sáng kiến kinh nghiệm môn luyện từ và câu lớp 5

Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
PHN I: PHN M U
I.Lý do chn ti:
i mi phng phỏp dy hc bc Tiu hc núi chung v mụn Ting Vit núi riờng
c B GD- T cp n t nhng nm 1980 1981 cựng vi vic trin khai thay
sỏch ci cỏch giỏo dc a cụng ngh thụng tin vo trng hc. Qua cỏc cuc hi
tho,tng kt,ỳc rỳt kinh nghim v khng nh: B GD - T chớnh thc phỏt ng
phong tro i mi phng phỏp dy hc cỏc mụn núi chung v mụn Ting Vit núi
riờng.Nột c trng ca phng phỏp dy hc mi coi hc l nhõn vt trung tõm ca quỏ
trỡnh dy hc trong ú giỏo viờn l ngi t chc hng dn hot ng ca hc sinh.
Phng phỏp dy hc l mt h thng tỏc ng liờn tc nhm t chc hot ng
nhn thc v thc hnh hc sinh lnh hi vng chc cỏc thnh phn ni dung giỏo dc
nhm t c mc ớch ó nh.i mi trong giỏo dc l thng xuyờn a cỏI mi
vo giỏo dc to ra s phỏt trin mi.
Tht vy i mi phng phỏp dy hc Tiu hc rt quan trng l bc hc nn
tng cho cỏc bc hc tip theo.Hc sinh tip nhn nhng kin thc c bn ban u t
n gin n phc tp. L phõn mụn Ting Vit bc Tiu hc, luyn t v cõu gi vai
trũ rt quan trng.Trc ht giỳp cho cỏc em nm chc v ngha ca t,gii ngha ca t
t ú cỏc em cú th vit c nhng bi vn hay,sinh ng hn.Thụng qua phõn mụn
luyn t v cõu hc sinh lnh hi tri thc nhng cỏI hay,cỏi mi trong tỏc phm vn hc
nhng con ngi xung quanh ta.
Phõn mụn luyn t v cõu to iu kin cho hc sinh lm quen vi ngụn t vn
bn,to cho cỏc em nim vui hng thỳ thụng qua cỏc cnh p t nc v lm tin
khoa hc cho vic tỡm hiu bi.V tớnh mc ớch,dự trong khuụn kh ca cp hc,ú l
mt hỡnh thc tip cnh th gii ngh thut m tỏc gi xõy dung.Trờn c s hc sinh bit
c ,vit c t ng,cỏc em cha nhn thc c ngha ca t l gỡ?

II-MC CH NGHIấN CU
Tụi chn ti ny nghiờn cu vi mc ớch :
1

Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
-Giỳp hc sinh thỏo g nhng nhm ln gia cỏc t nhiu ngha - t ng ngha t ng ừm .Gỳp phn lm giu thm vn t cho HS .
-Gip hc sinh thit lp mi quan h ca t vi s vt v hiu ý ngha t vng .
-Giỳp HS cú nng lc s dng t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm trong
sinh sn vn bn bng hnh thc nỳi hc vit, t ú cỏc em s dng c Ting Vit
vn húa lm cụng c giao tip t duy

III-NHIM V NGHIN CU
1-Nghiờn cu vn lớ lun
2-Nghiờn cu thc trng v ra gii phỏp nhm nõng cao cht lng dy hc v
t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm cho HS .
3-Rỳt ra nhng bi hc kinh nghim trong vic dy-hc t nhiu ngha -t ng
ngha - t ng õm

IV-PHM VI V I TNG NGHIấN CU
1-Phm vi nghiờn cu:
Vic dy t nhiu ngha- t ng ngha - t ng õm nh trng tiu hc .
2-i tng nghin cu
Vic i mi phng phỏp dy hc núi chung v phõn mụn luyn t v cõu núi
riờng c B GD - T cp n cỏch õy my nm vi s thay i sỏch.Mun dy
tt mụn Ting Vit núi chung v phõn mụn luyn t v cõu núi riờng cú rt nhiu
phng phỏp nhng ũi hi ngi giỏo viờn cn suy ngh,la chn phng phỏp sao cho
phự hp vi ni dung bi hc,trong i tng hc sinh.Vỡ vy thi gian cú hn,hn na
õy l mt vn rng.Do vy trong phm vi sỏng kin kinh nghim tụi xin cp n
Mt s kinh nghim giỳp hc sinh lp 5 phõn bit t ng ngha - t nhiu ngha - t
ng õm lp 5B m tụi ang ph trỏch trng Tiu hc Vn Thy.

2
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
V-PHNG PHP NGHIấN CU
- Nghiờn cu lớ lun tỡm hiu c s khoa hc ca ti .
- iu tra kho sỏt thc t nhm tỡm hiu thc trng dy mụn tp c trng TH Vn
Thy.
- Nghiờn cu chng trỡnh,sỏch giỏo khoa,sỏch giỏo viờn mụn Ting Vit.
Qua kho sỏt thc t phõn mụn luyn t v cõu t 3 nm hc 2012 - 2013 lp tụi
ph trỏch nhiu hc cũn chm ,gii ngha ca t phn no cũn hn ch.Vỡ vy tỡnh hỡnh
hc tp ca lp tụi nh vy bn thõn tụi luụn suy ngh tỡm tũi cỏc phng phỏp sau õy
vic hc cú hiu qu hn.
+ Phng phỏp iu tra.
+ Phng phỏp trc nghim
+ Phng phỏp nghiờn cu sn phm
+ Phng phỏp tng kt kinh nghim

