay trứng, cá, thịt cho nhu cầu tiêu dùng trong các gia
đình.
Kết quả nhận được từ điều tra ở một số vùng thực hiện thí điểm VAC (Dự án an
ninh lương thực hộ gia đình – HFS/UNICEF) cho thấy việc cải thiện tiêu chuẩn dinh
dưỡng theo các chế độ ăn uống trong các gia đình như sau: Cá tăng 3,14 lần; Thịt (gà,
lợn, bò,...) tăng 2,40 lần; Trứng (gà, vịt) tăng 2,90 lần; Trái cây tăng 3,14 lần và đặc
biệt VAC có thể đóng góp hiệu quả để giảm tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng.
VAC trong vườn xung quanh nhà có thể giải quyết vấn đề thiếu đói trong các thời
kỳ “giáp hạt” giữa các vụ thu hoạch và đặc biệt là các loại rau, củ có thể nhanh chóng
phục hồi sau các thảm họa thiên tai.
Thực hành mô hình VAC tạo ra cơ hội làm việc trong một môi trường lành mạnh
và tiếp cận với thực phẩm tươi sống và an toàn, góp phần cải thiện điều kiện sức khỏe của
con
người.
Nhiều người già và người mắc bệnh mãn tính khi hành nghề làm vườn VAC có điều kiện
cải thiện sức khỏe vì họ có thể có một 'nghỉ ngơi tích cực' kết hợp với giải trí tốt hơn, thư
giãn tinh thần và tình yêu sâu sắc hơn với thiên nhiên.
-

Thứ hai nó liên quan đến các vấn đề xã hội:

VAC ngày càng đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề xã
hội liên quan tới đói nghèo. Thực hành VAC giúp tăng thu nhập và cải thiện các tiêu
chuẩn của đời sống.
Thực hành VAC sẽ tạo việc làm và công việc sản suất tốt hơn cho những gia đình
đông người trước tình trạng nông nhàn hiện nay (tình trạng thất nghiệp hiện nay cao trong
các khu vực nông thôn), qua đó giảm bớt áp lực di cư của người dân nông thôn vào các
thành phố. VAC cũng cung cấp các sản phẩm và tăng thêm thu nhập cho người cao tuổi
khi về hưu với đồng lương hưu thấp.
Những nông dân phụ nữ Việt Nam thường phải làm việc trên đồng ruộng và xa
nhà. Thực hành VAC cho phép phụ nữ làm việc trong môi trường lành mạnh, gần nhà và
có thêm nhiều thời gian chăm sóc con cái của họ.
Trang 5


“VAC tình nghĩa” là mô hình đã được thiết lập cho các gia đinh thương binh, liệt sĩ
sau chiến tranh.
Nhiều mô hình VAC cũng được thiết kế cho các lớp mẫu giáo và trường học, cho
đồng bào người dân tộc thiểu số để cải thiện dinh dưỡng của trẻ em và học sinh.
VAC trong các trường học có thể được sử dụng như là trung tâm trình diễn để giới
thiệu các kỹ thuật VAC cho học sinh và người nông dân.
VAC tại các bản làng có thể cho phép trẻ mồ côi, người tàn tật... có thể làm việc
cùng nhau tạo ra nguồn thực phẩm đa dạng và thu nhập.
VAC cũng tao ra kết quả với một loạt các sản phẩm liên đới. Trái cây và rau quả có
thể được chế biến ở quy mô công nghiệp; Các sản phẩm thủ công như dệt, kéo sợi... góp
phần đáng kể vào thu nhập gia đình và chất lượng cuộc sống

-

Thứ ba nó tu bổ và cải tạo môi trường:

Cũng như thực tế đã xảy ra ở các nước phát triển, Việt Nam đang trong tình trạng
bị ô nhiễm từ khu vực nông nghiệp và công nghiệp. Nguồn không khí, nước, đất bị ô
nhiễm nặng nề đã gây nhiều tác động tiêu cực tới nguồn lương thực và thực phẩm, gây
hậu quả nặng nề tới dời sống con người. Sự phát triển của hệ thống VAC có thể góp phần
hạn chế ô nhiễm và cải thiện môi trường. Bên cạnh yêu tố quan trọng do VAC giúp sử
dụng tối ưu nguồn tài nguyên đất, nước và năng lượng mặt trời, tất cả các chất thải qua
chu trình sản xuất khép kín (khí sinh học, phân sinh học) được xử lý bằng các công nghệ
sinh học sẽ giúp cho chất lượng môi trường nước, đất và không khí được cải thiện theo
thời gian khi hệ thống VAC phát triển rộng rãi.
Về mô hình kinh tế nông thôn: Thành tựu hơn 25 năm đổi mới, kinh tế nước ta có
bước phát triển mạnh mẽ, đời sống kinh tế và văn hóa của nông dân được nâng lên một
bước thời gian qua, các ngành, các cấp từ tỉnh đến cơ sở đã triển khai, xây dựng nhiều mô
hình sản xuất nông nghiệp ở các xã chỉ đạo xây dựng NTM. Và những mô hình này bước
đầu đã mang lại hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân.
Việc nâng cao đời sống, thu nhập cho người dân đáp ứng yêu cầu của tiêu chí xây dựng
NTM đòi hỏi nhiều giải pháp tổng hợp. Thế nhưng, trong đó giải pháp xây dựng, củng cố
và nhân rộng các cách làm hay, mô hình sản xuất nông nghiệp hiệu quả giữ vai trò trung
tâm, tạo động lực, gắn kết để phát triển sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp,
nông thôn theo hướng hiệu quả, bền vững.
Xác định vai trò này, trong thời gian qua, các cấp, các ngành đã triển khai, xây
dựng nhiều mô hình, dự án sản xuất nông nghiệp ứng dụng các tiến bộ khoa học - kỹ
thuật; đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên cơ sở phù hợp với điều kiện,
lợi thế của từng vùng, từng xã. Các giải pháp, mô hình sản xuất nông nghiệp trên bước
đầu mang lại hiệu quả tích cực và tạo sức lan tỏa nhất định trong dân
Để nâng cao thu nhập cho người dân trong thời gian qua, xã cùng các cấp, các
ngành đã vận động, triển khai nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp như mô hình nuôi bò
Trang 6


sữa, bò thịt, nuôi gà công nghiệp theo hướng trang trại hộ gia đình, mô hình sản xuất 100

