Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 viết văn miêu tả cây cối

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
- Ở bậc tiểu học, môn Tiếng Việt là môn học chủ đạo.Trường tiểu học là
nơi đầu tiên trẻ em được học Tiếng Việt, chữ Việt với phương pháp nhà trường,
phương pháp học tiếng mẹ đẻ. Học sinh chỉ có thể học tập được các môn học
khác khi có kiến thức Tiếng Việt, Tiếng Việt là phương tiện giao tiếp, là công cụ
trao đổi thông tin và chiếm lĩnh tri thức. Trong Tiếng Việt có nhiều phân môn,
mỗi phân môn chứa đựng một bộ phận kiến thức nhất định, chúng hỗ trợ cho
nhau để người học học tốt Tiếng Việt.
- Kiến thức Tập làm văn ở tiểu học tập trung nhiều trong chương trình
Tiếng Việt lớp 4 với các kiểu bài như: viết thư, trao đổi ý kiến, giới thiệu hoạt
động, tóm tắt tin tức, kể chuyện, miêu tả,…Trong đó khó nhất với học sinh là
văn miêu tả. Qua thực tế dạy môn Tập làm văn ở lớp 4, tôi nhận thấy bài viết
của các em hầu như chỉ diễn đạt nội dung. Câu văn chỉ mang tính chất thông báo
chứ chưa có hình ảnh, chưa có cảm xúc. Khi chấm bài cho học sinh tôi thấy
những bài vău miêu tả của học sinh còn ngắn ngủn, kém hình ảnh, diễn đạt còn
lủng củng; các bài viết thường rơi vào tình trạng liệt kê, kể lể, khô cứng. Đối với
học sinh Tiểu học, biết nói cho đúng, cho đủ, cho rõ nghĩa là khó; để nói hay, nói
có cảm xúc và cảm nhận được cái đẹp trong cuộc sống để viết thành những bài
văn thì lại khó hơn nhiều.
Đây là điều tất nhiên, vì ở lứa tuổi này vốn sống và vốn kiến thức của các
em còn hạn hẹp. Đứng trước thực tế đó, tôi rất băn khoăn và trăn trở: “ Làm thế
nào để giúp các em yêu thích môn văn? Để giúp các em có điều kiện tiếp cận
với vẻ đẹp của con người, của cảnh vật, thiên nhiên đất nước? Giúp các em có
cơ hội bộc lộ cảm xúc của cá nhân, mở rộng tâm hồn và phát triển nhân cách
cho các em?”.
Chính vì những lí do trên, trong phạm vi đề tài này tôi xin trình bày một vài
kinh nghiệm “Giúp học sinh lớp 4 viết tốt văn miêu tả cây cối ”.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
Xuất phát từ yêu cầu thực tế, nhằm khắc phục những tình trạng đã nêu ở trên.
Tôi đã tiến hành khảo sát , nghiên cứu qua đó tìm ra những phương hướng giải

quyết nhằm nâng cao hiệu quả, kích thích hứng thú học tập của học sinh đối với
bộ môn Tập làm văn . Giúp các em nắm rõ được kết cấu , cách thức làm một bài
văn miêu tả cây cối … Hình thành ở các em kỹ năng quan sát , phân tích , đưa ra
nhận xét , chính kiến của bản thân .
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU :
- Do thời gian có hạn nên tôi chỉ tập trung khảo sát, nghiên cứu và tìm hiểu nội
dung chương trình Tập Làm Văn ở khối 4.
- HS lớp 4A Trường tiểu học Hoằng Phúc.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp tham khảo tài liệu.
2. Phương pháp quan sát.
1


3. Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế.
4. Phương pháp thực nghiệm giáo dục, so sánh đối chiếu, thống kê.
5. Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm.

B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN.
- Xuất phát từ mục đích, mục tiêu giáo dục cấp học, lớp học.
- Xuất phát từ vị trí, nhiệm vụ và yêu cầu của phân môn Tập làm văn.
- Xuất phát từ một số tồn tại và vướng mắc trong quá trình dạy Tập làm văn
miêu tả cây cối của cả giáo viên và học sinh.
- Xuất phát từ thực tế dự giờ chuyên đề, thăm lớp của đồng nghiệp.
- Xuất phát từ kinh nghiệm trực tiếp giảng dạy.
II.THỰC TRẠNG LÀM VĂN CỦA HỌC SINH .
- Năm học 2015-2016 tôi được nhà trường phân công dạy lớp 4. Qua quá trình
giảng dạy tôi nhận thấy phần làm văn miêu tả cây cối ở lớp 4 còn gặp một số
khó khăn:

