skkn tăng cường công tác giáo dục để nâng cao nhận thức và kĩ năng của học sinh về văn hóa giao tiếp ứng xử ở trường THPT lê lợi

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

12
13
14
15

Mục lục
Mở đầu
Mở đầu
Lí do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Nội dung
Cơ sở lí luận
Các giải pháp để giải quyết vấn đề
Nội dung 1: Tổ chức ngoại khóa theo chủ đề : “ Cùng
bàn luận về những chuẩn mực trong giao tiếp ứng
xử ở môi trường giáo dục ”
Nội dung 2: Tổ chức ngoại khóa theo chủ đề : “ Tìm

hiểu những tình huống giao tiếp ứng xử với bạn bè
trong trường ”
Nội dung 3: Tổ chức hoạt động ngoại khóa “ Thảo
luận về cách hịa giải khi 2 người bạn thân đang xích
mích- Cách ứng xử với những người bạn không tốt –
nghệ thuật xin lỗi trong tình bạn ”
Nội dung 4: Tổ chức ngoại khóa: “ Văn minh học
đường ”
Kết luận và kiến nghị:
Kết luận
Kiến nghị

Trang
3
3
3
3
4
4
5
6
8
10

12
19
19

1

I. Mở đầu
1.Lí do chọn đề tài
Văn hố học đường là một môi trường rất quan trọng để rèn luyện nhân cách
và giáo dục thế hệ trẻ thành những con người sống có hồi bão, có lý tưởng tốt
đẹp, vấn đề xây dựng văn hoá học đường phải được coi là trọng tâm và quan trọng
nhất trong từng trường học. Nếu mơi trường học đường thiếu văn hố thì khơng thể
làm được chức năng truyền tải những giá trị kiến thức nhân văn cho thế hệ trẻ.
Vậy thực trạng văn hoá học đường ngày nay như thế nào? Phần lớn thế hệ
trẻ trong nhà trường hiện nay có kiến thức rất rộng, nhanh nhạy trong nắm bắt
thơng tin có sức khoẻ tốt, tinh thần cầu thị trong học tập, khả năng ứng dụng những
kiến thức học vào thực tiễn cao, q trọng thầy cơ, đồn kết với bạn bè sống có kỷ
cương, khơng ngừng phấn đấu vươn nên trong học tập và trong cuộc sống. Nhưng
cũng có một bộ phận không nhỏ thế hệ trẻ đang ứng xử một cách vơ văn hố. Nhà
tư vấn tâm lý Phạm Thị Th cho rằng: Văn hoá ứng xử học đường Việt Nam đã ở
vào cấp độ báo động đỏ. Quá nhiều hành vi thiếu văn hoá của học sinh . Văn hoá
học đường đang xuống cấp nghiêm trọng, là sự xuống cấp đáng sợ nhất của một
nền giáo dục.Hiện có rất nhiều người đồng tình với ý kiến này khi cho rằng văn
hoá ứng xử học đường đang bị xem nhẹ. Nhà trường chỉ tập trung vào việc dạy
kiến thức tự nhiên xã hội mà quên đi giáo dục nhân cách sống cho học sinh. Thực
tế cho thấy trong môi trường học đường, nơi văn hoá được coi trọng, đượcxây
dựng và phát huy lại đang diễn ra những điều thiếu văn hoá. Trong mơi trường giáo
dục hai mối quan hệ chính là quan hệ giữa thầy và trò và quan hệ giữa các trị với
nhau. Trong đó mối quan hệ giữa thầy và trò là mối quan hệ cốt lõi nhất để xây
dựng môi trường giáo dục. Theo thống kê của Bộ giáo dục đào tạo, từ đầu năm học
2009-2010 đến nay cả nước đã xảy ra gần 1600 vụ học sinh đánh nhau ở trong và
ngồi trường học, trong đó có các vụ án hình sự ngày càng gia tăng. Học sinh đánh
nhau không chỉ dùng chân tay hay cặp sách nữa mà là những hình ảnh các học em
sinh mặc đồng phục tuổi từ 10 đến 18 cầm dao, phớ, kiếm và cả súng tự chế hay
súng mua chui trên thị trường để “Xử nhau” chỉ vì những lí do rất trẻ con như

“nhìn đểu”, khơng cho chép bài, nói xấu, ghen tuông hoặc chỉ đơn giản là đánh cho
bõ ghét. Không dừng lại ở việc đánh lộn lẫn nhau học trò hiện nay yêu quá sớm,
yêu nhiều và quan niệm yêu gắn liền với tình dục đã để lại những hậu quả khó
lường. Có những bạn trẻ đứng trước nguy cơ vô sinh hoặc đã bị vô sinh do nạo hút
thai ở tuổi dậy thì, sức khoẻ giảm sút, tâm lý tổn thương….Đã có rất nhiều bậc phụ
huynh khi đưa con gái vào bệnh viện vì con đau bụng dữ dội mới tá hoả khi nhận
được tin dữ con gái họ đã mang thai. Khơng ít những cơ cậu đã phải làm cha, làm
mẹ ở độ tuổi “ăn chưa no lo chưa tới” do quan niệm quá thoáng về tình u.Văn
hố ứng xử giữa học trị với nhau ngày nay mang nhiều màu sắc biến tướng. Tình
trạng kết bè, kết phái tạo thành băng, hội cũng là vấn đề nhức nhối nó khơng
những làm ảnh hưởng đến mơi trường giáo dục mà còn làm cho xã hội quan tâm lo
lắng. Hiện tượng lập băng nhóm rồi đi cướp, trấn lột, dằn mặt lẫn nhau, thanh toán
ân oán cá nhân của học trị làm gióng lên hồi chng cảnh tỉnh đối với các nhà làm
công tác giáo dục và quản lí giáo dục.
Như vậy có thể thấy thực trạng văn hoá giao tiếp- ứng xử của thế hệ trẻ trong nhà
trường đang xuống cấp một cách nghiêm trọng .Văn hoá giao tiếp,ứng xử là một
2


yếu tố rất quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ thành những
con người sống có hồi bão, có lý tưởng tốt đẹp, vấn đề xây dựng văn hoá học
đường phải được coi là trọng tâm và quan trọng nhất trong từng trường học. Nếu
môi trường học đường thiếu văn hố thì khơng thể làm được chức năng truyền tải
những giá trị kiến thức nhân văn cho thế hệ trẻ.
Là một giáo viên thường xuyên được phân công làm công tác chủ nhiệm bản
thân tôi nhận thấy việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối giao tiếp, ứng xử có văn
hố cho thế hệ trẻ hiện nay là một việc làm hết sức cần thiết do đó tơi lựa chọn đề
tài: “ Tăng cường công tác giáo dục để nâng cao nhận thức và kĩ năng của học
sinh về văn hóa giao tiếp- ứng xử ở trường THPT Lê Lợi ”.
2. Mục đích nghiên cứu:

Mục đích của cơng tác giáo dục để nâng cao nhận thức và hành động của học
sinh về văn hóa giao tiếp- ứng xử trong nhà trường là để xây dựng một thế hệ trẻ
có sức khoẻ, có trí lực, lịng nhiệt huyết, kính thầy, mến bạn, ln trau dồi về lý
tưởng và đạo đức cách mạng. Ngoài ra trong cuộc sống ln chấp hành nghiêm
chỉnh các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước, gương mẫu
trong cộng đồng, làm trịn bổn phận của người cơng dân đối với Tổ Quốc.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Trong quá trình hình thành con người và phát triển xã hội, nhân loại đã tích
lũy một kho tàng phong phú những công cụ giao tiếp từ đơn giản đến phức tạp,
những qui tắc ứng xử, xã giao trong đời sống hàng ngày cũng như trong nghi lễ.
Đó là văn hóa giao tiếp của một cộng đồng hay của xã hội. Mỗi cá nhân lớn lên,
muốn tồn tại và phát triển phải nắm được những cơng cụ, qui tắc ấy, hay nói cách
khác - phải hiểu được “ngôn ngữ” giao tiếp của cộng đồng. Mức độ nắm bắt và sử
dụng thành thạo những cơng cụ và qui tắc giúp phản ánh trình độ văn hóa giao tiếp
hay tính chất văn hóa trong hành động giao tiếp của mỗi cá nhân.
Giáo dục văn hóa giao tiếp là việc cần thiết và cấp bách, nhất là trong xã hội
và môi trường giáo dục của chúng ta hiện nay. Nhìn xa hơn và xét trong một bối
cảnh rộng hơn, văn hóa giao tiếp chỉ là một phương diện trong toàn bộ hoạt động
giao tiếp của con người. Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục là hình thành con người giao tiếp, tức con người có năng lực giao tiếp bao gồm giao tiếp với người khác và
giao tiếp với chính mình. Cái gốc trong văn hóa giao tiếp của con người – giao tiếp
ấy chính là sự phong phú của đời sống tinh thần và những giá trị đạo đức mà mỗi
cá nhân có được.
4. Phương pháp nghiên cứu:
- PP nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.
- PP điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.
- PP thống kê, xử lý số liệu.
II. Nội dung
1. Cơ sở lí luận:
Cách đây hơn 150 năm, nhà triết học Đức nổi tiếng Ludwig Feuerbach
(1804 - 1872) đã viết:“Con người riêng lẻ, như một thứ gì đó biệt lập, khơng chứa