ha trồng thanh long theo tiêu chuẩn GlobalGAP, trồng thanh long ruột đỏ, trồng bưởi da
xanh... Kết quả, các mô hình sản xuất trên đạt hiệu quả rất cao và đang được phổ biến
nhân rộng trong nhân dân.
Có rất nhiều mô hình sản xuất tốt, cách làm hay đã được các ngành, các cấp đưa
cho nông dân áp dụng trong hơn 4 năm qua nhằm giúp cho người dân gia tăng sản xuất,
tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống, đáp ứng yêu cầu của tiêu chí NTM, kết quả đến nay đã
có nhiều xã về đích tiêu chí này
Như vậy như ở trên chúng ta đã biết về lợi ích của hai mô hình mang lại,
Hai mô hình trên đều mang lại lợi ích cần thiết cho người dân, nhằm đáp ứng nhu
cầu sinh hoạt và thu nhập hàng tháng cho người dân nói riêng và các hộ gia đình nói
chung về mô hình VAC thì có vai trò sử dụng các nguồn năng lượng an toàn, tiết kiệm và
tái chế. VAC đã trở thành một mô hình quan trọng và hiệu quả đẻ xóa đói nghèo. Phong
trào khai hoang, phục hóa nhằm khai thác hợp lý nguồn lực con người và nguồn tài
nguyên thiên nhiên tiềm năng bằng áp dụng mô hình VAC đang góp phần quan trọng vào
Chương trình phát triển kinh tế chung trong cả nước.
Về mô hình kinh tế nông thôn: nhằm nâng cao thu nhập và mang lại hiệu quả thu
nhập cao cho người dân, không những vậy, các mô hình sản xuất còn đạt hiệu quả rất cao
và đang được phổ biến nhân rộng trong nhân dân. Bên cạnh hiệu quả về kinh tế, điểm
chung của các mô hình, giải pháp đưa xuống người dân áp dụng trong thời gian qua còn
mang hiệu quả về mặt xã hội rất lớn. Đó là những mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến,
hiệu quả, giảm tác động đến môi trường; gắn kết sản xuất và tiêu thụ; chuyển đổi cây
trồng, vật nuôi theo hướng hiệu quả, phù hợp với điều kiện từng địa bàn, góp phần đưa
sản xuất nông nghiệp phát triển theo hướng nhanh, toàn diện và bền vững. Các giải pháp,
mô hình trên đã thực sự là đòn bẩy để nâng cao hiệu quả sản xuất, đời sống người dân,
tăng niềm tin của người dân vào Đảng và Nhà nước hiện nay, các cách làm hay, mô hình
sản xuất tốt và phù hợp đang được các địa phương duy trì
Ngày 16/4/2014, tại Hà Nội, Trung ương Hội Làm vườn Việt Nam phối hợp với
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức Hội
nghị tuyên dương điển hình tiên tiến làm khuyến nông VAC giỏi toàn quốc.
Theo TS. Phan

Huy Thông - Giám đốc
Trung tâm Khuyến nông
Quốc gia, mô hình sản
xuất Vườn - Ao - Chuồng
là mô hình sản xuất truyền
thống, gắn bó lâu đời của
nông nghiệp và nông thôn
Việt Nam, là mô hình sản
Trang 7


xuất vừa có giá trị văn hóa - nhân văn - và giá trị sinh thái bền vững. Trong quá khứ trước
đây, sản xuất VAC chủ yếu theo hình thức quảng canh, mang tính tự cấp, tự túc. Từ khi
đất nước thực hiện công cuộc "Đổi mới", kinh tế VAC ngày càng được quan tâm phát
triển theo hướng thâm canh, chuyên canh tạo sản phẩm hàng hóa có năng suất, chất lượng
cao, tăng thêm sản phẩm hàng hóa nông sản, thực phẩm phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong
nước, tham gia xuất khẩu, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập và giúp hàng triệu hộ nông
dân xóa đói, giảm nghèo bền vững và vươn lên khá giả, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu sản
xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên đất đai, lao động trong nông nghiệp và góp
phần cải tạo môi trường, cảnh quan nông thôn văn minh sinh thái và hiện đại. Từ năm
1986 đến nay(2014) , Hội Làm vườn Việt Nam đã phát triển thành hệ thống đồng bộ từ
trung ương đến thôn, xã, với gần 1 triệu hội viên, đại diện cho hàng triệu hộ nông dân có
phát triển kinh tế VAC, đóng vai trò nòng cốt trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức,
động viên hướng dẫn giúp đỡ hội viên các hộ nông dân thay đổi tập quán, phương thức
sản xuất VAC cải tạo hàng vạn vườn tạp, ao hoang, chuồng trại tạm bợ thành vườn, ao
chuồng kinh tế, có hiệu quả cao.
Phong trào thi đua làm Khuyến nông VAC giỏi giai đoạn 2009 - 2014 đã phát triển
rộng khắp trong phạm cả nước và trở thành giải pháp quan trọng để chuyển đổi cơ cấu sản
xuất nông nghiệp, nâng cao giá trị thu nhập trên một đơn vị diện tích và được coi là mô
hình phát triển nông nghiệp bền vững. Có được kết quả trên là nhờ những năm qua cùng

với phong trào “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Trung ương Hội
và Hội Làm vườn các tỉnh đã phối hợp với ngành Nông nghiệp xây dựng kế hoạch phát
triển Khuyến nông VAC và phát triển phong trào "Nhân rộng điển hình tiên tiến sản xuất
kinh doanh giỏi” được đông đảo hội viên hộ gia đình, trang trại hưởng ứng.
Đối với mỗi vùng miền khác nhau thì mô hình VAC cũng có những nét khác nhau
tuỳ theo điều kiện tự nhiên, thiên nhiên ở mỗi vùng miền mà có những cách bố trí nhà ở,
Vườn – Ao – Chuồng khác nhau, cây trồng vật nuôi khác nhau. Ví dụ như VAC vùng
Đồng bằng Bắc Bộ với diện tích đất hẹp và dễ bị ngập úng, khí hậu nắng, gió tây về mùa
hè và các đợt gió về mùa đông bắc lạnh, ẩm và hanh khô về mùa đông thì nền đặt nhà ở
về phía bắc khu đất và quay về hướng nam vừa mát vừa bảo đảm cây trồng trong vườn
được hưởng ánh sáng đông, tây suốt ngày.

Trang 8


Có rất nhiều mô hình VAC mang hiệu quả cao có thể tham khảo như:

Trang 9


Trang 10


1.4.