1.Về phía giáo viên .
- Chưa thực sự khai thác hết thế mạnh của các phương pháp dạy học tích cực và
những kĩ thuật dạy học mới vào bài dạy trong từng bài học.
2. Về phía học sinh.
- Do khả năng tư duy của học sinh Tiểu học còn dừng lại ở mức độ tư duy đơn
giản trực quan nên việc làm văn của học sinh còn gặp nhiều khó khăn. Chất
lượng cảm thụ văn học của học sinh chưa đồng đều dẫn đến chất lượng làm văn
chưa cao.
- Vốn sống và vốn kiến thức văn của học sinh nhất là học sinh vùng nông thôn
như quê chúng tôi còn hạn chế. Đa số các em là con trong những gia đình có bố
mẹ làm nghề nông thuần túy nên số phụ huynh có điều kiện và có ý thức mua
sách báo, tài liệu tham khảo, tìm kiếm kiến thức qua internet cho con em mình
đọc còn rất ít . Hơn nữa không ít em chưa có thói quen đọc sách, ham đọc sách
vì thế các em ít có sự say mê với các tác phẩm văn học.
- Chính vì những khó khăn và hạn chế nêu trên nên chất lượng làm văn của học
sinh lớp tôi chưa đạt kết quả như mong muốn.
Đây cũng chính là một thực trạng khiến tôi luôn băn khoăn, trăn trở về
việc làm văn của học sinh lớp 4 năm nay và của cả những năm học trước. Trước
thực tế ấy, tôi đã luôn suy nghĩ tìm tòi và tham khảo: Làm thế nào để nâng cao
được chất lượng làm văn cho học sinh lớp 4? Cuối cùng tôi cũng tìm được một
số biện pháp để nâng cao chất lượng làm văn miêu tả cho học sinh . Tôi đã áp
dụng những biện pháp này vào việc dạy làm văn miêu tả cây cối cho học sinh
lớp 4A trường Tiểu học Hoằng Phúc trong năm học 2015- 2016 và tiếp tục đưa
2


vào áp dụng trong những năm học tiếp theo. Qua một năm áp dụng chất lượng
làm văn của học sinh lớp tôi đã được nâng cao một cách rõ rệt. Tôi xin mạnh
dạn chia sẻ cùng các bạn đồng nghiệp .
III.CÁC BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIẾT VĂN MIÊU TẢ CÂY

CỐI CHO HỌC SINH.
Để giúp học sinh viết được một bài văn miêu tả cây cối hay, có tính sáng
tạo, giàu hình ảnh thì trước hết cần giúp các em hiểu rằng: tả cây cối là dùng lời
văn của mình giúp người đọc như thấy cụ thể trước mắt cái cây đó hình dáng
như thế nào? Gốc, rễ, thân, cành, lá ra sao? Hoa và quả có màu sắc và hương vị gì?
Vì vậy ngay sau khi học xong bài: “Thế nào là văn miêu tả?” tôi đã khắc
sâu cho học sinh hiểu: Khi miêu tả các em không được đưa ra lời nhận xét chung
chung như cây này rất cao, lá của nó nhỏ, thân của nó to … mà phải làm cho
người đọc thấy được cái cây em tả có đặc điểm gì riêng biệt giúp người đọc
phân biệt cây đó với các cây khác cùng loài. Để giúp học sinh làm được việc này
tôi đã nghiên cứu và đưa ra các biện pháp như sau:
1.Biện pháp 1: Giúp học sinh nắm chắc yêu cầu của đề bài.
Đây là một việc làm rất quan trọng, bới nó giúp học sinh định hướng
được công việc mình sẽ làm: Đó là xác định được bài văn thuộc thể loại bài văn
gì? Kiểu bài gì? Đối tượng miêu tả là gì?... Từ đó giúp các em không đi lạc yêu
cầu của đề. Sau khi nêu xong đề bài, tôi ghi lên bảng rồi yêu cầu 2 học sinh đọc
lại.
Ví du: Trước cổng nhà em hay trong khu nhà nơi em ở, trên đường em đi
học hay giữa sân trường có một cái cây cho bóng mát. Em hãy tả lại cái cây đó.
Tôi hướng dẫn các em như sau:
- Đề bài thuộc thể loại văn gì? (miêu tả)
- Kiểu bài nào? (tả cây cối)
- Đối tượng miêu tả là gì? (cây cho bóng mát)
+ Thảo luận nhóm đôi trả lời câu hỏi:
- Kể tên các loại cây cho bóng mát? (bàng, xà cừ, phượng vĩ,…)
+ Gọi học sinh trình bày kết quả thào luận.
+ Cả lớp nhận xét.
Sau khi học sinh trả lời xong, tôi chốt lại yêu cầu và dùng phấn màu gạch
chân các từ ngữ quan trọng.
Tóm lại: Theo tôi nếu giáo viên cũng làm rõ yêu cầu như vậy thì chắc

chắn sẽ không có một bài văn nào của học sinh bị lạc đề.
2.Biện pháp 2: Rèn kỹ năng quan sát cây cối:
Đây là biện pháp được voi là cơ bản nhất. Bởi kết quả của quan sát được thể
hiện rõ trong từng bài làm của học sinh. Em nào quan sát tinh vi, thấu đáo thì em
đó sẽ nhận ra được những nét riêng biệt, đặc sắc của loài cây mình định tả để thể
hiện trong bài viết. Còn em nào quan sát hời hợt, phiến diện thì bài viết của các
em sẽ khô khan, nông cạn.

