Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam Chi nhánh Thái Nguyên (LV thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN HỒNG NGA

PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG
VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN HỒNG NGA

PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG
VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HUY HOÀNG

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và
chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho
việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong
luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Hồng Nga


ii
LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển văn hóa doanh nghiệp tại
Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái
Nguyên”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá
nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá
nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa,
phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đa ̣i ho ̣c Thái
Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn
PGS.TS. NGUYỄN HUY HOÀNG.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà
khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đa ̣i ho ̣c Kinh tế và Quản trị Kinh
doanh - Đại học Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác
của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành
nghiên cứu này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.
Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Hồng Nga


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ...................................................................................ix
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ..............................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3
4. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................3
5. Bố cục của luận văn ...............................................................................................3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VĂN HÓA

DOANH NGHIỆP ...................................................................................................5
1.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................5
1.1.1. Một số khái niệm .............................................................................................5
1.1.2. Đặc điểm của văn hóa doanh nghiệp..............................................................7
1.1.3.Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................8
1.1.4. Một số mô hình văn hóa doanh nghiệp ........................................................13
1.1.5. Phát triển văn hóa doanh nghiệp..................................................................14
1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành văn hóa doanh nghiệp...............19
1.2. Cơ sở thực tiễn về văn hóa doanh nghiệp .......................................................23
1.2.1.Kinh nghiệm về văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng Nông nghiệp và
phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) ............................................................23
1.2.2. Kinh nghiệm về văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam (Vietcombank) ...........................................................................27


iv

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...............................................................................30
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................31
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................31
2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................31
2.2.1. Thu thập dữ liệu .............................................................................................31
2.2.2. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................33
2.2.3. Phương pháp xử lý, tổng hợp dữ liệu ...........................................................36
2.2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu điều tra........................................................36
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...........................................................................37
Chương 3: THỰC TRẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI
NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI
NHÁNH THÁI NGUYÊN ..................................................................................41

3.1. Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi
nhánh Thái Nguyên..................................................................................................41
3.1.1. Lịch sử hình thành phát triển Ngân hàng TMCP Công thương Việt
Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...............................................................................41
3.1.2. Bộ máy tổ chức ..............................................................................................42
3.1.3. Chức năng nhiệm vụ......................................................................................42
3.1.4. Các sản phẩm dịch vụ....................................................................................46
3.1.5. Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2014-2016 ..................................49
3.2. Thực trạng văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên .......................................................................50
3.2.1. Cấu trúc hữu hình văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng ..........................50
3.2.2. Những giá trị được tuyên bố và những quan niệm chung...........................55
3.3. Kết quả khảo sát về nội dung văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng
TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................59
3.3.1.Đánh giá của nhân viên về nội dung văn hóa của doanh nghiệp.................59


v

3.3.2.Đánh giá của lãnh đạo về nội dung văn hóa doanh nghiệp..........................61
3.3.3. Đánh giá chung của các đối tượng khảo sát trong chi nhánh về nội
dung văn hóa doanh nghiệp.....................................................................................62
3.3.4. Đánh giá của khách hàng về văn hóa của doanh nghiệp.............................65
3.4. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện tại và
định hướng trong tương lai của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam Chi nhánh Thái Nguyên...........................................................................................66
3.4.1. Đánh giá về nhận diện về mô hình văn hóa doanh nghiệp .........................66
3.4.2. Đánh giá của lãnh đạo cấp cao về mô hình văn hóa doanh nghiệp ............68
3.4.3. Đánh giá chung của các đối tượng khảo sát về mô hình văn hóa
doanh nghiệp ..........................................................................................................70
3.5. Một số nhận xét đánh giá về văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng

TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................72
3.5.1. Những kết quả đạt được ................................................................................72
3.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................73
Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT
NAM - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN .............................................................75
4.1. Định hướng, mục tiêu phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng
TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ...................................75
4.1.1.Định hướng .....................................................................................................75
4.1.2.Mục tiêu...........................................................................................................76
4.2. Giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công
thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên ..........................................................77
4.2.1. Giải pháp hoàn thiện nội dung giá trị hữu hình ...........................................77
4.2.2. Giải pháp hoàn thiện nội dung giá trị tuyên bố và quan niệm chung .........78
4.2.3. Hoàn thiện mô hình văn hóa doanh nghiệp của chi nhánh .........................79
4.3. Một số kiến nghị ...............................................................................................86


vi

4.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước..........................................................................86
4.3.2.Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ..........................87
KẾT LUẬN .............................................................................................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................89
PHỤ LỤC ................................................................................................................91


vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DN

: Doanh nghiệp

NH TMCP

: Ngân hàng thương mại cổ phần

NXB

: Nhà xuất bản

PGD

: Phòng giao dịch

TNHH

: Trách nhiệm hữu hạn

VH

: Văn hóa

VHDN

: Văn hóa doanh nghiệp

Vietinbank Thái Nguyên : Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam chi nhánh Thái Nguyên