Tiềm năng ở nước ta

Nước ta có diện tích đất nông nghiệp lớn, theo thống kê năm 2013, tổng diện tích
đất nông nghiệp là 262.805 km2 (chiếm tới 79,4%) bao gồm đất sản xuất nông nghiệp là
101.511 km2, đất lâm nghiệp là 153.731 km2, đất nuôi trồng thuỷ sản là 7.120 km2. Đất

nông nghiệp hiện được chia thành 4 loại: Đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm
(không bao gồm cây lâm nghiệp, cây công nghiệp lâu năm trồng xen, trồng kết hợp), đất
đồng cỏ dùng vào chăn nuôi, đất có mặt nước dùng vào sản xuất nông nghiệp gồm các
loại ao, hồ, sông cụt,... để nuôi trồng các loại thuỷ sản (không tính hồ, kênh, mương,
máng thuỷ lợi).
Khí hâu nước ta thuộc khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm là môi trường sống thuận lợi
cho sinh vật phát triển, cây cối quanh năm ra hoa kết quả. Đó là cơ sở tự nhiên giúp cho
nền nông nghiệp nhiệt đới nước ta vươn lên mạnh mẽ theo hướng sản xuất lớn, chuyên
canh và đa canh.
Nguồn lao động dồi dào với cơ cấu dân số vàng nhóm độ tuổi thuộc 15 đến 64 tuổi
chiếm 69% tổng số dân.
Nước ta có mạng lưới sông ngòi dày đặc với trữ lượng nước trên mặt và nước
ngầm (khoảng 3,3 tỷ thăm dò) lớn thuận lợi cho việc đào ao nuôi cá.
Các thành phần trong mô hình VAC có mối quan hệ với nhau, rất thuận lợi cho một
nền kinh tế nông nghiệp bền vững và lâu dài: phân (gia súc, gia cầm) từ chuồng dùng làm
phân bón bón cho ruộng, nước phân làm thức ăn cho cá, cho vườn. Ao cung cấp nước tưới
cho vườn và bùn bón cây. Bèo cái trên mặt ao và vườn trồng một số thức ăn xanh (như
rau muống) là thức ăn cho vật nuôi đặc biệt là lợn rất tốt.
Khai thác hết tiềm năng hiệu quả đất đai trên cùng một diện tích: ao nuôi thì nuôi
cá (có thể nuôi nhiều loại cá theo các tầng nước khác nhau), vườn thì trồng nhiều loại cây
khác nhau (theo nhiều tầng, trồng xen, trồng gối cho cây leo lên giàn), đây là tiền đề
nhằm phát huy được giá trị kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.
Mô hình lấy ngắn nuôi dài: nuôi gia súc, gia cầm hay trồng các loại rau, đậu, hoa
màu có thời gian sinh trưởng ngắn để thu hoạch sớm bán lấy tiền đầu tư lâu dài cho cây
ăn trái.
Tiết kiệm trong nông nghiệp: sử dụng phân trong chăn nuôi gia súc gia cầm, bùn
non đáy ao…dùng làm phân bón cho cây trồng: lúa, rau...thức ăn cho chăn nuôi thủy sản.
Hạn chế ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi: sử dụng chất thải từ chăn nuôi làm
thức ăn cho cá hay dùng làm nguyên liệu tạo khí biogas sử dụng cho sinh hoạt hoặc nuôi
cá, nuôi giun đất, rồi sử dụng giun đất để nuôi gà, vịt… tạo một vòng khép kín, ít gây ô

nhiễm môi trường.
Năng lượng mặt trời thông qua quang hợp được tái tạo dưới dạng năng lượng chứa
trong sản phẩm thực vật (rau, quả, củ, đậu đỗ…) dùng làm thức ăn cho người và gia súc,
củi đun và nguyên liệu cho tiểu thu công nghiệp.
Đường lối đổi mới của Đảng được cụ thể hoá thông qua Nghị quyết 10 của Bộ
Chính Trị năm 1988 và Nghị quyết Trung ương V, khoá VII năm 1993 là hai cái mốc có ý
Trang 11


nghĩa qua trọng trong tạo ra động lực chuyển kinh tế nông nghiệp sang sản xuất hàng hoá
theo cơ chế thị trường với hộ là kinh tế tự chủ. Do đó, kinh tế VAC đã dần thoát khỏi kinh
tế phụ và trở thành một bộ phận quan trọng trong kinh tế hộ nông dân và xuất hiện những
xu thế phát triển mới: từ vườn nhà phát triển thành vườn trồng rau hoặc cây ăn trái, từ ao
tạp phát triển thành ao nuôi trồng thủy sản, từ chăn nuôi chỉ cung cấp thức ăn gia đình
sang chăn nuôi mang tính chất hàng hóa (Nguyễn Đức Hưng, 01/10/2007).
1.5.

Mô hình VAC vùng đồng bằng Bắc Bộ

1.5.1. Đặc điểm
- Đất hẹp (tận dụng diện tích, bố trí hợp lý cơ cấu cây trồng vật nuôi).
- Mức nước ngầm thường thấp (đề phòng úng, nhất là về mùa mưa đối với những
cây không chịu được úng).
- Khí hậu: Nắng, gió tây về mùa hè và các đợt gió về mùa đông bắc lạnh, ẩm và
hanh khô về mùa đông.
1.5.2. Mô hình VAC :
Nhà ở:
- Đặt về phía bắc khu đất và quay về hướng nam vừa mát vừa bảo đảm cây trồng
trong vườn được hưởng ánh sáng đông, tây suốt ngày.
- Các công trình phụ nên thiết kế sao cho ánh sáng chiếu được vào chuồng gia súc

(đảm bảo vệ sinh, hạn chế dịch bệnh).
- Nhà ở và công trình phụ không phủ bóng râm lên cây trồng trong vườn.
- Trước nhà có giàn cây (đậu ván, thiên lý) vừa mát, vừa có thêm thu hoạch. Mép
sân có vườn hoa, trên để các chậu hoa cây cảnh.
Vườn: Ở trước nhà, trong vườn bố trí cơ cấu cây trồng thích hợp để tận dụng đất
đai, năng lượng mặt trời và đáp ứng yêu cầu tiêu thụ. Thường có một hay hai loại cây
chính trồng xen với nhiều loại cây khác có những yêu cầu về điều kiện sinh thái khác
nhau: Tầng trên là cây ưa ánh sáng, tầng dưới là cây chịu bóng (riềng, gừng, mùi tàu…)
có nơi trồng cam quýt, dưới là rau ngót; có nơi trồng táo xen chanh, hoặc khi đốn táo
trồng rau đậu; khi cây lưu niên chưa khép tán thì trồng rau đậu, khi cây khép tán trồng cây
chịu bóng râm; chuối, đu đủ trồng rải rác quanh vườn, quanh nhà ở nơi ít gió và độ ẩm, đủ
ánh sáng. Góc vườn cạnh bể chứa nước, trồng một vài luống rau cải, xà lách, đậu cô ve
một số rau gia vị như tía tô, rau thơm, ớt …) và một số cây thuốc thông thường. Nếu có
khu vườn nhân giống nên đặt gần ao để tiện nước tưới.
Ao: Nền sâu 1,5 – 2 m bờ cao đắp kỹ chống rò rỉ (nếu có điều kiện có thể vỉa
gạch). Nên thiết kệ hệ thống dẫn nước và tiêu nước. Xung quanh bờ ao trồng chanh, dưới
thấp trồng khoai nước; không gian được tận dụng bằng các giàn bầu, bí, mướp; không để
ao bị cớm. Tùy diện tích ao và điều kiện thức ăn mà xác định cơ cấu các loại cá nuôi thích
Trang 12


