Tính thống nhất về chủ đề của văn bản 4

Ngày soạn:...........................
Ngày dạy:............................

Tuần: 1
Tiết: 4

TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN

BẢN
I/. Mục tiêu cần đạt:
Giúp h/sinh:
- Hiểu thế nào là tính thống nhất về chủ đề của văn bản.
- Xác định được chủ đề của văn bản.
II/. Chuẩn bị:
Giáo viên: giáo án, SGK, SGV, STK, bảng phụ.
Học sinh: SGK, STK, học bài, làm bài tập.
III/. Các bước lên lớp:
1. Ổn định lớp: (1’)
2. Kiểm tra bài cũ: (4’)
H: Phạm vi nghĩa của từ ngữ có cấp độ khái quát như thế nào?
Cho ví dụ minh hoạ.
- Làm bài tập số 5 - SGK, trang 11.
3. Bài mới:
Giới thiệu: Khi trình bày nội dung một văn bản, muốn tránh được việc trình
bày lạc đề, không phục vụ tốt cho mục đích của bài văn, ta cần biết về chủ đề
của văn bản và tính thống nhất của nó qua tiết học hôm nay.
TG

Nội dung bài

Hoạt động của

Hoạt động của
giáo viên
học sinh
Yêu cầu h/s xem lại văn bản -> xem lại văn bản.
“Tôi đi học” của Thanh Tịnh,
trang 5.
H: Tác giả nhớ lại kỷ niệm -> kỷ niệm buổi đi học
sâu sắc nào trong thời thơ ấu? đầu tiên trong đời.
H: Sự hồi tưởng ấy gợi lên -> cảm giác bâng
cảm giác gì trong lòng tác khuâng, xao xuyến
giả?
không thể nào quên.
=> Đó chính là chủ đề của
văn bản Tôi đi học.


TG

Nội dung bài
I. Chủ đề của văn
bản:
Chủ đề là đối tượng và
vấn đề chính mà văn
bản biểu đạt.
Vd: Chủ đề của văn
bản “Tiếng gà trưa” Xuân Quỳnh.

II. Tính thống nhất về
chủ đề của văn bản:
- Văn bản có tính thống

nhất về chủ đề khi chỉ
biểu đạt chủ đề đã xác
định, không xa rời hay
lạc sang chủ đề khác.

- Để viết/hiểu một văn
bản cần xác định chủ
đề được thể hiện ở
nhan đề, đề mục, trong
quan hệ giữa các phần
của văn bản và các từ
ngữ then chốt thường
lập đi lặp lại.

Hoạt động của
Hoạt động của
giáo viên
học sinh
H: Nêu chủ đề của văn bản -> kỷ niệm sâu sắc về
“Tôi đi học?
buổi tựu trường đầu tiên.
=> Chủ đề là đối tượng, vấn
đề chính (chủ yếu) được tác
giả đặt ra trong văn bản.
H: Nêu chủ đề của bài thơ -> tình yêu quê hương
Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh.
và gia đình dạt dào trong
tâm hồn người lính trẻ
-> Chuyển ý sang mục II.
trên đường hành quân

trong thời đánh Mỹ.
H: Căn cứ nào cho em biết -> cơ sở: tựa bài, các từ
văn bản “Tôi đi học” nói lên ngữ, câu văn nói đến
kỷ niệm của tác giả về buổi việc đi học được lập lại
tựu trường đầu tiên?
nhiều lần
Gọi 1 h/s đọc rõ ràng, biểu
cảm 1 đoạn trích do Gv chuẩn -> h/s khác nghe.
bị. Đoạn văn: “Sáng hôm ấy
quang cảnh trường tôi khác
hẳn đi. Mới chỉ 6 giờ mà đoạn
trường trước cổng trường
nhộn nhịp lạ với bao nhiêu là
sắc áo. Mỗi người một vẻ tất
bật khác nhau. Nhóm này thì
vác cột tre, nhóm nọ mang
leng, cờ, dây, lại có kẻ lủ khủ
những nồi, những chảo và cả
thùng nước đá nữa. Những
hình ảnh thoăn thoắt đi về
cùng tiếng nói cười tíu tít làm
rộn hẳn một quãng đường, nơi
mà mọi ngày giờ này hãy còn
lưa thưa bóng học trò”.

H: Nếu đoạn văn này có mặt

-> h/s lí giải cách lựa

TG

Hoạt động của
giáo viên
sau đoạn “Hằng năm... tựu
trường” của văn bản Tôi đi
học thì được không? Tại sao?
-> chốt ý: lạc đề.
Chia h/s ra làm 2 nhóm, thời
gian 5’, thi đua tìm từ với yêu
cầu sau:
H: Tìm những từ ngữ chứng
tỏ tâm trạng hồi hộp, cảm giác
bỡ ngỡ của nhân vật “tôi”
trong buổi tựu trường.
III. Luyện tập:
=> h/s có thể tìm không hết
1. Bài tập 1: Văn bản trong khoảng thời gian trên,
“Rừng cọ quê tôi”.
Gv định hướng tiếp cho các
a. Thứ tự trình bày:
em.
- Miêu tả dáng cọ, sự
gắn bọ giữa rừng cọ H: Khi nào văn bản có tính
với nhau, sự gắn bó thống nhất về chủ đề?
của cọ với tuổi thơ của
tác giả, công dụng của H: Chủ đề được thể hiện như
cọ, tình cảm của người thế nào trong văn bản?
sông Thao với rừng Gọi h/s đọc yêu cầu B/tập
cọ.- Trình tự trên khó 1,2,3.

thay đổi vì các phần Gv chia lớp ra 4 nhóm, chia
được sắp xếp hợp lý, nhiệm vụ:
thể hiện ý rành mạch Bt1: nhóm 1 câu a.
liên tục.
nhóm 2 câu b, c.
b. Chủ đề văn bản:
Bt2: nhóm 3.
Vẻ đẹp và ý nghĩa của Bt3: nhóm 4.
rừng cọ quê tôi.
thời gian: 5’.
c. Các từ ngữ được lập Gv hướng dẫn h/s làm bài
lại nhiều lần:
tập căn cứ trên kết quả hoạt
rừng cọ, lá cọ, dáng động của từng nhóm.
cọ, sự gắn bó của cọ
đối với nhân vật tôi,
công dụng của cọ.
Nội dung bài

Hoạt động của
học sinh
chọn của mình.

-> hôm nay tôi đi học,
lòng tôi lại náo nức,
hằng năm cứ vào..., rụt
rè, trang trọng, đứng
đắn, tưng bừng rộn rã,
thấy lạ, thay đổi, thèm,
non nớt, ngây thơ, lo sợ

vẩn vơ, oai nghiêm,
ngập ngừng, nức nở...
-> khi các nội dung tập
trung thể hiện vấn đề
chính.
-> tựa bài, đề mục, từ
ngữ then chốt.
-> nêu yêu cầu của bài
tập l.
Hoạt động nhóm theo
yêu cầu.
Cử đại diện trình bày
kết quả.
-> h/s khác nhóm nhận
xét bài làm của bạn.


TG

Nội dung bài

Hoạt động của
giáo viên

2. Bài tập 2:
Bỏ ý b & d vì xa chủ
đề, làm cho văn bản
không đảm bảo tính
thống nhất.
3. Bài tập 3:

Bỏ ý c & g vì lạc đề.

4. Củng cố: 3’
H: Khi nào văn bản có tính thống nhất về chủ đề?
5. Dặn dò: 1’
- Học bài.
- Xem trước văn bản: “Trong lòng mẹ”.

Hoạt động của
học sinh