PHN II- NI DUNG NGHIN CU
Chng1. C s lớ lun:
Bc sang th k XXI , iu kin kinh t xú hi nc ta cú nhng thay i ln.
t nc bc vo thi k cng nghip ho, hin i hoỏ .C cu kinh t, trnh phỏt
trin sn xut ,khoa hc k thut, nhu cu xú hi thu nhp quc dừn cỳ nhng bc phỏt
trin quan trng .Vn hi nhp, gi gn v pht huy bn sc vn hoỏ dõn tc , vn
v kinh t tri thc, cụng ngh thụng tin, xu hng quc t hoỏ trong kinh t ang
thng xuyờn t ra v ngy cng cp bỏch .Nhng thay i ú trong kinh t xú hi ,
trong gio dc dn ti nhng yu cu i hi trong vic dy Ting Vit nỳi chung v
dy ting m núi riờng . i vi mụn Ting Vit trong nh trng tiu hc nú khụng

th l bn sao t chng trnh khoa hc Ting Vt.V nh trng cú nhim v riờng
3
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
ca mnh .Nhng vi t cỏch l mt mụn hc c lpTing Vit cú nhim v cung cp
cho HS nhng tri thc v h thng Ting Vit (h thng õm thanh, cu to t, cu trỳc
ng phỏp kh nng biu cm ca ngụn ng quy tc hat ng ca ngụn ng ) ng thi
hnh thnh cho HS k nng giao tip( Nghe, núi, c, vit).Ngoi ra Ting Vit cn l
cụng c giao tip v t duy cho nờn nú cn cỳ chc nng kộp m cỏc mụn hc khỏc
khụng cú c, ú l: Trang b cho HS mt s cụng c tip nhn v din t mi
kin thc khoa hc trong nh trng .Ting Vit l cụng c hc cỏc mụn hc khỏc ; k
nng nghe, núi, c, vit l phng tin l iu kin thit yu ca qỳa trnh hc tp
.Bn cnh chc nng giao tip , t duy ngụn ng cn cỳ chc nng quan trng na ú l
thm m , ngụn ng l l phng tin to nờn cỏi p; hnh tng ngh thut.Trong
vn hc HS phi thy c v p ca ngụn ng v th trng tiu hc Ting Vờt v
vn hc c tớch hp vi nhau,Vn hc giỳp HS cú thm lnh mnh, nhn thc ỳng
n, cú tnh cm thi hnh vi ca con ngi Vit Nam hin i, cú kh nng ha
nhp v pht trin cng ng .Mt khỏc ngụn ng vn hc cn l biu hin bc cao ca
ngh thut
ngụn t .Cho nờn dy ting trong khi dy ting trong khi dy vn l cỏch bi dng nng
lc ngụn ng ti u cho ngi hc.Dy Ting Vit l a cỏc em ho nhp vo mt
mụi trng sng ca thi k hi nhp . Ngc li hiu sõu sc v Ting Vit li tỏc ng
n k nng cm th th vn ca HS .Kt hp gia dy vn v dy ting s to c
hiu qu cao gia hai mụn vn Ting Vit. t c hiu qu gia hai mụn VnTing Vit i hi ngi giỏo viờn cn phi dy mi ni mi lỳc trong tt c cỏc mụn
hc c bit l mụn Ting Vit.Phi cú nhng phng phỏp dy hc phự hp vi c
trng ca b mụn ny phi cú kin thc Ting Vit vng vng v khụng ngng hc hi
nõng cao trnh .

*Nhng vn v lớ lun
1-Nguyn tc dy hc
4
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
a)Khi nim : Nguyờn tc dy hc l nhng lun im c bn cú tớnh quy lut ca lớ
lun dy- hc, cú tỏc dng ch o tan b tin trn ging dy v hc tp ph hp vi
mc ớch dy-hc nhm thc hin tt cc nhim v dy-hc .
b)Nguyờn tc ng b : õy l nguyờn tc i hi ngi giỏo viờn trong vic dy t
nhiu ngha- t ng ngha - t ng õm l phi tin hnh mi ni trong tt c cỏc mụn
hc .Dy t nhiu ngha - t ng ngha -t ng õm phi tr thnh mt b phn khụng
th thiu c ca mi gi Ting Vit , c bit l phn dy v t vng Ting Vit cn
chỳ trng i sõu v bn cht ca t nhiu ngha t ng ngha - t ng õm.
c)Nguyn tc thc hnh : i hi hat ng ngụn ng thng xuyờn , ú l nhng bi
tp ming , bi vit trnh by ý nghs, ng dng l thuyt vo thc hnh vo vic gii
quyt nhng vn c th ca ng phỏp, chớnh t, tp lm vn .Dy t nhiu ngha -t
ng ngha - t ng õm phi gn lm giu nhng biu tng t duy bng con ng
quan sỏt trc tip v thụng qua nhng mu li núi , hi thoi
d)Nguyn tc c th : HS tiu hc cn nhn thc theo kiu trc quan sinh ng n t
duy tru tng , t t duy tru tng n thc tin nờn giai on u khi gii thiu v t
nhiu ngha, t ng ngha ,t ng õm cn phi tỏc ng bng kớch thớch vt tht v
bng li .Mt khỏc cỏc em cn c nghe, thy, phỏt õm v vit t mi cỏc em núi
thnh ting hoc núi thm u do chỳng quan sỏt c.
e)Nguyờn tc tớnh n c im ca t trong h thng ngụn ng
Ngha l khi dy t nhiu ngha - t ng ngha- t ng õm cn c trnh by
nh l vic thit lp quan h gia t v yu t hin thc , quan h gia t vi mt lp s