đựng trong nó bản chất người. Bản chất người chỉ tồn tại trong giao tiếp, trong sự
thống nhất của con người với con người, trong sự thống nhất chỉ dựa trên hiện thực
của sự khác nhau giữa Tơi và Bạn. Con người cho mình là con người trong
3


nghĩa bình thường: con người trong giao tiếp với con người, sự thống nhất của Tôi
và Bạn là Thượng đế”
Ngày nay, chúng ta đang sống trong thời đại mà sự giao tiếp, thông cảm của
con người với nhau đang đứng trước những thử thách rất lớn.Ở Việt Nam trong
những năm gần đây, cùng với sự xuống cấp của những giá trị tinh thần và nếp sống
văn hóa, sự sa sút của văn hóa giao tiếp trong đời sống xã hội cũng như trong nhà
trường đang đặt ra cho giáo dục những câu hỏi lớn. Nhiều hiện tượng tiêu cực liên
tiếp xảy ra làm xôn xao dư luận. Nhiều điều tai nghe mắt thấy hàng ngày làm đau
lịng những người có tâm, đau lòng những người làm cha mẹ, đau lòng thầy cơ
giáo.
Giao tiếp, ứng xử có quan hệ chặt chẽ với giáo dục. Xét trên phương diện
nào đó, giáo dục chính là giao tiếp. Khơng có giao tiếp thì khơng có giáo dục.
Trong giáo dục ít nhất phải có hai cá thể khác nhau, trước khi muốn tác động
hay giáo dục, hai cá thể này phải giao tiếp với nhau. Mức độ và hiệu quả giao tiếp,
ứng xử tùy thuộc vào từng hình thức giáo dục và tính chất của sự giao tiếp.
2.Thực trạng:
Từ trước đến nay, chúng ta vẫn nghe nhiều về đạo thầy - trò (Đạo làm thầy
và đạo làm trò). Quan hệ thầy trò xưa kia là mối quan hệ đáng kính và đáng chân
trọng. Người xưa có câu “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” nghĩa là dạy một chữ cũng là
thầy mình mà dạy nửa chữ cũng là thầy và lấy ông thầy làm trung tâm, học trò nhất
nhất phải nghe theo, coi thầy là tấm gương để học theo. Cách đây hơn hai nghìn
năm Khổng Tử bàn đến mối quan hệ Quân - Sư - Phụ (Vua - thầy - cha) tức là học
trị kính thầy như kính vua, kính cha. Những quan niệm coi thầy là cha còn ăn sâu
tới nỗi khi thầy chết học trò để tang như để tang cha mẹ. Mỗi khi muốn hỏi thầy

hoặc trao đổi vấn đề gì phải thưa gửi lễ phép đàng hồng. Đứng trước mặt thầy
phải chỉnh tề, nhã nhặn, gặp thầy phải cúi chào từ xa, khoanh hai tay trước ngực
khi nào thầy trả lời mới được ngửng lên. Nhưng ngày nay học trị của chúng ta đã
khơng thể làm đủ lễ nghi với thầy cơ họ lại cịn xun tạc, làm biến tướng các nghi
lễ, thiếu sự tôn trọng với thầy cô, coi thường việc học. Ví dụ như: Cách chào của
học trị khi gặp thầy cơ, họ vừa đi thậm chí là chạy ù ù qua thầy cô vừa chào “cô
ạ”, “thầy ạ” để tiết kiệm từ và nói cho nhanh hơn nữa học trị chào thầy cơ (nếu là
cơ giáo) “Quạ! Quạ!”, (nếu là thầy) “Thạ! Thạ!” rồi cười hô hố rất phản cảm làm
cho giáo viên chẳng thể hiểu học trị chào mình hay chào cái gì?. Sau lưng học trị
gọi thầy cơ mình là ơng nọ, bà kia tệ hại hơn là gọi bằng đại từ nhân xưng “nó”.
Khi làm bài kiểm tra khơng tốt bị thầy cho điểm kém khơng vừa ý mình học trị
sẵn sàng lơi bài kiểm tra ra xé trước mặt thầy cô để tỏ thái độ. Có trường hợp trị vì
mâu thuẫn nhỏ, xung đột ý kiến hoặc bị giáo viên phạt mà quay ra thù thầy cơ, tạt
a-xít vào thầy cơ, cả kể việc th người giết chết thầy cơ mình. Nhìn lại xem đây là
lối ứng xử gì?
Có thể thấy: chửi thề, nói tục, vơ lễ với giáo viên, bạo lực với bạn bè, trốn
giờ học, khơng có ý thức trong lớp… là những hành vi thể hiện văn hóa giao tiếpứng xử ngày càng xuống cấp của một bộ phận học sinh hiện nay. Điều này có ảnh
hưởng khơng nhỏ đến chất lượng giáo dục trong nhà trường phổ thông nói chung
và trường THPT Lê Lợi nói riêng từ đó gây nên những hệ lụy khó lường cho tương
lai của Đất Nước.
4


Khảo sát bằng những tình huống giao tiếp, ứng xử và một số câu hỏi liên
quan đến văn hóa giao tếp ứng xử học đường ở lớp chủ nhiệm 10A4 đầu năm học
2015- 2016 thu được kết quả như sau:
+ Kĩ năng giao tiếp tốt: 10/ 44 em chiếm tỉ lệ: 22,8%
+ Kĩ năng giao tiếp khá: 19/ 44 em chiếm tỉ lệ: 43,2%
+ Còn rụt rè, chưa biết giao tiếp: 15/ 44 em chiếm tỉ lệ: 34%
3.Các giải pháp để giải quyết vấn đề trên:

Giáo dục văn hóa giao tiếp - ứng xử cho học sinh THPT hiểu theo nghĩa hẹp thì
đây là hoạt động khơng nhằm mục đích truyền thụ kiến thức mà hướng vào việc
hình thành nhân cách, thế giới quan và nhân sinh quan, ý thức về giá trị, tình cảm
yêu ghét của người học sinh. Ở đây, quá trình dạy phức tạp hơn rất nhiều và hoạt
động giao tiếp cũng đa dạng hơn, nhiều chiều hơn, tính chất đối thoại cũng bộc lộ
đầy đủ và rõ nét hơn. Để giúp học sinh có nền tảng tâm lí và những đức tính cần
thiết, ngồi việc giảng giải, thuyết phục, giáo dục thì mỗi ngày, trong mỗi bài học,
trong từng việc làm, chúng ta cần phải tạo ra môi trường giao tiếp thuận lợi giúp
học sinh tự tin bày tỏ suy nghĩ, tâm tư của mình, từ đó có thể giao tiếp với bè
bạn, thầy cơ giáo một cách có văn hóa. Một khơng khí bình đẳng, dân chủ, đầy tình
thương và bao dung, một thái độ thân thiện, không áp đặt sẽ là môi trường giao
tiếp tốt đồng thời cũng là mơi trường giáo dục lí tưởng, trong đó học sinh sẽ tự
nguyện đến với thầy giáo; thầy giáo sẽ tiếp cận được tới từng cá thể học trò và như
vậy, mọi nỗ lực giáo dục của nhà trường sẽ dễ đạt kết quả mong muốn.Vì vậy theo
bản thân tơi, việc giáo dục văn hóa giao tiếp - ứng xử với thầy cô , bạn bè cho học
sinh cần tổ chức thông qua các buổi hoạt động ngoại khóa dưới những hình thức
khác nhau để tránh nhàm chán cho các em.
3.1. Nội dung 1: Tổ chức ngoại khóa theo chủ đề : “ Cùng bàn luận về những
chuẩn mực trong giao tiếp ứng xử ở môi trường giáo dục ”
a. Mục tiêu:
- Thông qua hoạt động này giúp học sinh có những hiểu biết cơ bản về lối
giao tiếp- ứng xử có văn hóa.
- Hình thành kĩ năng cần thiết để có thể tự tin giao tiếp với mọi người xung
quanh để xứng đáng là con ngoan, trị giỏi và trở thành một cơng dân văn
minh, lịch sự, có văn hóa sau này.
b. Phương pháp:
- Thảo luận nhóm
- Thuyết trình
c. Cách tiến hành:
• GV chia lớp thành 4 nhóm thảo luận theo nội dung các câu hỏi sau đây:

* Nhóm 1 chuẩn bị nội dung : Đối với thầy cô giáo và nhân viên nhà trường, mỗi
học sinh cần có thái độ giao tiếp - ứng xử như thế nào cho đúng chuẩn mực?
- Chào hỏi lễ phép khi gặp mặt. Không lẫn tránh hoặc tỏ thái độ dửng dưng:
- Khi giao tiếp luôn giữ lễ, khơng vì q gần gũi mà có những cử chỉ, lời nói vượt
q mối quan hệ thầy trị.
-Ln vâng lời dạy bảo, tuân theo sự hướng dẫn của thầy cô và nhân viên.
5