3


Để giúp các em tìm ra được những nét riêng biệt, tiêu biểu cho từng lọai
cây tôi sử dụng các thao tác rèn kỹ năng như sau:
a, Quan sát tỷ mỷ các bộ phận của cây theo 1 trình tự hợp lý: Các em
có thể quan sát theo các trình tự sau:
- Quan sát theo trình tự từng thời kỳ phát triển của cây.
- Quan sát theo trình tự từng bộ phận của cây.
- Quan sát theo trình tự từng thời kỳ phát triển của một bộ phận trên cây
(Ví dụ: hoa, quả…)
Song dù quan sát theo trình tự nào thì các em cũng phải dừng lại ở bộ
phận chủ yếu, trọng tâm để quan sát kỹ hơn.
Ví du: Quan sát cây bàng. Tôi hướng dẫn các em quan sát theo trình tự:
+ Quan sát từ xa:
- Hình dáng của cây khi nhìn từ xa.
+ Quan sát khi đến gần:
- Gốc, rễ, thân, cành, lá, hoa, quả.
- Cảnh vật xung quanh tác động đến cây (nắng, gió, khí hậu, chim chóc, ong
bướm, con người…)
Đó chính là quan sát bao quát rồi quan sát từng bộ phận của cây bàng.
b, Quan sát cây cối bằng nhiều giác quan:

Đây là thao tác quan trọng nhất và có tính chất quyết định nhiều mặt.
Thông thường học sinh chỉ dùng mắt để quan sát. Do đó, kết quả thu được
thường chỉ là các nhận xét và cảm xúc gắn liền với thị giác. Xong tôi đã hướng
dẫ các em biết cách phối hợp nhịp nhàng các giác quan để quan sát.
Ví du: Quan sát cây bàng: Tôi hướng dẫn như sau:
Các em dùng mắt để quan sát từ xa xem hình dáng của nó như thế nào?
trông nó giống cái gì?…(cái ô khổng lồ, lâu đài nấm)
Em hãy dùng tay để sờ xem vỏ cây của cây bàng như thế nào (sần sùi,
hơi nham nháp)
Em hãy dùng mắt và tai để quan sát và lắng nghe xem trên cây có những
loài vật nào? Chúng làm gỉ? …
Với mỗi bộ phận của cây tôi đều có một câu hỏi gợi ý và giúp các em sử
dụng từ ngữ để ghi lại những gì quan sát được. Nếu giáo viên làm tốt thao tác
này là đã góp phần vào sự thành công của việc rèn kỹ năng quan sát cây cối cho
học sinh.
c, Quan sát để phát hiện, tìm ra những điểm riêng của cây:
Để giúp người đọc phân biệt được loài cây này với loài cây khác và nhất
là với hai cây cùng một loài, tỗi đã định hướng cho các em tránh lối liệt kê tất cả
các bộ phận như một người thợ lắp ráp một đồ vật nào đó, mà cần phải nhằm
vào những chi tiết, bộ phận có thể khắc họa hình ảnh cây ấy một cách rõ rệt, gợi
cho em nhiều ấn tượng nhất. tập trung miêu tả những nét độc đáo và làm hiện
lên những nét riêng của loài cây đó khiến nó không lẫn với các loài cây khác.
Ví du: Quan sát cây bàng, học sinh cần quan sát tư thế, vị trí đứng của
nó; gốc, rễ, thân, tán lá, hoa, quả,… để tìm ra các nét riêng của cây.
4


3. Biện pháp 3: Rèn kỹ năng lập dàn bài chi tiết cho bài văn miêu tả cây cối.
Trong chương trình dạy Tập làm văn lớp 4 hiện nay không có tiết để dạy
học sinh lập dàn bài từng đề riêng, do đó trong khi tìm hiểu đặc điểm , dạng bài