vt cựng loi c biu th bi t . ú l hai mt hnh thc v ni dung ca tn hiu t,
hai mt ny gn cht vi nhau , tc ng ln nhau, phi lm cho HS nm vng hai mt
ny v mi tng quan gia chỳng .
2-Phng phỏp dy -hc
5
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
a)Khi nim : Phng phỏp dy-hc l t hp cỏ cỏch thc hat ng ca thy v tr
trong qu trnh dy -hc di s hng dn ch o ca thy nhm thc hin tt nhim
v dy hc
b)Cỏc phng phỏp dy-hc c bn
-Phng phỏp thuyt trnh
-Phng phỏp m thoi
-Phng phỏp trc quan
-Phng phỏp thc hnh luyn tp
Chng2:C s thc tin
Thc t õy ú cho thy iu ú : Cú nhiu GV khụng ngng say sa tm ti
sng to trong ging dy, a cht lng ngy cng i lờn v mi mt, ỏp ng c vi
nhu cu i hi ca xú hi trong thi k i mi; nhng cng tht ỏng bun v cn cỳ
mt s t GV cn coi nh vn ny .Mt khỏc chng trnh cc mn hc trng tiu
hc hin nay ú c sp xp mt cỏch khoa hc h thng song i vi hc sinh tiu
hc l bc hc nn tng. n trng l l mt bc ngot ln ca cỏc em, trong ú hat
ng hc l hat ng ch o, kin thc cỏc mụn hc v t nhiờn v xú hi cha c
bao nhiờu , vn t s dng vo trong cuc sng din t trnh by t tng, tnh cm
ca mnh cn qu t . Cc em thng ln ln gia t nhiu ngha-t ng ngha- t
ng õm .Hn th na cỏc em cha ý thc c vai tr xú hi ca ngn ng , cha nm
c cỏc phng tin kt cu v quy lut cng nh hat ng chc nng ca nú .Mt

khỏc HS cn hiu r ngi ta núi v vit khụng ch cho riờng mnh m cho ngi khỏc
ngụn ng
cn chnh xc, r rng ỳng n v d hiu , trỏnh lm cho ngi khỏc hiu sai ni dung
cõu, t, ý ngha din t .

6
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
Qua thc t ging dy d gi ng nghip trng s ti ,trng bn ,tụi nhn
thy vic dy v hc v t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm cn cỳ mt s tn
ti sau :
+GV truyn kin thc v khỏi nim t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm
cn my mỳc ,rp khun v s si , ly vớ d m cha hiu c bn cht ca nú .Ch bú
hp trong phm vi SGK .Khi thot khi phm vi ny th HS hu ht u lung cung v
nhm ln .
+Khi th hin tit dy hu nh GV ch chỳ ý n i tng hc sinh khỏ, gii ,
cn li a s HS khỏc th ng ngi nghe ri mt s em khỏc cú mun nờu cỏch hiu
ca mnh v t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm cng s sai lch, t ú to nờn
khụng khớ mt lp hc trm lng, HS lm vic t nht , thiu hng thỳ khụng to c
hiu qu trong gi hc .
+Trong nhng bi dy v t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm hu nh
GV ớt c ti liu tham kho, ớt hc hi v trao i vi ng nghip
Phi chng nhng tn ti ú cn tim n trong mi tit dy ri GV t du i
nhng kin thc ti nng sn cú v nhng g ú c hc tp, lnh hi nh trng s
phm ri dn dn ỏnh mt . ng trc thc trng nh vy v rỳt kinh nghim qua 5
nm dy-hc lp 5, nm nay tụi cú : Mt s kinh nghim giỳp HS lp 5 phõn bờt t
nhiu ngha- t ng ngha, t ng õm .Nhm giỳp hc sinh thỏo g nhng lm ln

gia cỏc t nhiu ngha - t ng ngha - t ng õm to nn tng cỏc em hc tt mụn
Ting Vờt .Tuy l bc u nhng tụi mnh dn nờu lờn v mong c s ng h quan
tõm, úng gúp ca cỏc bn ng nghip tụi c hon thin hn v kinh nghim ny .

II-THC TRNG CA VN CN NGHIN CU
1-c im a phng

7
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
a phng l mt xú khú khn nờn HS trng tụi hu ht l con em cú hon cnh
kinh t gia nh cn khỳ khn , iu kin hc tp ca con em cn thp , c bờt s quan
tõm ca ph huynh cn hn ch, phn no lm nh hng n kt qu hc tp ca hc
sinh
2-c im ca nh trng
Nm hc 2012- 2013 Trng tiu hc Vn Thy cỳ hc sinh vi tng s 19. Ban giỏm
hiu vng v chuyờn mụn, cú b dy kinh nghim trong ging dy v nhiu giỏo viờn l
giỏo viờn gii huyn 3 nm lin, ú cỳ nhiu tit thao ging v t nhiu ngha- t ng
ngha- t ng õm song do a bn min nỳi phn no cn cỳ nhiu hn ch nh : cỏc ti
liu tham kho cn it, GV tr cỏc phng phỏp dy hc vn cũn hn ch phn no nh
hng n cht lng dy- hc trong nh trng
3-c im ca lp
Nm hc 2012 2013 ti c phõn cụng ch nhim lp 5A l lp cỳ trnh
nhn thc khụng ng u ( cú nhiu HS khỏ, gii nhng cng cú khụng ớt HS yu kộm
t duy chm ,Mt em thiu nng trớ tu ) .Mt s ph huynh thiu s quan tõm n
vic hc ca con cỏi,ý thc hc ca mt s HS cn yu .Tuy vy ti vn mnh dn ng
kớ thi ua :

-T l HS tt nghip: 100%
-V hc lc : +Loi gii : 4em
+Loi kh : 10 em
+Trung bnh : 5 em
-Lp t lp tiờn tin xut sc

