Bài 2. Vận chuyển các chất trong cây

SINH HỌC LỚP 11 – BAN CƠ BẢN
NĂM HỌC 2011 - 2012

Giáo viên giảng dạy: Phạm Văn An
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang


Giải thích vì sao các cây loài cây trên cạn không sống
được trên đất ngập mặn?


Quan sát hình ảnh động và cho biết trong cây có những
dòng vận chuyển nào?
Trong cây có 2 dòng
vận chuyển:
Chất hữu cơ

Dòng đi xuống
(dòng mạch rây)

Dòng đi lên
(dòng mạch gỗ)
Nước và ion khoáng


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY


MẠCH GỖ

Gồm các tế bào chết (quản bào và
mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo
Cấu tạo
thành con đường vận chuyển
nước và ion khoáng từ rễ lên lá.

MẠCH RÂY

Là các tế bào
sống, gồm ống rây
và tế bào kèm.


Thành
phần
dịch

MẠCH GỖ

MẠCH RÂY

- Gồm: nước, các ion
khoáng,
- Ngoài ra còn có một số
chất hữu cơ: a.a, amit,
vitamin, hoocmon…

- Gồm: saccarôzơ, aa,
vitamin, hoocmon thực vật
- Chứa rất nhiều ion kali

làm cho dịch mạch rây có
pH từ 8,0 - 8,5.


Động lực của dòng mạch gỗ


Động lực của dòng mạch rây


Động
lực

MẠCH GỖ

MẠCH RÂY

- Lực đẩy của rễ (áp suất rễ) động lực
đầu dưới.
- Lực hút do thoát hơi nước ở lá động
lực đầu trên.
- Lực liên kết giữa các phân tử nước với
nhau và với thành mạch gỗ (lực trung
gian)

Do sự chênh lệch áp
suất thẩm thấu giữa
cơ
quan
cho

saccarozơ (lá) và cơ
quan nhận saccarozơ
(tế bào chứa).


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC

Những con số trong sơ đồ trên nói lên điều gì?
→ Lượng nước thoát ra ngoài môi trường rất lớn so
với lượng nước mà cây sử dụng.


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC

Quá trình thoát hơi nước
có vai trò gì đối với đời
sống thực vật?
- Tạo ra sức hút nước từ
rễ (động lực đầu trên)
- Giảm nhiệt độ bề mặt
tránh cho lá, cây không
bị đốt nóng khi nhiệt độ
quá cao.
- Tạo điều kiện để CO2 đi
vào thực hiện quá trình
quang hợp, giải phóng O2

điều hòa không khí ...


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:

Em có nhận xét gì về tốc
độ thoát hơi nước ở mặt
trên và mặt dưới của lá
của cây? Giải thích?


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:

Số liệu về số lượng khí khổng
và tốc độ thoát hơi nước ở
mặt trên và mặt dưới của lá
cây đoạn nói lên điều gì?


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:
- Lá có cấu tạo phù hợp với chức
năng thoát hơi nước.
- Con đường thoát hơi nước:
+ Qua tầng cutin (không đáng kể)
+ Qua khí khổng (chủ yếu)


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:
2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin
a. Thoát hơi nước qua khí khổng:

I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:
2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin
a. Thoát hơi nước qua khí khổng:

Hãy giải thích cơ chế đóng mở của khí khổng?


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:
2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin
a. Thoát hơi nước qua khí khổng:
- Có vận tốc lớn, được điều chỉnh.
- Phụ thuộc vào hàm lượng nước trong tế bào khí khổng:
+ Khi no nước: vách mỏng của tế bào hạt đậu căng ra, vách
dày cong theo, khí khổng mở.
+ Khi mất nước: vách mỏng hết căng, vách dày duỗi thẳng, khí
khổng đóng.
b. Thoát hơi nước qua lớp cutin trên biểu bì lá
- Có vận tốc lớn, được điều chỉnh.
- Lớp cutin càng dày, sự thoát hơi nước càng giảm và ngược
lại

I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ
V. CÁC TÁC NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC

- Ánh sáng: gây đóng mở khí
khổng.
- Nhiệt độ: ảnh hưởng đến hấp thụ
nước ở rễ và thoát hơi nước ở lá.
- Độ ẩm: độ ẩm đất tỉ lệ thuận với
quá trình hấp thụ nước, độ ẩm
không khí tỉ lệ nghịch với sự thoát
hơi nước ở lá.
- Dinh dưỡng khoáng: ảnh hưởng
đến áp suất dung dịch đất, ảnh
hưởng đến hấp thụ nước ở rễ.


I. DÒNG MẠCH GỖ
II. DÒNG MẠCH RÂY
III. VAI TRÒ CỦA THOÁT HƠI NƯỚC
IV. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ
V. CÁC TÁC NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC
VI. CÂN BẰNG NƯỚC VÀ TƯỚI TIÊU HỢP LÝ CHO CÂY TRỒNG

- Cân bằng nước: là mối tương quan giữa quá trình
hấp thụ nước và quá trình thoát hơi nước, đảm bảo

cho cây phát triển bình thường. Cân bằng nước được
duy trì bởi tưới tiêu hợp lý.
- Để tưới nước hợp lý cho cây cần chú ý:
+ Đúng lúc,
+ Đúng lượng,
+ Đúng cách.


- Những đặc điểm nào chứng tỏ lá cây có cấu tạo
thích nghi với chức năng thoát hơi nước?
(Số lượng khí khổng lớn, khí khổng có khả năng đóng
mở, biểu bì lá có lớp cutin).
- Theo em những cây sống ở vùng đất có độ ẩm cao
với cây mọc nơi đồi núi khô hạn khác nhau về cường
độ thoát hơi nước như thế nào? Vì sao?


Hãy mô tả
đường đi của
nước từ rễ
lên lá bằng
cách điền từ
chú thích vào
các ô trống?


- Học và trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
- Từ những kiến thức đã học về sự vận chuyển nước
và các chất trong cây, hãy giải thích tại sao trong tự
nhiên có những cây cao hàng chục mét (cây Chò

chỉ), bên cạnh đó lại có những cây thấp bé chỉ cao
vài cm (Rêu chân tường) cùng tồn tại?
- Đọc phần “em có biết” cuối bài học.
- Đọc bài mới trước khi tới lớp.


BÀI TẬP VỀ NHÀ
Tại sao khi ta bóc vỏ quanh
cành cây hay thân cây thì sau
một thời gian phía trên chỗ
bị bó phình to ra?