Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi trong trường mầm non thị trấn triệu sơn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRIỆU SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC
TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ MẪU GIÁO 4- 5 TUỔI TẠI TRƯỜNG
MẦM NON THỊ TRẤN TRIỆU SƠN”

Họ tên: Khương Thị Hà
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường mầm non Thị Trấn Triệu Sơn
Sáng kiến thuộc lĩnh vực: Chuyên môn

THANH HÓA NĂM 2016

1


Mục lục
Trang
- Bìa chính
- Mục lục
1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
1.2. Mục đích nghiên cứu
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4. Phương pháp nghiên cứu
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lý luận

2.2.Thực trạng
2.3. Các biện pháp
2.4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
3. Kết luận, kiến nghị

1
2
3
3
4
4
4
5
5
5
7
13
15

2


1.MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài.
Những năm gần đây giáo dục mầm non được xã hội đặc biệt quan tâm. Sự
nghiệp giáo dục mầm non là sự nghiệp chung của toàn xã hội. Đặc biệt là trường
mầm non có một vị trí quan trọng, là cơ sở ban đầu để hình thành nhân cách con
người mới XHCN. Phát triển một cách toàn diện có đủ năng lực để đáp ứng với sự
đổi mới của nhân loại.
Giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non là một trong những

mặt quan trọng của việc giáo dục con người mới phát triển toàn diện, có ảnh hưởng
sâu sắc đến sự hình thành nhân cách trẻ. Tự lập giúp cho con người nói chung, trẻ
em nói riêng nhận ra được khả năng của mình và ý nghĩa của cuộc sống. Vì vậy,
Luật Giáo dục (năm 2005) đã đưa ra những yêu cầu về phương pháp giáo dục là:
“Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học;
bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học
tập và ý trí vươn lên”. Hay nói cách khác, giáo dục phải phát huy tính tự lập cho
người học, điều đó nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển của xã hội. Để trẻ
nhanh chóng thích nghi với sự phát triển của xã hội, hòa nhập với cuộc sống mới
thì việc hình thành tính tự lập cho trẻ ở những năm đầu tiên của cuộc đời trẻ là rất
cần thiết, đặc biệt là ở giai đoạn trẻ tuổi mẫu giáo.
Hiện nay việc giáo dục tính tự lập cho trẻ đã được xã hội và các bậc phụ
huynh quan tâm. Ở trường mầm non giáo viên cũng đã luôn tạo điều kiện cho trẻ
được rèn luyện tính tự lập thông qua các hoạt động học tập và các hoạt động sinh
hoạt tự phục vụ bản thân phù hợp với khả năng của trẻ. Tuy nhiên mới dừng lại ở
yêu cầu cần đạt, chưa có các kế hoạch hay các biện pháp giáo dục cụ thể.
Mặt khác, do xã hội ngày càng phát triển, mỗi gia đình chỉ có từ 1 đến 2 con.
Điều kiện kinh tế đủ đầy hoặc dư thừa, con cái lại ít nên phụ huynh thường hay
nuông chiều con, làm hộ hay cấm đoán trẻ nhiều việc mà trẻ có thể làm được, từ đó
dẫn tới trẻ bị thụ động, thiếu kĩ năng lao động, thiếu tự tin, sinh ra thói quen dựa
dẫm, ỉ lại cho người khác, làm cho tính tự lập của trẻ khó phát triển.
Thực tế cho thấy, không ít số trẻ mẫu giáo ở nước ta nói chung vẫn chưa có ý
thức tự lập. Cả gia đình và trường mầm non chưa đánh giá đúng khả năng của trẻ
và vai trò quan trọng của việc cần giáo dục tính tự lập cho trẻ. Điều này sẽ ảnh
hưởng tiêu cực trước là tương lai của trẻ, sau là mục tiêu giáo dục con người mới
“Tự chủ, sáng tạo, dễ dàng thích nghi với sự thay đổi của kinh tế thị trường” (theo
nghị quyết TW II, khóa 8) cũng khó thực hiện được.
Vậy làm thế nào để tìm ra các biện pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục tính
tự lập cho trẻ? Đây là một vấn đề cần thiết không chỉ đối với sự phát triển của trẻ
mà còn có ý nghĩa sâu sắc đối với gia đình, các nhà giáo dục và với toàn xã hội

nhằm góp phần giáo dục trẻ phát triển toàn diện.
Chính vì những lí do trên, tôi đã chọn đề tài:“Một số biện pháp nâng cao
3


hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi tại trường Mầm non Thị
Trấn Triệu Sơn” làm đề tài viết sáng kiến kinh nghiệm trong năm học 2015- 2016
Tôi hi vọng đề tài sáng kiến kinh nghiệm này sẽ làm cơ sở để giáo viên có những
định hướng, kế hoạch, biện pháp đúng đắn và kịp thời trong việc giáo dục tính tự
lập cho trẻ.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
- Nâng cao hiệu quả của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo ở trường
Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn, tạo điều kiện cho trẻ được rèn luyện tính tự lập
thông qua các hoạt động học tập và các hoạt động sinh hoạt tự phục vụ bản thân
phù hợp với khả năng của trẻ để trẻ nhanh chóng thích nghi với sự phát triển của xã
hội, hòa nhập với cuộc sống mới giúp trẻ phát triển một cách toàn diện.
- Rút ra những bài học kinh nghiệm, những biện pháp chăm sóc giáo dục trẻ
- Tự học tập, rèn luyện năng lực chuyên môn của bản thân để đáp ứng với
chương trình giáo dục Mầm non
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu là 35 trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi lớp B2 trường Mầm
non Thị Trấn Triệu Sơn
- Nghiên cứu lĩnh vực hình thành kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo nhỡ thông
qua các hoạt động
- Nghiên cứu tài liệu thuộc lĩnh vực rèn kỹ năng sống đặc biệt là giáo dục
tính tự lập cho trẻ Mầm non
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết từ sách vở, tài liệu
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin
- Phương pháp thống kê, sử lý số liệu

- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp hướng dẫn thực hành luyện tập
- Phương pháp sử dụng tình huống
- Phương pháp nêu gương khích lệ

4


2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận của việc nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho
trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi tại trường Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn.
Tuổi mầm non là lứa tuổi cần sự quan tâm đặc biệt của cha mẹ và cô giáo. ở
giai đoạn này, những mối quan hệ, có những sự vật, hiện tượng xảy ra xung quanh
trẻ đều có tác động rất lớn đến bản thân trẻ. Vì vậy cha mẹ và cô giáo đều mong
muốn dạy trẻ những điều hay, lẽ phải, những thói quen tốt và những hành vi có đạo
đức để hình thành nhân cách cho trẻ sau này
Tự lập là một đức tính tốt nhưng nó không tự nhiên mà có, để hình thành là
cả một quá trình rèn luyện - giáo dục và phải bắt đầu ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Trẻ
từ khi lọt lòng đến 6 tuổi là giai đoạn phát triển quan trọng - giai đoạn vàng trong
cuộc đời mỗi con người. Đây là giai đoạn của sự tăng trưởng rất nhanh về thể chất
và phát triển các mặt của trí tuệ, tình cảm và ý thức xã hội, giai đoạn tạo tiền đề
quan trọng của sự hình thành nhân cách con người. Nhà giáo dục vĩ đại A.X
Mascrencô đã khẳng định: “Những cơ sở căn bản của nhân cách con người đã
được hình thành từ trước tuổi lên 6. Những điều dạy trẻ trong thời kì này chiếm
tới 90% tiến trình giáo dục trẻ, về sau việc giáo dục con người vẫn tiếp tục
nhưng lúc đó là lúc bắt đầu nếm quả, còn những nụ và hoa thì đã được vun
trồng từ 6 năm đầu tiên”. Từ cơ sở này cho thấy, nếu không làm tốt việc chăm sóc
giáo dục trẻ trong những năm đầu thì việc giáo dục sau này sẽ vô cùng khó khăn.
Để hình thành và phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ, tạo tiền đề cho các

bậc học tiếp theo thì việc giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non là
việc làm hết sức quan trọng và cấp thiết không thể thiếu được trong chương trình
chăm sóc ,giáo dục trẻ.
2.2. Thực trạng của việc nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ
mẫu giáo 4- 5 tuổi tại trường Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn trước khi áp dụng
sáng kiến kinh nghiệm.
* Thuận lợi:
- Giáo viên hiểu được tầm quan trọng phải giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu
giáo 4- 5 tuổi.
- Phần lớn giáo viên đã sử dụng đa dạng các hình thức giáo dục tính tự lập
cho trẻ, tạo điều kiện cho trẻ phát triển các kĩ năng tự lập của mình.
- Đa số trẻ có sức khỏe tốt, nhanh nhẹn tích cực tham gia các hoạt động lao
động của nhà trường
- Điều kiện cơ sở vật chất tương đối đầy đủ, đáp ứng với yêu cầu chăm sóc
giáo dục trẻ
* Khó khăn:
+ Về phía trẻ:
- Kĩ năng hoạt động của trẻ còn hạn chế.
- Trẻ được nuông chiều từ nhỏ nên có thói quen ỷ lại, dựa dẫm vào người khác.
5


+ Về phía giáo viên:
- Phần lớn giáo viên chưa thường xuyên đánh giá sau mỗi việc làm của trẻ
- Giáo viên chưa nắm vững và hiểu rõ nội dung giáo dục tính tự lập. Điều đó
dẫn đến một số giáo viên chưa kết hợp nội dung giáo dục tính tự lập cho trẻ vào các
hoạt động chăm sóc, giáo dục hàng ngày cho trẻ.
- Giáo viên đã sử dụng các biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ, nhưng
phần lớn mới chỉ dừng lại ở mức độ thỉnh thoảng.
+ Về phía phụ huynh:

- Nhận thức về sự cần thiết của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ còn hạn chế
- Phụ huynh chưa đánh giá hết được khả năng của trẻ, họ cho rằng trẻ còn
nhỏ, người lớn cần giúp đỡ trẻ trong mọi công việc.
- Do kinh tế gia đình phát triển, điều kiện vật chất không những đầy đủ mà
còn dư thừa, mỗi gia đình chỉ có từ 1 đến 2 con dẫn tới việc phụ huynh nuông chiều
con, dẫn đến việc hình thành thói quen luôn thụ động trong mọi công việc, ỉ lại, dựa
dẫm vào người lớn.
Từ thực trạng trên, cho thấy đa số giáo viên đã nhận thức được tầm quan
trọng và có thái độ đúng đắn đối với việc giáo dục tính tự lập cho trẻ. Một số giáo
viên đã thực hiện việc rèn luyện tính tự lập cho trẻ nhưng chưa có kế hoạch và chưa
thường xuyên. Bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận nhỏ giáo viên còn xem nhẹ việc
giáo dục tính tự lập cho trẻ, công tác giáo dục tính tự lập cho trẻ còn hạn chế.
* Kết quả khảo sát lần 1 : ( Trước khi sử dụng các biện pháp) mức độ tự
lập của trẻ mẫu giáo, tại thời điểm tháng 9/2015
TT
1
2
3
4
5
6

Nội dung khảo sát.