giáo viên cần giúp học sinh nắm chắc phương pháp làm bài chung và dàn bài
chung của một bài văn để có thể làm được một bài văn hoàn chỉnh, đảm bảo bố
cục. Để viết được một bài văn hay, thì học sinh cần phải có thói quen lập dàn bài
chi tiết. Vì vậy sau khi hướng dẫn học sinh kỹ năng quan sát, tôi giúp các em có
thói quen chọn lọc các chi tiết quan sát được và sắp xếp chúng thành một dàn
bài chi tiết. Để giúp các em thực hiện tốt kỹ năng này, tôi hướng dẫn theo hai
bước sau:
a, Kỹ năng chọn lọc chi tiết:
- Kết quả các em quan sát được bao gồm cả phần thô lẫn phần tinh. Vậy
làm thế nào để giúp các em sàng lọc bỏ phần thô, chỉ giữ lại phần tinh. Để giúp
các em làm công việc đó, tôi yêu cầu các em xác định rõ yêu cầu của đề bài và
đặc điểm đối tượng miêu tả để lược bỏ chi tiết không cần thiết.
Ví du: Quan sát cánh đồng lúa quê em.
Nhận thấy nó rất rộng, muốn nhấn mạnh ý này, các em lược bỏ chi tiết
khác (ví dụ: nêu về chiều dài, chiều rộng của cánh đồng) và chỉ giữ lại chi tiết:
“Một vùng trời đất bao la, có bay thẳng cánh, với những ô vuông và ô chữ nhật
xanh thẫm. Mỗi khi có gió thổi, cả biển lúa lại rung rinh với từng đợi sóng cuồn
cuộn.” Các chi tiết miêu tả trên đã được chọn lọc và gọt giũa.
b, Kỹ năng sắp xếp ý:
Sau khi chọn lọc được các chi tiết, nếu các em không biết các sắp xếp ý
thì bài văn của các em sẽ lủng củng, lộn xộn. Để giúp các em làm tốt kỹ năng
này tôi luôn lưu ý học sinh: một bài văn cho dù dài hay ngắn thì luôn đủ ba
phần:
+ Mở bài: Giới thiệu cây sẽ tả. (bằng cách trực tiếp hoặc gián tiếp)
+ Thân bài: Miêu tả cây:
- Tả bao quát: (từ xa đến gần)
- Tả chi tiết: (từng bộ phận của cây)
- Ích lợi của cây: (cho bóng mát, cho ta quả, bảo vệ bầu không khí trong
lành.)
+ Kết bài: Nêu cảm nghĩ về cây (theo cách mở rộng hoặc không mở rộng.)

Tóm lại: Cho dù làm bài tại lớp hay về nhà, tôi luôn nhắc nhở các em phải lập
nhanh một dàn bài.
Ví dụ: Làm dàn ý tả cây bàng:
+ Mở bài: Giới thiệu cây bàng:
- Có ở sân trường em; có lúc nào em không biết vì khi em tới trường đã
thấy nó.
+ Thân bài:
- Tả bao quát: hình dáng: cây cao đến tầng hai, như một chiếc ô.
- Tả chi tiết: + Rễ cây: nhô lên khỏi mặt đất.
+ Thân cây: tròn, màu nâu, xù xì
5


+ Tán lá: xanh um, mát rượi, che kín một khoảng sân trường.
+ Hoa: những chùm hoa li ti màu trắng xen giữa đám lá
xanh.
+ Quả: quả bàng lấp ló chín vàng trong kẽ lá…
+ Kết bài: Tình cảm của em đối với cây bàng.
- Cây bàng như một gian nhà nhỏ che mưa, che nắng.
- Chăm sóc cây bàng để nó ngày một xanh tốt.
Làm nhiều lần như vậy tôi đã xác định cho các em một thói quen tốt.
4, Biện pháp 4: Dựng đoạn và viết bài văn miêu tả cây cối.
Đây là bước cuối cùng để hoàn chỉnh đoạn văn, bài văn. Từ các ý đã lập,
các em sử dụng ngôn ngữ, phát triển ý để dựng thành đoạn và bài. Tôi hướng
dẫn các em viết bài văn thành nhiều đoạn, như vậy mỗi đoạn văn miêu tả có một
nét nhất định.
Ví du: Khi tả cây bàng:
Đoạn 1: Giới thiệu cây bàng.
Đoạn 2: Tả bao quát cây bàng (nhìn từ xa, khi đến gần)
Đoạn 3: Tả từng bộ phận (gốc, rễ, thân, cành, lá, hoa, quả)

Đoạn 4: Tình cảm của em đối với cây bàng.
Ở bước này, tôi lưu ý các em: Viết đoạn văn phải đảm bảo sự liên kết
giữa các câu trong đoạn để cùng tả một bộ phận. Các ý trong đoạn được diến tả
theo một trinh tự nhất định nhằm minh họa, cụ thể hóa ý chính.
Về mặt hình thức trình bày, khi viết hết mỗi đoạn văn các em cần chấm
xuống dòng. Các đoạn văn trong một bài cũng phải có một sự liên kết, được bố
cục chặt chẽ theo ba phần (mở bài – thân bài – kết bài). Kỹ năng viết của học
sinh được rèn luyện chủ yếu qua các bài tập viết đoạn văn trước khi viết một bài
văn hoàn chỉnh.
5. Biện pháp 5: Đưa cảm xúc vào bài văn.
Một bài văn hấp dẫn, gây ấn tượng với người đọc không thể thiếu “cảm
xúc” của người viết. Cảm xúc không chỉ có ở phần kết luận. Nó phải được thấm
đậm trong từng câu, từng lời của bài văn. Đối với học sinh nhỏ thì điều này thật
là trừu tượng.
Bởi vậy ta không nên đòi hỏi các em một cách chung chung. Các em lồng
được tình cảm của mình vào từng ý văn, giáo viên nên gợi ý cụ thể như sau:
- Hoa hồng đẹp đến khó tả được. Khi ngắm nhìn hoa em cảm thấy như thế nào?
(Hoa đẹp lộng lẫy say đắm lòng người).
- Hương chuối chín thơm lừng gợi cho em cảm giác như thế nào? (Thèm được
ăn ghê lắm).
- Được ăn trái ngon em có suy nghĩ gì về người trồng? (Biết ơn).