III-MT S BIN PHP NNG CAO CHT LNG DY HC
Mt bi tp dy luyn t v cõu cú th thc hin theo mt trong hai hng: Hng phõn tớch v hng thc hnh.
*Dy phõn mụn luyn t v cõu theo hng phõn tớch:
8
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
L cỏch dy a ra nhng nhn xột, ỏnh giỏ cỏc yu t to thnh tỡnh hung gi
nh nờu ra trong bi. S phõn tớch ny lm rừ ớch giao tip, nhõn vt giao tip, ti
giao tip, hn cnh giao tip. T ú a ra d kin cỏc li giI thớch phự hp nht vi
ớch giao tip v hn cnh giao tip.
Vỡ vy, khi dy cn coi phõn tớch tỡnh hung giao tip gi nh nh mt bin phỏp dy
m u tit hc v luyn t v cõu ,sau ú chuyn sang t chc thc hnh theo bi,
ch khụng dựng duy nht phõn tớch tỡnh hung giao tip gi nh nh mt phng phỏp
dy hc.
*Dy phõn mụn luyn t v cõu theo hng thc hnh:
Giao tip l hot ng thc tin nờn cỏch tt nht nhanh chng trau di nng
lc giao tip cho hc sinh l a cỏc em vo hot ng thc hnh. Da trờn tỡnh hung
giao tip gi nh, giỏo viờn t chc cho hc sinh thc hnh tỡnh hung ú trờn lp.
Phng phỏp thớch hp nht lỳc ny l ging gii.
1-Kt qu iu tra kho sỏt cht lng hc sinh
Vo u nm hc 2012- 2013 ngay t bi Luyn t v cõu u tiờn tụi ú kho st

cht lng HS bng cỏch cho cỏc t sau: xanh, xanh bic, xanh lố, au, bng,
chch, chúi, chút, ng (tin), (cỏnh ) ng, bn (vic), (cỏi) bn, (Thố) li, li
lim, li hỏi, li dao, li cy, li lờ, li gm
Yờu cu HS xỏc nh v phõn thnh 3 nhúm : T ng ngha; t nhiu ngha; t
ng õm
Kt qu cỏc em lm c l :
-S HS lm ỳng (t ,khỏ, gii) :

7/ 19em

-S HS t im trung bnh :

10 em

-S hc sinh yu:

2 em

Nh vy nhn chung HS nm bi v t nhiu ngha, t ng ngha, t ng õm
cha chc chn, cha chớnh xỏc .
9
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
Qua mt s bi tp lm vn m HS lp tụi ú lm do HS khụng hiu c ngha
ca t v cỏch s dng nú nờn khi vit bi vn v t cõy búng mỏt m em yờu thớch .
Em Mai thanh Giang cú on vit : Lỏ bng xanh, thõn bng nõu, qu bng cng mu
xanh .... Hoc i vi bi t v chi m em thớch nht bn Lờ Bo Ngcú vit :

...con gu bng cỳ cp mt en s .... mi nhn nh búng ....
S d cỏc em dựng t nh vy l do khụng nm c t ng ngha, c s to nờn
t nhiu ngha
2-Hc hi v trao i vi ng nghip
Khi dy v t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm tụi thng trao i vi ban
giỏm hiu, bn bố ng nghip, tm ra ci hay, ci mi trong ging dy nn ú rt ra
c nhiu kinh nghim b ớch cho bn thõn.
3-Hng dn hs khi hc cỏc khỏi nim v t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm
3.1 T ng ngha :
nh ngha : *T ng ngha l cỏc t khỏc nhau v mt ng õm nhng ging
nhau v mt ý ngha , chng cng biu th cc sc thi khc nhau ca cng mt khi
nim.( Ti liu ca Trng i hcVinh )
V d: Cng nỳi n khỏi nim n cỳ xi, nhu nht ...
*T ng ngha l nhng t cú ngha ging nhau hoc gn ging nhau .
Vớ d: siờng nng , chm ch,cn cự, ...
*Cú nhng t ng ngha hon ton , cú th thay th cho nhau trong li núi. Vớ d
: h, cp, hựm, ...
*Cú nhng t ng ngha khụng hon ton .Khi dựng nhng t ny ,ta phi cõn
nhc la chn cho ỳng .Vớ d :
+n, xi, chộn,... (biu th thỏi , tnh cm khc nhau i vi ngi i thoi
hoc iu c núi n).
+mang, khing, vc, ...( biu th nhng cỏch thc hnh ng khỏc nhau )
(Sch Ting Vit 5 tp 1)
10
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
3.2 T nhiu ngha :

nh ngha :*L t dng mt hnh thc ừm thanh biu th nhiu ý ngha (biu th
nhiu s vt, hin tng khỏc nhau ), cỏc ý ngha cỳ quan h vi nhau, chng lp thnh
mt trt t,mt c cu ngha nht nh .
V d : u : (1)b phn trờn ht ca ngi, b phn trc ht ca ngi ca vt
(2)tr tu thng minh : anh y l ngi cú cỏi u.
(3)V tr danh d : anh y luụn ng u lp v mi mt.
(4)V tr tn cng ca s vt : Anh u sụng em cui sụng
(Ti liu ca trng i hc Vinh Chu Th Thy An)
*T nhiu ngha l t cỳ mt ngha gc v mt hay mt s ngha chuyn. Cc
ngha ca t nhiu ngha bao gi cng cỳ mi lin h vi nhau

V d : -ụi mt ca bộ m to (b phn quan sỏt ca con ngi mc trờn mt)
-Qu na m mt ( qu na bt u chớn , cú nhng vt nt rng ra ging
hnh con mt)

( Sch Ting Vit 5 Tp 1)

3.3T ng õm
a) nh ngha: *L nhng t ging nhau v ng õm nhng khc nhau v ý
ngha.
V d : C: b phn c th con ngi v c :xa, lc hu
bc: anh, ch ca b m v bc l chng ct, bc l ph nh, bc l b
( Bỏc m em nghốo) ( Ti liu ca trng i hc Vinh Chu Th Thy An)
b)Ngn ng cỳ tnh tit kim co nờn tt yu dn n hin tng ng õm .Tuy
nhiờn ng õm trong Ting Vit cú c im riờng :
-Thng xy ra nhng t cú cu trỳc n gin ( cỏc t n tit) .
-Cỏc t ng õm trong Ting Vit ch xy ra trong ng cnh v Ting Vit l
ngn ng khng bin hnh
11
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ

Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
*T ng õm l nhng t ging nhau v õm nhng khỏc hn nhau v ngha
V d : a) ng ngi cừu c

(Cừu l hat ng bt cỏ, tụm bng múc st nh

(thng cú mi) buc u mt si dõy )
b) on vn ny cú 5 cừu( cừu l n v ca li núi din t mt ý trn
vn , trn vn bn c m u bng mt ch cỏi vit hoa v kt thỳc bng mt du
ngt cõu ) (Sỏch Ting Vit 5 tp 1)
4-Hng dn hc sinh phõn bit t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm
4.1-T ng ngha
* Bn cht ca t ng ngha :Thc t hc sinh thng nhm ln gia t ng
ngha, t nhiu ngha, t ng õm.Khụng nm c ngha ca chỳng bi v nh ngha
v t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm cha chớnh xỏc dn n s khú khn cho
HS trong vờc nhn din. Phõn bit t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm ch da
vo nh ngha l cha . ng trc thc t ú nờn tụi ú m rng thm cho HS mt
s kin thc sau:
-T ng ngha : Bn cht ca t ng ngha ( tớnh mc ca t ng ngha )
Kh nng hat ng tỏc ng n s di chuyn ca cỏc s vt cú cỏc t: nộm, lao,
phúng, qung, vt, xỏn xụ, y ling, tng p, ỏ, nhn, dm, ko, dt, rt, gieo, rc,
vúi, trt, xoay, quay, gng,, gnh...
Cn c vo chiu di chuyn chia ra cỏc nhúm ng ngha .
-Di chuyn ra xa ch th: nm, phỳng, lao...
-Di chuyn gn li : li, ko, co, git, rt...
-Di chuyn quay xung quanh ch th: gnh,xoay, quay...
-Di chuyn cng ch th : Gng, gỏnh, bng, i, cng...

Cỏc t trong tng nhúm cú mc ng ngha cao hn so vi cỏc t trong cỏc nhúm
khỏc .

12
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
a)Bn cht ca t ng ngha l nhng t ng nht vi nhau v ngha nhng cú
tớnh mc .Tớnh mc ny l do cỏc t ngoi s ng nht th cỳ s khỏc bit nht
nh v sc thỏi ngha .
V d : V trng thi chm dt s sng: cht, hi sinh, t, mt
V hin tng hp th thc n: Tng, hc, tng, n...
Khi phõn tớch t ng ngha cú hai thao tỏc , ú l ch ra s ging nhau v khỏc
nhau .Nhng quan trng l phi ch ra c s khỏc nhau v sc thỏi .
V d 1: Qu, tri
Ging nhau : Sn phm ca cừy trong mt thi k sinh trng nht nh

(qu

mt/ tri mt)
Khc nhau : Qu gi tnh hnh khi, trn, treo lng lng, tri tot ra sc thi
tnh cm , trõn trng , nõng niu, yờu thng,...( qu tim/ tri tim; qu trng/tri trng*)
V d 2 : Gi gn, bo v cỳ ngha chung l gi nguyn vn, trn vn mt ci g
ú (Gi qun o; bo v qun o)
Tuy nhiờn hai t ny im khỏc nhau : +Bo v ph hp vi i tng ln. tru tng ;
Gi gn phự hp vi i tng nh, quý (Gi gn an kt ca ng nh gi gn con
ngi ca mt mnh ,Bo v t nc )
+Bo v cú nột ngha ngn nga, phng chng, ngn chn s tỏc ng ca bờn

ngoi ; gi gn cỳ tnh cht th ng gi cỏi ú cỳ , khng cỳ sc thi chng li th lc
bn ngoi .(Bo v lun vn khc Gi gn lun vn)
V d 3 : KHng phn, vng tri cỳ nt ngha chung l ch bin gii pha trn
ca mt quc gia .( ch xõm phm vựng tri Vit Nam ; ch xừm phm khng phn
Vit Nam ) . S khc nhau l : Vựng tri cú kh nng ch mt khong khụng c th Cn
KHng phn th khng cỳ kh nng ny .( Vng tri qu ti tht yn l )
V d 4 : Chn,la, tuyn, kn cỳ ngha chung l tm ra ci g ú cựng loi vi
nú .Khỏc nhau im: Chn thiờn v cỏi tt , s lng i tng nhiu, t cỏi mnh cỳ
m ra ; la thiờn v loi b cỏi xu, s lng i tng ớt, xut phỏt t i tng m
13
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
tm ; Tuyn l s lng ú bit trc ; Kn dựng cho ngi cú tớnh cht kht khe c
nhừn
V d 5: Nhanh, mau, chỳng(Hip th ny nhanh v h lm mau nn chỳng
xong) .Nhanh ch tnh cht chung , mau ch thao tc, chỳng ch thi gian . b)Cỏc

t

ng ngha khỏc nhau v sc thỏi biu cm
V d 1: Cho, biu, tng : Cho cỳ sc thi trung ha , Biu cỳ sc thi knh
trng , tng cỳ sc thi thừn mt .
c)Do cú s khỏc nhau v sc thỏi ngha v sc thỏi biu cm nờn cỏch dựng cỏc t
ng ngha khỏc nhau.Hay núi cỏch khỏc, cỏc t ng ngha khụng phi bao gi cng
thay th cho nhau c, chỳng ng ngha vi nhau v chng va ging nhau va khc
nhau .
V d : Hoi sn/ c mi ; trn b/ v quýt: Cỏc t Hỏn Vit dựng trong khoa