-Khi lầm lỗi, được thầy cô chỉ bảo, hãy thành khẩn nhận lỗi và sửa chữa, điều
chỉnh hành vi của mình, khơng vì thế mà đặt điều nói xấu sau lưng thầy cô.
-Trường hợp bị oan, đến gặp thầy cô lễ phép giải bày không nên về báo phụ huynh
đến đôi co làm mất đi mối quan hệ tốt đẹp giữa gia đình và nhà trường.
-Khi thầy cơ vào hay rời lớp, hãy đứng dậy trong tư thế nghiêm trang để chào. Cử
chỉ miễn cưỡng đứng chào được xem là vơ lễ.
* Nhóm 2 chuẩn bị nội dung: Khi gặp quan khách đến trường (bao gồm các vị
lãnh đạo trong ngành, trong chính quyền, đơn vị, đồn thể, tổ chức có liên quan,
các bậc phụ huynh ) để liên hệ công việc , là học sinh chúng ta cần thể hiện thái
độ và hành vi giao tiếp - ứng xử như thế nào cho đúng chuẩn mực?
-Lễ phép chào hỏi khi gặp mặt. Chỉ dẫn nơi khách cần liên hệ với thái độ niềm nở,
trân trọng.
-Khơng nhìn soi mói hoặc bàn tán, cợt nhã.
-Không đến gần phương tiện đi lại của khách để ngắm nghía, sờ soạng.
-Khi khách vào thăm lớp hay liên hệ với thầy cô, hãy đứng dậy nghiêm trang chào.
Hành động đó cũng đựơc thực hiện khi khách rời lớp.
-Trong khi thầy cô trao đổi với khách ở ngoài lớp, hãy ngồi im lặng trong lớp chờ
thầy cô vào. Việc gây ôn ào sẽ khiến khách đánh giá thấp về lớp và trường của
mình.
* Nhóm 3 chuẩn bị nội dung: Đối với các anh chị lớp trên, bạn bè và các em lớp
dưới cần thể hiện cách giao tiếp- ứng xử như thế nào cho có văn hóa.

+ Với anh chị lớp trên :
- Cần thể hiện sự tôn trọng, xem như là anh chị trong gia đình, khơng được ỷ thân
ỷ thế hỗn láo.
-Khi có chuyện bất bình, hãy đến trình bày với giám thị, thầy cố giải quyết, không
tự ý gọi bạn bè, anh chị đến gây sự làm ảnh hưởng nền nếp của nhà trường.
+ Với bạn bè cùng trang lứa và các em lớp dưới :
- Ln ơn hồ, nhã nhặn, đồn kết tương thân tương trợ khi có bất hồ hãy dùng
lời nói để giải quyết, khơng dùng hành vi bạo lực khiến sự việc càng thêm mâu
thuẫn.
-Cùng nhau chia sẻ, giải quyết những trở ngại trong cuộc sống, trong học tập.
-Tránh sự đố kị, đặt điều nói xấu nhau, chia bè kéo cánh, lập băng nhóm gây hiềm
khích trong tập thể.
* Nhóm 4 chuẩn bị nội dung: Chỉ ra những hành động và lời nói thơng dụng khi
giao tiếp - ứng xử thể hiện nét văn hóa?
a. Cách chào hỏi, xưng hô:
+ Với thầy cô giáo, nhân viên nhà trường, khách đến thăm trường:
- Cúi đầu chào kết hợp với lời nói lễ phép:Thưa (...) tuỳ theo mối quan hệ và giới
tính để xưng hơ cho phù hợp. Nếu dùng từ “Chào” thì sau từ xưng hơ phải có
từ “ạ”
- Trường hợp bắt tay, phải để người lớn đưa tay trước. Khi bắt phải nắm tay chặt để
thể hiện sự thân mật. Không nên chặt quá gây cảm giác đau cho người khác hoặc
bng lỏng mang tính chiếu lệ tạo cảm tưởng hờ hững.
+ Với nguời bạn bè, các em lớp dưới:
6


- Có thể dùng lời thân thiện: Chào (bạn /em) hoặc mỉm cười, đưa tay chào, hoặc
dùng những câu nói xã giao “ Bạn đi đâu đó, đang làm gì vậy, có khoẻ khơng”.
- Có thể dùng cử chỉ vỗ vai nhẹ nhàng hoặc bắt tay để tạo sự thân mật. Trường hợp
bắt tay với nữ giới hãy chờ họ đưa tay trước và tránh những lời nói suồng sã.

b) Cách nói lời xin lỗi và nhận lời xin lỗi:
+ Trường hợp xin lỗi:
- Khi làm người khác khó chịu hoặc thiệt hại về vật chất hay tinh thần dù là nhỏ
nhất, hãy mạnh dạn nói lời xin lỗi với thái độ hối tiếc.
- Khi xin lỗi đừng cho đó là việc tự hạ mình, ngược lại hành động đó khiến cho
người được xin lỗi không chỉ dễ chịu mà cịn đánh giá mình là người có văn hóa.
+ Nhận lời xin lỗi:
- Khi được người khác xin lỗi hãy vui vẻ trả lời: “khơng sao” hoặc “khơng có
gì”. Nếu đối tượng có vai vế lớn hơn hãy thêm từ “ạ!”
- Tránh im lặng ra dấu cho qua hoặc quay người bỏ đi. Làm thế không giải toả
được sự hối tiếc của người đã xin lỗi, có khi gây ra hiềm khích.
c) Yêu cầu được giúp đỡ và lời cảm ơn khi được giúp đỡ:
+ Yêu cầu được giúp đỡ: Hãy nói với một thái độ nhã nhặn, thân thiện:
“ Xin … vui lịng giúp đỡ…”
Bạn có thể giúp tơi .. …được khơng?
“ Xin lỗi, có thể cho tơi biết …”
+ Sau khi được giúp đỡ: Hãy nói “ cám ơn” hoặc “cảm ơn nhiều” với một nụ
cười tươi tắn và thái độ biết ơn.
+ Đề nghị giúp đỡ bạn: Khi thấy bạn bè hoặc các em lớp dưới gặp khó khăn hay
đang đau đớn, cần sự giúp đỡ dìu dắt… ta nên đến đề nghị được giúp đỡ họ. Trước
khi thực hiện cần vui vẽ nói: “ Tơi có thể giúp … một tay được không ?” ,“ Tôi
làm gì để có thể giúp …?”
d. Trả lời khi được cảm ơn:
-Khi được người khác bày tỏ sự cảm ơn nên đáp lại bằng thái độ vui vẻ, cởi mở
cùng câu nói: “Khơng có gì”; nếu đối tượng giao tiếp là thầy cô giáo, cán bộ nhan
viên nhà trường hãy thêm từ “ạ” ở cuối lời nói hoặc từ”dạ” ở trước câu nói.
3.2 Nội dung 2: Tổ chức ngoại khóa theo chủ đề : “ Tìm hiểu những tình huống
giao tiếp ứng xử với bạn bè trong trường ”
a. Mục tiêu:
- Thơng qua hoạt động này giúp học sinh có thể xác định được những tình

huống nảy sinh trong giao tiếp- ứng xử với bạn bè.
- Hình thành kĩ năng cần thiết để có thể tự tin giao tiếp với bạn bè và giải
quyết tốt các tình huống tránh xảy ra những xung đột, mâu thuẫn đáng tiếc.
b. Phương pháp:
- Thảo luận nhóm
- Thuyết trình
c. Cách tiến hành:
• Giáo viên nêu câu hỏi gợi mở: Trong quá trình giao tiếp với bạn bè thực tế
sẽ xảy ra những tình huống khiến chúng ta phải khéo léo xử lí để tránh xảy
ra những mâu thuẫn đáng tiếc . Theo em ta có thể vận dụng những cách giải
quyết tình huống thế nào cho hợp lí để giữ tình bạn tốt đẹp.
7


• Học sinh thảo luận theo nhóm và trả lời
• Giáo viên gọi học sinh trả lời, các nhóm bổ sung. Giáo viên kết luận các tình
huống:
* Tình huống đối đáp theo kiểu: “ Lạt mềm buộc chặt ”
Dân gian có câu:
“Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lịng nhau”.
Đối với nhiều ý kiến phê bình, phản đối của bạn bè, không nên đáp lại bằng những
lời nói hằn học, nặng nề mà nhiều khi nên dùng lời nói nhẹ nhàng nhưng chứa
đựng những ý nghĩa sâu xa.
* Tình huống cần phải “ Chuyển bại thành thắng ”
Trong cuộc sống đời thường nhiều khi ta bị đẩy vào tình huống bất lợi, có nguy cơ
thất bại, lúc đó địi hỏi chúng ta phải bình tĩnh, suy nghĩ ngay đến những hậu quả
xấu nhất có thể xảy ra (chuẩn bị tâm thế sẵn sàng chấp nhận). Tìm xem có cách gì
để hạn chế mức thấp nhất những thiệt hại (ví dụ: điều gì đã đẩy ta vào tình thế bất
lợi, có cách nào tạo được kế hỗn binh có vẻ ít liên quan, nhưng nếu được “địch