Tổng
Đạt
số
Số trẻ Tỉ lệ %
trẻ
Tự rửa tay, rửa mặt, 35

15
42%
đi vệ sinh.
Tự xúc cơm ăn, lấy 35
16
45%
nước uống
Tự măc, cởi quần áo; 35
18
52%
đi, tháo giầy dép;
quàng khăn đội mũ.
Tự lấy đồ chơi và cất
35
15
42%
đồ chơi đúng nơi quy
định
Kê bàn, ghế ăn cùng 35
17
48%
giáo viên..
Lấy gối, chải chiếu, 35
16
45%
chăn và cất gối, gấp

Chưa đạt
Số trẻ
20

Tỉ lệ %
58%

19

55%

17

48%

20

58%

18

52%

19

55%

6


7

chiếu, chăn cùng giáo

viên
Tự chọn góc chơi và
vai chơi

35

18

52%

17

48%

Từ kết quả thực trạng trên, để nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ
mẫu giáo nhỡ trong trường mầm non. Bản thân tôi đã suy nghĩ, tìm ra một số biện
pháp góp phần thực hiện tốt nội dung giáo dục tính tự lập cho trẻ.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập
cho trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi tại trường Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn
* Biện pháp thứ 1: Rèn luyện các kĩ năng cần thiết cho trẻ.
Để trẻ có tự lập, tự làm lấy, tự giải quyết công việc của mình, tự lo liệu tạo
dựng cho cuộc sống của mình không trông chờ, dựa đẫm, phụ thuộc vào người
khác thì trước tiên trẻ phải có các kĩ năng cần thiết. Và từ những kĩ năng qua quá
trình luyện tập có hệ thống trong các điều kiện giống nhau hoặc tương tự đến một
mức độ nào đó sẽ trở thành thói quen, trở thành nhu cầu của con người. Và chỉ trên
cơ sở những thói quen tương ứng thì chúng ta mới có thể giáo dục được cho trẻ tính
tự lập tích cực, nếu chưa hình thành được các thói quen thì việc cho trẻ hành động
tự lập chỉ dẫn đến những hành động tự phát mà thôi. Trẻ sẽ không tự lập được nếu
như không có các kĩ năng hoạt động.
Việc rèn luyện các kĩ năng cho trẻ phải được thực hiện ở mọi lúc mọi nơi, cụ

thể như:
* Thông qua hoạt động đón - trả trẻ:
Trẻ mới đến trường thường chưa có thói quen tự cất và lấy đồ dùng cá nhân
của mình như: Tự cất (lấy) cặp, cởi (đội) mũ, tháo (quàng) khăn, cởi (mặc) áo
khoác, cất (đi) giầy giép, ... Một mặt là do trẻ chưa được rèn luyện, mặt khác do
phụ huynh quá nuông chiều con cái dẫn đến trẻ luôn bị thụ động trong các hoạt
động.
Thông qua giờ đón - trả trẻ giáo viên rèn luyện các kĩ năng lao động cho trẻ
cho trẻ như tự đi giầy giép, tự mặc áo, quàng khăn, đội mũ, đeo cặp,.. và trao đổi
với phụ huynh về nội dung hình thức rèn luyện các kĩ năng thói quen lao động cho
trẻ. Sự thống nhất và phối kết hợp giữ gia đình và nhà trường là yếu tố quyết định
sự thành công trong giáo dục tính tự lập cho trẻ.
* Thông qua hoạt động học có chủ định:
Hoạt động học có chủ định bao giờ cũng có mục đích, yêu cầu cả về kiến
thức, kĩ năng và thái độ cho trẻ. Thông qua các hoạt động có chủ định như: làm
quen với toán, làm quen với văn học, khám phá khoa học về môi trường xung
quanh, thể dục,… trẻ sẽ học được những kiến thức và kĩ năng cơ bản cần thiết.
Khi trẻ nắm được những kiến thức, kĩ năng cần thiết trẻ sẽ thực hiện được
các hành động một cách dễ dàng, đó là cơ sở cho việc giáo dục tính tự lập cho trẻ
7


