Chương 1: SƠ LƯỢC LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC

CHƯƠNG I

SƠ LƯỢC LỊCH SỬ
HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC

8/30/17

ThS. Lê Đức Thọ

1


TÓM TẮT QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC

II. KTCT PHẾ PHÁN CÓ

III. KTCT TƯ SẢN

KẾ THỪA KTCT TƯ

CỔ ĐIỂN

SẢN CỔ ĐIỂN

KTCT
HỌC

8/30/17

I. KTCT THỜI KỲ CỔ

IV. KTCT HỌC TƯ

ĐẠI, TRUNG CỔ

SẢN HIỆN ĐẠI

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

2


I. NHỮNG TƯ TƯỞNG KINH TẾ CHỦ YẾU TRONG THỜI KỶ
CỔ ĐẠI VÀ TRUNG CỔ - CƠ SỞ CHO SỰ RA ĐỜI KINH TẾ HỌC

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

3


1. Tư tưởng kinh tế thời cổ đại
a. Hoàn cảnh lịch sử

- Về mặt thời gian: Bắt đầu từ khi tan rã chế độ công xã nguyên thuỷ và xuất hiện
chế độ chiếm hữu nô lệ. Kết thúc khi chế độ phong kiến xuất hiện TK V.
Phương Đông: 4000 TCN
Phương tây: 3000 TCN

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

4


a. Hoàn cảnh lịch sử

•

Lực lượng sản xuất đã phát triển đến một trình độ nhất định: Sử dụng Kim loại,
của cải dư thừa

•

Phân công lao động xã hội đã phát triển: tách chăn nuôi ra khỏi trồng trọt, thủ
công nghiệp ra khỏi nông nghiệp, Thương nghiệp ra đời.

•

Chế độ tư hữu ra đời với sự xuất hiện của chế độ chiếm hữu nô lệ và nhà nước
chủ nô.


a. Hoàn cảnh lịch sử

- Chiếm hữu nô lệ giữ vai trò thống trị. Nô lệ là đối tượng của sở hữu

- Thương nghiệp và tiền tệ bắt đầu xuất hiện

- Chiến tranh chiếm đoạt nô lệ diễn ra dai dẵng giữa các quốc gia

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

6


a. Hoàn cảnh lịch sử

Tình hình đó đặt ra cho những nhà tư tưởng chủ nô nhiệm vụ:

•

Phải tìm cách làm giảm mâu thuẩn của xã hội nô lệ, bảo vệ sự sống còn của xã hội
nô lệ và lợi ích của giai cấp chủ nô

•

Xác định phương hướng phát triển kinh tế vào công nghiệp, nông nghiệp hay
thương nghiệp

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

7

b. Đặc điểm tư tưởng kinh tế thời cổ đại
• Tư tưởng kinh tế thường gắn với tư tưởng về tôn giáo, đạo đức, nhà nước
• Đều thừa nhận chế độ chiếm hữu nô lệ là hơp lý, coi việc phân chia xã hội thành giai cấp là điều tất
yếu, hợp tự nhiên.

• Lý tưởng hóa nền kinh tế tự nhiên, phủ nhận vai trò của thương nghiệp, phê phán cho vay nặng lãi,
chống lại xu hướng phát triển của kinh tế hàng hóa

• Bắt đầu phân tích các phạm trù của kinh tế hàng hóa như: giá trị sử dụng, giá trị trao đổi, tiền tệ,
quan hệ cung cầu, nội thương ngoại thương….tuy nhiên, các tư tưởng này còn ở dạng sơ khai

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

8


- Coi xã hội nô lệ là tất yếu và duy nhất

•

Platon cho rằng lao động chân tay là điều nhục nhã, đáng hỗ thẹn vì nó làm hư hỏng con
người, người lao động không thể là người bạn tốt, chiến sĩ tốt

•

Aristote thì quan niệm công dân chỉ nên tham gia chiến trận và quản lý nhà nước, không nên
làm nghề thủ công, buôn bán và cày ruộng là những công việc “trái với lòng từ thiện”

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

9


Lên án họat động thương nghiệp, cho vay nặng lãi, đồng thời lý tưởng hóa nền
kinh tế tự nhiên

– Platon cho rằng thương nghiệp là một tội ác, là công việc nhục nhã, xấu xa đối với con
người vì nó phát triển tính giả dối, lường gạt