thủ” sẵn sàng chấp nhận thì chính điều có vẻ khơng liên quan đó có thể thay đổi
tình thế…).
* Tình huống cần phải hài hước:
“Khi bạn nổi cáu ta hãy đùa lại một câu” (Laphôngten).
Hài hước là một nhân tố cực kỳ quan trọng trong ngơn ngữ giao tiếp. Đó là cách an
tồn nhất cho mọi cuộc xung đột, là chìa khóa để mở “cánh cửa lịng”. Lời đối đáp
khơn ngoan, thông minh, dùng ngôn ngữ hài hước để phê phán thường mang lại
hiệu quả lớn hơn nhiều. Bởi thế khi kể một câu chuyện cười hoặc một lời đối đáp
có nội dung, cách nói hài hước thường làm cho khơng khí vui nhộn, điều tiết được
tình cảm, nhắc khéo người khác mà khơng làm họ bực mình. Tất nhiên cũng khơng
nên lạm dụng nó.
* Tình huống cần phải đi thẳng vào vấn đề khi cần thiết:
Trong cuộc sống có trường hợp khơng thể vịng vo, bóng gió, tế nhị mà phải bày tỏ
quan điểm, thái độ của mình một cách thẳng thắn, kiên quyết. Lúc đó phải diễn đạt
vào thẳng nội dung chính của vấn đề để biểu hiện ý chí và lịng tin ở bản thân. Đối
với những vấn đề then chốt không nên tỏ ra quá cân nhắc, đắn đo làm cho người
nghe cảm thấy thiếu tin tưởng, do dự.
* Tình huống nên nói ẩn ý bằng truyện ngụ ngơn
Trong giao tiếp khi cảm thấy khó thuyết phục người khác bằng lý lẽ trực tiếp hoặc
cảm thấy dễ bị phản ứng, khơng tiện nói thẳng ra, thì người ta thường dùng
phương pháp ẩn ý bằng truyện ngụ ngôn. Tức là chọn những câu chuyện ngụ ngơn
có nội dung ẩn ý bên trong phù hợp với mục đích khuyên răn, thuyết phục của
mình để kể cho đối phương nghe.
Cái lợi của phương pháp này là người nghe phải suy nghĩ mới hiểu hết cái ẩn ý bên
trong đó. Bản thân câu chuyện sẽ đưa ra những lời khuyên sâu sắc chứ khơng phải
người kể chuyện, do đó khơng có lý do để nổi khùng, tự ái hoặc mặc cảm. Tuy
nhiên để dùng phương pháp này có hiệu quả, người dùng phương pháp này phải
am hiểu câu chuyện phù hợp với trình độ người nghe, nếu người nghe khơng hiểu
gì cả, sẽ khơng có tác dụng.
8

* Tình huống phản bác khéo những u cầu vơ lý của người khác
Cũng có lúc bạn gặp những người khăng khăng đưa ra cho bạn những địi hỏi vơ lý
khơng thể chấp nhận được. Trước những tình huống đó nhiều khi ta khơng thể bác
bỏ thẳng thừng vì chạm lịng tự ái hoặc người khơng thỏa mãn với ta rồi tiếp tục
quấy rối nữa vá cách đó cũng chưa làm cho người tự nhận thấy được những đòi hỏi
của họ là vô lý.
Vậy ta sẽ xử lý thế nào trong trường hợp đó? Tốt nhất là hãy thừa nhận đã, sau đó
khéo léo chỉ ra sự vơ lý hoặc điều khơng thể thực hiện được. Cũng có thể cảnh tỉnh
người đó bằng việc chỉ ra những điều bất lợi, sự nguy hiểm nếu người đó cứ giữ
nguyên ý kiến, nhắm mắt hành động. Chú ý ngôn ngữ không nên gay gắt nhưng tỏ
ra cương quyết.
* Tình huống cần phải thừa nhận trước rồi chuyển hướng sau
Việc thuyết phục để bạn bè nghe theo mình, có nghĩa là chấp nhận ý kiến của mình
cũng địi hỏi phải có một nghệ thuật nhất định.
Bạn chớ phản đối và phê phán các ý kiến của đối phương. Bạn hãy tiếp thu ý kiến
của họ, biểu thị thái độ đồng cảm ở mức độ nào đó để có thể làm giảm được sự
cứng nhắc của đối phương, khiến họ bằng lòng nghe ý kiến của bạn. Song phải
nắm vững nguyên tắc không được tỏ thái độ của mình ngang bằng với đối phương
để tiếp sau đó dùng lời mà chuyển hướng, thay đổi cách nhìn nhận của đối phương,
làm họ bằng lịng tiếp thu ý kiến của bạn.
* Tình huống phải cần bạn đồng minh
1. Khi tranh luận trước nhiều người cần thể hiện quan điểm, bạn nên chú ý đầy
đủ đến thái độ của những người xung quanh, cần động viên được nhiều
người nghe và ủng hộ quan điểm của mình. Nếu người nghe ủng hộ ta, đồng
tình với quan điểm của ta đang trình bày, sẽ tạo thành một sức mạnh to lớn,
một sức ép tinh thần làm đối phương không phản kích lại được. Chẳng hạn
khi đang xếp hàng có người chen ngang, bạn lợi dụng thái độ của số đơng
mọi người xung quanh để gạt người đó ra khỏi hàng là hợp lý nhất.

* Tình huống khơng thể nhượng bộ khi mình có lí trong tranh luận
Trong quan hệ bạn bè, tranh luận là một điều hết sức bình thường và khơng thể
tránh được. Khơng có tranh luận, điều phải trái không được phân định. Không thể
coi tranh luận là một thói xấu mà hạn chế nó.
Song tranh luận có thể dẫn đến sự khơng thoải mái hoặc đơi khi xung đột. Tranh
luận có phương pháp sẽ đem lại kết quả tốt là điều chúng ta cần chú ý học hỏi.
- Một là, khi tranh luận nên có thái độ thật cơng bằng, đừng làm tổn thương đến
lịng tự ái của người kia. Sự phê phán, bình phẩm người khác không thể quá một
giới hạn nhất định, nếu không có thể làm tăng thêm mâu thuẫn vốn có.
- Hai là, giọng nói phải mền mỏng, thật lịng. Trong tranh luận phải tỏ ra tôn trọng
nhau, làm sao cho người cùng tranh luận tin rằng tranh luận thật là có ích. Trong
tranh luận nhiều khi người thắng không hẳn đã là nhiều lý lẽ biết hùng biện, mà có
thể là người có thái độ đúng mực và chân thực nhất.
- Ba là, tranh luận phải có mục đích rõ ràng. Tranh luận nên xoay quanh những
điều cần giải quyết.
* Tình huống cần phải thuyết phục băng hành động
“Mọi lý thuyết đều màu xám
9


Còn cây đời mãi mãi xanh tươi” (Gơt)
Trong giao tiếp, khi cảm thấy khó thuyết phục người khác nghe ý kiến của mình
bằng lời nói thì có thể dùng hành động để thuyết phục. Thuyết phục bằng hành
động thường hiệu quả lớn nhất. Thông qua việc làm, hành động cụ thể, ta có thể
làm cho bạn bè thay đổi cách nghĩ, tình cảm, thái độ, chấp nhận ý kiến của ta.
3.3. Nội dung 3: Tổ chức hoạt động ngoại khóa “ Thảo luận về cách hòa giải khi
2 người bạn thân đang xích mích- Cách ứng xử với những người bạn khơng tốt
– nghệ thuật xin lỗi trong tình bạn ”
a. Mục tiêu:
- Thông qua hoạt động này giúp học sinh có thể xác định được những tình

huống nảy sinh trong giao tiếp- ứng xử với bạn bè.
- Hình thành kĩ năng hòa giải , kĩ năng ứng xử với những người bạn không
tốt và kĩ năng xin lỗi bạn bè tránh xảy ra những xung đột, mâu thuẫn đáng
tiếc.
b. Phương pháp:
- Thảo luận nhóm
- Thuyết trình
c. Cách tiến hành:
• Giáo viên nêu vấn đề cần thảo luận:
* Bạn và hai người bạn thân của mình đã chơi với nhau từ rất lâu, mọi
chuyện có vẻ như rất tốt đẹp. Nhưng đến một ngày, giữa hai người đấy xảy ra
“chiến tranh”, và bạn là người đứng giữa thì sẽ thế nào nhỉ?
* Một số người này luôn cần và lợi dụng mối quan hệ bạn bè. Do đó, họ thật
sự khơng hỗ trợ gì nhiều, khơng đáng tin cậy và cũng khơng chiếm được vị trí
nào trong tình bạn. Với những kiểu bạn như vậy bạn chọn cách ứng xử như thế
nào.
* Bạn bè đóng vai trị quan trọng và vô cùng đáng quý trong cuộc đời mỗi
con người. Bạn cùng ta chia sẻ những phút giây hạnh phúc và cả nỗi buồn.
Đơi khi, vì cái tơi q lớn, ta vơ tình làm tổn thương những người bạn. Khi đó,
việc cần làm nhất chính là nói lời xin lỗi để được tha thứ và tiếp tục giữ mối
quan hệ bạn bè bền chặt. Vậy ta nên khéo léo nói lời xin lỗi như thế nào?
* Học sinh thảo luận theo nhóm và trả lời
• Giáo viên gọi học sinh trả lời, các nhóm bổ sung. Giáo viên kết luận các nội
dung:
- Khi đứng giữa 2 người bạn thân đang xích mích: tốt nhất bạn nên hồn tồn
trung lập và cố gắng “làm giãn” sự căng thẳng giữa mọi người bằng các bước sau
đây:
+ Giữ bí mật: Nếu một người trong họ tìm đến bạn để tâm sự và tiết lộ những
điều bực mình của bạn ấy về người kia, thì bạn khơng nên đi kể lại với người đó.
Bạn ấy sẽ thực sự rất giận dữ khi bạn làm như thế, và thậm chí sẽ nghĩ bạn là kẻ đi