hc, cỏc t thun Vit dựng trong i sng .
d)Hin tng ng ngha khụng tỏch ri hin tng a ngha, ú l nguyờn nhõn
ca tớnh mc . Cỏc t ng ngha vi nhau khụng phi ng ngha v tan b dung
lng ngha ca nú m ch ng ngha mt mt ngha no ú m thụi.
V d : Trng cú ba ngha : -hng mt quan sỏt
-Gi, chm súc
-nng vo, nh vo
Da cú ba ngha : -Theo , cn c theo
-Ta vo, nh vo
-Nng vo, nh vo
Trng v da ng ngha vi nhau ngha th ba
*Mt t nu l t a ngha , vi cỏc ngha gc khỏc ca nú, nú cú th ng ngha vi
nhiu t khỏc nhau
V d : n -thng (i t n ri, i cu thua )
14
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
-Hp (n cỏnh, n nh, n hnh )
-Hng, nhn ( tu n than
-Hao, tn ( xe n xng)
*Phõn loi t ng ngha:
T ng ngha xy ra nhiu cp :
-Hnh v vi hnh v : xanh- thanh- lam-bch- lc
ỏnh- chin kớch -u
-T vi t : Thiờn- tri ; sn nỳi
-T Hỏn Vit vi t thun Vit : Huynh -Anh em; ph n- n b
-T thun Vờt vi t Thun Vit : n-xi

-Cm t vi cm t : ....
*Ngun gc ca t ng ngha
a)ng ngha do cu to t , ng ngha sn cú gia cỏc yu t thun Vit .
V d : T cc t Nhanh, mau, chỳng cỳ th cu to ra hng lat t:
Nhanh : nhanh chỳng , nhanh nhanh, nhanh nhn, nhanh nhy
Mau : mau chỳng, mau l
Chỳng chỳng vnh, nhanh chỳng...
b) ng ngha do vay mn : ú l hin tng ú cỳ t A vay mn B v c hai
cựng chi X
-ng ngha cp yu t cu to ( hnh v): xa-xe ; bch , thanh-xanh
-ng ngha gia t vi t: bng hu- bn bố
-ng ngha gia cỏc t vay mn vi nhau
in thoi Telephon

Bt ( bt )- pht

cõn ki-lụ- gỏm

(Mụn khme)-(Hỏn)

(Hn)- (Php)
c)T ng ngha do t tan dừn v t a phng
15
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
V d : Bp/ ng/ so/x l; bt / i-chộn; heo/ ln; u / mong coong/;
hnh tm/thun...

d)T ng ngha do s pht trin ca t a ngha
V d : Trng: (1) nhn
(2)chm súc
(3)cn c theo
Do s phỏt trin ngha nh trờn m hai t trng, da, cú quan h ng ngha vi
nhau :(3) ca trngng ngha vi ha ca da
4.2-T nhiu ngha
*C cu ca t a ngha
Cỏc t lỳc mi xut hin u ch cú mt ngha, tri quan thi gian cú thờm nhiu
ngha mi ( ngha phỏi sinh, ngha búng) c to ra t ngha c s (ngha gc, ngha
en) ú , trờn c s nhng biu tng nht nh.
Biu tng lm hnh nh v hnh dng, kch thc, c im, tớnh cht ca s
vt c phn ỏnh trong ngụn ng trong ngha gc ca tdi dng cỏc nột ngha tr
thnh c s t phỏt trin thờm ngha mi .Nh vo quan h liờn tnhg tng ng
(n d) v tng cn ( hoỏn d )ngi ta liờn tngt s vt ny n s vt kia trờn
nhng c im, hnh dng , tnh cht ging nhau hay gn nhau gia cc s vt y .T
ch gi tn s vt, tnh cht, hnh ng ny (ngha 1) chuyn sang gi tờn s vt, tớnh
cht, hnh ng khỏc ngha ( ngha2), quan h a ngha ca t ny sinh t ú .
Vớ d : Chớn: (1) ch qu ú qua mt qu trnh pht trin, t n phỏt trin
cao nht, hon thin nht, mm nht nh, mu sc c trng.
(2)Ch qu trnh vn ng, quỏ trinh rốn luyn t ú, khi t n s
phỏt trin cao nht .( Suy ngh chn, tnh th cch mng ú chn, ti nng ú chn)
(3)S thay i mu sc nc da .( ngng chớn c mt )
(4)Tri qua mt qu trnh ú t n mm .(cam chn).
16
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm

Nh vy mun phõn tớch c ngha ca t a ngha , trc ht phi, miờu t tht
y cỏc nột ngha ca ngha gc lm c s cho s phõn tớch ngha .Ngha ca t
phỏt trin thng da trờn hai c s :
+Theo c ch n d ngha ca t thng cú hai dng sau :
-Dng 1: Ngha ca t pht trin da vo s ging nhau v hnh thc gia cc s
vt, hin tng hay núi cỏch khỏc l da vo cỏc kiu tng quan v hnh dng.
V d : Mi1 ( mi ngi) v Mi2( mi thuyn) :Ming1 ( ming xinh) v ming2(
ming bt)
Dng 2 : Ngha ca t pht trim trờn c s n d v cỏch thc hay chc nng,
ca cỏc s vt, i tng .
V d : ct1 ( ct c) vi ct2 ( ct quan h )
Dng 3 : Ngha ca t phỏt trin trờn c s n d kt qu do tỏc ng ca cỏc s
vt i vi con ngi.
V d: au1 (au vt m ) v au2 (au lng )
+Theo c ch hoỏn d cú tỏc dng.
-Dng1 :Ngha ca t phỏt trin trờn c s quan h gia b phn v ton th.
V d: Chừn1, Tay1, mt1 l nhng tờn gi ch b phn c chuyn sang ch cỏi ton th
( anh y cú chừn2 trong i búng Tay2 bo v ca nh my s ba cỳ Mt2 trong hi ngh)
Dng 2 : ngha ca t phỏt trin trờn quan h gia vt cha vi cỏi c cha.
V d : Nh1 L cng trnh xừu dng (Anh trai tụi ang lm nh)
Nh2 l gia nh ( C nh cỳ mt)
V d 2: Thng1 : vt dựng ng an bng tre hoc na( Ci thng ny
an khộo quỏ)
Thng2 : Ch n v ( Hai thng la)