– Aristote cho họat động cho vay nặng lãi cũng xấu xa như kinh doanh nhà chứa và so với
việc cho vay nặng lãi thì cướp bóc trực tiếp là điều vinh dự hơn


Lên án sự tồn tại và phát triển tầng lớp quý tộc, tài chính trong xã hội

– Platon mơ ước đến xã hội lý tưởng trong đó không có chế độ tư hữu, một xã hội toàn
những công dân tự do (nhưng vẫn còn nô lệ)

– Aristote phê phán gay gắt sự phân hóa giàu nghèo và sự bần cùng của xã hội, nhưng
đồng thời ông không chủ trương chống lại chế độ tư hữu


- TƯ TƯỞNG KINH TẾ CỦA XENOPHON (430 – 345TCN)

•

•
•
•
•
•

8/30/17

- Tác phẩm Phương châm trị gia »

Bảo vệ nền kinh tế tự nhiên, cơ sở của chế độ chiếm
hữu nô lệ
Phân công lao động: mối quan hệ giữa phân công lao
động xã hội và thị trường.
Giá trị: cái gì đó có ích cho con người và con người
biết sử dụng được lợi ích đó
Vàng bạc là tiền, là nhu cầu không giới hạn : không ai
có nhiều tiền đến nỗi không muốn có thêm nữa
về cung – cầu tác động giá cả, của cải là TLTD cá nhân
 

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

12


- TƯ TƯỞNG KINH TẾ CỦA PLATON (427 – 347TCN)

•

•

•

8/30/17

- Bảo vệ chế độ sở hữu công cộng về ruộng đất. ruộng đất
phải là sở hữu của nhà nước. Ruộng đất sẽ được phân
chia một cách bình quân cho nông dân, nhà nước cấm
nông dân bán các phần ruộng được chia.
- Tiền có chức năng lưu thông, cất trữ , thước đo giá trị và
tiền tệ thế giới. Phê phán cho vay nặng lãi.

- Giá cả cần phải được điều chỉnh bởi nhà nước để điều tiết mức lãi, sao cho chỉ nhận
mức lãi vừa phải. cấm buôn bán những đồ vật giả mạo, trừng trị việc buôn bán lừa đảo và
tăng giá hàng.

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

13


- TƯ TƯỞNG KINH TẾ CỦA ARISTOTELES (384 – 322 TCN)

•
•
•

8/30/17

- Là người đầu tiên nêu lên thuật ngữ kinh tế (Oikonomia)
- Bảo vệ chế độ chiếm hữu nô lệ, ca ngợi nền kinh tế tự
nhiên.
- Tích cực bảo vệ chế độ tư hữu tài sản và cho rằng chỉ có
chế độ sở hữu tư nhân tài sản mới làm cho con người
quan tâm tới đời sống cá nhân, cảm thấy dễ chịu hơn,
rộng rãi hơn và độ lượng hơn đối với mọi người

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

14


- TƯ TƯỞNG KINH TẾ CỦA ARISTOTELES (384 – 322 TCN)

- Thương nghiệp ra thành ba loại:

•
•
•

Trao đổi tự nhiên: H –H ( thương nghiệp trao đổi)
Trao đổi thông qua tiền tệ: H- T –H ( Thương nghiệp hàng hóa)
Trao đổi mục đích làm giàu: T –H –T’ (Đại thương nghiệp)

- Chia hoạt động kinh doanh thành hai loại:

•
•

Thứ nhất: kinh tế: nhằm mục đích là giá trị sử dụng.
Thứ hai, sản xuất của cải. Mục đích của loại hoạt động kinh doanh này là
làm giàu.

- Tìm thấy nguyên tắc ngang giá trong trao đổi: 10 cái giường = 1 cái nhà

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

15


2. Tư tưởng kinh tế thời trung cổ
a. Hoàn cảnh lịch sử

•
•
•

8/30/17

Thời đại phong kiến (TK IV – XV)
Lao động chủ yếu dựa trên những kỹ thuật thủ công, nhưng năng suất lao động
tương đối cao hơn trong thời đại chiếm hữu nô lệ.
Nền kinh tế lãnh địa, chế độ đại sở hữu ruộng đất của địa chủ với hình thức địa
tô hiện vật.