“nói xấu sau lưng”. Mọi việc sẽ thậ tệ và bạn sẽ không được tin tưởng nữa.
Việc tốt nhất bạn nên làm là lắng nghe một cách đồng cảm và tìm cách để họ nói
chuyện trực tiếp với nhau, từ đó tìm ra giải pháp để hóa giải những
hiểu nhầm khơng đáng có.
10


+ Người đúng và kẻ sai: Điều quan trọng là bạn khơng cần suy xét xem cái gì
đúng, cái gì sai trong những tranh luận của họ. Hãy nói rõ ràng là bạn không đứng
về bên nào cả, nên nhớ, nhiệm vụ của bạn là người ở giữa. Thậm chí, bạn khơng
nên nêu ra suy nghĩ của mình về người đúng và kẻ sai bởi vì mục đích chính là làm
thế nào để kết thúc “cuộc chiến tranh” này càng nhanh càng tốt. Nếu bản thân bạn
cũng tham dự vào việc đưa ra những ý kiến tranh luận thì sẽ làm mọi việc rắc rối
thêm thôi.
+ Khéo léo trong ứng xử: Nếu có thể, bạn hãy khuyến khích họ nghĩ về những điều
tốt đẹp khác nhau trong tĩnh bạn mà họ đã có được. Họ sẽ khơng thể chỉ ra một
cách chính xác ai đã là người to tiếng đầu tiên hay ai là người đã sai, tất cả những
gì họ cần là tiếp tục giữ tình bạn này. Đơi khi, thực sự rất khó để những người đang
có “chiến tranh” nhận ra mình đã như thế nào trong lúc cãi vã hay bất đồng quan
điểm. Thế nên, với tư cách là người đứng ngoài hoàn toàn khách quan, bạn hãy
khéo léo chỉ ra những điểm “ngớ ngẩn” lúc họ mất kiểm sốt. Điều này có thể sẽ
khó khăn vì nó sẽ khiến họ giận dữ, nhưng hãy thể hiện rằng mình hồn tồn
khơng phải đang “bắt lỗi” của họ mà đó hồn tồn là những gì họ đã nói. Có thể
nhờ thế mà họ sẽ nhận ra mình đã cư xử không đúng.
+ Không gian riêng tư: Nếu mọi chuyện vẫn khơng khá lên, hãy để cho họ
có một không gian riêng. Nếu họ vẫn khăng khăng với quan điểm của mình, bạn
hãy thường xun đi chơi và trị chuyện với những người bạn khác trong vài ngày.
Là người đứng giữa, bạn cần kiên nhẫn và thực sự khéo léo khi tìm cách gỡ rối
xích mích giữa bạn bè. Hãy cố gắng để giữ gìn được một tình bạn thật đẹp, bạn
nhé!

- Cách ứng xử với những người bạn không tốt: Kiểu bạn bè này bao gồm
những người hay lạm dụng bạn bè; Những kẻ thất hứa; Những kẻ phản bội;
Những kẻ thích phê bình người khác.Làm sao để ứng xử với những kiểu bạn
này?
+ Đầu tiên, chúng ta phải thừa nhận rằng đó là một mối quan hệ không tốt.
Hãy giữ khoảng cách và đừng cho họ cơ hội làm tất cả những gì mà họ muốn. Có
thể bạn cảm thấy bị khó xử vì một số lý do, ví dụ như việc bạn bè đã quen biết
trong một khoảng thời gian dài, mối quan hệ đã từng rất tốt đẹp nhưng sau đó trở
nên xấu đi. Nhưng hãy sáng suốt nhận ra rằng những người như vậy thì khơng
mang lại điều gì tốt đẹp cho tình bạn.
+ Hãy thẳng thắn nói chuyện về những gì họ đang làm phiền bạn, tuy nhiên
phải nhớ cần cân nhắc kĩ càng và cố gắng để hiểu các hành vi của họ.Nếu mọi cố
gắng của bạn đều thất bại thì đơi khi, đó chính là lúc để kết thúc mối quan hệ. Nên
nhớ tình bạn sẽ khơng thể duy trì nếu cả hai khơng sẵn sàng làm điều gì đó để cải
thiện mối quan hệ.
- Hướng dẫn nghệ thuật xin lỗi trong tình bạn: Theo các nhà tâm lý, tình bạn
cũng như các mối quan hệ xã hội khác, hành động xin lỗi được xem như chìa khóa
mở cánh cửa thời gian, quay trở lại thời điểm chưa gây ra lỗi lầm. Tuy vậy, với mỗi
cá nhân lại có một cách nhìn nhận khác về xin lỗi. Có người cho rằng làm như vậy,
11


niềm tự hào và tự tôn về bản thân đã bị giảm sút. Đó chính là lý do khiến mọi
khiến mọi người ngại nói lời xin lỗi.Tuy nhiên, nói xin lỗi về cơ bản là một nỗ lực
để làm cho tình bạn khơng bị rạn nứt. Hành động này khơng liên quan gì đến vị trí
của bạn trong mắt người khác. Thậm chí, một số trường hợp, nó cịn khiến bạn
được đánh giá cao hơn bởi sự thẳng thắn và trung thực thừa nhận sai lầm. Khi bạn
làm tổn thương một người bạn, nhiệm vụ đặt ra là giải quyết ngay rắc rối này. Dù
nó chỉ là sự hiểu lầm nhỏ, bạn cũng nên bước về phía trước và nói xin lỗi. Chịu
trách nhiệm là yếu tố bản chất tạo nên tình cảm trong một mối quan hệ. Một người

có cái tôi lớn và niềm tự hào về bản thân nhiều sẽ cần nhiều nỗ lực hơn để thực
hiện nhiệm vụ. Để lời xin lỗi đạt hiệu quả cao nhất, những gì bạn nên làm là nhìn
vào mắt người ấy và nói rõ ràng: "Tơi xin lỗi". Cịn trong trường hợp bạn đã gây ra
lỗi lầm lớn đến mức cả hai khơng thể nói chuyện thì tốt nhất đừng lãng phí thời
gian tìm cách giao tiếp trực tiếp với họ. Thay vào đó, hãy viết một lá thư. Lưu ý
bức thư này không nên bộc lộ quá nhiều cảm xúc bởi nó sẽ làm cho khơng khí giữa
hai bạn thêm căng thẳng. Nên thừa nhận sai phạm một cách ngắn gọn và hứa
khơng để tình trạng này lặp lại.
3.4. Nội dung 4: Tổ chức ngoại khóa: “ Văn minh học đường ”
* Giáo viên kết hợp với đội ngũ cán bộ lớp xây dựng kịch bản chương trình
* Cách tiến hành:
- Bước 1: Chia lớp thành 3 đội chơi
- Bước 2 : Xây dựng ban giám khảo, người dẫn chương trình
- Bước 3: Tiến trình thực hiện:
Hoạt động 1. Thi thời trang: Với chủ đề "Nét đẹp tuổi học trò"
Các Đội thi về trang phục, biểu diễn thời trang phù hợp với lứa tuổi và
những quy định trong trường học thể hiện nét đẹp thanh lịch, gọn gàng, thời gian
biểu diễn khơng q 5 phút (Có lời dẫn). Có thể sử dụng thêm thành viên ngoài đội
thi. Điểm tối đa là 10 điểm. Trong đó: Sáng tạo (2 điểm), Văn minh, lịch sự, phù
hợp (3 điểm), Lời dẫn, trình diễn (5 điểm).
(Mời từng Đội và mời Giám khảo giơ điểm trực tiếp)
Hoạt động 2. Trắc nghiệm xử lí tình huống với chủ đề "Văn hóa ứng xử"
a.Trắc nghiệm
Có 10 câu hỏi dưới dạng trắc nghiệm lựa chọn, phân tích các yếu tố đúng,
sai của tình huống văn hóa ứng xử, văn hóa sử dụng điện thoại, sử dụng Internet...
mỗi đội có 10 giây suy nghĩ trả lời. Điểm tối đa cho mỗi câu trả lời đúng là 1
điểm.
Câu 1: Theo em Văn hóa ứng xử học đường thể hiện ở những nội dung
nào sau đây?
a. Ăn mặc sành điệu, thể hiện mình bằng lời nói thơ tục, đánh nhau, gây sự

với bạn.
b. Ngôn ngữ trong sáng, cử chỉ thân thiện, đúng mực
c. Thái độ ơn hịa, nhã nhặn, lễ phép, tôn trọng thầy cô, bạn bè
d. Trang phục phù hợp
e. Cả 4 đáp án trên
12