hợp. Một phần mặt ao thả bèo hoặc rau muống để nước ao đỡ bị nóng trong mùa hè và
lạnh về mùa đông; bè rau bèo con dùng làm chỗ trú cho cá.
Chuồng: Nuôi gia súc, gia cầm: nên đặt cạnh bếp hay nhà kho vào cạnh
ao.Chuồng lợn gia đình nếu nuôi ít lợn nên làm hai bậc; bậc cao cho lợn ăn và nằm, bậc
thấp để chứa phân. Chuồng gà có thể đặt ở phía trên chuồng lợn có ô riêng để nuôi gà thịt
và có ô riêng để nuôi gà đẻ Cạnh chuồng phải có nền ủ phân và hố chứa nước giải, nước
phân. Nếu ủ phân và hố nước phân phải che mưa nắng.
Những đặc điểm của mô hình vac hệ sinh thái vac phát triển lên từ hệ sinh thái
vườn tuy nhiên vac khác với vườn nông dân trước đây ở tính đồng bộ tính cân bằng sinh

thái ở hiệu quả kinh tế, và tính bền vững.
1.6.

Mô hình VAC vùng trung du, miền núi

1.6.1. Đặc điểm
– Diện tích đất rộng có điều kiện mở rộng vườn nhưng đất dốc, thường bị thoái hóa
(tuy có nơi đất còn tốt, tầng đất dày); cần chú ý bảo vệ đất.
– Ít bão nhưng rét hơn đồng bằng, có nơi có sương muối.
– Nước tưới thường gặp khó khăn, nhưng có khi về mùa mưa lại có lũ lớn.
1.6.2. Mô hình VAC
Nhà ở: Xây dựng ở nơi đất tương đối bằng phẳng, tiện đi lại, gần nguồn nước và
tránh luồng gió mạnh, những nơi có lũ cần chú ý đề phòng lũ (xây dựng ở nơi cao).
Vườn:
Thường có 3 dạng: Vườn nhà, vườn đồi, vườn rừng.
Vườn nhà: Vườn quanh nhà, thường ở chân đồi, đất bằng và tương đối bảo đảm
được độ ẩm. Vườn nhà thường trồng những cây ăn quả cần được chăm sóc thường xuyên
và được bảo vệ chu đáo như cam, quýt, mít, chuối, đu đủ. Ngoài cây ăn quả còn có vườn
rau ở cạnh ao để tiện tưới nước. Vườn rau có rào bao quanh phòng gia súc, gia cầm phá
hoại và thường trồng những rau thông thường để tự túc, mùa nào thức ấy: rau cải, rau
ngót, rau đay, rau dền, mồng tơi, xu hào, cà chua, đậu cô ve …góc vườn trồng một số rau
gia vị, hành, tỏi, xương xông, mùi tàu, rau thơm, rau răm, rau mùi; quanh nhà trồng một
số cây thuốc thông dụng (gừng, nghệ, tía tô, kinh giới, bạc hà, địa liền, sài đất, ngải
cứu…)
Vườn đồi: Nằm trên nền đất thoải ít dốc. Thường trồng cây ăn quả lưu niên (mơ,
mận, hồng, cam, bưởi…) hay cây công nghiệp dài ngày (chè, cà phê…xen cây ngắn
ngày), cây họ đậu như lạc, đậu tương, cây lấy củ (khoai lang, sắn, rong riềng…) hoặc cây
dược liệu (gừng, riềng, sa nhân…) vừa phủ đất vừa có thu hoạch; trong nhiều trường hợp
xen vào cây ăn quả và cây công công nghiệp còn trồng rải rác một số cây gỗ họ đậu (keo,
muồng…) hay trẩu, trám có bóng mát.

Trang 13


Để chống xói mòn trong vườn trồng cây theo đường đồng mức có hệ thống mương
nhỏ và bờ cản nước xen kẽ chạy theo đường đồng mức (tùy theo độ dốc nhiều ít mà
khoảng cách giữa các mương hẹp rộng khác nhau, từ 10 – 20m. )
Có thể san đất thành bậc thang ngoài rìa các bậc thang trồng dứa để giữ đất, chống
xói mòn, canh tác lâu dài ổn định.
Vườn rừng: Thường thiết kế trên các loại đất có độ dốc cao (từ 20 – 30 độ). Vườn
rừng là loại vườn có cấu trúc cây trồng phỏng theo cấu trúc cây rừng nhiệt đới (nhiều
tầng, nhiều lớp và nhiều loại cây xen nhau) nhưng được chăm sóc tu bổ, như kiểu vườn
(thâm canh) cho hiệu quả kinh tế cao hơn.
Trong những vườn rừng này có nơi còn lại một số khoảng rừng thứ sinh ở trên cao.
Người ta giữ lại những khoảng rừng đó, tu bổ chăm sóc và trồng bổ sung cây lấy gỗ (lát
hoa, mỡ…) hoặc cây vừa lấy gỗ, vừa thu quả như trám, trẩu, hoặc cây đặc sản (quế).
Thông thường rừng thứ sinh bị khai thác hết và người ta quy hoạch trồng cây lấy
gỗ (bạch đàn, mỡ, cây bồ đề xen keo…), cây đặc sản. Trong những năm đầu khi cây lấy
gỗ chưa khép tán trồng xen cây lương thực (như sắn, lúa nương, đậu tương…) nếu đất còn
tốt hoặc trồng cây phân xanh họ đậu.
Với chính sách giao đất khóan rừng diện tích vườn rừng mở rộng (từ 1 – 2 – hàng
chục ha) và khoảng cách với nhà ở xa dần, ta có những “trại rừng” vườn trại.
Ao: Ao cá đào riêng ở trước nhà hay ở chân đồi cạnh suối để lấy nước nuôi cá. Tùy
điều kiện địa hình và nguồn nước, có nơi đắp đập giữ nước để nuôi cá và tăng độ ẩm cải
tạo môi trường (nếu có điều kiện có thể kết hợp chạy thủy điện nhỏ). Có nơi nuôi cá lồng
trong suối hay nuôi cá nước chảy (đào một nhánh suối và cắm đăng hay xếp đá hai đầu để
nuôi cá).
Chuồng: Chuồng gia súc, gia cầm đặt gần nhà phía cuối gió và được che kín
chống rét cho gia súc về mùa đông. Nền chuồng được nện chặt hay lát gạch và xi măng,
độn rơm rác để giữ nước giải và phân. Cạnh chuồng có hố hay nền ủ phân có mái che.
1.7.