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2014 - 2016.................... 49
Bảng 3.2. Cơ cấu giới tính và độ tuổi của cán bộ, nhân viên tại Vietinbank
Thái Nguyên.................................................................................... 58
Bảng 3.3. Cơ cấu theo trình độ ....................................................................... 59
Bảng 3.4. Kết quả đánh giá của nhân viên về nội dung văn hóa của
doanh nghiệp ................................................................................... 60
Bảng 3.5. Kết quả đánh giá của lãnh đạo về nội dung văn hóa của
doanh nghiệp ................................................................................... 61
Bảng 3.6. Kết quả đánh giá chung về nội dung văn hóa của doanh nghiệp
của nhân viên và lãnh đạo ............................................................... 62
Bảng 3.7. Kết quả đánh giá của khách hàng về nội dung văn hóa của
doanh nghiệp ................................................................................... 65
Bảng 3.8. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện
tại và định hướng trong tương lai - Đối tượng nhân viên ............... 67
Bảng 3.9. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp hiện
tại và định hướng trong tương lai - Đối tượng lãnh đạo ................. 69
Bảng 3.10. Kết quả khảo sát nhận diện mô hình văn hóa doanh nghiệp
hiện tại và định hướng trong tương lai - Tất cả các đối tượng
khảo sát ........................................................................................... 71


ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ các cấp độ văn hoá doanh nghiệp ........................................ 15

Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức quản lý tại VietinBank Thái Nguyên ................. 42
Hình 3.1. Logo, slogan VietinBank ................................................................ 51


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong điều kiện toàn cầu hóa kinh tế mạnh mẽ và hội nhập kinh tế ngày
càng sâu rộng như hiện nay bên cạnh những cơ hội to lớn mới mở ra, các
doanh nghiệp Việt Nam cũng đang đứng trước những thách thức không nhỏ.
Mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt, trải dài trên thị trường trong nước và cả
phạm vi quốc tế ta ̣o nên mô ̣t bức tranh về kinh doanh rấ t phức ta ̣p mà trong
đó yế u tố ca ̣nh tranh là yế u tố không thể thiế u đố i với bấ t kỳ ngành nghề kinh
doanh nào.
Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp cần phải chú ý đến việc nâng
cao năng lực cạnh tranh của mình. Để nâng cao năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp, ngoài những giải pháp truyền thống như đổi mới công nghệ,
tăng cường vốn, tập trung đào tạo nguồn nhân lực... thì cần phải xây dựng văn
hóa doanh nghiệp. Trong quá trình phát triển, mỗi doanh nghiệp đểu nỗ lực
xây dựng một hệ thống quan điểm giá trị để công nhân viên chức chấp nhận,
tạo ra sự hài hòa trong nội bộ doanh nghiệp, một không khí văn hóa tích cực
để phát huy thế mạnh văn hóa của tập thể, tăng cường nội lực và sức mạnh
của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp không chỉ là những giá trị văn hóa
tinh thần mà doanh nghiệp tạo ra mà còn biểu hiện thông qua những giá trị mà
doanh nghiệp mang tới cho khách hàng. Đó là thương hiệu, là chất lượng sản
phẩm, là cung cách phục vụ, là niềm tin của công chúng đối với doanh
nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp chính là yêu tố quyết định và không thể thiếu
để doanh nghiệp bước vào hành trình mới đầy thử thách trong tiến trình hội
nhập kinh tế quốc tế.