(Đáp án: b, c, d)
Câu 2: "Những người biết ứng xử thường thành công và hạnh phúc hơn
những người khác. Đơi khi ứng xử đẹp chẳng có gì to tát, chỉ là một lời cảm ơn
khi bạn giúp mình, một lời xin lỗi khi mình nói sai"! Bạn nghĩ sao về câu nói
này?
a. Đúng. Biết cách ứng xử, tơn trọng mọi người là một trong những thước đo
giá trị của một con người. Người nào biết tôn trọng người khác cũng sẽ nhận được
sự tôn trọng và sống trong tâm trạng vui vẻ thoải mái, hạnh phúc.
b. Sai. Thành công và hạnh phúc không phụ thuộc vào ứng xử.
c. Cả hai ý kiến trên.
(Đáp án: a)
Câu 3: Theo bạn thế nào là người có Văn hóa mạng, biết sử dụng
Internet và điện thoại di động?
a. Là người sử dụng mạng (internet) vào những mục đích lành mạnh như tìm
hiểu thơng tin, tri thức .v.v., không lợi dụng internet vào mục đích xấu. Sử dụng
điện thoại di động đúng mục đích liên lạc, khơng quay và ghi hình những hình ảnh
trái thuần phong mỹ tục.
b. Giao tiếp với người khác trên mạng (internet) thân thiện, lịch sự. Không
để chuông điện thoại gây tiếng ồn những nơi tập thể như trong trường, lớp học.
c. Ngôn ngữ giao tiếp trong sáng, lành mạnh.
d. Cả 3 ý kiến trên
(Đáp án: d)

Câu 4: Theo em để gây dựng và duy trì tốt mối quan hệ tốt đẹp với các
bạn học cần phải ứng xử như nào?
a. Tôn trọng nhau.
b. Quan tâm, giúp đỡ nhau trong học tập và cuộc sống.
c. Giao tiếp với nhau cởi mở, chân tình: từ cách xưng hơ đến ánh mắt, nụ
cười. Khiêm tốn khi đánh giá về mình. Thật thà, trung thực khi đối xử với bạn.
d. Đoàn kết, giúp đỡ bạn nhưng không bao che khuyết điểm cho bạn khi bạn
mắc sai lầm cần tế nhị khuyên bảo.
e. Tất cả ý trên
(Đáp án: e)
Câu 5: Đâu là cách Ứng xử đúng giữa học sinh với với thầy cô giáo và
người lớn tuổi?
a. Lễ phép, tôn trọng và vâng lời thầy cơ giáo, kính trọng người lớn tuổi
b. Thân thiện nhưng giữ khoảng cách thầy trị.
c. Biết kính trên nhường dưới. Giúp đỡ người lớn tuổi khi gặp khó khăn.
d. Nói xấu, xúc phạm thầy cơ giáo. Khơng giúp đỡ người lớn tuổi.
(Đáp án: a, b, c)

13


Câu 6: Theo bạn vấn đề bạo lực học đường xảy ra là do những nguyên
nhân nào?
a. Bản thân học sinh ở lứa tuổi 12 đến 18 thường có nhiều chuyển biến tâm
lý, muốn tự khẳng định mình thể hiện cho mọi người biết, bạo lực thường
xảy ra vì những lí do trực tiếp rất khơng đâu như: Nhìn đểu, nói móc, tranh giành
người u, khơng cùng đẳng cấp...
b. Sự phát triển thiếu toàn diện, thiếu hụt về nhân cách, thiếu khả năng kiểm
soát hành vi ứng xử của bản thân, non nớt trong kĩ năng sống, sai lệch trong quan
điểm sống.

c. Đối với gia đình, do bố mẹ bận kiếm kế sinh nhai hay đời sống gia đình
bất hịa dẫn đến ít quan tâm và chưa có biện pháp quản lý, giáo dục con em.
d. Tiếp cận trò giải trí như game online, phim ảnh bạo lực và các diễn đàn
trên mạng khiến các em dễ dàng tiếp cận và học tập những hình ảnh, thói quen xấu.
e. Cả bốn nguyên nhân trên.
(Đáp án: e)
Câu 7: Theo các bạn để ngăn chặn bạo lực học đường cần?
a. Nhận thức bản thân các em. Có quan điểm nhận thức, hành động đúng đắn, hình
thành những quan niệm sống tốt đẹp.
b. Sự phối hợp từ: gia đình, nhà trường và xã hội.
c. Tất cả các ý trên.
(Đáp án: c)
Câu 8: Bạo lực học đường xảy ra và đáng báo động nhiều ở đối tượng là
các bạn?
a. Nữ
b. Nam
c. Cả 2 đối tượng trên tỷ lệ là bằng nhau.
(Đáp án: a)
Câu 9: Những hành vi đánh bạn của một hay một nhóm học sinh bị xử lý
theo pháp luật không?
a. Không bị xử lý, chỉ cảnh cáo và giáo giáo dục ở nhà trường.
b. Chỉ người đánh trực tiếp bị xử lý, người xem không giúp đỡ bạn, thỉnh thoảng
đánh a dua không bị xử lý.
c. Bị xử lý nghiêm minh. Tùy theo mức độ hành hung bạn mà người gây ra thương
tích, những người tham gia sẽ bị xử lý theo pháp luật. Bị khởi tố về tội gây rối trật
tự công cộng theo điều 245, nếu vụ hành hung cấu thành đủ yếu tố về tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác xử theo điều 104 và tội làm
nhục người khác điều 121 của Bộ luật hình sự Việt Nam.
(Đáp án: c)
Câu 10: Để xây dựng lối sống đẹp, sống có ích cho tuổi trẻ cần?

14


a. Trang bị kỹ năng sống, các kỹ năng mềm và kỹ năng giao tiếp.
b. Sống có ích cho bản thân, gia đình và xã hội; sống có lý tưởng cao đẹp, tự
tin trong hội nhập quốc tế, sẵn sàng tình nguyện vì cộng đồng, cống hiến vì Tổ
quốc... thực hiện tốt cuộc vận động “Thanh niên sống đẹp - sống có ích”.
c. Từng bước nâng cao nhận thức, bồi dưỡng tình cảm, hình thành niềm tin
và có những hành vi ứng xử đẹp trong cuộc sống.
(Đáp án: b)
b. Xử lý tình huống
Mỗi đội lựa chọn 01 tình huống về văn minh học đường, các vấn đề liên
quan phòng chống bạo lực học đường... suy nghĩ trong vòng 1ph giây và xử lý tình
huống đó, đưa ra thơng điệp hình thành thói quen phương pháp khắc phục, nâng
cao hiệu quả, ý thức ứng xử văn minh, lịch sự, phòng chống bạo lực học đường.
Tuỳ vào câu trả lời của các đội, chuyên gia tư vấn sẽ có sự đánh giá cuối
cùng. Điểm cho mỗi đội trong phần thi này là 10 điểm, điểm lẻ đến 0,5.
Tình huống 1: Nếu giả sử bạn M được nghe các bạn trong lớp kể lại có một
bạn nữ trong lớp đã nói xấu bạn, không những dùng những lời lẽ thô lỗ mà bạn nữ
đó cịn nói bạn M đã "cướp" người u của bạn nữ đó và bạn bị hăm dọa sẽ bị
đánh? Nếu bạn là bạn M trong tình huống này bạn sẽ khuyên bạn M xử lý thế nào?
Và đặt tình huống ngược lại nếu bạn là bạn nữ kia khi nghĩ rằng người khác yêu
người yêu của bạn, bạn có xử sự như bạn nữ đó khơng?
Gợi ý trả lời:
Nếu bạn M được nghe các bạn kể lại như vậy, điều đầu tiên em sẽ khuyên M
sẽ giữ bình tĩnh, bởi có thể bạn của M đang có sự hiểu nhầm, hoặc giả chăng trong
chuyện tình cảm là việc tự nguyện giữa hai người bạn quý mến nhau, không thể có
chuyện tranh cướp! Hiện giờ M đang là một học sinh dưới mái trường THPT
nhiệm vụ hàng đầu là học tập, nếu em là M em sẽ bình tĩnh, giải thích cho bạn
hiểu, giữ tình cảm đẹp của tuổi học trị. Nếu được gặp bạn em sẽ nói cho bạn hiểu.