Mô hình VAC vùng ven biển

1.7.1. Đặc điểm
– Đất cát thường bị nhiễm mặn.
– Hay bị bão gió mạnh làm di chuyển cát.
– Tưới khó, vì nước ngấm nhanh, nhưng cũng có nơi mức nước ngầm cao.
1.7.2. Mô hình VAC
Ngoài cùng về phía biển là một hàng phi lao trồng dày để chắn gió.
Vườn: Vườn chia thành ô vuông có bờ cát bao quanh, trên trồng phi lao rất dày kết
hợp với trồng mây làm nhiêm vụ phòng hộ. Có nơi lấy đất ở trong vườn để đắp bờ bao
đồng thời hạ thấp mặt vườn để tăng độ ẩm. Có nơi trồng tre làm hàng rào bảo vệ quanh
Trang 14


vườn. Trong trường hợp này quanh vườn giáp bờ tre đào mương vừa để chứa nước nuôi
cá, giữ độ ẩm vừa để hạn chế rễ tre ăn vào trong vườn hút hết chất màu.
Trong vườn trồng cây ăn quả (táo, na, dứa, xoài …) và dâu tằm xen lạc, vừng, kê,
khoai lang, củ đậu, dưa hấu …những cây lưu niên đều được tỉa cành giữ cho tán thấp để
hạn chế ảnh hưởng của gió. Đậu, lạc vừa là cây phủ đất, giữ độ ẩm vừa góp phần cải tạo
đất.
Ao: Đào cạnh vườn, nuôi cá, tôm, trên bờ trồng dừa.
Chuồng: Chuồng lợn, chuồng bò ở cạnh nhà, chuồng vịt trên bờ ao.
1.8.

Mô hình VAC vùng đồng bằng Nam bộ

1.8.1. Đặc điểm
– Đất thấp mức nước ngầm cao, mùa mưa dễ bị úng.
– Tầng đất mặt mỏng và tầng dưới thường bị nhiễm mặn, nhiễm phèn.

– Khí hậu có hai mùa rõ rệt; mùa mưa dễ bị ngập úng, mùa khô dễ bị thiếu nước.
1.8.2. Mô hình VAC
Vườn: Do mặt đất thấp nên việc lập vườn thực hiện bằng cách đào mương lên liếp.
Mương đào để lấy đất tôn cao mặt vườn vừa là hệ thống tưới tiêu đồng thời có thể nuôi
cá. Kích thước của liếp và mương phụ thuộc vào chiều cao của đỉnh lũ, độ dày của tầng
đất mặt, độ sâu của tầng đất phèn. Loại cây trồng và chế độ canh tác trong vườn.
Thường những nơi đỉnh lũ cao, tầng đất mặt mỏng và tầng phèn nông thì lên liếp
đơn. Ngược lại những vùng đất có tầng mặt dày, đỉnh lũ vừa phải thì lên liếp đôi. Bề mặt
và chiều sâu của mương phụ thuộc vào chiều cao của liếp và độ sâu xuất hiện của tầng
sinh phèn. Thường thì bề rộng của mương bằng 1/2 bề mặt của liếp (liếp đơn thường rộng
khoảng 5m , liếp đôi rộng khoảng 10).
Trong trường hợp tầng đất mặt mỏng, lớp đất dưới không tốt thậm chí có chút ít
phèn, thì lớp đất mặt khi đào mương được đắp thành băng hay mô trên liếp, sau đó lớp đất
dưới được đắp vào phần còn lại của mặt liếp (thấp hơn mặt băng hay mô đất mặt); lớp đất
này được trồng những cây chịu chua phèn (dứa, so đũa…sau một thời gian khi đã rửa
chua sẽ trồng các loại cây như cam, quýt, nhãn, sầu riêng, măng cụt…)
Quanh vườn có đê bao quanh để bảo vệ vườn trong mùa lũ, ngăn mặn và giữ nước
ngọt trong mùa nắng. Đê bao cũng dùng làm đường giao thông vận chuyển và trồng cây
chắn gió.
Đê bao cần đắp rộng và vững chắc, chiều cao căn cứ vào đỉnh lũ cao nhất trong
vùng. Đê bao có cống chính để lấy nước vào mương. Ngoài những công trình đầu mối, có
những công trình nhỏ để điều tiết nước trong các mương.
Cơ cấu cây trồng trong vườn tùy thuộc vào điều kiện đất đai, nguồn nước, chất
lượng nước và yêu cầu thị trường. Nhiều nơi trồng dừa, dưới dừa là cây ăn trái (cam,
Trang 15


quýt, bưởi…) trồng xen khoai, rau, đậu khi cây chưa khép tán, gần đây do biến động một
số nơi đã chặt dừa trồng nhãn và sầu riêng.
Ao: Trong hệ sinh thái VAC này mương giữ vai trò của ao nhưng cũng có nơi

ngoài mương còn đào ao cạnh nhà.
Chuồng: Chuồng lợn, bò ở gần nhà. Có nơi làm chuồng lợn trong vườn, cạnh
mương. nước rửa chuồng sau khi được xử lý chảy vào mương, có nơi đặt chuồng gà
ngang qua mương, phân gà rơi xuống mương làm thức ăn cho cá.
2. Biến thể mô hình VAC
2.1.