6


Tương tự như vậy ta cần “bắt” học sinh đưa ra những suy nghĩ, nhận xét
cảm xúc của mình trước một vật, sự việc. Bài văn sẽ không đơn giản là sự liệt
kê. Nó thấm đẫm các suy nghĩ, cảm xúc của người viết.
Kết hợp được 3 yếu tố trên: Nội dung, nghệ thuật, cảm xúc thì bài văn của
học sinh cũng đạt tới một thành công lớn. Nó sẽ là mảnh đất màu mỡ cho ta vun

trồng những năm học tới.
6, Biện pháp 6: Rèn kỹ năng sử dụng các biện pháp nghệ thuật và tích lũy
vốn từ ngữ thông qua các môn học khác.
Như chúng ta đã biết, cây cối là một sự vật vô tri, vô giác. Vì vậy ngôn
ngữ góp phần làm cho bài văn miêt tả sinh đông, tạo hình. Để đạt được điều đó
thì buộc người viết phải sử dụng biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, sử
dụng các điệp từ, điệp ngữ, từ láy,… Mặt khác, mỗi môn học đều có mục tiêu
riêng. Xong ngoài mục tiêu chính đó ra, nếu người giáo viên biết khai thác để
mở rộng kiến thức cho học sinh thì ta thấy tất cả các môn học đều bổ sung cho
nhau, hỗ trợ lẫn nhau. Nhất là trong môn Tiếng việt thì phân môn Tập làm văn
lại là sự “tích hợp” kiến thức của tất cả phân môn còn lại. Các em học tốt các
phân môn như: Tập đọc, Luyện từ và câu, Chính tả… thì các em sẽ học tốt phân
môn Tập làm văn. Vì thế thông qua từng phân môn của môn Tiếng việt tôi đều
chú ý giúp các em khai thác nội dung này.
a, Dạy Tập làm văn thông qua môn Tập đọc:
- Trong văn miêu tả thì vốn từ ngữ miêu tả rất quan trọng. Việc giúp học sinh
tích lũy vốn từ ngữ miêu tả và sử dụng vốn từ ngữ đó một cách chính xác, hợp
lý là vấn đề quan trọng của mọi giáo viên. Trong các bài tập đọc thuộc thể loại
văn miêu tả thì số lượng từ miêu tả rất phong phú, cách sử dụng rất sáng tạo.
sách Tiếng việt 4 theo chương trình mới thì các loại bài tập đọc lại được biên
soạn theo tuần, theo chủ điểm. Thường thì ứng với mỗi chủ điểm là các dạng
Tập làm văn mà các em đang học. Vì vậy thông qua các bài tập đọc tôi giúp các
em chỉ ra các từ ngữ miêu tả hay, đã được chọn lọc, gọt giũa. Cách sử dụng
nghệ thuật của tác giả chọn một vài trường hợp đặc sắc để phân tích kỹ giúp học
sinh thấy được sự sáng tạo của các nhà văn khi dùng chúng.
+ Ví du 1: Khi dạy bài: “Sầu riêng” Tiếng việt 4 – tập 2/33:
Khi phân tích đoạn 1, tôi giúp các em hiểu rằng để tả hương vị đặc biệt của
quả sầu riêng tác giả đã sử dụng các điệp từ: “thơm mùi thơm”, “béo cái béo”,
“ngọt cái vị ngọt”.
Khi phân tích đoạn 3 tôi giúp các em nhận thấy tác giả sử dụng hàng loạt các

từ ngữ đã được chọn lọc, nghệ thuật: so sánh.
“Thân nó khẳng khiu, cao vút, cành ngang thẳng đuột – Lá nhỏ xanh vàng,
hơi khép lại tưởng như lá héo.”
Qua đó, tôi giúp học sinh hiểu rằng người ta có thể mượn hình ảnh để ca
ngợi một hình ảnh khác (mượn cái không đẹp của cây sầu riêng để tăng thêm
hương vị của trái sầu riêng)