Còn nếu bạn tiếp tục hăm dọa em sẽ tâm sự với cha mẹ, thầy cơ giáo để có được
những lời khuyên và sự giúp đỡ kịp thời không để xảy ra sự hiểu lầm xơ xát mà
mất đi tình cảm bạn bè.
Nếu giả sử đặt vào trường hợp ngược lại em là bạn nữ kia, biết bạn trai mình
hay người con gái khác có tình cảm với bạn trai mình em cũng sẽ cố gắng kìm chế
cảm xúc bản thân mình, khơng nói năng thơ lỗ và cũng khơng gây sự hăm dọa
người khác bởi những điều đó chỉ làm cho bản thân mình trở nên xấu xa hơn và bị
mọi người coi thường. Khi có những cảm xúc tiêu cực, nóng nảy và muốn trút giận
lên người khác nên “tâm sự với ai đó” hoặc “nên nhìn sự việc ở một góc độ
khác”… Em nghĩ một người con gái bản lĩnh, hiểu biết, biết cách xử sự sẽ thực sự
khẳng định được mình, được mọi người tơn trọng. Em sẽ tìm hiểu ngun nhân
nếu bạn trai em có tình cảm với người con gái khác em sẽ thắng thắn nói chuyện
chia tay, chấm dứt chuyện tình cảm khơng để ảnh hưởng tới việc học tập, còn nếu
là bạn gái khác có tình cảm với bạn trai em mà bạn trai em vẫn dành tình cảm cho
15


em thì em sẽ cho bạn thời gian khẳng định tình cảm của mình và chúng em sẽ cùng
nhau động viên nhau học tập thật tốt, để sau này có một tương lai tươi sáng. Mọi
chuyện kết thúc bằng chuyện đánh nhau không những làm mất đi giá trị của người
con gái, khơng những thế điều đó sẽ làm đau lòng bậc cha mẹ chúng ta, những
người đã yêu thương chăm bẵm con từ khi còn thơ dại mong đến ngày con trưởng
thành mà nghe những điều như thế về con cái mình em tin chắc rằng cha mẹ nào
cũng đau lịng! Em tin nếu em làm được điều đó em vẫn sẽ được bạn trai của em
tôn trọng!
- Đưa ra thơng điệp phịng tránh bạo lực học đường.
Tình huống 2: Trong giờ học môn Ngữ văn, cô giáo đang giảng bài văn
nghị luận về vấn đề Văn minh học đường, bỗng nhiên cả lớp nghe tiếng chuông
điện thoại rất to từ phía cuối lớp, ngay sau đó là một bạn nữ vội vàng vừa nghe
điện thoại vừa chạy ra khỏi lớp trước sự ngạc nhiên của cả lớp, sau đó khoảng 5

phút bạn lại thản nhiên đi vào chỗ ngồi như chưa có chuyện gì xảy ra? Sau đó bạn
giơ máy lên quay cô giáo đang giảng bài, bạn bên cạnh nhắc bạn thì bạn nói: Để
"tui" quay lại bài cơ giảng cịn biết đường mà học, cịn đưa lên mạng chém gió với
chúng nó chứ? Theo em trong tình huống đó bạn nữ làm thế có đúng khơng?
Gợi ý trả lời:
Dùng điện thoại di động khơng có gì là xấu, nhưng vấn đề đặt ra ở đây đối
với học sinh là các bạn đang sử dụng điện thoại di động khơng đúng mục đích. Đặc
biệt trong thời gian gần đây, có nhiều vấn đề trong đời sống học sinh được chính
chiếc điện thoại hàng ngày của các bạn “tố cáo” nhiều việc làm thiếu văn minh,
lịch sự trái thuần phong mỹ tục của các bạn!
Bạn nữ trong tình huống vừa rồi đã vi phạm nội quy, quy tắc của lớp học.
Trong lớp bạn đã để chuông điện thoại làm ảnh hưởng đến giờ học của cả lớp. Bạn
lại cư xử thiếu lễ độ với cô giáo. Bạn ra khỏi lớp để nghe điện thoại đã là việc
không nên nếu như khơng có việc gì cần thiết vì nếu ai cũng ra ngồi nghe điện
thoại thì lớp học sẽ giống như cái chợ. Bạn lại không xin phép cô giáo về mặt đạo
đức bạn sẽ bị đánh giá và theo quy định của nhà trường sẽ có các biện pháp giáo
dục đối với bạn như: Ghi sổ đầu bài, bị đứng dưới cờ… Tùy theo mức độ vi phạm,
thái độ hành vi của bạn sẽ có những biện pháp xử lý. Nhưng điều đáng buồn là
khơng phải chỉ có một vài bạn có hành vi như thế mà rất nhiều bạn sử dụng điện
thoại thiếu văn hóa và sử dụng khơng đúng lúc. Bạn lại cịn quay khi cơ giáo giảng
bài và đưa lên mạng để bàn tán về một vấn đề, điều đó cho thấy bạn đang sử dụng
điện thoại khơng đúng mục đích. Một điều đáng buồn là nhiều bạn học sinh đưa
hình ảnh lên mạng nhưng chính bản thân các em cũng khơng nhận thức được hết
những vấn đề mà clip đó gây ra. Khơng những chỉ quay và bàn về những vấn đề
trái thuần phong mỹ tục của người Việt Nam thiếu tôn trọng cá nhân mỗi người mà
các bạn nhiều lúc còn quay hay truyền tay nhau những clip sex, đánh nhau…
Nhiều khi việc quay clip đánh nhau hoặc ghi âm, chụp ảnh trong lớp học… đều
xuất phát từ bản năng muốn dùng tính năng của điện thoại ghi lại những “khoảnh
khắc” đó chứ không phải sự cố ý thế nhưng khi đưa lên mạng thì những hình ảnh
đó lại lan truyền đi khắp nơi, không chỉ trong nước mà cả thế giới đều có thể truy

16


cập mạng. Một câu hỏi đặt ra: Bạn bè năm châu sẽ nghĩ sao về tuổi trẻ của đất
nước chúng ta? Liệu chúng ta đã làm tốt lời Bác dạy chưa? Có thể sánh vai với
cường quốc năm châu hay chưa? Hay bằng chính những hành động đó chúng ta
làm cho mất hình ảnh đẹp về người Việt Nam mà biết bao thế hệ ông cha ta đã phải
đổ máu hi sinh. Những trường hợp tuỳ tiện đưa hình ảnh của người khác lên mạng
sẽ bị coi là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo Bộ luật hình sự của nước
CHXH CN Việt Nam. Mong rằng tất cả các bạn sẽ biết sử dụng điện thoại đúng
mục đích và ln là một học sinh gương mẫu, lễ phép với thầy cô giáo.
- Đưa ra thông điệp về sử dụng điện thoại di động và văn hóa mạng.
Tình huống 3: Do va chạm xích mích, một số thanh niên ngoài trường đến
chờ lúc tan học sẽ đến đánh một học sinh lớp bạn. Vơ tình biết được thông tin này,
bạn sẽ ứng xử thế nào?
Gợi ý trả lời:
Đây khơng phải là một tình huống hiếm gặp nhất là đối với những học sinh
ở bậc phổ thông trung học. Ở độ tuổi này tuy các bạn đã có sự trưởng thành nhưng
tính cách vẫn cịn khá xốc nổi, dễ bị kích động. Nên đơi khi chỉ vì những lý do rất
nhỏ nhặt: một câu nói trêu chọc, một cái hch vơ tình, hay thậm chí là một cái
nhìn “đểu” cũng có thể dẫn đến mâu thuẫn và đánh nhau. Tình huống này liên quan
đến vấn đề sức khỏe và tính mạng của bạn. Dù biết đây là chuyện xích mích ở
ngồi trường nhưng nó liên quan trực tiếp đến các bạn cùng lớp cùng trường. Dù
chưa biết đúng sai thế nào nhưng một hành động can ngăn không để xảy ra đánh
nhau vào lúc này là hết sức cần thiết. Nếu bạn vơ tình bỏ qua vì một suy nghĩ thiếu
trách nhiệm, bạn sẽ cảm thấy thế nào khi chẳng may hậu quả đáng tiếc xảy ra?
Trong tình huống này em sẽ báo cho thầy cơ giáo chủ nhiệm biết để yêu cầu
các bạn học sinh lưu lại trường, để thầy cô giáo cử lớp trưởng hoặc một bạn trong
lớp về báo ngay cho gia đình đến đón bạn học sinh đó về. Báo cáo với bảo vệ
trường giải tỏa đám thanh niên đó. Nếu thấy có dấu hiệu cịn có khả năng số người

đó tìm cách đón đánh học sinh của lớp bạn thì bạn nên nhờ người lớn hoặc báo cho
công an địa phương nhờ can thiệp khi cần thiết. Làm như vậy có thể tạm thời tránh
cho các bạn của mình phải trực tiếp đối đầu với nguy hiểm. Sau đó chắc chắn thầy
cơ giáo chủ nhiệm sẽ tìm hiểu lý do tại sao xảy ra mâu thuẫn đó và tìm cách giải
quyết dứt điểm.
- Đưa ra thơng điệp.
Tình huống 4: Có 3 bạn học sinh vì lí do đặc biệt ên đến lớp muộn trong khi
thầy đang giảng bài cho các bạn.
- Sơn: không chào thầy, tự ý chạy vào lớp.
- Nhi: Chào thầy nhưng chào rất to
- Trâm: đứng nép ngoài của để không làm phiền thầy và các bạn. Đợi thầy nói
hết câu mới bước ra cửa, đứng nghiêm trang chào thầy, nói lời xin lỗi thầy và
xin thầy cho vào lớp.
Em hãy nhận xét cử chỉ và hành vi giao tiếp của 3 bạn trên?
17


Gợi ý trả lời:
- Bạn Sơn: Đi học muộn, không chào thầy, không xin lỗi thầy, vào lớp lúc thầy
đang nói. Đó là hành vi vơ lễ, khơng hiểu biết, không giữ phép tắc, không thực
hiện nội qui học sinh khi đến trường
- Bạn Nhi: chào thầy nhưng chào to là không giữ phép tắc, không hiểu biết
trong ứng xử - giao tiếp.
- Bạn Trâm: Nép ngồi cửa để khơng làm phiền thầy và các bạn, thể hiện sự
khiêm tốn, là nười hiểu biết và giữ đúng phép tắc trong ứng xử. Hành động chờ
thầy nói hết câu mới bước ra cửa, đứng nghiêm chào thầy, nói lời xin lỗi.Đó là
người biết kính trọng thầy và giữu đúng phép tắc trong quan hệ thầy trò.
* Trả lời và đưa ra thơng điệp
(Sau mỗi tình huống, mời Ban giám khảo đánh giá và cho điểm luôn)
Hoạt động 3. Tiểu phẩm sân khấu: Với chủ đề "Thân thiện và tích cực".