17
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan

Sáng kiến kinh nghiệm
Dng 3 : Ngha ca t phỏt trin da trờn nguyờn liu hay cụng c vi sn phm
c lm ra t nguyờn liu hay cụng c ú hoc hnh ng dựng nguyờn liu hay cụng
c ú .
V d : Mui1 : Nguyn liu ( Mt kg mui) ; mui2: hnh ng lm cho thc n
chớn hoc lờn men ( Ch y mui da ngon lm)
4.3T ng õm :
a)Vn cnh( ng cnh) l tp hp nhng t i kốm mt t no ú to cho t tớnh
xỏc nh v ngha .
b)Hat ng ca t ng õm :
-To ra nhng vn cnh trong ú cú nhiu t ng õm xut hin:
Con nga ỏ con nga ỏ con nga ỏ khụng ỏ con nga .
-To ra nhng ng cnh an xen nhau trong ú cú mt yu t no ú c hiu
gp ụi .
B gi i ch cu ụng,
Búi xem mt qaly chng li chng.
Thy bỳi gieo qu nỳi rng
Li th cỳ li nhng rng khụng cn .
-To ra nhng ng cnh trong ú ch cú mt yu t ng õm xut hin nhng nú
li c i kốm vi yu t khỏc, cỳ tc dng nhc gi nhau.
Con cng i qua chựa knh,Cỳ nghe ting cng nỳ knh c ra .
Con cỳc leo cừy vng cch , nỳ ri phi cc nỳ cch n gi .
-To ra ng cnh trong ú ch cú mt yu t ng õm xut hin c trong quan
h vi cỏc yu t ng ngha.
1-nh nc au lng con quc quc
Thng nh mi ming cỏi gia gia
2-Cuc xung ao ung nc, G vo vn n kờ
3-Chung g k p chung vt
18
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ

Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
4-Tri ma t tht trn nh m
D n hng nem ch mun n
5-Mt chic cựi lim chõn cú
Ba vng xch st bc cn vng
c)Nguyờn nhõn cú hin tng ng õm
-Sn cỳ
-Vay mn
-T a ngha phỏt trin n mc ti a .
Sau khi m rng cho HS mt s khỏi nim c bn cn thit v t ng ngha, t
nhiu ngha, t ng õm tụi ú hng dn HS so snh s ging nhau v khc nhau gia
chng .
*Khc nhau :
T ng

T nhiu ngha
T ng ừm
ngha
L nhng t Ngha ca t c phỏt trin da trờn hai c C s to ra t
cỳ

ngha s :

ng õm l do

ging nhau -Theo c ch n d ngha ca t thng cú tnh cht
hoc

gn hai dng sau :
kim

tit

ging nhau . +D :Ngha ca t pht trin da vo s ging -Thng xy ra
1
Vớ

d

: nhau v hnh thc gia cc s vt hin tng nhng t cú cu

Siờng nng, hay núi cỏch khỏc l da vo cỏc kiu tng trỳc n gin
chm

ch, quan v hnh dng V d : Mi1( mi ngi), -Cỏc t ng õm

cn cự ,...

mi2(mi thuyn)

trong Ting Vit

+D2: Ngha ca t phỏt trin trờn c s n d ch xy ra trong
v cỏch thc hay chc nng ca cỏc s vt, ng
i tng .Vớ d: Ct1( ct c), ct2(ct quan Ting
h)
19
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ

cnh
Vit

v
l

ngn ng khng


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
D3:Ngha ca t phỏt trin trờn c s n d bin hnh
kt qu do tỏc ng ca cỏc s vt i vi con
ngi

Vớ d: au1(au vt m), au2(au

lng)
-Theo c ch húan d cú cỏc dng:
+D1:Ngha ca t phỏt trin trờn c s quan
h gia b phn v tan th V d : Chừn1,
tay1,mt1 l nhng tờn gi ch b phn c
chuyn sang ch cỏi ton th (Anh y cú
Chừn2 trong i búng ; Tay2 bo v ca nh
my s ba cỳ mt2 trong hi ngh )
+D2: Ngha ca t phỏt trin trờn quan h gia
vt cha vi cỏi c cha.Vớ d :Nh1l
cng trnh xừy dng (Tụi ang lm
nh),Nh2 l gia nh(C nh n cm )

D3:Ngha ca t pht trin da trn quan h
nguyn liu hay cụng c vi sn phm lm ra
t nguyờn liu hay cụng c ú hoc hnh
ng dựng nguyờn liu hay cụng c ú .Vớ
d:

Mui1

nguyn

liu(

mt

kg

mui);mui2hnh ng lm cho thc n chớn
hoc lờn men ( Ch y mui da rt ngon)
*Ging nhau :
T nhiu ngha v t ng õm u cú hnh thc ừm thanh ging nhau
T nhiu ngha v t ng õm thng d nhm ln :
V d : ba: ba : (1) b: Ba tụi rt thớch c bỏo.
20
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
(2) s t: S ba l con s khng may mn .
Hc sinh cỳ th nhm ln t ba l t nhiu ngha v cỳ hnh thc ừm thanh ging

nhau .Khi gp trng hp ny tụi ú phừn bit HS thy c gia cỏc nột ngha ca
t nhiu ngha cú mi quan h cht ch vi nhau cn õy cỏc nột ngha khụng cú quan
h vi nhau v th khng phi l t nhiu ngha
Trng hp vớ d trờn l t ng õm .


giỳp HS cú th phõn bit c l t nhiu ngha hay l t ng õm cn giỳp
HS xỏc nh quan h v cỏc nột ngha chớnh xỏc (i vi t nhiu ngha ) , nờu
loi tr c cú quan h v cỏc nột th ú l t ng õm cn ngc li nu ng
õm nhng cú quan h v cỏc nột ngha na th ú l t nhiu ngha