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

16


a. Hoàn cảnh lịch sử

•
•
•

8/30/17

Sơ kỳ Trung cổ (thế kỷ V đến cuối thế kỷ XI): thời kỳ hình thành xã hội phong
kiến
Trung kỳ trung cổ (thế kỷ XII đến thế kỷ XIV): thời kỳ phát triển của xã hội phong
kiến
Hậu kỳ trung cổ (thế kỷ XVI - thế kỷ XVII): thời kỳ tan rã của chế độ phong kiến và
sự ra đời của CNTB

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

17


b. Đặc điểm kinh tế thời trung cổ
•

Bảo vệ cho sự tồn tại của kinh tế tự nhiên, ít chú ý đến những vấn đề kinh tế hàng hoá như giá
trị, tiền tệ. Họ lên án hoạt động thương mại và cho vay nặng lãi, coi đó là việc làm thấp hèn và vô
đạo lý. Họ coi tiền chỉ đơn thuần là đơn vị đo lường, chỉ có giá trị danh nghĩa.

•

Các tư tưởng kinh tế thời trung cổ được trình bày trong các bộ luật, những điều lệ phường hội,
pháp chế kinh tế của các thành phố, sắc lệnh và luật lệ của nhà vua nhằm mục đích bảo vệ lợi
ích của vua chúa, địa chủ, quý tộc, các tầng lớp giáo sĩ và thợ thủ công thành thị

•

Chịu ảnh hưởng của thần học, sự kiểm soát về tư tưởng của nhà thờ. Đặc biệt đạo cơ đốc giáo
có quyền lực rất cao và được sử dụng rộng rãi phục vụ giai cấp thống trị.

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

18


Một số luận điểm của Saint Thomas d’Aquin

•
•

Về quyền tư hữu: Ông ca ngợi chế độ tư hữu tài sản, bênhh vực chế độ tư hữu và nhà thờ.
Ông coi quyền quản lý tài vật là do tạo hóa giao phó
Về các họat động kinh tế: Thomas d’ Aquin phân biệt 2 loại:

–
–

Những nỗ lực trực tiếp tạo ra của cải vật chất để chiếm hữu và hưởng dụng là rất đáng thương và rất
đáng kính trọng;
Những họat động trung gian hưởng lợi dựa trên lao động người khác là những hoạt động đáng chê
trách và bị trừng phạt


Một số luận điểm của Saint Thomas d’Aquin

•

Về tư bản và lợi nhuận: Quan niệm bây giờ cấm cho vay nặng lãi vì tiền không
thể sinh ra tiền được

•

Về địa tô: Thomas d’Aquin quan niệm địa tô là khoản thu nhập của ruộng đất,
khoản này khác với thu nhập từ tư bản và tiền tệ

•

Về dân số: Chỉ có Thomas d’ Aquin là lo ngại sự gia tăng dân số quá mức


II. SỰ PHÁT SINH, PHÁT TRIỂN KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC TƯ
SẢN CỔ ĐiỂN

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

21


1. Chủ nghĩa trọng thương

•
•
•
•
•

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

Hoàn cảnh xuất hiện
Những nội dung chủ yếu của chủ
nghĩa trọng thương
Các giai đoạn phát triển của CNTT
Các sắc thái của phong trào trọng
thương
Vai trò lịch sử của CNTT

22


- Hoàn cảnh xuất hiện

• Về mặt lịch sử: chế độ phong kiến bắt đầu tan rã, quá trình tích lũy nguyên thủy tư
bản được tiến hành. (XV - XVII)

• Chủ nghĩa Trọng thương ra đời và phát triển vào những năm thế kỷ XV, XVI, XVII, ở
Anh và ở Pháp

• Cùng với những phát kiến mới về địa lý và phát triển hàng hải đã thúc đẩy việc giao
thương quốc tế rộng mở.

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

23


Những cuộc phát kiến địa lí lớn

Thời gian

1487

1492

1497

1519 - 1522

Tên các nhà thám hiểm

B. Điaxơ

C. Côlômbô

Vaxcô đơ Gama

Ma – gien - lan

Kết quả của thám cuộc thám hiểm

Đi đến cực nam C.Phi

Phát hiện ra châu Mỹ

Đến Calicút - Ân Độ

Đi vòng quanh thế giới


- Hoàn cảnh xuất hiện

• Christopher Columbus (1492), châu Mỹ (Tân thế giới).

8/30/17

Thạc sĩ Lê Đức Thọ

25