Bài giảng các tổ chức tài chính phi ngân hàng

Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Bài 9:
Các t ch c tài chính phi ngân hàng
Tài chính Phát tri n
H c k Xuân
2005

Các t ch c tài chính phi ngân hàng
Qu đ u t
chung
Các nhà
đ u t theo
t ch c

Công ty b o
hi m

Qu h u trí
Công ty tài chính

Nguy n Xuân Thành

1


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Ngân hàng th ng m i
và các nhà đ u t theo t ch c
Ngân hàng và các nhà đ u t theo t ch c đ u làm vai trò
trung gian gi a ng i ti t ki m và ng i s d ng v n.
Ngân hàng nh n ti n g i
và tr lãi cho nh ng ng i
g i ti n.
Ngân hàng cho vay và tính
lãi ng i đi vay.

Các công ty b o hi m nhân
th hay qu h u trí nh n phí
b o hi m hay ti n góp.
Các công ty b o hi m nhân
th hay qu h u trí đ u t
kho n ti n nh n đ c vào
ch ng khoán và chia l i
nhu n đ u t cho ch h p
đ ng b o hi m hay thành viên
c a qu h u trí d i hình th c
ti n tr th ng niên hay ti n
h u.

Ngân hàng th ng m i và
các nhà đ u t theo t ch c

Ti n g i

Phí b o hi m

Ng i ti t
ki m

Ngân hàng và các t
ch c đ u t đ u là các
t ch c trung gian gi a
ng i ti t ki m và ng i
s d ng v n.

Ngân hàng
th ng m i
Ti n cho vay

C.ty b.hi m
nhân th
Ng i s
d ng v n

Ti n góp

Qu h u trí

Ch ng ch đ u t

Nguy n Xuân Thành

u t vào ch ng
khoán

Qu đ u
t chung

2


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Phân bi t NHTM và t ch c tài chính phi
ngân hàng

Ngân hàng th

ng m i

Là t ch c nh n ti n g i
Ph i t o l p d tr b t
bu c
Có ch c n ng trung gian
thanh toán

T ch c tài chính phi ngân
hàng
Là t ch c không nh n
ti n g i
Không ph i t o l p d tr

b t bu c
Không có ch c n ng
trung gian thanh toán

So sánh ch c n ng
Ch c n ng tài chính

Ngân hàng
nh n ti n g i

B o hi m

Qu đ u t ,
qu h u trí

Thanh toán
Thanh kho n
Chia nh
L u gi giá tr
Thông tin
K t h p r i ro

Nguy n Xuân Thành

3


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

S th ng tr c a các nhà đ u t
theo t ch c
2
4

Ngàn t US$

Tài s n c a các
nhà đ u t theo
t ch c M
n m 1996

7

N
13

GDP

Tài s n ngân Tài s n c a
hàng
các nhà đ u
t theo t
ch c

Tài s n c a
nhà đ u t
theo t ch c

tính theo
vùng n m
1996
c khác

Nh t B n
Châu Âu
US

Các t ch c đ u t là nh ng ch s h u c phi u và trái phi u
l n nh t t i các n c phát tri n.
Các t ch c đ u t đang ngày càng có nhi u nh h ng trong
tài chính doanh nghi p và qu n lý doanh nghi p.

Xem xét chi ti t h n v các t ch c tài
chính phi ngân hàng
Qu đ u t
Qu h u trí
Công ty b o hi m
Công ty tài chính

Nguy n Xuân Thành

4


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Qu đ u t chung
Huy đ ng ti n b ng cách bán các ch ng ch đ u t
(t c c ph n) cho các nhà đ u t (công chúng).
u t v n huy đ ng vào các lo i ch ng khoán khác
nhau.
Nh ng l i th c a qu đ u t so v i đ u t cá nhân
tr c ti p là:
Các nhà đ u t nh khó đa d ng hóa do chi phí giao d ch
và chi phí tìm ki m.
Thông qua qu đ u t , các nhà đ u t h ng l i nhu n
trên c s đ u t s l ng l n, đa d ng hóa danh m c đ u
t ngay l p t c và t v n chuyên nghi p.