.Rèn cho trẻ thói quen tự lấy vở, đồ dùng học tập và tự cất đúng nơi qui định. Trong
khi thực hiện các yêu cầu của cô trong các hoạt động trẻ phải chủ động, cố gắng
hoàn thành tránh sự lệ thuộc vào sự giúp đỡ của cô giáo.
* Thông qua hoạt động vui chơi.
Phần lớn các kĩ năng của trẻ được rèn luyện thông qua hoạt động vui chơi.
Như chúng ta đã biết, hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo.
Mặt khác, vui chơi còn giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu “làm người lớn” ở trẻ. Thông qua
vui chơi hình thành ở trẻ kĩ năng sử dụng đồ vật, đồ chơi. Mặt khác có thể giáo dục

cho trẻ tính tự lập thông qua trò chơi một cách thuận lợi, có thể dạy trẻ tự chuẩn bị
đồ dùng, đồ chơi; tự tìm góc chơi phù hợp cho mình; tự cất đồ dùng, đồ chơi vào
đúng nơi qui định ... Thông qua trò chơi, trẻ được nhập vào vai chơi mà quên mất
mình là trẻ con, do đó tính độc lập, tự chủ được thể hiện một cách rõ ràng nhất.
* Thông qua hoạt động ngoài trời.
Hoạt động ngoài trời bao gồm hoạt động quan sát có chủ đích, trò chơi vận
động và chơi tự do. Thông qua hoạt động ngoài trời, trẻ có nhiều cơ hội khám phá
môi trường xung quanh, tích cực hoạt động. Do đó, trẻ nắm bắt được tri thức và các
kĩ năng lao động đơn giản như: Chăm sóc vườn rau, chăm sóc cây, chăm sóc một
số con vật nuôi trong gia đình,...
* Thông qua hoạt động ăn - ngủ:
Thói quen tự lập trong ăn - ngủ là một nét tâm lí quan trọng cần phải hình
thành cho trẻ ngay từ nhỏ, vì thói quen này giúp cho trẻ có ý thức chủ động, tự giác
trong ăn uống, vệ sinh cần phải dạy cho trẻ tự xúc ăn, ăn hết xuất, ăn uống có văn
hóa, ngủ đúng giờ
Thông qua hoạt động ăn - ngủ có thể dạy trẻ cách chuẩn bị những đồ dùng,
dụng cụ cần thiết như: Xếp bàn ghế, chia bát, thìa, lấy khăn lau và đĩa trước khi ăn;
dạy trẻ cách xếp bát, thìa vào rổ, lau bàn, xếp ghế gọn gàng sau khi ăn song, chải
chiếu, chia gối trước khi ngủ và gấp chiếu, cất gối sau khi ngủ dậy ...
Kĩ năng tự phục vụ, làm nhưng công việc vừa sức là cơ sở giáo dục tính tự
lập, lòng yêu lao động cho trẻ. Đó là những tính cách cần thiết được hình thành
trong gia đình cũng như nhà trường và xã hội .
* Giáo viên nên chú trọng luyện cho trẻ các kĩ năng sau:
- Kĩ năng chăm sóc bản thân như: Dạy trẻ tự xúc ăn, lấy nước uống, tự lấy
và cất đồ chơi, tự cởi và mặc quần áo, đi dép, chuẩn bị mũ, áo khoác, khẩu trang
khi đi về….
- Kĩ năng giữ gìn vệ sinh: Dạy trẻ kĩ năng rửa mặt, rửa tay, đánh răng, đi vệ
sinh đúng nơi quy định, lau bàn ghế,...
- Kĩ năng hỗ trợ (giúp đỡ) người khác: Xếp bát, thìa ăn cơm, xếp ghế, cất
giầy dép, sắp xếp đồ dùng đồ chơi, lau giá dựng đồ chơi,…

* Biện pháp thứ 2: Phân công công việc cho trẻ một cách hợp lí.
Đối với trẻ cần cho trẻ hiểu rằng mỗi người cần có trách nhiệm với công việc
8


và hình thành thói quen làm việc cho trẻ. Bởi vì, trẻ mẫu giáo đã làm chủ được khá
nhiều hành vi thuộc các lĩnh vực hoạt động khác nhau và trong mối quan hệ người người. Do vậy, trẻ có thể điều chỉnh, điều khiển, kiểm soát các hành vi, kể các
những thói quen, ý thức và tự ý thức hình thành và cũng cố ở trẻ.
Phân công công việc hợp lý cho trẻ sẽ giúp trẻ làm việc có trách nhiệm hơn,
phát huy được tính tích cực, năng động của trẻ. Trẻ sẽ nổ lực, phấn đấu để
hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Khi tổ chức các hoạt động ở trên lớp, giáo viên cần phân công công việc trực
nhật cho các trẻ theo các hoạt động, các buổi, các thứ trong tuần cho trẻ.
Ví dụ:
- Trong giờ học: Chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi học tập trước giờ học và thu dọn
đồ dùng sau giờ học…
- Trong giờ chơi: Sau khi chơi phân loại đồ chơi và cất đồ chơi vào đúng nơi
quy định
- Trong giờ ăn: Lấy ghế, kê bàn, lấy khay, lấy khăn ăn, sếp bát, chia thìa,…
- Trong giờ ngủ: Chải chiếu, lấy chăn gối chuẩn bị giờ ngủ, cất gối, gấp
chiếu sau giờ ngủ,…
* Biện pháp thứ 3: Động viên, khích lệ trẻ kịp thời.
Khi người lớn được coi trọng hoặc khen thưởng có thể phát huy tốt hơn tài
năng của mình. Trẻ nhỏ cũng vậy, trẻ rất muốn được người lớn khen ngợi động
viên, đặc biệt là giáo viên. Giáo viên khen ngợi, động viên, đánh giá những công
việc mà trẻ làm được sẽ giúp trẻ hứng thú, tích cực chủ động, tự tin vào bản thân
mình và mong muốn được tiếp tục thực hiện những công việc tiếp theo. Nhưng nếu
sau khi cố gắng để đạt được thành tích, giáo viên lại thờ ơ với trẻ, không kịp động
viên sẽ gây tổn thương cho trẻ. Vì vậy, động viên, khích lệ trẻ kịp thời, đúng thời
điểm là một việc làm rất quan trong và ý nghĩa, nó góp phần hình thành ở trẻ nổ lực