7


+ Ví du 2: Khi dạy đến bài “Hoa học trò” Tiếng việt 4 – Tập 2/43. Trong
phần tìm hiểu bài tôi giúp các em cảm nhận được cái hay, cái độc đáo qua
cách dùng từ của Xuân Diệu.
Để giúp người đọc cảm nhận được số lượng hoa phượng ra nhiều và rất đẹp,
ông đã sử dụng một loạt các điệp từ, điệp ngữ để diễn tả điều đó:
“Phượng không phải là một đóa, không phải vài cành. Phượng đây là cả
một loạt, cả một vùng, cả một góc trời đỏ rực. Mỗi hoa chỉ là một phần tử
của cái xã hội thắm tươi, người ta quên đóa hoa, chỉ nghĩ đến cây, đến hàng,
đến những tán hoa lớn xòe ra như muôn ngàn con bướm thắm đậu khít
nhau”.
Để giúp học sinh hiểu khi quan sát cây cối người ta cần phải phối hợp nhiều
giác quan.
Tả lá phượng tác giả viết:
“Lá xanh um, mát rượi, ngon lành như lá me non.”
Chỉ bằng một câu nhưng tác giả đã sử dụng tới ba giác quan: mắt (xanh
um), khứu giác (mát rượi), vị giác (ngon lành).
Tóm lại: Ta thấy các từ ngữ miêu tả trong các bài tập đọc rất đa dạng và
phong phú, chúng được sử dụng rất hay, sinh động, gây ấn tượng. Cách sử
dụng các biện pháp nghệ thuật trong các bài Tập đọc cũng rất là sáng tạo.
Bằng cách này tôi đã giúp học sinh tích lũy thêm vốn từ và học cách sử dụng

chúng, đồng thời thông qua các bài Tập đọc tôi cũng giúp các em hiểu thêm
rằng để một bài băn miêu tả hay thì cần phải sử dụng các biện pháp nghệ
thuật hợp lý.
b, Dạy Tập làm văn thông qua môn Luyện từ và câu:
- Mục tiêu chính của luyện từ và câu là giúp học sinh mở rộng vốn từ; cách
sử dụng từ chính xác, cách viết câu đủ ý.
Khi dạy về các nội dung mở rộng vốn từ theo từng chủ điểm, tôi giúp học
sinh hiểu rõ nghĩa các từ ngữ, các thành ngữ, các tục ngữ thuộc chủ điểm đó.
Từ đó sẽ giúp các em sử dụng các từ ngữ đó chính xác, hợp lý.
- Để tích lũy vốn từ cho học sinh tôi cho học sinh tìm thêm các từ đồng
nghĩa, từ gần nghĩa, từ trái nghĩa.
Ví du: Bên cạnh tính từ “đỏ” dùng để miêu tả hoa hồng (hoa phượng) còn có
nhiều từ ngữ khác như: đỏ rực, đỏ tươi, đỏ thẫm, đỏ chót, đỏ như son, đỏ như
lửa… tùy từng sự vật mà học sinh có thể lựa chọn nên dùng từ ngữ nào cho phù
hợp..
Trong các tiết Luyện từ và câu có nội dung về ngữ pháp, ngoài việc dạy các
em cách viết câu đúng, tôi luôn tìm cách dạy các em cách viết câu văn có hình
ảnh. Trong tất cả các bài tập dùng từ đặt câu, tôi luôn đặt một câu văn đủ ý bên
cạnh một câu văn khác đủ ý nhưng có hình ảnh để các em so sánh.
Ví du: Tả hình dáng của một cây bàng cổ thụ, tôi đưa ra hai câu:
- Câu 1: Thân cây to, cao.
- Câu 2: Thân cây to cao nhìn xa như một chiếc ô lớn khổng lồ.

8


Tôi cho học sinh nhận xét xem câu nào hay hơn (100% học sinh trả lời là câu
2 hay hơn vì nó tạo cho người đọc hình ảnh rất cụ thể nó to, cao đến chừng
nào…
Tóm lại: Với biện pháp này, tôi đã rèn cho học sinh kỹ năng viết câu văn có