Qu đ u t có hình th c tín thác hay công ty do h i
đ ng qu n tr hay nh ng ng i đ c y thác đi u
hành.

Các lo i qu đ u t
Qu đ u t m
Phát hành c phi u hay ch ng ch đ u t m i khi nhà đ u t đóng
góp thêm ti n hay các c phi u hi n t i đ c thu h i khi nhà đ u t
rút ti n ra.
Giá tr qu b ng v i giá tr th tr ng hi n t i c a t t c các kho n
đ u t c a qu .
Qu đ u t đóng
S l ng c ph n c đ nh.
C ph n qu đ c mua bán trên th tr ng ch ng khoán và có th có
t ng giá tr th p h n giá tr tài s n ròng c a qu .
Qu th đ ng

C g ng theo sát ch s th tr ng ch ng khoán và do v y có chi phí
qu n lý th p h n.
Qu ch đ ng
C g ng ho t đ ng t t h n th tr ng; và do v y có chi phí qu n lý
cao h n.
B ng ch ng th c t : qu th đ ng th ng thành công trong vi c theo sát
th tr ng; nhi u qu đ u t ch đ ng ho t đ ng kém h n th tr ng.

Nguy n Xuân Thành

5


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Qu h u trí
Nh n đóng góp t ng i lao đ ng trong các doanh nghi p ho c
khu v c nhà n c.
u t ti n vào các lo i ch ng khoán.
Ti n đ c tr l i cho các thành viên c a qu d i hình th c ti n
h u.
m t s n c (ch ng h n nh M & Anh), chính ph có vai trò
h n ch trong ho t đ ng c a qu l ng h u. Gánh n ng c a vi c
ho ch đ nh h u trí thu c v ng i lao đ ng. m t s n c khác
(ch ng h n nh Pháp & Ý), chính ph l i đóng vai trò tích c c.
Các ch ng trình l ng h u th ng đ c t ch c d i d ng qu
tín thác.

Ch doanh nghi p l p nên qu tín thác do m t ng i đ c y thác
qu n lý vì l i ích c a các thành viên c a qu .
Tài s n c a qu đ c tách r i kh i doanh nghi p tài tr và không
đ c th hi n trên b ng cân đ i k toán c a doanh nghi p.

Các lo i qu h u trí
Lo i qu truy n th ng
L i ích thành viên đ c xác đ nh b ng các m c l ng cu i cùng.
M c l ng này đ c g i là “l i ích đ c xác đ nh” hay “l ng cu i
cùng”.
Doanh nghi p và ng i lao đ ng hàng tháng đ u đóng góp vào
qu l ng h u.
Ng i đ c y thác có trách nhi m b o đ m r ng tài s n có c a
qu trang tr i đ c các tài s n n .
Doanh nghi p tài tr ch u r i ro còn l i; ch ng h n n u th tr ng
ch ng khoán s p đ thì tài s n có qu s gi m xu ng (so v i tài
s n n ), và doanh nghi p s đ c yêu c u ph i đóng góp thêm.

Lo i qu m i
Ch có nh ng đóng góp c a doanh nghi p là xác đ nh.
Ti n h u cu i cùng ph thu c vào giá tr c a kho n đ u t khi ngh
h u.
N u các kho n đ u t c a qu ho t đ ng t t thì các thành viên c a
qu s giàu lên; n u không, h s nghèo đi.