Trong bối cảnh đó, các ngân hàng thương ma ̣i Viê ̣t Nam đang nỗ lực hế t
sức để tồ n ta ̣i và phát triể n, với loại hình kinh doanh đặc thù và thường xuyên
tiếp xúc trực tiếp với số lượng lớn khách hàng mỗi ngày, khách hàng của
ngành dịch vụ ngân hàng lại đa dạng về trình độ, văn hóa… nên việc tiếp xúc,


2

tương tác cần sự nhanh nhạy, uyển chuyển và tế nhị. Do đó, việc xây dựng
văn hóa trong ngành ngân hàng là hết sức quan trọng. Các Ngân hàng thương
mại cần phải xây dựng những chuẩn mực, những giá trị đặc trưng khác biệt để
có thể tồn tại, đứng vững và phát triển trong ngành Tài chính - Ngân hàng.
Đã có rất nhiều các cuộc thảo luận, các bài viết trên các phương tiện
thông tin đại chúng bàn về vấn đề này, nhưng trên thực tế hiểu văn hóa doanh
nghiệp như thế nào cho chuẩn xác thì vẫn còn tồn tại rất nhiều những ý kiến
khác nhau. Từ chỗ chưa nhận thức đầy đủ về văn hóa doanh nghiệp, nhất là
trong điều kiện hội nhập hiện nay, nên trong một chừng mực nhất định, các
doanh nghiệp vẫn chưa phát huy được sức mạnh của mình. Vì vậy mà văn hóa
doanh nghiệp cần được tìm hiểu và nghiên cứu thêm nữa để tạo ra cái nhìn
hoàn thiện hơn, góp phần xây dựng và phát triển doanh nghiệp vững mạnh.
Trên cơ sở đó tác giả đã lựa chọn đề tài: “Phát triển văn hóa doanh nghiệp
tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh
Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Nghiên cứu về lĩnh vực văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương
mại cổ phần (TMCP) Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên, phân
tích các điểm tích cực và hạn chế, từ đó đề ra định hướng và giải pháp để phát
triển văn hóa doanh nghiệp.
2.2. Mục tiêu cụ thể

Đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm các mục tiêu:
- Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh nghiệp
làm cơ sở nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công
thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng
TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên để làm rõ tính cấp
thiết phát triển văn hóa doanh nghiệp.


3

- Đề xuất các giải pháp cho việc phát triển văn hóa doanh nghiệp tại
Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các nội dung hình thành và tác động
đa chiều liên quan đến văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
- Đối tượng thu thập thông tin là các cán bộ tại Ngân hàng TMCP Công
thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên và các khách hàng đến giao dịch
tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về không gian: Tại trụ sở chính Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
Phạm vi thời gian: Số liệu được thu thập trong giai đoạn 2014 – 2016.
Phạm vi nội dung nghiên cứu: thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân
hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên
4. Những đóng góp mới của đề tài
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa thực tiễn thiết thực góp phần
giúp Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên xây

dựng và phát triển văn hóa riêng phù hợp với tầm nhìn, sứ mệnh và mục tiêu
của mình.
Trên cơ sở hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh
nghiệp làm nền tảng, đề tài đã vận dụng các mô hình lý thuyết để xây dựng
mô hình đánh giá hiện trạng văn hóa doanh nghiệp tại địa bàn nghiên cứu.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài lời nói đầu và kết luận, danh mục các từ viết tắt, danh mục các
hình vẽ, đồ thị bảng biểu, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục; Nội dung
luận văn được trình bày theo kết cấu thành 4 chương:


4

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về văn hóa doanh nghiệp.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công
thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.
Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển văn hóa doanh nghiệp tại
Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên.


5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm về văn hóa
Văn hóa là một một phạm trù rất rộng, phản ánh mọi mặt của đời sống
con người. Văn hóa vừa là sản phẩm sáng tạo của loài người, vừa là giá trị tạo

nên cuộc sống của con người và sự tiến bộ của nhân loại. Biểu hiện của văn hóa
trong cuộc sống rất phong phú. Tuy nhiên, có thể nhận ra và phân biệt thông qua
những dấu hiệu điển hình, đặc điểm bản sắc đặc trưng về lịch sử, địa lý, tôn giáo,
truyền thống phong tục nghi lễ, biểu tượng, linh vật, truyền thuyết, huyền thoại,
sự tích, nhân vật anh hùng, ngôn ngữ, chữ viết, văn hóa phẩm, ấn phẩm lưu
truyền. Văn hóa là một vấn đề rất đa dạng và phức tạp, do đó sẽ có nhiều cách
tiếp cận khác nhau dẫn đến nhiều quan niệm khác nhau, điều này làm cho sự
hiểu biết về vấn đề một cách phong phú và toàn diện hơn.
Theo UNESCO: Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo
(của các cá nhân và các cộng đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế kỷ,
hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống
và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của từng dân tộc.
Theo E.Herriot: Văn hóa là cái còn lại sau khi người ta đã quên đi tất cả, là
cái vẫn còn thiếu sau khi người ta đã học tất cả.
Với Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh có câu nói nổi tiếng về văn hóa:
Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng
tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn
giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc,
ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh
đó tức là văn hóa (Hồ Chí Minh Toàn tập, in lần 2, NXB Chính trị Quốc
gia, Hà Nội, 1995, tập 3, tr. 431).


6

Trong câu nói trên, "văn hóa" được Bác nói đến vừa mang ý nghĩa khái
quát vừa gắn với từng nhóm người, xã hội, quốc gia, dân tộc - văn hóa dân
tộc. Bác cũng đã chỉ ra bản chất của văn hóa là lối sống đặc trưng mang
phong cách riêng, được sinh ra từ những thách thức của cuộc sống, của sự tiến
bộ và phát triển:

"Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu
hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng với những yêu cầu đời
sống và đòi hỏi của sự sinh tồn".
Như vậy có thể thấy rằng: Văn hóa là tất cả những hoạt động vật chất và
tinh thần mà con người sáng tạo ra trên nền của thế giới tự nhiên, là nấc thang
đưa con người vượt lên trên những loài động vật khác, và văn hóa là sản phẩm
do con người tạo ra trong quá trình lao động nhằm mục đích sinh tồn.
1.1.1.2. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp
Xã hội rộng lớn có một nền văn hóa lớn. Là một bộ phận của xã hội,
mỗi doanh nghiệp cũng có một nền VHDN của riêng mình. Cũng như văn
hóa, VHDN có rất nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh nó. Tất cả các khái
niệm đó sẽ giúp chúng ta hiểu về VHDN một cách toàn diện và đầy đủ hơn.
VHDN là toàn bộ các giá trị văn hóa được gây dựng nên trong suốt quá
trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan
niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp ấy và
chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên trong doanh
nghiệp để theo đuổi và thực hiện các mục đích của doanh nghiệp.
Một định nghĩa phổ biến và được chấp nhận rỗng rãi do chuyên gia
nghiên cứu các tổ chức Edgar Schein đưa ra:
VHDN là tổng hợp các quan niệm chung mà các thành viên trong công
ty học được trong quá trình giải quyết các vấn đề nội bộ và xử lý các vấn đề
với môi trường xung quanh.


7

VHDN là tổng thể những thủ pháp và quy tắc giải quyết vấn đề thích
ứng bên ngoài và thống nhất bên trong các nhân viên, những quy tắc đã tỏ ra
hữu hiệu trong quá khứ và vấn đề cấp thiết trong hiện tại. Những quy tắc và
những thủ pháp này là yếu tố khởi nguồn trong việc các nhân viên lựa chọn

phương thức hành động, phân tích và ra quyết định thích hợp. Các thành viên
của tổ chức doanh nghiệp không đắn đo suy nghĩ về ý nghĩa của những quy
tắc và thủ pháp ấy, mà coi chúng là đúng đắn ngay từ đầu. VHDN là một hệ
thống những ý nghĩa, giá trị, niềm tin chủ đạo, nhận thức và phương pháp tư
duy được mọi thành viên của một tổ chức đồng thuận và có ảnh hưởng ở
phạm vi rộng đến cách thức hành động của các thành viên. Điều đó có nghĩa
là trong doanh nghiệp tất cả các thành viên đều gắn bó với nhau bởi những
tiêu chí chung trong hoạt động kinh doanh.
1.1.2. Đặc điểm của văn hóa doanh nghiệp
VHDN có một số đặc điểm sau:
Thứ nhất, VHDN liên quan đến nhận thức. Các cá nhân nhận thức được
văn hóa của doanh nghiệp thông qua những gì họ nhìn thấy, nghe được trong
phạm vi doanh nghiệp. Tất cả các giá trị văn hóa của doanh nghiệp đều được
phản ánh đến các thành viên. Cho dù các thành viên có thể có những trình độ
khác nhau, có vị trí công việc khác nhau nhưng quá trình về nhận thức văn
hóa doanh nghiệp là như nhau.
Thứ hai, VHDN có tính đặc trưng. Mỗi doanh nghiệp đều có một hệ
giá trị đặc trưng khác biệt nhau: từ biểu tượng, đồng phục…. đến phương
châm kinh doanh. Chính điều đó đã khẳng định văn hóa doanh nghiệp là
một vũ khí cạnh tranh, vũ khí thể hiện sự tồn tại của doanh nghiệp.
Thứ ba, VHDN mang ý nghĩa chủ quan của người lãnh đạo. Tính chất
này bắt nguồn từ ý đồ của nhà quản trị cấp cao của doanh nghiệp. Thực sự
văn hóa doanh nghiệp chịu ảnh hưởng rất lớn từ nhà lãnh đạo cấp cao đó. Văn


8

hóa doanh nghiệp là một hệ giá trị của các nhân viên trong doanh nghiệp. Mà
xuất phát điểm của chúng là từ nhà quản lý.
Vì vậy, nhìn vào văn hóa của một doanh nghiệp, trước hết ta hãy nhìn

vào vị lãnh đạo của doanh nghiệp đó: hãy xem ông ta là người như thế nào,
quan niệm của ông ta ra sao…Điều này cũng rất dễ hiểu, ngay từ công tác
tuyển dụng nhân viên thì người lãnh đạo có xu thế tuyển dụng những người
cùng quan điểm về giá trị.
Thứ tư, VHDN không phải có được trong ngày một ngày hai mà là cả
một quá trình gây dựng và vun đắp. Trong doanh nghiệp tồn tại hai loại giá trị
đó là các giá trị ngầm định (tự nó tồn tại và được mọi người chấp thuận tự
nhiên) và giá trị thứ hai do các cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp muốn đưa vào.
Trải qua thời gian, các giá trị đó được các thành viên chấp nhận và được duy
trì theo thời gian và dần dần sẽ trở thành các giá trị ngầm định.
Các nhân viên rất nhạy cảm với sự thay đổi môi trường làm việc và các
giá trị mới đưa vào. Do đó việc các giá trị này được tồn tại hay không thời
gian sẽ quyết định rất nhiều.
1.1.3.Vai trò của văn hóa doanh nghiệp
1.1.3.1. Văn hóa doanh nghiệp là công cụ triển khai chiến lược
Mọi doanh nghiệp đều bắt đầu tương lai của mình bằng một bản kế
hoạch phát triển chiến lược, trong đó chỉ rõ định hướng kinh doanh mà doanh
nghiệp sẽ theo đuổi được cụ thể hóa bằng định hướng về thị trường mục tiêu
(khách hàng, thị trường, nhu cầu, lĩnh vực hoạt động chủ yếu) và định hướng
sản xuất (chính sách sản phẩm, chất lượng, giá cả dịch vụ và lợi thế cạnh
tranh). Thành công trong việc xây dựng chiến lược, nhưng nhiều doanh
nghiệp lại không thành công trong việc triển khai chiến lược. Đó là những
khó khăn trong việc phát triển các công cụ quản lý, điều hành việc thực hiện
trên cơ sở bản kế hoạch chiến lược đã xây dựng.
Việc lựa chọn quyết định của nhà quản trị chịu ảnh hưởng lớn từ văn
hóa doanh nghiệp. Khi văn hóa doanh nghiệp là nền tảng, cốt lõi trong doanh


9

nghiệp sẽ có tác dụng làm chuẩn mực để so sánh trong việc ra quyết định của
nhà quản trị. Nếu nhà quản trị đưa ra không phù hợp với văn hóa chung của
doanh nghiệp nhất định sẽ bị phản hồi và phản tác dụng. Do đó, trong việc
đưa ra chiến lược mới, nhà quản trị cần phải dựa trên văn hóa doanh nghiệp
làm nền tảng, là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động.
Bên cạnh đó, với sự tác động ngược của môi trường kinh doanh, văn
hóa doanh nghiệp cũng cần có sự thay đổi cho phù hợp với thực tế. Nếu
doanh nghiệp không có văn hóa phù hợp, hoặc chưa hoàn thiện sẽ tạo ra sự trì
trệ, kém hiệu quả và ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Do
đó, để văn hóa doanh nghiệp ngày càng phát huy những tác dụng của mình,
doanh nghiệp cần liên tục bổ sung mới, học hỏi cái hay, ngày càng hoàn thiện
hơn để phát triển.
1.1.3.2. Văn hóa doanh nghiệp tạo nên phong thái của doanh nghiệp
VHDN chứa đựng trong nó rất nhiều bộ phận và yếu tố như kiến trúc,
sản phẩm, tập tục, nghi lễ, thói quen, cách họp hành, chiến lược kinh doanh,
logo, ấn phẩm điển hình, giai thoại về người sáng lập doanh nghiệp…Và
chính những yếu tố đó đã làm nên một phong thái, một nét riêng, đặc trưng
của doanh nghiệp mà không doanh nghiệp nào khác có thể bị lẫn vào. Những
yếu tố này có ảnh hưởng cực lớn đến hoạt động của doanh nghiệp.
VHDN giúp phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác bởi
những nét văn hóa đặc trưng của doanh nghiệp đó. Và nó cũng gây ấn tượng
mạnh cho người ngoài, là niềm tự hào của các thành viên trong doanh nghiệp.
Để nhận ra phong thái của một doanh nghiệp không phải là quá khó
khăn. Đặc biệt là một doanh nghiệp thành công, bởi ấn tượng của doanh
nghiệp đó với công chúng là hết sức mạnh và nó trở thành niềm tự hào của
các thành viên trong doanh nghiệp.


10

1.1.3.3. Văn hóa doanh nghiệp là phương pháp tạo động lực cho người lao
động và sức mạnh đoàn kết cho tổ chức, doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp còn được coi là nền tảng để phát triển doanh
nghiệp, được cấu thành bởi mục đích kinh doanh và phương pháp kinh doanh.
Là tổng hoà các quan niệm về giá trị được tạo ra từ đạo đức, ý tưởng kinh
doanh, triết lý kinh doanh, mục đích kinh doanh, phương pháp kinh doanh và
hiệu quả phục vụ cho chính những con người cần cù lao động sáng tạo để tạo
ra ngày cảng nhiều của cải vật chất cho xã hội…Dù có diễn giải thế nào thì
văn hóa doanh nghiệp vẫn phải dựa trên cơ sở là cách thức ứng xử của mỗi
thành viên trong doanh nghiệp mà biểu hiện của nó là các hành vi quản lý lao
động, sáng tạo lao động và các hoạt động của doanh nghiệp phải phù hợp với
các quy trình của pháp luật trong mặt bằng chung và của hiệp hội ngành nghề
nói riêng.
Như vậy có thể thấy rằng, trong mỗi doanh nghiệp, văn hóa doanh
nghiệp đóng góp vai trò vô cùng quan trọng và là nền tảng cho sự phát triển
của doanh nghiệp. Nguồn nhân lực rất quan trọng bởi nó là chất lượng con
người cho phát triển. Các cá nhân trong toàn doanh nghiệp luôn có nhiều thế
hệ và nhiều trình độ khác nhau, do đó để các cá nhân gắn bó với nhau thành tổ
chức vững chắc, cùng mục tiêu phấn đấu chung vì sự phát triển của doanh
nghiệp thì doanh nghiệp ấy phải tạo lập được văn hóa vững chắc và phổ biến
sâu rộng đến từng cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp. Tầm quan trọng
của văn hóa được thể hiện như sau:
Thứ nhất, văn hóa doanh nghiệp tạo ra sự gắn kết giữa các thành viên
trong doanh nghiệp.
Mỗi cá nhân trong tập thể đôi khi đều theo đuổi mục đích riêng. Do đó,
để thống nhất trong toàn doanh nghiệp thì văn hóa doanh nghiệp rất quan trọng.
Trong doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các đặc tính do lịch sử


11

và các thành viên trong doanh nghiệp tạo ra và phát triển lên. Do đó, nó quyết
định đến tâm lý trong toàn bộ doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp tạo nên
thông qua sự hiểu biết chung của các thành viên, nó xuất phát từ sự nhất trí,
đồng lòng của đội ngũ cán bộ công nhân viên, thúc đẩy họ cùng hành động và
làm việc hết mình vì sự phát triển của doanh nghiệp, vì sự thành đạt của mỗi cá
nhân. Do đó, nó đem lại hiệu quả cho quá trình kế hoạch hóa và phối hợp trong
công việc của mỗi thành viên.
Thứ hai,văn hóa doanh nghiệp là mục tiêu và là động lực cho sự phát
triển của doanh nghiệp
Trong doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp được cấu thành bởi giá trị
vật chất và giá trị tinh thần, nhằm thúc đẩy quá trình nỗ lực của bản thân
người lao động trong doanh nghiệp. Khi có tác dụng hỗ trợ tinh thần, người
lao động sẽ luôn có động lực để phát triển hoàn thiện mình, từ đó giúp cho
sản xuất doanh nghiệp được tăng cường một cách có hiệu quả.
Bên cạnh đó, việc nâng cao văn hóa doanh nghiệp còn có tác dụng tạo
nền tảng cho người lao động có nền tảng tốt, chung sức cống hiến cho doanh
nghiệp. Tại doanh nghiệp có văn hóa tốt sẽ giúp phát huy mọi người, từ đó họ
có thể đưa ra các sáng kiến tốt hơn để phục vụ cho việc phát triển sản phẩm,
công nghệ trong doanh nghiệp.
1.1.3.4. Văn hóa doanh nghiệp góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của
doanh nghiệp
Một VHDN mạnh sẽ tạo được lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Bởi
vì VHDN mạnh sẽ tạo được sự thống nhất, giảm thiểu sự rủi ro, tăng cường
phối hợp, giám sát, thúc đẩy động cơ làm việc của mọi thành viên, tăng hiệu
suất và hiệu quả của doanh nghiệp, từ đó tăng được sức cạnh tranh và khả
năng thành công của doanh nghiệp trên thị trường.
Nhìn chung, VHDN có tác dụng tăng cường uy tín cho doanh nghiệp,
hình thành trong quá trình thực hiện mục tiêu của các doanh nghiệp. Nó tạo

12

nên giá trị doanh nghiệp, tinh thần, đạo đức doanh nghiệp, quản lý doanh
nghiệp và thương hiệu doanh nghiệp. VHDN là nguồn gốc của sức sáng tạo,
đoàn kết doanh nghiệp, là động lực tinh thần cho sự tồn tại, cạnh tranh và phát
triển của doanh nghiệp trong thời kỳ đổi mới.
Có thể nói, giá trị văn hóa doanh nghiệp là yếu tố quan trọng nhất góp
phần phát huy nhân tố nguồn nhân lực. Khi doanh nghiệp có văn hóa tốt sẽ
tạo ra con người năng động, từ đó giúp doanh nghiệp phát triển. Tác dụng của
văn hóa doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
được thể hiện cụ thể trên các khía cạnh sau:
Thứ nhất, văn hóa doanh nghiệp tạo nên hình ảnh riêng trong mắt
khách hàng
Có thể nói hiện nay, việc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp diễn ra khá
gay gắt. Các doanh nghiệp cạnh tranh trên thương trường từ giá, chất lượng,
mẫu mã…sản phẩm rất khốc liệt. Tuy nhiên, hơn tất cả để người tiêu dùng
nhớ tới một doanh nghiệp thì phải thông qua chất lượng sản phẩm, văn hóa
doanh nghiệp mà nó đã có. Chất lượng và văn hóa đó cấu thành lên thương
hiệu. Do đó, để doanh nghiệp ngày càng phát triển, việc xây dựng hình ảnh
riêng là rất cần thiết, đặc biệt là các doanh nghiệp làm dịch vụ.
Thứ hai, văn hóa doanh nghiệp tạo ra xu hướng thu hút nguồn nhân lực
Khi một doanh nghiệp có văn hóa tốt, lành mạnh sẽ là động lực thúc
đẩy sự phấn đấu của người lao động, đồng thời là niềm mơ ước của các nhân
lực chất lượng cao từ bên ngoài. Khi được tuyển mộ vào doanh nghiệp, họ sẽ
cống hiến hết khả năng của mình để giúp doanh nghiệp phát triển.
Hiện nay, tại các doanh nghiệp đều có những hoạt động tập thể, các quỹ
được xây dựng nhằm giúp đỡ cho các thành viên trong cơ quan, tổ chức của
mình. Đó cũng là động lực làm cho “ngôi nhà chung” trong doanh nghiệp bền
vững và phát triển hơn.

13

1.1.4. Một số mô hình văn hóa doanh nghiệp
1.1.4.1. Mô hình văn hóa gia đình (Clan)
Đây là mô hình văn hóa không chú ý nhiều đến cơ cấu và kiểm soát,
đồng thời dành nhiều sự quan tâm cho sự linh hoạt. Thay vì đặt ra các thủ tục
và quy định chặt chẽ, người lãnh đạo điều khiển hoạt động công ty thông qua
tầm nhìn, chia sẻ mục tiêu, đầu ra và kết quả. Trái ngược với văn hóa cấp bậc,
con người và đội nhóm trong văn hóa gia đình được nhiều tự chủ hơn trong
công việc.
1.1.4.2. Mô hình văn hóa sáng tạo (Adhocracy)
Mô hình văn hóa sáng tạo có tính độc lập hơn và linh hoạt hơn văn hóa
gia đình. Đây là điều cần thiết trong môi trường kinh doanh liên tục thay đổi
như hiện nay. Khi thành công trên thị trường gắn liền với những thay đổi và
thích ứng nhanh chóng thì tổ chức có nền văn hóa sáng tạo sẽ nhanh chóng
hình thành các đội nhóm để đối mặt với các thử thách mới.
1.1.4.3. Mô hình văn hóa thị trường (Market)
Văn hóa thị trường cũng tìm kiếm sự kiểm soát tuy nhiên văn hóa thị
trường tìm kiếm sự kiểm soát hướng ra bên ngoài tổ chức. Đặc biệt, mô hình văn
hóa này quan tâm rất nhiều đến chi phí giao dịch. Phong cách tổ chức dựa trên
cạnh tranh, mọi người luôn ở trong trạng thái cạnh tranh và tập trung vào mục
tiêu. Trong tổ chức, danh tiếng và thành công là quan trọng nhất. Tổ chức luôn
tập trung dài hạn vào các hoạt động cạnh tranh và đạt được mục tiêu.
1.1.4.4. Mô hình văn hóa cấp bậc (Hierarchy)
Đây là một môi trường làm việc có cấu trúc và được quản lý một cách
chặt chẽ giống như quan niệm của Max Weber về sự quan liêu. Trong nhiều
năm qua, đây được coi là phương pháp duy nhất để quản lý, nó vẫn còn là một
yếu tố cơ bản cho phần lớn các tổ chức hay công ty. Văn hóa cấp bậc tôn

trọng quyền lực và địa vị. Mô hình này thường có các chính sách, quy trình
sản xuất rõ ràng và nghiêm ngặt.


14

1.1.5. Phát triển văn hóa doanh nghiệp
1.1.5.1. Khái niệm
Phát triển văn hoá doanh nghiệp hay văn hoá tổ chức là duy trì và nâng
cao một hệ thống hữu cơ các giá trị, các chuẩn mực, các quan niệm và hành vi
do các thành viên trong doanh nghiệp đó sáng tạo và tích luỹ trong quá trình
tương tác với môi trường bên ngoài và hội nhập bên trong tổ chức, nó đã có
hiệu lực và được coi là đúng đắn, do đó, được chia sẻ và phổ biến rộng rãi
giữa các thế hệ thành viên như một phương pháp chuẩn mực để nhận thức, tư
duy và cảm nhận trong mối quan hệ với các vấn đề mà họ phải đối mặt [3].
Cách tiếp cận này nhấn mạnh đến ba vấn đề quan trọng.
Thứ nhất, các giá trị văn hoá doanh nghiệp phải là một hệ thống có
quan hệ chặt chẽ với nhau, được chấp nhận và phổ biến rộng rãi giữa các
thành viên trong doanh nghiệp. Sự tương tác giữa các giá trị văn hoá sẽ tạo ra
những đặc trưng nhất định của mỗi nền văn hoá như linh hoạt hay nhất quán,
định hướng dài hạn… Như vậy, khi xây dựng văn hoá doanh nghiệp, doanh
nghiệp phải hiểu rõ mục tiêu của mình là xây dựng một nền văn hoá như thế
nào và xác định các giá trị phù hợp với mục tiêu đó.
Thứ hai, hệ thống các giá trị văn hoá phải là kết quả của quá trình lựa
chọn hoặc sáng tạo của chính các thành viên bên trong doanh nghiệp, trong đó
người sáng lập và lãnh đạo đóng vai trò quyết định trong quá trình đó. Sự lựa
chọn như vậy sẽ tạo ra bản sắc văn hoá khác biệt giữa các tổ chức. Các giá trị
này phải được kiểm nghiệm qua thực tế và đã chứng tỏ được sự ảnh hưởng
tích cực đối với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Thứ ba, các giá trị văn hoá doanh nghiệp phải có một sức mạnh đủ để

tác động đến nhận thức, tư duy và cảm nhận của các thành viên trong doanh
nghiệp đối với các vấn đề và quan hệ của doanh nghiệp. Nói cách khác, các
giá trị văn hoá doanh nghiệp chỉ được coi là tồn tại khi các thành viên bên
trong tổ chức đó sử dụng như những chuẩn mực trong nhận thức, tư duy, cảm