vươn lên hoàn thành tốt công việc của mình.
Khuyến khích kịp thời không phải là một chuyển dễ dàng. Khi thực hiện biện
pháp này giáo viên phải lưu ý, việc khen và chê trẻ cần có tác dụng hướng dẫn
hành động của trẻ, nghĩa là chỉ ra trẻ được khen cái gì hay bị chê cái gì và vì sao,
để định hướng cụ thể cho trẻ phát huy việc làm tốt hay rút kinh nghiệm cho việc
làm chưa tốt.
Người lớn cần tạo cho trẻ cảm giác được quan tâm đầy đủ về mặt tinh thần
như: tâm sự, hỏi han hoặc chơi cùng trẻ,… Cần chấp nhận sản phẩm tự lập của trẻ,
không chê bai trẻ.
Giáo viên không nên tiếc rẻ sự khen ngợi đối với trẻ, chỉ cần xuất phát từ
tấm lòng khen ngợi chân thành, tinh thần trẻ sẽ được khích lệ, trẻ có thể làm tất cả
mọi việc. Do đó, chỉ cần trẻ biểu hiện những điểm đáng khen giáo viên nên khẳng
định thêm.

9


* Biện pháp thứ 4: Tạo môi trường, tình huống để phát huy tính tự lập
của trẻ.
Trẻ mẫu giáo hoàn toàn đã có khả năng tự làm một số việc đơn giản, trẻ cũng
ý thức được điều đó và luôn chứng tỏ, thử thách năng lực của mình trong các hoạt
động sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy, giáo viên cần tạo ra các tình huống để thu hút trẻ
làm việc nhiều hơn như: Dọn đồ chơi, cất ba lô, túi, cặp, đồ dùng cá nhân vào ngăn
tủ của mình, tự cởi và mặc quần áo, đi và cởi giầy giép, tự xúc ăn cơm, lấy nước
uống,… dần dần sẽ hình thành ở trẻ tính tự giác, tính tự quyết định, khả năng tự
xoay sở của mình.
Phụ huynh và giáo viên cần tạo cho trẻ một môi trường thuận lợi để thực
hiện công việc một cách dễ dàng, an toàn tiện lợi phù hợp với trẻ (về không gian,
thời gian, dụng cụ, đồ dùng,…).
Nếu người lớn không tạo ra được môi trường thuận lợi cho trẻ hoạt động thì

trẻ sẽ khó có thể thực hiện được công việc trẻ mong muốn, sinh ra chán nản, dần
dần trẻ sẽ mất khả năng tự lập.
Ngoài ra, để tạo điều kiện, khích lệ trẻ tự lập, người lớn cần chú ý đến sự
tiện lợi, hình thức, quy cách thẩm mĩ, độ bền của đồ dùng, đồ chơi và tác dụng của
nó.
* Biện pháp thứ 5: Tạo điều kiện để trẻ được vui chơi và chơi với bạn bè.
Hoạt động vui chơi là hoạt động quan trọng nhất, giữ vai trò chủ đạo ở lứa
tuổi trẻ mẫu giáo. Thông qua hoạt động vui chơi làm biến đổi về chất trong toàn bộ
đời sống tâm lý của trẻ. Vì vậy, ở lứa tuổi này, đồ chơi không phải là thứ để nghịch
như trước đây mà bây giờ qua chơi với đồ chơi giúp trẻ khám phá chức năng và
phương thức sử dụng tương ứng với các đồ dùng. Đồng thời khi trẻ sử dụng đồ
chơi thì cũng lĩnh hội được các quy tắc hành vi ứng sử trong xã hội ẩn chứa trong
quá trình hành động đó. Từ đó trẻ sẽ học được và tự lập trong các thao tác hành
động với các đồ dùng, từ đó giúp trẻ tự tin, tự lập hơn trong cuộc sống.
Trong quá trình chơi trẻ còn bắt chước thao tác của người lớn. Trò chơi thao
tác vai cuốn hút trẻ làm xuất hiện nhu cầu có bạn cùng chơi các trò chơi đóng vai.
Thông qua trò chơi đóng vai, trẻ không những thỏa mãn nhu cầu làm người lớn của
mình mà thông qua đó trẻ học được cách giao tiếp ứng xử với
mọi người xung quanh.
Khi sử dụng biện pháp này, giáo viên cần lưu ý:
- Chọn đồ chơi phù hợp, có tác dụng giúp trẻ hoạt động tích cực.
- Hướng dẫn trẻ hành động với đồ chơi theo đúng chức năng và phương thức
sử dụng của chúng, từ đó làm cơ sở để trẻ sử dụng đồ dùng thật.
- Cần hướng dẫn trẻ tỉ mỉ, không nôn nóng.
- Chủ động tham gia chơi với trẻ trong các trò chơi, tạo tình huống cho trẻ
chơi, không can thiệp quá sâu vào trò chơi của trẻ, qua đó để trẻ bộc lộ khả năng
của mình.
10