Nguy n Xuân Thành

6

Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Công ty b o hi m nhân th
Huy đ ng ti n d i hình th c phí b o hi m.
u t ti n vào các lo i ch ng khoán.
H p đ ng b o hi m nhân th tr ti n vào m t ngày c đ nh và
do đó tr m t kho n ti n xác đ nh (hay g n k t vi c chi tr v i
k t qu đ u t ).
Các công ty b o hi m nhân th v a th c hi n ch c n ng ti t ki m
v a th c hi n ch c n ng b o hi m.
Chúng ngày càng c nh tranh m nh v i các ngân hàng và qu đ u
t trong vi c huy đ ng ti n g i ti t ki m.

B o hi m nhân th truy n th ng
Tr b o t c th ng niên c đ nh.
R i ro đ u t do các công ty b o hi m gánh ch u.

B o hi m nhân th ki u m i
Tr b o t c kh bi n ( M ) hay h p đ ng b o hi m g n v i
ch ng ch đ u t ( Anh).
Gi ng qu đ u t .

B o hi m nhân th

Nguy n Xuân Thành

7

Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

óng góp c a b o hi m nhân th
vào t ng tr ng kinh t
T ng c ng s n đ nh tài chính trong h gia đình và
doanh nghi p.
Huy đ ng v n dài h n (phí b o hi m) và đ u t dài
h n (đ tr b o t c).
H th p áp l c đ i v i ngân sách nhà n c khi b o
hi m nhân th t nhân làm gi m s ph thu c quá
l n c a ng i dân vào h th ng b o hi m xã h i.

Khó kh n c a b o hi m nhân th t i các n c đang
phát tri n: M c dù huy đ ng đ c v n dài h n, nh ng
có th g p khó kh n trong vi c tìm nh ng c h i đ u
t dài h n trong th tr ng tài chính n i đ a.

u t c a b o hi m nhân th
Ngu n v n đ u t chính c a b o hi m nhân th là v n
nhàn r i:
D phòng nghi p v b o hi m đ c trích l p t phí
b o hi m
V n nhàn r i = T ng d phòng nghi p v - Ti n tr
b o hi m th ng xuyên.
Các hình th c đ u t :

Ti n g i t i các t ch c tài chính khác
Trái phi u chính ph
C phi u, trái phi u doanh nghi p
Cho vay
y thác đ u t , kinh doanh b t đ ng s n,…

Nguy n Xuân Thành

8


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

H n ch đ u t – Quy đ nh c a Vi t Nam
Ti n g i t i các t ch c tín d ng, trái phi u chính
ph , trái phi u doanh nghi p có b o lãnh: không h n
ch .
C phi u doanh nghi p, trái phi u doanh nghi p
không có b o lãnh, góp v n doanh nghi p: t i đa
50% v n nhàn r i.
Kinh doanh b t đ ng s n, cho vay, y thác đ u t
qua các t ch c tài chính khác: t i đa 40% v n nhàn
r i.

B o hi m nh n th – Các nhân t tác đ ng
Kinh t :
C u b o hi m nhân th t ng theo t l ti t ki m n i

đ a và thu nh p bình quân đ u ng i. (
co giãn
theo thu nh p c a c u b o hi m l n h n 1).
L m phát cao làm gi m c u b o hi m (L m phát cao
làm t ng tính không ch c ch n và khi n ng i đ u t
chuy n h ng t i các đ u t ng n h n, có tính thanh
kho n cao, thay vì đ u t vào b o hi m dài h n).
sâu tài chính: nh ng th tr ng tài chính mà
ng i dân có ít các l a ch n ti t ki m, m c đ thâm
nh p c a b o hi m nhân th có th r t cao.

Nguy n Xuân Thành

9


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

B o hi m nhân th – Các nhân t tác đ ng
Dân s - xã h i:
C u b o hi m nhân th t ng khi c c u dân s thay
đ i theo h ng gia t ng t l ng i già.
V n hóa, tôn giáo
Giáo d c: trình đ giáo d c c a ng i dân t ng lên làm
t ng c u b o hi m (c nhân th và phi nhân th ).
C c u h gia đình: c u b o hi m cao trong nh ng xã
h i ch y u g m các h gia đình đ n l ; ng c l i khi

xã h i g m ch y u các h gia đình đa th h thì c u
b o hi m có th th p h n do th h già đã đ c th
h tr h n b o hi m.
ô th hóa và công nghi p hóa d n t i chuyên môn
hóa trong l c l ng lao đ ng. Chuyên môn hóa là t ng
r i ro khi công ngh , tình hình kinh t hay th hi u thay
đ i, t đó làm t ng c u b o hi m.

B o hi m nhân th – Các nhân t tác đ ng
Chính sách nhà n c:
Thu : khuy n khích s phát tri n c a th tr ng b o
hi m b ng cách mi n/gi m thu cho công ty b o hi m
nhân th hay thu thu nh p cá nhân cho ng i mua
b o hi m.
Nhà n c tr c ti p cung c p d ch v b o hi m thông
qua các DNNN.
Cho phép hay h n ch s tham gia c a n c ngoài vào
d ch v b o hi m n i đ a.

Nguy n Xuân Thành

10


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Công ty tài chính

Là t ch c tài chính phi ngân hàng có ch c n ng:
Trung gian tài chính
Huy đ ng v n b ng các hình th c nh phát hành c phi u, tín
phi u, trái phi u
s d ng v n huy đ ng đ đ u t , hùn v n và cho vay
Công ty tài chính không có ch c n ng:
Nh n ti n g i
Trung gian thanh toán
Công ty tài chính Vi t Nam:
Công ty tài chính Sài Gòn (SFC)
Công ty tài chính Seaprodex
M t s công ty tài chính tr c thu c các công ty l n nh công ty
tài chính d u khí, cao su, ..

Gi i thi u Qu đ u t VietFund
VFM là công ty qu n lý qu đ u t đ c y ban
ch ng khoán Nhà n c c p phép thành l p và ho t
đ ng đ u tiên Vi t Nam trong vi c qu n lý qu đ u
t .
Qu đ u t là m t t ch c tài chính trung gian phi
ngân hàng ho t đ ng bao g m:
Thu hút ti n nhàn r i t các t ch c tài chính, các qu h u
trí, b o hi m, công đoàn …, doanh nghi p qu c doanh,
ngoài qu c doanh, các cá nhân trong và ngoài n c
u t ti n huy đ ng nh m mang l i l i nhu n h p pháp
cao nh t và m c r i ro th p nh t
L i nhu n thu đ c s chia l i cho nhà đ u t theo t l
v n đóng góp.

Qu đ u t đ u tiên mà VFM qu n lý là VF1

Nguy n Xuân Thành

11


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Qu VF1
u tiên huy đ ng v n t các pháp nhân và cá nhân
trong n c
c giám sát ch t ch b i ngân hàng giám sát
Vietcombank, công ty ki m toán Enrst & Young và
UBCK NN
M c tiêu c a VF1:
xây d ng danh m c đ u t cân đ i và đa d ng
t i u hoá l i nhu n
t i thi u hoá r i ro
ph n l n đ u t vào các lo i ch ng khoán đang và s niêm
y t
giúp các các đ n v mà qu đ u t vào tái c c u v m t
tài chính, phát tri n h th ng qu n tr , nâng cao n ng l c
c nh tranh…, nh m t ng giá tr công ty

So sánh gi a đ u t tr c ti p và đ u t
qua qu
u t tr c ti p

Nhà đ u t t đ a ra
chi n l c đ u t
Ít có kh n ng đa d ng
hoá danh m c đ u t
Ch u r i ro cao khi th
tr ng hay công ty mình
đ u t có bi n đ ng x u

u t gián ti p qua qu
Qu s thay nhà đ u t
đ a ra chi n l c đ u t
Cho phép nhà đ u t đa
d ng hoá danh m c đ u
t và phân tán r i ro
Ch u r i ro th p h n nh
chi n l c đa d ng hoá
và đ c qu n lý đ u t
m t các chuyên nghi p
h n