Vườn – Ao – Chuồng – Ruộng (VACR)

VAC-R là mô hình kinh tế trang trại kết hợp nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản với
trồng cây ăn trái và trồng lúa nước. Mô hình này thường được áp dụng ở các tỉnh miền
Tây và đồng bằng sông Cửu Long – vựa lúa lớn của Việt Nam.
Với mô hình này, gia đình ông Trần Kim Được, trú tại xã Vĩnh Bình, huyện Hòa
Bình, tỉnh Bạc Liêu được công nhận là mô hình trang trại thành công được nhiều nông
dân đến tham quan học tập kinh nghiệm.
Thành quả lao động của ông là hơn 200 triệu đồng/năm cho việc bán lúa, 35 triệu
đồng/năm cho việc bán trái cây, riêng heo và cá cho ông thu nhập gần 15 triệu đồng.
2.2.

Vườn – Ao – Chuồng – Rừng

Một mô hình kinh tế trang trại khác cũng có tên viết tắt là VAC-R và được nhiều
nông dân các tỉnh vùng rừng núi áp dụng chính là mô hình Vườn – Ao – Chuồng – Rừng.
Việc xây dựng và phát triển mô hình trang trại theo hướng tổng hợp VAC-R này đã giúp
nhiều gia đình xóa đói giảm nghèo.
Ví dụ:Tiêu biểu cho gương xóa đói giảm nghèo cùng loại mô hình kinh tế hiệu quả
này là chàng trai trẻ Hoàng Trung Hiếu, một đoàn viên thanh niên của huyện Lục Yên,
tỉnh Yên Bái. Anh đã kết hợp thành công việc nuôi lợn rừng với gà thương phẩm và cá.
Không chỉ thế anh còn trồng các loại cây như quế, keo, mỡ…vừa giúp tăng thu nhập cho
gia đình vừa góp phần phủ xanh đất trống, đồi trọc. Mỗi năm anh thu về cho mình gần

200 triệu đồng, sau khi đã trừ hết chi phí.
2.3.

Vườn – Ao – Hồ

Nguyễn Lê Ngọc Chinh, một đoàn viên thanh niên đến từ thị trấn Dương Minh
Châu, tỉnh Tây Ninh đã cải tiến mô hình trang trại hiệu quả VAC thành mô hình trang trại
Vườn– Ao – Hồ.
Những cây dừa xiêm trĩu quả đã góp phần mang lại lợi nhuận cho Chinh
Khởi nghiệp từ 120 triệu đồng của mẹ, sau khi tham khảo giá nhà đất, Chinh đã
tiến hành mua thêm đất để đào ao nuôi cá lóc, xây hồ nuôi ba ba và trồng cây dừa xiêm
trên bờ ao. Mô hình kinh tế trang trại này đã mang lại cho chàng trai doanh thu hơn 1,2 tỉ
đồng, sau khi trừ chi phí còn lãi hơn 240 triệu đồng/năm.
3. Những đề xuất:
Trang 16


Để mô hình VAC có thể phát triển và ngày càng mang lại hiệu quả hơn, cần có kế
hoạch, giải pháp, cũng như định hướng đúng đắn, phù hợp trong từng giai đoạn phát triển
của đất nước, cụ thể như sau:
- Đào tạo thêm chuyên viên khuyến nông (VAC) đề hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường các
lớp tập huấn trực tiếp tại địa phương để trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật cho hộ nông dân.
- Người dân làm VAC rất cần sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp chính quyền và các
ngành chức năng. Do vậy, theo hướng tập trung bền vững; phát triển cây trồng, vật nuôi
có giá trị hàng hoá, giá trị kinh tế cao mang tính ổn định lâu dài và phù hợp với điều kiện
từng vùng: tìm, lai tạo, nhân rộng các giống vật nuôi tốt: lớn nhanh, dễ nuôi, có sức đề
kháng cao…, cây trồng thì kháng bệnh, phù hợp với điều kiện khí hậu từng vùng…
- Chính quyền địa phương cần tặng bằng khen hay tuyên dương những hộ có kết
quả tốt khi áp dụng mô hình VAC để khích lệ tinh thần của nông hộ.
- Người nông dân làm VAC cần chủ động hơn trong việc phát triển, mở rộng quy

mô sản xuất; phát triển những mô hình, cây trồng, vật nuôi mang lại hiệu quả kinh tế cao
và ổn định lâu dài mang tính bền vững, bên cạnh đó không ngừng học hỏi, tiếp thu, áp
dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật, thông tin, nhu cầu thị trường, mở rộng hợp tác liên
kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.
- Cần có những biện pháp tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại
chúng (tivi, internet, báo chí..) và thực hiện tốt liên kết 4 nhà: nhà nông, nhà nước, nhà
khoa học và nhà kinh doanh để đảm bảo đầu ra ổn định, tạo điều kiện để nông dân an tâm
sản xuất và cải thiện điều kiện sản xuất.
VD: Các cơ quan chức năng ở địa phương có thể ký hợp đồng trực tiếp với các
công ty, các doanh nghiệp…để bao tiêu sản phẩm cho người nông dân.

II. MÔ HÌNH KINH TẾ NÔNG THÔN KHÁC
1. Mô hình trang trại kết hợp du lịch sinh thái
Mô hình trang trại gắn với du lịch sinh thái là một mô hình kinh tế phổ biến trên
thế giới và được hình thành ở Việt Nam thời gian gần đây. Mô hình này được xây dựng
dựa trên sự kết hợp giữa nuôi trồng và khai thác du lịch, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Ở
các quốc gia khác, nhưng mô hình kinh tế hiệu quả như vậy rất nhiều, chẳng hạn như
nông trại Chockchai kết hợp chăn nuối bà sữa và dịch vụ du lịch. Hay, Ark Farm của Nhật
Bản. Ở Việt Nam, hiện cũng có một số mô hình trang trại thành công kiểu này mà tiêu
biểu là khu du lịch sinh thái Suối Hoa, Đà Nẵng kết hợp du lịch với trồng tre điền trúc,
cây cảnh và rừng keo lá tràm.
Việt Nam của chúng ta là nước hơn 70% làm nông nghiệp với rất nhiều những
triệu phú, tỉ phú nông dân. Sự thành công của họ đến từ mồ hôi, nước mắt, đến từ sự lao
Trang 17


động cần cù trên những mô hình kinh tế trang trại. Những mô hình trang trại hiệu quả của
họ không chỉ mang lại lợi nhuận cho gia đình mà còn góp phần phát triển nền kinh tế
trang trại của Việt Nam cũng như làm cho quê hương, đất nước thêm giàu mạnh.
Ví dụ: Du lịch sinh thái vườn tiêu ở Phú Quốc