- Luôn quan tâm làm tăng vốn hiểu biết và làm giàu trí tưởng tượng sáng tạo
của trẻ…
* Biện pháp thứ 6: Chấp nhận và thỏa mãn nhu cầu tự lập của trẻ.
Nhu cầu tự lập của trẻ bắt đầu xuất hiện từ khi trẻ lên 3 và nó không ngừng
phát triển. Khi trẻ tách được mình ra khỏi người lớn và ý thức được khả năng của
mình đồng thời cũng xuất hiện một thái độ đối với người lớn. Trẻ muốn trở thành
người lớn ngay lập tức. Tính độc lập xuất hiện ở trẻ, nhu cầu muốn hành động độc
lập ở trẻ là rất lớn. Nhu cầu tự khẳng định mình là một động lực mạnh mẽ, thúc đẩy
trẻ hành động, đây chính là cơ sở, tiền đề cho sự hình thành và phát triển tính tự lập
của trẻ.
Khi trẻ có nguyện vọng tự lập, mong muốn được tự mình làm, trẻ hay nói
“Để cháu (con) tự làm!” người lớn cần kịp thời nhận thấy những khả năng mới của
trẻ, tôn trọng và thỏa mãn tính độc lập của trẻ ở chừng mực cho phép. Đồng thời
hướng dẫn trẻ một số việc tự phục vụ hoặc giúp đỡ người lớn để tính tự lập của trẻ
phát triển.
Người lớn cần thay đổi thái độ cư xử với trẻ, không nên cấm đoán, cho rằng
những đòi hỏi tự lập của trẻ là không thể thực hiện được mà nên tạo điều kiện để
trẻ được tự làm, tự trải nghiệm công việc, thỏa mãn nhu cầu tự lập đó.
Ví dụ:
Khi trẻ 3 tuổi đòi tự xúc cơm ăn, vì sợ trẻ làm đổ cơm, giây bẩn và để trẻ tự
súc ăn sẽ lâu mất thời gian nên người lớn thường không cho trẻ tự xúc ăn. Thay vào
đó người lớn nên để cho trẻ tự xúc ăn, và khuyến khích trẻ, đừng sợ trẻ làm bẩn
hay mất chút thời gian như vậy vô tình người lớn không những kìm hãm sự phát
triển của trẻ mà còn tạo cho trẻ mà còn tạo cho trẻ thói quen đựa dẫm, ỉ lại, thụ
động, trông chờ vào người khác.
* Biện pháp thứ 7: Luyện tập cho trẻ làm các công việc tự phục vụ vừa
sức trẻ.
Trẻ mẫu giáo đã có khả năng thực hiện tốt những hành vi quen thuộc và tạo
dựng được nhiều thói quen hành, những thói quen này trở thành nếp sống hằng
ngày theo trật tự thời gian.

Ví dụ:
- Tự rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước và sau khi ăn, tắm rửa và thay quần áo
hằng ngày,…
- Tự xúc cơm ăn, ăn hết xuất.
- Tự đi và cởi giầy giép, tự mặc và cởi quần áo, mũ, khăn, tự cắt đồ dùng cá
nhân, tự lấy đồ chơi chơi và cất đồ chơi sau khi chơi vào đúng nơi quy định. Người
lớn cần giáo dục tính tự lập cho trẻ bắt đầu tự thói quen tự phục vụ, thói quen vệ
sinh cá nhân vừa sức, giúp trẻ thấy được khả năng của mình. Để làm được điều đó
là cả một quá trình tác động đến trẻ lâu dài, có hệ thống và nhất quán.
Khi sử dụng biện pháp này giáo viên cần lưu ý:
11


- Trước khi đạt được việc tự lập hoàn toàn ở trẻ trong một kĩ năng nào đó,
cần phải trải qua quá trình hướng dẫn. Quá trình hướng dẫn bao gồm hướng dẫn
bằng lời và cả bằng hành động mẫu, vừa nói vừa làm và làm cùng trẻ, như: cùng
dọn đồ chơi, cùng chải chiếu, cùng gấp chăn, cùng lau mặt, cùng đi giầy,...
- Khi làm một việc gì cùng trẻ, nên phân tích, giảng giải cho trẻ biết lý do và
cách thức hành động. Việc giải thích lý do của hành động cho trẻ hiểu còn quan
trọng hơn kết quả của hành động ấy. Bởi vì, lý do của hành động là động cơ thôi
thúc trẻ làm việc.
- Tạo điều kiện cho trẻ tham gia bất khì công việc gì trẻ muốn, ở mọi lúc,
mọi nơi và ở mọi thời điểm. Tuy mất chút thời gian, nhưng sự kiên nhẫn của người
lớn sẽ là chìa khóa thành công ở trẻ em.
* Biện pháp thứ 8: Thực hiện tốt công tác phối kết hợp với phụ huynh
trong việc giáo dục tính tự lập cho trẻ.
Để có thể đạt hiệu quả cao nhất trong việc giáo dục tính tự lập cho trẻ thì việc
tuyên truyền, phối kết hợp với phụ huynh là điều vô cùng quan trọng. Trẻ cần phải
tự lập ở mọi lúc mọi nơi, ở nhà cũng như ở trường. Sự thống nhất về nội dung,
phương pháp, biện pháp giáo dục tính tự lâp cho trẻ giữa giáo viên và phụ huynh sẽ