Mỗi Đội thể hiện 1 tiểu phẩm tuyên truyền về văn hóa ứng xử học đường,
bạo lực học đường trong thời gian tối đa 10 phút. Nêu bật lên những giá trị đạo đức
truyền thống tốt đẹp cần giữ gìn và đưa ra hướng khắc phục các hiện tượng phi văn
hóa học đường, nêu gương học sinh gương mẫu để các bạn học tập, noi theo. Nếu
quá thời gian sẽ bị trừ điểm. Điểm tối đa là 10 điểm, điểm lẻ đến 0,5.
(Sau khi kết thúc phần thi của 4 đội, BGK đánh giá và cho điểm luôn)
Hoạt động 4. Tuyên truyền viên giỏi: Với chủ đề "Tài năng".
Mỗi đội cử 01 thành viên thi hùng biện về các chủ đề: Tình bạn; thầy cơ;
cha mẹ, gia đình trong thời gian 3 phút. Nếu quá thời gian bị trừ điểm. Điểm tối đa
là 10 điểm, điểm lẻ đến 0,5.
(BGK cho điểm)
Hoạt động 5. Kết thúc: Công bố giải thưởng, mời các đội lên nhận quà.
4. Kết quả đạt được khi áp dụng đề tài:
Khi áp dụng đề tài vào thực tiễn giáo dục bản thân tôi nhận thấy đã thu được
những kết quả nhất định: kĩ năng giao tiếp và ứng xử của học sinh được nâng lên
rõ rệt. Đa số các em đã biết cách giao tiếp, xử lí các tình huống một cách có văn
hóa. Các em học sinh tự tin, mạnh dạn hơn trong giao tiếp.Lớp học ngày càng thân
thiện, đoàn kết. Mọi hành vi , cử chỉ đẹp được hình thành và nhân rộng, chất lượng
học tập cũng được nâng lên. Kết quả khảo sát bằng những tình huống giao tiếp cụ
thể cuối năm học 2015- 2016 ở lớp 10A4 như sau:
+ Kĩ năng giao tiếp tốt: 30/ 44 em chiếm tỉ lệ: 68,2%
+ Kĩ năng giao tiếp khá: 8/ 44 em chiếm tỉ lệ: 18,2%
+ Còn rụt rè, chưa biết giao tiếp: 6/ 44 em chiếm tỉ lệ: 13,6%
III.Kết luận và đề xuất:
1. Kết luận:
Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục là hình thành con người - giao tiếp, tức con
người có năng lực giao tiếp bao gồm giao tiếp với người khác và giao tiếp với
chính mình. Cái gốc trong văn hóa giao tiếp của con người – giao tiếp ấy
18

chính là sự phong phú của đời sống tinh thần và những giá trị đạo đức mà mỗi cá
nhân có được. Lời hay, cử chỉ đẹp là quan trọng nhưng quan trọng hơn vẫn là
cái tâm, tình yêu, sự chân thành. Khơng phải hễ có cái tâm là có ngay cử chỉ lịch
sự – chính vì thế mới cần giáo dục văn hóa giao tiếp! Vì vậy tơi nhận thấy:
-Thứ nhất: việc trang bị cho học sinh kiến thức về giao tiếp- ứng xử trong môi
trường giáo dục giúp các em tự tin , năng động trong cuộc sống là việc làm cần
thiết và mang lại hiệu quả cao, đa số các em đều hứng thú và tích cực tìm hiểu,
chuẩn bị các nội dung có liên quan đến thực trạng về văn hóa giao tiếp trong học
đường.
- Thứ hai: Giúp nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện, góp phần thực hiện
thắng lợi mục tiêu đổi mới giáo dục mà Bộ GD và ĐT đã đề ra.
- Thứ ba: Giúp học sinh tăng cường tính chủ động, giảm bớt tính nhút nhát, có
cách nhìn thân thiện với những người xung quanh, biết cách giải quyết những
vấn đề nảy sinh từ thực tiễn cuộc sống có liên quan đến các mối quan hệ trong
nhà trường và rộng hơn nữa là ngoài xã hội.
2. Đề xuất:
a. Tổ chức rèn kĩ năng giao tiếp- ứng xử cho học sinh thông qua hoạt động sinh
hoạt chào cờ vào đầu tuần.
Chính hoạt động này HS tự rèn luyện kỹ năng nói trước đám đơng, tạo cho các em
sự tự tin và bản lĩnh khi giao tiếp trước mọi người. Thông qua hoạt động này, giáo
viên có thể rèn luyện, sửa chữa cho HS cách trả lời, cách trình bày lịch sự, lễ phép,
rõ ý và thuyết phục được người nghe. Hoạt động này có tính giáo dục cao, học sinh
dễ dàng tiếp thu và tự rèn luyện cho bản thân mình. Đồng thời,tạo điều kiện cho
những em HS thiếu tự tin, nhút nhát cũng có thể tham gia phát biểu bằng cách đặt
những câu hỏi vừa sức và quan tâm, động viên các em tham gia.
b. Biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp- ứng xử cho học sinh thơng qua hoạt động
văn hố, nghệ thuật, thể dục, thể thao
- Tổ chức các hoạt động có giá trị đạo đức cho HS tham gia như giới thiệu về sách,
báo, các tác phẩm văn học hay, các mẩu chuyện về đạo đức, các danh nhân văn

hoá, danh nhân lịch sử, các vị anh hùng của dân tộc…Khi tổ chức hoạt động này,
HS được tham gia một cách tích cực, rèn cho các em khả năng trình bày tiểu phẩm,
giúp các em phát triển được KNGT trong q trình chuẩn bị bằng cách trao đổi
với thầy cơ, bạn bè, thảo luận, đề xuất ý kiến. Cuối mỗi tiểu phẩm các em thường
rút ra các bài học đạo đức, đồng thời các em có thể đặt các câu hỏi liên quan đến
nội dung câu chuyện bằng các trò chơi như em làm phóng viên nhí, tạo điều kiện
cho HS tham gia giao lưu với nhiều bạn, chính lúc này trẻ được rèn nhiều kỹ năng
tiếp cơ bản như đặt câu hỏi,cách thức trả lời, cách giới thiệu về bản thân, cách
xưng hô và mạnh dạn phát biểu trước đám đông.
- Một số hoạt động theo chủ điểm và các ngày kỷ niệm lớn trong năm ,góp phần
vào việc rèn luyện KNGT cho HS : các em phát triển ngơn ngữ nói thơng qua các
bài thuyết trình về một nhân vật lịch sử,một câu chuyện, một bức tranh …từ đó các
em được GV rèn luyện, uốn nắn cách giao tiếp trước nhiều người, cách lập luận và
thuyết phục người nghe.tổ chức hội diễn văn nghệ, qua hoạt động này HS được rèn
luyện nhiều về KNGT như tự tin hát trước đám đông, giao lưu với nhiều bạn bè.
19


c. Tích cực rèn kĩ năng giao tiếp- ứng xử cho học sinh thông qua hoạt động xã
hội
Thông qua các hoạt động xã hội, HS sẽ được nâng cao sự hiểu biết, tinh thần trách
nhiệm, khả năng thích ứng, linh hoạt, sự đồng cảm và có cơ hội vận dụng các
KNGT của mình khi tham gia như biết thăm hỏi, biết chia sẻ, biết an ủi, động viên;
biết làm quen, kết bạn; biết tuyên truyền, vận động mọi người tham gia.; biết điều
chỉnh hành vi giao tiếp đúng đắn trong xã hội.
d. Tổ chức rèn kĩ năng giao tiếp- ứng xử cho học sinh thông qua hoạt động tiếp
cận khoa học-kĩ thuật, phục vụ học tập
Thông qua hoạt động tiếp cận khoa học, kỹ thuật phục vụ cho học tập, ngồi việc
mở rộng, khắc sâu kiến thức, các em cịn được rèn luyện KNGT khi tham gia hoạt
động như giao tiếp với thầy cô, bạn bè, lắng nghe, trao đổi, phát biểu ý kiến, tranh

luận, thuyết trình và khắc phục những khó khăn gặp phải.

XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 05 năm 2016.
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Đặng Thị Thu Nhàn

20