Mô hình này đã giúp bà con nông dân tăng thu nhập ngay từ vườn rẫy của mình.
Trước đây nông dân Phú Quốc nghĩ trồng tiêu để bán sản phẩm trên thị trường. Nhưng vài
năm gần đây khi mà ngành du lịch trên đảo ngày càng phát triển nhiều nông hộ ở Phú
Quốc đã mở ra các tuyến du lịch sinh thái vườn kết hợp với cung cấp sản phẩm hồ tiêu
cho du khách.
Hộ ông Trang Đức Minh ở ấp Suối Đá xã Dương Tơ là người mở tour du lịch sinh
thái vườn đầu tiên ở Phú Quốc. Trung bình mỗi ngày gia đình ông Minh đón khoảng 100
du khách đến tham quan vườn tiêu và mua sản phẩm. Từ hạt tiêu ông Minh đã chế tạo ra
nhiều loại sản phẩm khác nhau đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách. Từ mô hình du
lịch sinh thái vườn, mỗi năm gia đình ông Minh thu lợi nhuận vài trăm triệu đồng. Ông
Trang Đức Minh chủ nông trại sản xuất chế biết hạt tiêu cho biết: “Về xu hướng của
người nông dân chúng tôi cũng phải phát huy ngành du lịch vườn đáp ứng nhu cầu du
lịch của các tour lữ hành. Chúng tôi cũng có bán một số sản phẩm đặc sản như hạt tiêu
và các loại chế biến về hạt tiêu có liên quan với muối tiêu”.
Du khách đặt chân đến Phú Quốc không chỉ đơn thuần là đến tham quan khám phá
những thắng cảnh hay những món ẩm thực độc đáo của hòn đảo ngọc mà họ còn mong
muốn được tìm hiểu những nét đẹp văn hóa cũng như những sản phẩm đặc trưng của Phú
Quốc. Chính vì vậy, ngoài việc cung cấp cho du khách những sản phẩm về hồ tiêu và các
sản vật của đảo, các nhà vườn còn giới thiệu với du khách về kỹ thuật trồng và tạo ra sản
phẩm hồ tiêu Phú Quốc luôn đậm đà hương vị độc đáo mà du khách không thể có được.
Các sản phẩm làm từ tiêu Phú Quốc: Tiêu Sọ, tiêu đen, tiêu chín, tiêu ngào đường,
….
Hiện ở Phú Quốc đã có hàng trăm gia đình mở các tour du lịch tham quan, mua
sắm sản phẩm tại nhà như mô hình nuôi cá lồng bè, ốc hương, con ghẹ ở xã Hàm Ninh,
mô hình tham quan các cơ sở sản xuất rượu sim, nhà thùng sản xuất nước mắm ở thị trấn
Dương Đông, An Thới, tour du lịch sinh thái vườn ở xã Cửa Dương, Dương Tơ. Đó chính
là những tour du lịch mang nét độc đáo và phát triển bền vững vừa rất hấp dẫn đối với du
khách.
2. Mô hình trang trại khép kín
Bên cạnh những mô hình tổng hợp trên, chúng ta còn có một mô hình kinh tế hiệu

quả khác là mô hình trang trại khép kín “Trồng cỏ, nuôi bò và trùn quế”.
Trùn quế vừa làm thức ăn cho bò vừa làm phân bón rất hiệu quả
Trùn quế có thể giúp tăng sức đề kháng, kích thích ăn nhiều, mau lớn cũng như
nâng cao khả năng sinh sản và năng suất sữa ở bò nên rất nhiều mô hình trang trại thành
công với quy trình chăn nuôi mới này.
Những điều cần biết về xây dựng mô hình trang trại khép kín
Trang 18


Mô hình trang trại khép kín thực sự là mô hình chăn nuôi mới rất tuyệt vời cho
những trang trại chăn nuôi. Ưu điểm của mô hình này là giúp người chăn nuôi vừa tiết
kiệm được rất nhiều chi phí sản xuất, bảo vệ môi trường chăn nuôi, đồng thời cũng giảm
thiểu bệnh tật và có thể phát triển chăn nuôi bền vững hơn.
Một trong những mô hình kinh tế được ưu tiên phát triển và đã đạt được thành tựu
khá lớn ở nước ta đó là mô hình trang trại. Có thể nói đây là mô hình kinh tế trang trại
mới ra đời và phát triển ở Việt Nam, tuy còn khá mới mẻ song việc áp dụng mô hình trang
trai khép kín và kết hợp trong chăn nuôi đã giúp nhiều gia đình vươn lên làm giàu. Đồng
thời với những mô hình trang trại như vậy sẽ góp phần làm giảm thiểu tối đa những vấn
đề về việc ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi và bảo vệ sức khỏe của những người xung
quanh.

nông
của
công

Hiện nay cơ cấu sản xuất ở
nước ta đang tiếp tục chuyển đổi
nhanh theo hướng xây dựng
những mô hình trang trại. Mô hình
kinh tế trang trại đóng vai trò quan

trọng góp phần thúc đẩy sự phát triển
nghiệp, nông thôn. Rất nhiều địa phương
nước ta hiện nay đang áp dụng thành
những mô hình trang trại này và
những mô hình này đang dần
chứng tỏ sự hiệu quả kinh tế
vượt trội trong lĩnh vực nông
nghiệp.

Mô hình trang trại nuôi vịt thành công
Việc phát triển mô hình kinh
tế trang trại theo mô hình sinh thái
VAC-R là một hướng đi đúng, cần
được đầu tư và khuyến khích nhiều
hơn trong cả nước. Điểm lợi của mô
hình trang trại khép kín này là
người chăn nuôi có thể tận dụng
triệt để nguồn nước, nguồn thức ăn,
các loại chất thải để đem lại hiệu
quả kinh tế cao.
Điểm lợi của mô hình trang
trại khép kín này là người chăn nuôi
có thể tận dụng triệt để nguồn nước,
nguồn thức ăn, các loại chất thải để
đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Trang 19