hình ảnh, đủ ý.
c, Dạy Tập làm văn thông qua môn chính tả:
- Như ở phần thực trạng tôi đã trình bày, bài văn của các em bị sai lỗi chính tả
rất nhiều, điều đó gây khó chịu cho người đọc. vì vậy trong tất cả các tiết chính
tả, tôi luôn chú ý rèn cho các em có ý thức viết đúng chính tả (đây cũng là mục
tiêu của các môn Chính tả).
- Ngoài ra thông qua giờ chính tả, tôi cũng giúp các em tích lũy thêm vốn từ ngữ
miêu tả và cách sử dụng chúng.
+ Ví du 1: Khi dạy bài chính tả tuần 11 Tiếng việt 4 – Tập 1
Thông qua bài tập: “Điền vào chỗ… s/x”.
Sau khi học sinh thực hiện xong yêu cầu chính, tôi gọi học sinh đọc lại:
“Trái nhót như ngọn đèn tín hiệu
Trở lối sang mùa hè
Quả cà chua như cái đèn lồng nhỏ xíu
Thắp mùa đông ấm những đêm thâu
Quả ớt như ngọn lửa đèn dầu
Chạm đầu lưỡi – chạm vào sức nóng
Hỏi: Bài thơ miêu tả những loại trái cây nào? (nhót, cà chua, ớt).
- Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì để miêu tả các loại trái cây đó? Lấy ví
dụ. (nghệ thuật so sánh: quả nhót – ngọn đèn, quả cà chua – đèn lồng, quả
ớt – ngọn lửa đèn dầu.)
Từ đó tôi chỉ cho học sinh cái hay, sáng tạo và tác dụng của biện pháp nghệ
thuật nêu trên.
+ Ví du 2: Khi dạy đến bài chính tả tuần 21 – Tiếng việt 4 tập 2.
Trong phần bài tập có bài: “Chọn những tiếng thích hợp trong ngoặc đơn
để hoàn chỉnh bài văn sau.”
- Sau khi cho học sinh thực hiện theo yêu cầu của bài. Tôi gọi hai học sinh
đọc lại bài văn. Sau đó tôi đưa ra một số câu hỏi mở rộng nhằm mục đích
có thể vận dụng nó vào việc học phân môn Tập làm văn.
- Bài văn thuộc thể loại văn gì? Kiểu bài gì? (Văn miêu tả, kiểu bài tả cây

cối)
- Tác giả đã quan sát cây theo trình tự nào? (Từng bộ phận của cây)
- Trong bài văn này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? Lấy ví dụ
minh họa. (nghệ thuật so sánh, ví dụ như: thân thẳng như thân trúc. Năm
cánh dài đỏ tía như ức gà chọi, trái kết màu chín đậm, óng ánh như những
hạt cườm…)
- Em học tập được gì khi học bài văn này? (học được cách miêu tả, cách
dùng từ, sử dụng các biện pháp nghệ thuật.)

9


Tóm lại: Thông qua tất cả các môn học này, người giáo viên có thể khéo léo
khai thác để làm giàu vốn từ ngữ cho học sinh (từ ngữ miêu tả) và giúp học
sinh biết cách sử dụng chúng một cách hợp lý. Song do đặc trưng của môn
học, mỗi giờ học chỉ thiên về một mặt nào đó, nó chỉ hỗ trợ để học sinh học
tốt hơn phân môn Tập làm văn. Vì thế người giáo viên không thể lạm dụng
để biến nó thành một giờ dạy Tập làm văn chính.
7, Biện pháp 7: Tổ chức tốt tiết trả bài
Đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học là tư duy cụ thể. Do đó trong giảng
dạy, giáo viên cần đưa ra những ví dụ cụ thể để học sinh hình dung, hiểu rõ
cách làm. Vì vậy trong các giờ trả bài viết, sau khi nhận xét và hướng dẫn
học sinh chữa lỗi, tôi chọn những bài văn hay, đạt điểm cao của học sinh
trong lớp để biểu dương, sau đó đọc cho cả lớp cùng nghe. Đọc xong, tôi đặt
ra một số câu hỏi để các em trả lời.
Ví du:
- Bài làm của bạn hay ở chỗ nào? Sáng tạo ở chỗ nào?
- Em học tập được những gì từ bài làm của bạn?...
Trả lời đúng các câu hỏi của giáo viên đặt ra là học sinh đã học tập được
chính bạn của mình.

Ngoài ra trong quá trình dạy học, tôi tích lũy được rất nhiều những bài văn
hay của học sinh trong các năm học trước, tôi đọc cho các em nghe rồi cùng các
em phân tích cái hay, cái cần học tập trong từng bài văn.
Ngoài các biện pháp trên, tôi khuyến khích các em lập sổ tay văn học và
hướng dẫn các em cách sử dụng. Sổ tay văn học để ghi những câu văn hay, giàu
hình ảnh, các câu văn sử dụng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc… mà các em
đọc được trong sách báo, sách tham khảo, trong cuộc sống hàng ngày và trên các
phương tiện thông tin đại chúng. Mỗi ngày một câu, mười ngày mười câu… cứ
như vậy vốn từ ngữ của các em sẽ ngày càng giàu lên.
Tóm lại: Việc giúp các em tự đánh giá các bài văn của mình của bạn và
không ngừng tích lũy vốn từ sẽ giúp các em học tốt hơn phân môn Tập làm
văn nói chung và kiểu bài miêu tả cây cối nói riêng.
* Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng:
Sau một thời gian nghiên cứu đề tài, áp dụng trực tiếp vào lớp 4A – trường
Tiểu học Hoằng Phúc do tôi làm chủ nhiệm, tôi nhận thấy các em bắt đầu có
hứng thú và đam mê với phân môn Tập làm văn. Giờ học diễn ra nhẹ nhàng và
sinh động hơn. Các em đã chủ động, tự giác trong việc hình thành kiến thức.
Vốn từ ngữ miêu tả của các em ngày càng phong phú hơn cả về số lượng lẫn
chất lượng. Cách sử dụng từ của các em chính xác hơn. Trong khi viết văn các
em đã biết cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, các từ
láy, các điệp từ… Điều này đã được chứng minh qua điểm các bài thi định kỳ
ngày một nâng cao về chất lượng,những biện pháp tác động giáo dục mà đề tài
nêu là có cơ sở lý thuyết và đem lại kết quả thực tiễn.
10


