7 phan 7 flow chart of childhood TB diagnosis

CÁCH TIẾP CẬN CHẨN ĐOÁN LAO TRẺ EM

Tập huấn chẩn đoán, điều trị và dự phòng lao trẻ
em

Vũ Ngọc Bảo, MD, MA
PATH


Cách tiếp cận chẩn đoán lao ở trẻ em
(theo Hướng dẫn WHO)








2

Khai thác tiền sử và bệnh sử cẩn thận

•
•

Tiền sử tiếp xúc với nguồn lây
Các triệu chứng lâm sàng nghi lao

Thăm khám lâm sàng

•
•

Đánh giá sự tăng trưởng của trẻ (cân nặng theo tuổi)
Khám thực thể cơ quan nghi lao

Thử tuberculine test/Mantoux (nếu có)
Xét nghiệm tìm vi khuẩn lao bất kỳ khi nào, với bất kỳ bệnh phẩm nào có thể lấy được để soi trực tiếp, Gene Xpert,…
Chụp X-quang cơ quan nghi lao (phổi, xương khớp,…)
Xét nghiệm HIV


Sơ đồ chẩn đoán bệnh lao phổi ở trẻ em

3


Triệu chứng điển hình nghi lao phổi




Ho dai dẳng, kéo dài >2 tuần, không đáp ứng với kháng sinh phổ rộng sau 5-7 ngày
Sút cân hoặc không tăng cân trong vòng 3 tháng, không đáp ứng với điều trị phục hồi dinh dưỡng, hoặc suy dinh dưỡng
nặng




Mệt mỏi, không chịu chơi đùa

Sốt kéo dài >10 ngày

2 hoặc 3 triệu chứng → gợi ý chẩn đoán lao

4


Tiền sử tiếp xúc nguồn lây

•
•
•
•

Tiếp xúc gần gũi nguồn lây (sống trong cùng hộ gia đình)
Kết quả xét nghiệm đờm của nguồn lây (AFB + hay AFB -)
Thời gian tiếp xúc (trong vòng 1 -2 năm)
Nếu không xác định được nguồn lây, thì hỏi có ai trong hộ gia đình bị ho, và yêu cầu đưa người đó đến khám chẩn đoán
lao

5


Thể lao ngoài phổi thường gặp ở trẻ em
 

 

Vị trí lao ngoài phổi

Biểu hiện lâm sàng thường gặp

Xét nghiệm

Không đối xứng, không đau, lúc đầu

−

 

−

Lao hạch ngoại vi

hạch chắc, di động, hạch tồn tại hơn 1
tháng. Sau đó hạch mềm, dính và có

−

 

Chọc hút kim nhỏ khi có điều kiện
để nuôi cấy và xét nghiệm tế bào.

−

thể rò .
Thường thấy ở vùng cổ

Khuyến cáo

−
−

Điều trị lao hạch
Nếu có các hạch ngoại vi to ở cùng

Mantoux thường dương tính

bên tiêm BCG, xem xét khả năng viêm

mạnh .

hạch do BCG. Nếu xác định hạch

 

viêm do biến chứng tiêm BCG chỉ xử
trí tại chỗ hạch viêm

Lao màng phổi

Rì rào phế nang giảm và gõ đục

Chụp X-Quang

Có thể có đau ngực

Chọc dịch màng phổi #

−
−

Điều trị lao
Nếu chọc dò màng phổi có mủ xem
khả năng viêm mủ MP và chuyển đi.

6


Thể lao ngoài phổi ở trẻ em < 5 tuổi

 

 

Vị trí lao ngoài phổi

Biểu hiện lâm sàng thường gặp

 

Đau đầu, khó chịu dễ cáu gắt/bất

Lao màng não

thường, nôn , hôn mê/giảm hoặc
mất ý thức, co giật, cổ cứng, thóp

 

Xét nghiệm

−
−

Khuyến cáo

Chọc dò tủy sống lấy dịch não

Nhập viện điều trị lao *

tuỷ #.

 

Xquang phổi

phồng , liệt dây thần kinh
 

 

Các dấu hiêu lâm sàng không tương

Lao kê

xứng với tổn thương phổi, hôn mê,
sốt, suy kiệt

7

Xquang phổi

Điều trị hoặc chuyển


Thể lao ngoài phổi ở trẻ em ≥ 5 tuổi
 

 

Vị trí lao ngoài phổi

Biểu hiện lâm sàng thường gặp

Lao màng bụng

Bụng to dần, cổ trướng, gõ đục vùng thấp hoặc có các đám cứng trong ổ

 
Xét nghiệm

Khuyến cáo

Chọc hút dịch màng bụng #

Chuyển *

Chụp Xquang cột sống

Chuyển *

Chuyển *

bụng
 

Đau cột sống vùng tổn thương, đau tăng khi vận động. Cột sống bị biến

Lao cột sống

dạng
Có thể chân bị yếu/bị liệt

 

Tim nhịp nhanh

X-Quang lồng ngực

Lao màng ngoài tim

Tiếng tim mờ

Siêu âm tim, chọc dịch

Mạch khó bắt

màng tim #

Khó thở
 

Lao xương khớp

Sưng ở cuối các xương dài và hạn chế vận động

Chụp X-quang/ hút dịch ổ

Tràn dịch một bên, thường ở khớp gối hoặc khớp háng.

khớp #
 

8

Chuyển *


Sơ đồ hướng dẫn
chẩn đoán bệnh lao ở trẻ em

9


Chỉ định nhập viện và chuyển tuyến





10

Các dấu hiệu cần nhập viện

•
•
•
•

Các thể lao phổi và lao ngoài phổi nặng (lao kê, lao màng não, lao màng tim)
Suy dinh dưỡng nặng
Các dấu hiệu viêm phổi nặng (khó thở, suy hô hấp)
Bệnh khác kết hợp (thiếu máu nặng, viêm gan, suy thận)

Cần cân nhắc chuyển bệnh nhân nếu:

•
•
•

Không chắc chắn với chẩn đoán
Cần điều trị ARV cho trẻ có HIV
Bệnh nhân nặng lên hoặc có biến chứng do lao hoặc do thuốc


Cải thiện việc chẩn đoán lao ở trẻ em





11

Tăng cường lấy mẫu bệnh phẩm

•

Mẫu đờm thường tốt hơn mẫu dịch dạ dày

•

Hai mẫu tốt hơn một

•

Có thể lấy mẫu đờm tại PK ngoại trú

Tăng cường chẩn đoán labo

•

Tăng cường phương pháp nuôi cấy

•

Dùng Gene Xpert


Kết luận

Có thể chẩn đoán lao chắc chắn ở hầu hết trẻ em bằng cách thăm khám lâm sàng một cách cẩn thận.

Khó khẳng định chẩn đoán lao ở nhiều trẻ em, nhưng thường không khó xác định chẩn đoán lâm sàng lao ở một trẻ.

12


Không một trẻ em nào đáng bị chết vì bệnh lao!
Trân trọng cảm ơn

13