3. Nông nghiệp đô thị và mô hình CEA:
Nông nghiệp đô thị là mô hình trồng trọt và chăn nuôi bên trong và xung quanh

thành phố. Nó đồng nghĩa với việc sản xuất lương thực ngay tại các khu vực dân cư đông
đúc, với nhiều loại hình khác nhau như vườn rau tự nhiên, vườn rau trong nhà lưới (ngăn
sâu hại xâm nhập) và canh tác nông nghiệp trong môi trường có kiểm soát (CEA).
CEA là một công nghệ trồng trọt tiên tiến, kết hợp giữa kỹ thuật, khoa học cây
trồng và những công nghệ quản lý dựa trên máy tính nhằm tối ưu hóa các hệ thống canh
tác, chất lượng cây trồng cũng như hiệu quả sản xuất. Theo đó, nó cho phép nhà nông
điều chỉnh các yếu tố môi trường theo ý muốn, bao gồm nhiệt độ, ẩm độ, độ pH và hàm
lượng dinh dưỡng trong đất. Mô hình trồng trọt này cho phép chuyển đổi các nhà máy,
nhà kho, tòa nhà bị bỏ hoang thành các trang trại hữu dụng.
Với CEA, nhà nông kết hợp mô hình nuôi thủy sản với mô hình thủy canh (trồng
cây trong nước) nhằm tạo ra hệ thống thủy canh tích hợp sinh học. Đây là một hệ thống
sản xuất lương thực bền vững, kết hợp hài hòa giữa trồng các loại rau quả với nuôi thủy
sản trong một môi trường cộng sinh, tuần hoàn và khép kín. Không chỉ ứng dụng vào
trồng trọt trong nhà, CEA còn được các trường đại học hoặc công ty sử dụng vào việc
nghiên cứu những thay đổi của môi trường đối với cây trồng, chẳng hạn như nghiên cứu
sự quang hợp khi so sánh một cây được trồng dưới ánh sáng cảm ứng và một cây được
trồng với ánh đèn LED.
Hiện tại, các hệ thống CEA được dùng để sản xuất 4 loại rau quả phổ biến trong
bữa ăn, gồm cà chua, dưa leo, ớt và xà lách xoăn. Đơn cử, Houweling’s Tomatoes – nông
trại đô thị đầu tiên tại tiểu bang California – đang sản xuất và phân phối số lượng lớn cà
chua và dưa leo trồng theo phương pháp thủy canh tích hợp sinh học, với tổng diện tích
hơn 50 ha.
Theo ông Rebecca Nelson, đồng sở hữu Nelson & Pade – công ty chuyên cung cấp
trang thiết bị làm hệ thống thủy canh tích hợp sinh học tại Mỹ, CEA là tương lai của
ngành nông nghiệp. Nó giúp bảo vệ cây trồng tránh khỏi các điều kiện khí hậu khắc
nghiệt, đồng thời cho phép người trồng thực thi các biện pháp an toàn sinh học nhằm đảm
bảo an toàn thực phẩm. Tiến sĩ Gene A.Giacomelli thuộc Khoa Nông nghiệp và Kỹ thuật
Sinh học tại Đại học Arizona (Mỹ), cũng nhận xét CEA là một phương pháp trồng trọt
dựa trên khoa học và kỹ thuật nhằm tạo ra những môi trường đặc trưng giúp nâng cao
năng suất cây trồng, đồng thời tối ưu hóa các nguồn tài nguyên như nước, năng lượng,

không gian, chi phí và sức lao động.
Mặc dù vậy, hạn chế của CEA là nó chỉ bổ sung chứ không thể thay thế hoàn toàn
mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống, bởi không gian đô thị không đủ rộng lớn để
canh tác các loại hoa màu thiết yếu như lúa, lúa mì, bắp... Một trở ngại khác nữa là một
khi ứng dụng mô hình này tại các đô thị, "nhà nông thành thị" cần phải tuân thủ nghiêm
các yêu cầu liên quan đến việc xử lý nước thải, tiếng ồn, ánh sáng…
Trang 20


**

Trang 21


KẾT LUẬN


Chúng ta có thể thấy tầm quan trọng của mô hình kinh tế VAC, nó là một trong
những hệ sinh thái bền vững - tiềm năng để phát triển kinh tế và có khả năng đáp ứng nhu
cầu của con người bởi sử dụng các nguồn năng lượng an toàn, tiết kiệm và tái chế. VAC
đã trở thành một mô hình quan trọng và hiệu quả để xóa đói nghèo. Phong trào khai
hoang, phục hóa nhằm khai thác hợp lý nguồn lực con người và nguồn tài nguyên thiên
nhiên tiềm năng bằng áp dụng mô hình VAC đang góp phần quan trọng vào Chương trình
phát triển kinh tế chung trong cả nước.
VAC đã gắn liền với sự hình thành và phát triển của Hội Làm vườn Việt Nam. Từ
1986 đến nay Tổ chức Hội đã thu hút được 980,000 hội viên với mạng lưới Tổ chức hình
thành từ cấp Trung ương đến 61 tỉnh thành và tổ chức tới tận các xã, nhằm thúc đẩy các
hoạt động thực hành nông nghiệp bền vững.
Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển nông thôn (CCRD) là một đơn vị trực thuộc,
với các nỗ lực thành công trong công tác nghiên cứu để ứng dụng các công nghệ sinh học

cho việc hoàn thiện các Mô hình VAC tại các vùng sinh thái khác nhau trên địa bàn cả
nước. Kết quả từ các hoạt động tư vấn, chuyển giao công nghệ và phát huy các nguồn lực
sẵn có bản địa đã đóng góp quan trọng vào Chương trình xóa đói giảm nghèo và đảm báo
an ninh lương thực cho các vùng.
Như ở trên chúng ta thấy được tầm quan trong của mô hình VAC nói riêng hay mô
hình kinh tế nông thôn nói chung có tầm quan trọng không kém. Nó là cơ sở ổn định để
phát triển nền kinh tế quốc dân.Thực tế phát triển kinh tế từ tình trạng lạc hậu đến văn
minh và tiến bộ ở hầu hết các quốc gia trên thế giới cho thấy kinh tế nông thôn với nội
dung kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp bao gồm trồng trọt chăn nuôi,nghề rừng và
thủy sản ở giai đoạn đầu kỳ công nghiệp và đô thị còn chưa phát triển, nó đã giữ vị trí bao
trùm; song cùng với sự gia tăng công nghiệp hóa và đô thị hóa nền kinh tế, kinh tế nông
thôn dần thu hẹp cả về nội dung sản xuất nông nghiệp và không gian lãnh thổ, nhưng mà
ngày càng hiện đại và mang tính hiện đại hơn.
**

Trang 22


Tài liệu tham khảo
1. mô hình
trang trại hiệu quả, trực tuyến, 15/9/2015,
2. mô hình phát triển
VAC, trực tuyến, 11/11/2015,
3. />%BF-nong-h%E1%BB%99-nong-lam-k%E1%BA%BFt-h%E1%BB%A3p-theo-mohinh-r-vac/ , mô hình phát triển VAC, trực tuyến, 09/2011,
4. nong-dan.com/cac-mo-hinh-trang-trai-thanh-cong-ban-nen-tham-khao/
5. tailieu.vn › Luận Văn - Báo Cáo › Nông - Lâm – Ngư
6. />7. />8. />9. />
Trang 23