5-Kt qu thu c
Nm hc 2010-2011 tụi c phõn cụng ch nhim lp 5B cú 23 em hc sinh .Tụi
ln lt s dng cỏc gii phỏp trờn bng cỏch la chn v phõn b hp lớ theo tng ni
dung ca bi, ly nhiu vớ d minh ha hc sinh nm c c im c bn ca cỏc
loi t trờn t ú cú th phõn bit v nhn dng d dng hn trong khi lm bi tp .Tụi
ú thu c kt qu
Thi im dy v hc
Hc k I
Gia hc k I
S hc sinh phõn bit c t ng ngha, t
16em
18em
nhiu ngha, t ng õm
S hc sinh t im khỏ, gii .
8em
15 em
Nm hc 2012-2013 ( tớnh n ht thỏng 2)lp 5A cỳ 19em hc sinh do tụi ch nhim
.Tụi ú vn dng cc bin php trn ngy cng nhun nhuyn hn , thng xuyờn t
tm ti v c ti liu nờn khi ra :

(1)Tm nhng cừu tc ng , thnh ng, ca dao, cừu th, cõu ... cú t ng
õm .
(2) t cõu vi t n: (n mang ngha gc) v (n mang ngha chuyn )
Kt qu cui nm cỏc em lm ú tng lờn r rt .
Tng s bi trn trung bnh : 19/19em : t 100 %
21
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
S bi khỏ, gii

: 17/19 em : t 89.5 %

IV: THC NGHIM S PHM
I. Mc ớch thc nghim:
xem xột kh nng tip nhn v giI ngha ca hc sinh trong cỏc tit hc
Ting Vit, nht l cỏc tit hc cú ni dung v phõn mụn luyn t v cõu. Qua ú cú s
iu chnh trong quỏ trỡnh ging dy ni dung phõn mụn luyn t v cõu núi riờng v
dy Ting Vit noớ chung.
2. i tng thc nghim:
Hc sinh lp 5A Trng Tiu hc Vn Thu
3. Ni dung thc nghim:
1.Chun b bi dy: Phõn mụn Luyn t v cõu
Bi : T nhiu ngh,T ng ngha,T ng õm
2. T chc thc nghim:
Tụi tin hnh dy cỏc tit theo giỏo ỏn ó thit k.
Ngi thc hin: Trn Th Phong Lan
4.Phng tin dựng dy hc:

Bng ph,th t,th cõu,bỳt d
T kt qu thc nghim thu c, tụi thy khi ging dy ni dung phõn mụn
luyn t v cõu cho hc sinh, nu giỏo viờn hng dn hc sinh thc hin bi tp theo
quy trỡnh, theo cỏc thao tỏc c bn thỡ vic hc sinh ch ng lm bi tp s t c
cao, cuc thoi thnh cụng. Qua thc nghim, tụi thy hc sinh tham gia vo hc ni
dung gi ngha t mt cỏch tớch cc, ho hng, t tin, hc sinh hiu theo cỏch ngh v
cỏch núi ca mỡnh, cú sỏng to, phự hp vi la tui. Qua hc phõn mụn luyn t v
cõu, hc sinh ó thc s s dng ting giI ngha t phong phỳ, a dng gn vi cuc
sng hng ngy, hc ting núi trong giao tip v giao tip.

22
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
PHN III : KT LUN
giỳp HS phõn bit v lm ỳng c yờu cu ca bi tp v t ng ngha, t
nhiu ngha, t ng õm trong qu trnh dy hc ngi giỏo viờn cn
-Giỳp hc sinh xỏc nh r cc c im, cu to ca chỳng v hnh thc v bn
cht
-Khi dy bi ny t ng ngha, t nhiu ngha, t ng õm giỏo viờn cn b
sung nh ngha v t nhiu ngha na l : L t dng mt hnh thc ừm thanh biu th
nhiu ý ngha ,....chng lp thnh mt trt t, mt c cu ngha nht nh .
-Phn t ng õm v t nhiu ngha cú nhiu t hc sinh d nhm ln v khú xỏc
nh l ng õm hay nhiu ngha giỏo viờn cn giỳp cỏc em nhn mnh khỏi nim v
t ng õm : Chỳng ging nhau l cú hnh thc ừm thanh ging nhau nhng i vi t
ng õm th ngha ca t hon ton khc nhau ; cn t nhiu ngha th ý ngha ca cc
t ú cú quan h vi nhau .Giỏo viờn ch ý hng dn hc sinh phõn bit ngha sau ú
mi a ra kt lun .

-To mi iu kin giỳp HS c bc l cỏch hiu ca mnh v t nhiu ngha v
t ng õm
-Qua cỏc bi tp hc sinh thc hnh v t ng õm t nhiu ngha giỏo viờn cn
cho cỏc em t kim tra, kim tra ln nhau v kt qu mnh ú lm c .Trờn õy l mt
s gii phỏp m tụi ú p dng trong ging dy v t ng ngha, t ng õm v t
nhiu ngha v gúp phn nõng cao hn kt qu dy-hc mụn Ting Vit .Qua õy tụi
cng thy r hn v vic dy -hc b mn Ting Vt bi nỳ gỳp phn vo s hnh
thnh nhừn cch con ngi tan din trong thi k mi, nhng ch nhừn tng lai xng
tm vi yờu cu ca mt xú hi nng ng, hin i .
Nhng kinh nghim ca bn thừn ti trnh by trn chi l mt khớa cnh nh,
rt mong c s gúp ý b sung ca cc thy, c gio cng cc bn b ng nghip
bi hc ca tụi c y hn.
23
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ


Gv: Trần Thị Phong Lan
Sáng kiến kinh nghiệm
í kin nhn xột ca hi ng khoa hc

Vn Thy, Ngy 24 / 3 / 2013
Ngi vit ti

Trn Th Phong Lan

24
Trờng Tiểu học Văn Thuỷ