mang lại kết quả tốt hơn.
- Trao đổi với phụ huynh về nội dung giáo dục tính tự lập cho trẻ, cụ thể như:
tự lập trong lao động tự phục vụ (tựu xúc ăn, lấy nước uống; tự rửa tay, rửa mặt, đi
vệ sinh; tự mặc, cởi trang phục,…), tự lập trong công việc, tự lập trong học tập, tự
lập trong tư duy, tự lập trong hoạt động sáng tạo, trong vui chơi,…
- Trao đổi với phụ huynh về các phương pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ,
như: hướng dẫn, làm cùng trẻ, nhắc nhở, nêu gương, động viên,…
- Trao đổi với phụ huynh về các biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ: Rèn
luyện các kĩ năng cần thiết cho trẻ; phân công công việc cho trẻ một cách hợp lý;
động viên khích lệ kịp thời; tạo môi trường, tình huống để phát huy tính tự lập của
trẻ; tạo điều kiện để trẻ được vui chơi và chơi với bạn bè; chấp nhận và thỏa mãn
nhu cầu tự lập của trẻ; luyện tập cho trẻ làm các công việc tự phục vụ vừa sức trẻ.
Ngoài ra, còn trao đổi với phụ huynh về đặc điểm tâm sinh lý, khả năng và
mức độ tự lập trẻ đã đạt được ở trường để phụ huynh lựa chọn nội dung, phương
pháp, biện pháp phù hợp của con em mình
Tham kháo ý kiến của phụ huynh để có thêm những biện pháp hay, giúp trẻ
phát huy được hết khả năng tự lập của mình.
Tóm lại: Một số biện pháp trình bày trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Trong quá trình giáo dục tính tự lập cho trẻ, giáo viên và phụ huynh cần phối hợp
các biện pháp để tác động đến trẻ bằng nhiều cách thức và phương tiện khác nhau,
phải linh hoạt, mềm dẻo phù hợp với đặc điểm của trẻ để trẻ luôn được hoạt động
tích cực trong trạng thái vui vẻ thoải mái. Quan tâm thỏa đáng đến nhu cầu và
nguyện vọng của trẻ, phát huy tính tích cực chủ động của trẻ trong giáo dục tính tự
12


lập của trẻ nói riêng và trong các hoạt động khác nói chung, nhằm giúp trẻ phát
triển hài hòa, cân đối về thể chất và tinh thần.
2.4. Hiệu quả của việc nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ
mẫu giáo 4- 5 tuổi tại trường Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn

Qua quá trình thực hiện áp dụng các biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ
mẫu giáo 4- 5 tuổi ở trường Mầm non Thị Trấn triệu Sơn bản thân tôi đã đạt
được một số kết qủa sau:
* Về phía trẻ:
Qua kết quả khảo sát lần 2 cho thấy mức tự lập của trẻ cao hơn rất nhiều
- Trẻ tự giác trong mọi hoạt động.
- Khả năng lao động tự phục vụ của trẻ cao.
- Trẻ có kĩ năng, linh hoạt, chủ động.
- Nhận thức của trẻ được phát triển do phạm vi tiếp xúc của trẻ của trẻ được
mở rộng.
- Trẻ khỏe mạnh và tự tin hơn trong mọi hoạt động
* Về phía giáo viên:
- Giáo viên nắm vững và hiểu rõ nội dung giáo dục tính tự lập, biết tích hợp
nội dung giáo dục tính tự lập cho trẻ vào các hoạt động chăm sóc và giáo dục
trẻ hàng ngày.
- Giáo viên quan tâm đến trẻ, bao quát trẻ, luôn đáp ứng nhu cầu tự lập của
trẻ
- Biết xây dựng môi trường hoạt động phù hợp giúp trẻ phát triển tính tự lập.
* Về phía phụ huynh:
- Nhận thức về sự cần thiết của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ được nâng
cao
- Phụ huynh nắm rõ đặc điểm tâm sinh lí của con mình nói riêng và đặc tâm
sinh lí của trẻ lứa tuổi mẫu giáo nói riêng.
- Đã kết hợp vói giáo viên cùng thực hiện tốt việc giáo dục tính tự lập cho
trẻ, luôn tạo điều kiện để trẻ phát huy tính tự lập.
* Kết quả khảo sát lần 2( sau khi sử dụng các biện pháp) mức độ tự lập của
trẻ mẫu giáo, thời điểm tháng 4/2016.
TT Nội dung khảo sát.
Tổng
Đạt

Chưa đạt
số
Số trẻ Tỉ lệ %
Số trẻ
Tỉ lệ %
trẻ
1
Tự rửa tay, rửa mặt, 35
34
97%
1
03%
đi vệ sinh.
2
Tự xúc cơm ăn, lấy 35
35
100%
0
0%
nước uống
3
Tự măc, cởi quần áo; 35
33
94%
2
06%
đi, tháo giầy dép;
13

