bài 2 quá trình vận chuyển các chất trong cây

LÊ THị KIM KHÁNH - TRƯờNG THPT
CHUYÊN PHAN BộI CHÂU - THÀNH PHố
VINH - TỉNH NGHệ AN
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H

P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở

G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
Hái bµi cò:
Hái bµi cò:
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H

A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N

G
H
ệ

A
N
1
2
3
4
5 6 7
8
9
1. Con đường thành TB-gian bào
2. Con đường chất NS – không bào
3. Lông hút
4. Biểu bì
5. Vỏ
6. Nội bì
7. Trung trụ
8. Ống mạch gỗ
9. Đai caspari
1. Hãy chú thích các bộ phận cũng như chỉ ra con đường xâm
nhập của nước và muối khoáng từ đất vào mạch gỗ?
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê

N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&

Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T

R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â

U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
2. Hãy phân biệt cơ chế hấp thụ nước với cơ chế hấp thụ
ion khoáng ở rễ cây.
Cơ chế hấp thụ nước: Nước được hấp thụ vào rễ theo cơ
chế thụ động (theo cơ chế thẩm thấu) : nước di chuyển từ MT

đất, nơi có nồng độ chất tan thấp (MT nhược trương) vào TB rễ,
nơi có nồng độ chất tan cao (dịch bào ưu trương, áp suất thẩm
thấu cao).
Cơ chế hấp thụ ion khoáng : các ion khoáng di chuyển từ đất
vào TB rễ một cách chọn lọc theo hai cơ chế :
+ Thụ động : Các ion khoáng di chuyển từ đất (hoặc MT dinh
dưỡng) vào rễ theo građien nồng độ : đi từ MT (nơi nồng độ của
ion cao) vào rễ (nơi nồng độ của ion đó thấp).
+ Chủ động : Đối với một số ion mà cây có nhu cầu cao (ví
dụ như ion K) thì có thể di chuyển ngược chiều građien nồng
độ. Sự di chuyển ngược chiều nồng độ như vậy đòi hỏi phải tiêu
tốn năng lượng sinh học ATP được tạo ra từ hô hấp (phải dùng
bơm ion, VD, bơm Na : Na
+
- ATPaza, bơm K : K
+
- ATPaza ).
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H

Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T

H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở

G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
Trong cây có hai dòng vận chuyển:
+ Dòng mạch gỗ (còn gọi là dòng
nhựa nguyên hay dòng đi lên)
+ Dòng mạch rây (còn gọi là dòng
nhựa luyện hay dòng đi xuống)
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê

N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&

Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
I. DÒNG MẠCH GỖ
1. Cấu tạo của mạch gỗ
Hãy mô tả con đường vận chuyển của dòng mạch gỗ
trong cây?
Dòng mạch gỗ từ rễ qua thân lên lá, qua các tế bào nhu mô
cuối cùng qua khí khổng ra ngoài.
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á

N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B

ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
I. DÒNG MẠCH GỖ
1. Cấu tạo của mạch gỗ
Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản
bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo
thành con đường vận chuyển nước và các
ion khoáng từ rễ lên lá.
Mạch gỗ cấu tạo như thế nào?
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R

Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
I. DÒNG MẠCH GỖ
1. Cấu tạo của mạch gỗ
Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản
bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo
thành con đường vận chuyển nước và các

ion khoáng từ rễ lên lá.
Hãy cho biết quản bào và mạch gỗ khác nhau ở điểm
nào? Bằng cách điền vào phiếu số 1:
Tiêu chí
so sánh
Quản bào Mạch ống
Đường
kính
Chiều dài
Cách nối
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T

R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â

U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
I. DÒNG MẠCH GỖ
1. Cấu tạo của mạch gỗ
Mạch gỗ gồm các tế bào chết (quản
bào và mạch ống) nối kế tiếp nhau tạo

thành con đường vận chuyển nước và các
ion khoáng từ rễ lên lá.
Hãy cho biết quản bào và mạch gỗ khác nhau ở điểm
nào? Bằng cách điền vào phiếu số 1:
Tiêu chí
so sánh
Quản bào Mạch ống
Đường
kính
Nhỏ Lớn
Chiều dài Dài Ngắn
Cách nối Đầu của tế bào này nối với
tế bào kia, hơi vát
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
2. Thành phần của dịch mạch gỗ

Hãy nêu thành phần của dịch mạch gỗ ?
- Thành phần chủ yếu gồm: nước, các ion khoáng, ngoài
ra còn có các chất hữu cơ được tổng hợp ở rễ.
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T