C. PHẦN KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ
1, Kết quả đánh giá về sáng kiến kinh nghiệm:
Qua việc thực hiện đề bài: “Giúp HS lớp 4 viết tốt bài văn miêu tả cây
cối ”, tôi nhận thấy rằng kết quả thu được không phải có ngay trong một sớm

một chiều, nó là cả một quá trình.
Để có hiệu quả cao thì cả giáo viên và học sinh đều phải nỗ lực phấn đấu.
Vì vậy những người giáo viên phải có biện pháp tích cực, áp dụng thường
xuyên, liên tục, có như vậy mới bồi dưỡng được năng lực viết văn cho các em.
Bên cạnh đó, giáo viên cần quan tâm đến mọi đối tượng học sinh trong giờ học.
với học sinh trung bình, yếu thì chỉ yên cầu thì chỉ yêu cầu các em viết đúng, đủ
(mở bài trực tiếp, kết bài không mở rộng). Với học sinh khá giỏi thì khuyến
khích và hướng các em viết câu văn hay, bài văn sinh động (mở bài gián tiếp, kết
bài mở rộng.) Điều quan trọng là người giáo viên phải thu hút được tất cả học
sinh cùng tham gia hoạt động học tập.
Đối với học sinh, để làm được một bài văn miêu tả cây cối hay, giàu hình
ảnh, cảm xúc, lôi cuốn người đọc bắt buộc các em phải có được kỹ năng làm
bài. (Từ quan sát, lựa chọn ý, sắp xếp ý, viết đoạn, viết bài.) Và các yêu cầu bổ
trợ cho quá trình rèn luyện kỹ năng. Vì vậy ngoài giờ tập làm văn, học sinh cần
có thói quen tích lũy vốn từ, trau dồi cách sử dụng nó thông qua tất cả các giờ
học. Ngoài ra, học sinh có thể tìm thêm sách tham khảo, báo, truyện để đọc, điều
đó cũng rất bổ ích cho việc học văn của các em.
2. Những kiến nghị, đề xuất
1/ Đề xuất với tổ chuyên môn và nhà trường:
Tổ chức có hiệu quả các buổi sinh hoạt chuyên môn (Tăng cường dự giờ,
trao đổi kinh nghiệm,....), bổ sung và tăng cường sử dụng các tài liệu tham khảo
về dạy văn ở Tiểu học.
Tạo điều kiện để giáo viên tham gia hội thảo, dự giờ hội thi Giáo viên giỏi
cấp huyện, cấp tỉnh.
2/ Đề xuất với Phòng giáo dục:
- Đối với những sáng kiến của các đồng chí giáo viên trong ngành có giá
trị áp dụng trong giảng dạy Phòng giáo dục cần in thành tập san để các trường
học tập những kinh nghiệm quý báu.
- Có sự khuyến khích động viên đối với những giáo viên có những sáng
kiến kinh nghiệm hay.

Trên đây là một số kinh nghiệm ít ỏi của tôi trong viêc: “Giúp HS lớp 4
viết tốt bài văn miêu tả cây cối ” . Tôi đã mạnh dạn chuyển nó thành một: Sáng
kiến kinh nghiệm.Vì vậy chắc chắn sẽ còn nhiều hạn chế. Kính mong hội đồng
khoa học các cấp xem xét và đóng góp ý kiến để bản sáng kiến của tôi được
hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
11


XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày03 tháng 5 năm2016.
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.
Người viết

Nguyễn Thị Tuyết

Tµi liÖu tham kh¶o ®Ó viÕt s¸ng kiÕn
- Sách Tiếng việt lớp 4 ( Tập 2)

12


- Sách thiết kế bài giảng lớp 4 ( Tập 2)
- 207 đề và bài văn tiểu học (Nhà xuất bản Đại học Sư phạm).
- Những bài văn mẫu lớp 4 (Nhà xuất bản văn hóa – thông tin.)
- Cuốn: “Giải đáp 88 câu hỏi về giảng dạy Tiếng việt ở bậc Tiểu học.
- Tạp chí giáo dục Tiểu học

- Thế giới trong ta các chuyên đề 77+78; 127;138;142

13


.

14