u t ki u nào t t h n?
Qua qu đ u t
Tr c ti p

Nguy n Xuân Thành

12


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright

2004 - 2005

Các b

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

c ti n hành đ u t vào qu VF1

B c 1: đ c k b n cáo b ch, đi u l qu , gi y phép
phát hành ch ng ch qu , trao đ i v i nhân viên t
v n tr c khi quy t đ nh đ u t
B c 2: đi n đ y đ các thông tin c n thi t vào Phi u
đ ng ký mua ch ng ch qu , chuy n ti n đ u t vào
tài kho n c a qu
ngân hàng giám sát
B c 3: nh n thông báo đóng qu và S ch ng nh n
s h u ch ng ch qu đ u t (ch ng ch qu VF1
c ng đ c niêm y t trên th tr ng ch ng khoán)
B c 4: Nh n báo cáo và thông tin liên quan đ n
ho t đ ng c a qu theo đ nh k

Quy n l i khi đ u t vào qu
c phân chia l i nhu n theo t l v n đóng góp
L i nhu n nhà đ u t có th nh n đ c chính là giá
tr tài s n ròng c a qu = t ng giá tr tài s n và các
kho n đ u t do qu s h u tr đi các ngh a v n
có liên quan.
T ng giá tr tài s n c a qu bao g m:
Giá tr các kho n đ u t c a qu
C t c, l i t c và l i nhu n c a các kho n đ u t khác

Lãi ti n g i ngân hàng và các kho n ti n ch a đ u t

Hàng n m Ban đ i di n qu s quy t đ nh vi c phân
chia l i nhu n c a qu d a trên giá tr t ng tài s n
ròng và k t qu kinh doanh.

Nguy n Xuân Thành

13


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Ngh a v c a nhà đ u t
óng các kho n phí khi đ u t vào qu , bao g m:
Phí đ ng ký mua ch ng ch qu , tính m t l n g p chung
vào giá bán ch ng ch qu
Phí th ng niên, bao g m phí qu n lý tr cho công ty VFM,
phí l u ký, phí giám sát tr cho ngân hàng và phí hành
chính
Th ng ho t đ ng tr cho công ty VFM n u t l t ng
tr ng giá tr tài s n ròng c a qu do VFM qu n lý cao h n
ch s c n b n.

Kh n ng thanh kho n và thanh lý qu
Ch ng ch qu đ c niêm y t Trung tâm giao d ch
ch ng khoán TP.HCM đ nhà đ u t có th giao

d ch, mua ho c bán nh giao d ch các lo i c phi u
thông th ng
Khi h t th i h n ho t đ ng c a qu , t ng s ti n
thanh lý tài s n sau khi tr t t c các ngh a v n s
đ c thanh toán cho nhà đ u t t ng ng v i t l
s h u hi n t i c a nhà đ u t .

Nguy n Xuân Thành

14


Ch ng trình Gi ng d y Kinh t Fulbright
2004 - 2005

Tài chính phát tri n: Bài gi ng 9

Nh ng đóng góp c a qu trong vi c phát
tri n th tr ng ch ng khoán hi n nay
Thu hút các nhà đ u t cá nhân - nh ng ng i ch a có đi u
ki n ti p xúc tr c ti p v i th tr ng ch ng khoán do h n ch
ki n th c, k n ng phân tích và quy mô v n
Thu hút v n đ u t gián ti p t các nhà đ u t n c ngoài
a d ng hoá và chuyên nghi p hoá ho t đ ng đ u t góp ph n
làm sôi đ ng th tr ng
Nâng cao trình đ và nh n th c c a t t c các thành ph n tham
gia th tr ng
Hình thành m t c h i ngh nghi p m i - ngh qu n lý qu
….

Các qu đ u t đang h at đ ng
Nam

Vi t

Dragon Capital
Vietfund
Vina Capital
Mekong Capital
Prudential Fund
….

Nguy n Xuân Thành

15