H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở

G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ
Hình 2.3. áp suất rễ
1. Ngấn thuỷ ngân lúc bắt đầu thí nghiệm ;
2. Ngấn thuỷ ngân sau một thời gian ;
h. Chênh lệch về độ cao của ngấn thuỷ ngân trước và sau
thí nghiệm.
Thuỷ
ngân
1
2
Hãy quan sát hình 2.3 và 2.4 và cho biết nước và các

ion khoáng được vận chuyển trong mạch gỗ nhờ những
động lực nào?
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H

P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở

G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ
- Động lực gồm :
+ Áp suất rễ (động lực đầu dưới) tạo ra sức đẩy nước từ
dưới lên.
+ Lực hút do thoát hơi nước ở lá (động lực đầu trên) hút
nước từ dưới lên.
+ Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với vách
mạch gỗ tạo thành một dòng vận chuyển liên tục từ rễ lên lá.
L
Ê

T

H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U

Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&

Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
II. DÒNG MẠCH RÂY
1. Cấu tạo của mạch rây
Gồm các tế bào sống là ống rây (tế
bào hình rây) và tế bào kèm
2. Thành phần của dịch mạch rây
Thành phần dịch của mạch rây?
Thành phần gồm: đường
saccarôzơ, các axit amin, vitamin,
hoocmon thực vật …
L
Ê

T
H
ị

K
I

M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P

H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
II. DÒNG MẠCH RÂY
1. Cấu tạo của mạch rây
Gồm các tế bào sống là ống rây (tế
bào hình rây) và tế bào kèm
2. Thành phần của dịch mạch rây
Thành phần gồm: đường
saccarôzơ, các axit amin, vitamin,
hoocmon thực vật …
Động lực vận chuyển?
3. Động lực của dòng mạch rây
Là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu
giữa cơ quan cho (lá) và cơ quan nhận
(mô).
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H

A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N

G
H
ệ

A
N
Nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch rây?
Tiêu chí
so sánh
Mạch gỗ Mạch rây
Cấu tạo
Thành
phần dịch
Động lực
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở



G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N

Nêu điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và dòng mạch rây?
Tiêu chí
so sánh
Mạch gỗ Mạch rây
Cấu tạo
- Là những tế bào chết
-Thành tế bào có chứa linhin
- Các tế bào nối với nhau thành những
ống dài từ rễ lên lá
- Là những tế bào sống, gồm
ống hình rây và tế bào kèm
- Các ống rây nối đầu với nhau
thành ống dài đi từ lá xuống rễ
Thành
phần dịch
- Nước, muối khoáng được hấp thụ ở
rễ và các chất hữu cơ được tổng hợp ở
rễ
- Là các sản phẩm đồng hoá ở
lá:
+ Saccarôzơ, axit amin …
+ một số ion khoáng được sử
dụng lại
Động lực
- Là sự phối hợp của ba lực:
+ Áp suất rễ
+ Lực hút do thoát hơi nước ở lá
+ Lực liên kết giữa các phân tử nước
với nhau và với vách tế bào mạch gỗ.
- Là sự chệnh lệch áp suất thẩm

thấu giữa cơ quan cho (lá) và cơ
quan nhận (rễ)
L
Ê

T
H
ị

K
I
M

K
H
Á
N
H

-

T
R
Ư
ờ
N
G

T
H

P
T

C
H
U
Y
Ê
N

P
H
A
N

B
ộ
I

C
H
Â
U

-

S
ở

G
D


&


Đ
T

N
G
H
ệ

A
N
Lấy 1 bao pôlyêtylen trắng bao quanh 1 cành nhỏ có
lá của cây trồng trong chậu hoặc ngoài vườn rồi cột
miệng bao lại, để 1 ngày sau đó quan sát.
Vì sao khi ta bóc vỏ quanh cành hay thân cây thì một
thời gian sau phía trên chỗ vỏ bị bóc phình to ra?
L
ấ

T
H

K
I
M

K
H

N
H

-

T
R


N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
ấ
N

P
H
A
N

B

I

C
H

U

-

S




G
D


&

T

N
G
H


A
N
Lời nhắn:
Bài soạn này còn ch a đ ợc hoàn thiện.
Rất mong đ ợc quý thầy cô và bè bạn
xa gần góp ý để bài soạn này nói riêng
và các bài soạn khác của tôi nói chung
ngày một hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
L
ấ

T
H


K
I
M

K
H

N
H

-

T
R


N
G

T
H
P
T

C
H
U
Y
ấ
N

P
H
A
N

B

I

C
H

U

-

S




G
D


&



T

N
G
H

A
N
Th góp ý xin gửi về theo địa chỉ:
Lê Thị Kim Khánh 0983834854.
GV Tr ờng THPT Chuyên Phan Bội Châu
- Thành phố Vinh - Tỉnh Nghệ An.
Hoặc: