Bài 6. Thuật ngữ

Trng THCSTT CI NHUM

Vỡ
lụùi
ớch
mửụ
ứi
naờ
m
tro
ng
caõ
y

Vỡ
lụùi
ớch
traờ
m
naờ
m
tro
ng
ngử


KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Nêu các cách làm phát triển từ vựng Tiếng việt?
2. Em hãy tìm những từ ngữ mới thời gian gần đây được cấu tạo trên cơ sở từ “môi trường”.

Ph¸t triÓn tõ vùng

Ph¸t triÓn vÒ nghÜa

Ph¬ng thøc Èn dô

Ph¬ng thøc ho¸n dô

Ph¸t triÓn vÒ sè lîng

T¹o tõ ng÷ míi

Mîn tiÕng níc ngoµi


- Môi trường tự nhiên.
- Môi trường sinh thái.
- Môi trường nhân tạo…



TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

So sánh 2 cách giải thích sau đây về nghĩa của từ
nước và từ muối.
a. Cách 1:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông, hồ, biển…

-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước biển, dùng để
ăn.
b. Cách 2:
-Nước là hợp chất của các nguyên tố Hi-drô và ôxi, có công thức H2O .
-Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim
loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.


TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
* Nhận xét:
- Cách 1 là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài của sự vật
được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có tính chất cảm tính.
- Cách 2 dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể nhận biết qua
cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học mới biết được.
Theo em cách giải thích nào người không có kiến thức chuyên môn thì
không thể hiểu được? Các định nghĩa này thuộc bộ môn nào?


Em đã học những định nghĩa này ở
những bộ môn nào?

-Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ
ĐỊA LÝ
giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bôníc.

HOÁ HỌC

- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên
kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.

TIẾNG VIỆT

-Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng
khác có nét tương đồng với nó.
TOÁN HỌC
-Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.


TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

Thuật ngữ là những từ ngữ biểu
thị khái niệm khoa học, công nghệ;

* Nhận xét
- Những từ ngữ được định nghĩa
ấy được dùng chủ yếu trong loại
văn bản khoa học công nghệ.
-Ngoài văn bản khoa học công
nghệ, đôi lúc còn được dùng trong
các loại văn bản: Bản tin, phóng
sự, bài bình luận trên báo chí

thường được dùng trong các văn
bản khoa học, công nghệ.

Vậy thuật ngữ là gì?


TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I. THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT
NGỮ:
Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một
khái niệm,
ngược lại mỗi khái niệm chỉ được
biểu thị bằng một thuật ngữ.

- Muối là hợp chất mà phân
tử gồm có một hay nhiều
nguyên tử kim loại liên kết
với một hay nhiều gốc a-xít.
“Muối” còn có nghĩa nào
khác không?
 Thuật ngữ này không
còn có nghĩa nào khác.


TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I.THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái
niệm ngược lại mỗi khái niệm chỉ
được biểu thị bằng một thuật ngữ.
- Thuật ngữ không có tính biểu cảm.

a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan
trong nước.
b.

Tay nâng chén muối đĩa gừng

Gừng cay, muối mặn xin đừng quên nhau.

(Ca dao)

Từ muối trong ví dụ nào có sắc thái
biểu cảm?
Em hiểu câu ca dao này có ý nghĩa
gì?


TIẾT 29

THUẬT NGỮ

I. THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

II. ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III.LUYỆN TẬP:
Bài 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa
lý, Toán học, Vật lý, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền
vào chỗ trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa học nào?


Lực
1. ……………:
là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
thực
2. Xâm
…………….:
là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do
các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy ….
tượng hóa học
3.Hiện
………………………..:
là hiện tượng trong đó sinh ra chất mới.
từ vựng
4. Trường
…………….................:
là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về
nghĩa.
Di chỉ
5. ………………:
là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.
Thụ phấn
6. ……………….:
là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với bầu nhụy.

lượng
7. Lưu
………………..:
là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một
điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s


Bài 2: Đọc đoạn trích sau:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”
Tố Hữu – Chào xuân 67
Từ “điểm tựa” ở đoạn trích trên có được dùng như một thuật ngữ vật lý không?
“Điểm tựa” ở đây có nghĩa gì?
-“Điểm tựa”(thuật ngữ Vật lý): Điểm cố định của một đòn bẩy thông qua đó lực
tác động được truyền tới lực cản.
- “Điểm tựa” (trong đoạn trích): không được dùng như thuật ngữ, mà “điểm tựa”
chỉ nơi làm chỗ dựa chính.


Bài 3:
- Hỗn hợp (hóa học): là nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hóa hợp thành một chất
khác.
- Hỗn hợp (nghĩa thông thường): gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn
không mất tính chất riêng của mình.
Vậy cho biết hai câu sau, câu nào “hỗn hợp” là thuật ngữ? Câu nào “hỗn hợp” là nghĩa
thông thường?
a. Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển …. là một hỗn hợp.
 Thuật ngữ

b. Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
 Nghĩa thông thường
Đặt câu với từ “hỗn hợp” hiểu theo nghĩa thông thường?
Ví dụ: Đây là loại thức ăn hỗn hợp nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng của các loại gia cầm.


Bài 5.
- Thị trường (thuật ngữ trong kinh tế học): nơi thường xuyên tiêu thụ
hàng hóa. (Thị: chợ - yếu tố Hán Việt)
- Thị trường (thuật ngữ trong vật lí): Chỉ phần không gian mà mắt có
thể quan sát được. (Thị: thấy - yếu tố Hán Việt)

Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái
niệm đã nêu ở ghi nhớ không? Vì sao?
 Không vi phạm vì hai thuật ngữ này được dùng ở hai lĩnh vực khoa
học riêng biệt chứ không phải ở cùng một lĩnh vực.


Em hãy giải thích các thuật ngữ sau:
-Môi trường:
Bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với
nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại,
phát triển của con người và thiên nhiên."
-Công nghệ môi trường:
"Công nghệ môi trường là tổng hợp các biện pháp vật lý, hoá học, sinh học
nhằm ngăn ngừa và xử lý các chất độc hại phát sinh từ quá trình sản xuất và
hoạt động của con người. Công nghệ môi trường bao gồm các tri thức dưới
dạng nguyên lý, quy trình và các thiết bị kỹ thuật thực hiện nguyên lý và quy
trình đó".