4
5
6

7

quàng khăn đội mũ.
Tự lấy đồ chơi và cất
đồ chơi đúng nơi quy
định
Kê bàn, ghế ăn cùng
giáo viên..
Lấy gối, chải chiếu,
chăn và cất gối, gấp
chiếu, chăn cùng giáo
viên
Tự chọn góc chơi và
vai chơi

35

35

100%

0

0%

35

31

88%

4

12%

35

31

88%

4

12%

35

35

100%

0

0%

14

3.KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ.
3.1. Bài học kinh nghiệm.
Tự lập là một nét tâm lí quan trọng có ảnh hưởng nhiều đến tính cách, lối
sống và sự thành công của con người nói chung và trẻ em nói riêng. Vì vậy, việc
giáo dục tính tự lập cho trẻ cần phải được tiến hành ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Giáo
dục tính tự lập cho trẻ là một trong những nội dung quan trọng trong việc hình
thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ.
Qua các biện pháp thực hiện và kết quả đạt được tôi đã rút ra bài học kinh
nghiệm khi giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo như sau:
- Giáo viên phải nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của từng lứa tuổi và từng cá
nhân trẻ biện pháp giáo dục cho phù hợp.
- Động viên khích lệ trẻ kịp thời, nêu gương, đánh giá kết quả tự lập của
trẻ, khuyến khích trẻ phát huy tính tự lập.
- Quan tâm, bao quát trẻ, phát hiện ra những nhu cầu mới của trẻ để đáp ứng
kịp thời.
- Chú ý đến việc xây dựng một môi trường hoạt động phù hợp với trẻ, phát
huy tính tự lập cho trẻ.
- Cần sử dụng linh hoạt và phối kết hợp giữa các biện pháp.
- Rèn thói quen tự lập cho trẻ phải là hoạt động thường xuyên, liên tục. Giáo
viên cần tận dụng mọi thời điểm, mọi cơ hội để hình thành thói quen tự lập cho trẻ
- Giáo viên phối kết hợp với phụ huynh, trao đổi nội dung và phương pháp
giáo dục tính tự lập cho trẻ.
3.2. Kiến nghị :
Để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ, tôi có một số
kiến nghị sau:
- Cần coi trọng hơn nữa việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo thông qua
các hoạt động sinh hoạt hằng ngày của trẻ, giáo dục tính tự lập cho trẻ ở mọi lúc
mọi nơi, trong mọi hoạt động. Vì đây là giai đoạn quan trọng, chuẩn bị cho trẻ

bước vào trường phổ thong, giúp trẻ tự tin bước vào lớp một, cụ thể:
- Về phía nhà trường: Một mặt, cần thường xuyên kiểm tra, đánh giá công
chăm sóc và giáo dục trẻ nói chung và công tác giáo dục tính tự lập cho trẻ nói
riêng của giáo viên. Mặt khác, cần tạo điều kiện để giáo viên có cơ hội học hỏi, trau
dồi kinh nghiệm, như tổ chức các cuộc thi “Sáng kiến kinh nghiệm” trong chăm
sóc cũng như trong giáo dục trẻ.
- Về phía giáo viên: Cần tuyên truyền cho các bậc phụ huynh hiểu rõ tầm
quan trọng của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ lứa tuổi mầm non, từ đó có sự phối
hợp chặt chẽ giữa giữa nhà trường và gia đình, thống nhất với nhau về nội dung và
biện pháp giáo dục.
- Về phía phụ huynh: Hãy tạo điều kiên cho trẻ tự làm lấy những công việc
vừa sức, không làm thay trẻ, chỉ giúp đỡ khi trẻ gặp khó khăn dưới hình thức gợi ý,
15


hướng dẫn từ đó hình thành tính tự lập cho trẻ. Luôn lắng nghe ý kiến, nguyện
vong của trẻ, tôn trong những quyết định của trẻ, giúp trẻ tự tin, năng động, sáng
tạo chủ động trong mọi sinh hoạt hằng ngày.
Trên đây là một số kinh nghiệm trong việc nghiên cứu áp dụng ''Một số biện
pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi tại
trường Mầm non Thị Trấn Triệu Sơn''. Với năng lực có hạn, trong thời gian ngắn,
không tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được sự đánh giá, góp ý của các cấp lãnh
đạo và các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG CƠ QUAN

Thanh hoá, ngày 1/4/2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN
của mình viết, không sao chép
nội dung của người khác.

Người viết sáng kiến

Khương Thị Hà

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.
3.
4.

Luật Giáo dục- Nhiều tác giả (Nhà xuất bản giáo dục)
Văn kiện đại hội đảng- Nghị quyết TW II khóa 8
Tạp chí giáo dục Mầm non số 5 -2014
Chương trình giáo dục mầm non- Bộ Giáo dục đào tạo 9 (Nhà xuất bản giáo
dục)
5. Hình thành tính tự lập cho trẻ- Nhiều tác giả (Nhà xuất bản Nhi Đồng)
6. Hướng dẫn tổ chức thực hiện chương trình giáo dục Mầm non- Nguyễn Thị
Ánh Tuyết (Nhà xuất bản đại học sư phạm)
7. Báo giáo dục thời đại

17