Hướng dẫn cách tạo hình cơ bản cho học sinh khối 6 qua phân môn vẽ tranh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
PHÒNG GD&ĐT BỈM SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

HƯỚNG DẪN CÁCH TẠO HÌNH CƠ BẢN
CHO HỌC SINH KHỐI 6 QUA PHÂN MÔN VẼ TRANH

Người thực hiện: Trần Quỳnh Thanh
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Quang Trung
SKKN thuộc môn: Mĩ thuật

THANH HOÁ NĂM 2016

MỤC LỤC


MỤC LỤC

Trang
1. MỞ ĐẦU.......................................................................................................
1.1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................
1.2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................
1.3. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................
1.4. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................
1. 2.NỘI DUNG ………………………………………………………………….3
2.1. Cơ sở lí luận:..................................................................................................3
2.1.1 Sự phát triển tâm sinh lý của học sinh trong giai đoạn lớp 6 có ảnh hưởng
về tạo hình.............................................................................................................3
2.1.2 Đặc điểm khả năng Mĩ thuật của học sinh trường THCS Quang

Trung.....................................................................................................................3
2.2. Thực trạng vấn đề tạo hình của học sinh khối 6 trường THCS Quang
Trung…………………………………………………………………………...4
2.2.1. Ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS Quang Trung qua phân môn vẽ
tranh……………………………………………………………………………………..6
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề…………………………. ...6
2.3.1. Biện pháp giúp học sinh học tốt và nâng cao chất lượng bài vẽ ở phân
môn vẽ tranh……………………………………………………………………………9
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục tại trường
THCS Quang Trung............................................................................................14
3. KẾT LUẬN....................................................................................................15
Kết luận……………………………………………………………………….15


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Xuất phát từ mục tiêu chung: “Phát huy tính tích cực trong học tập, rèn
luyện về kĩ năng, ghi nhớ kiến thức, phát triển tư duy của học sinh”, môn Mĩ
thuật ở nhà trường THCS thực hiện một mục tiêu đó là giúp học sinh phát triển
về thẩm mĩ, góp phần vào hoàn chỉnh mục tiêu hình thành nhân cách và các tiêu
trí chung của giáo dục hiện đại: Đức - Trí - Thể - Mĩ đó là mục tiêu cơ bản để
hình thành cho học sinh trở thành “Con người mới - Con người toàn diện - Con
người của xã hội phát triển” và đó cũng chính là quy luật thiết yếu trong giáo
dục. Học môn Mĩ thuật học sinh có thể lí giải được các hiện tượng diễn ra trong
tự nhiên, trong cuộc sống, luôn biết vươn lên tự chủ, hoàn thiện bản thân tự chủ
tư duy về cái đẹp biết hướng tới Chân - Thiện - Mĩ.
Học Mỹ thuật bao gồm một số lĩnh vực nghệ thuật thị giác như: Hội họa,
Đồ họa, Điêu khắc, Trong các lĩnh vực nghệ thuật này thì tạo hình (thuật ngữ
chuyên nghành) đóng vai trò rường cột và có tính hệ thống trong các hình thức
mô tả cái đẹp ở tất cả các hình thức và ngôn ngữ biểu hiện hay dễ hiểu hơn trong

từ ngữ chuyên ngành chúng ta thường gọi: ''cơ sở tạo hình''.
Qua nhiều năm giảng dạy môn Mĩ thuật ở bậc THCS được tham dự các
chuyên đề, dự giờ chuyên môn tại các trường ở cấp tiểu học, trung học cơ sở,
tham gia giảng dạy thao giảng ở các trường trong thị xã Bỉm Sơn tôi nhận thấy
còn nhiều thiếu xót nếu không bổ xung cách thức và phương pháp dạy những
phân môn có liên quan đến tạo hình, và đặc biệt là phân môn Vẽ Tranh cho học
sinh THCS, vì vậy trong năm học 2015-2016 tôi đã áp dụng kinh nghiệm tích
lũy vào việc dạy và nghiên cứu trên khối lớp 6, đây là đối tượng cần hướng dẫn
nhiều nhất để các em nắm bắt được kiến thức cơ bản, áp dụng thành thục vào
bài học, tác phẩm"của chính mình" và những kiến thức sẽ giúp các em có thể
phát triển sâu trong phân môn cũng như sử dụng kiến thức như một kỹ năng
trong quá trình học tập lâu dài.
Trong chương trình mĩ thuật THCS thì tạo hình là sự phản ánh đơn giản
hơn được giản lược tối đa là kiến thức, chương trình giáo dục thẩm mĩ nhằm
phát huy năng lực của trí tuệ, rèn luyện tính sáng tạo, và giáo dục một cách toàn
diện cho trẻ. Hoạt động tạo hình là một loại hoạt động sáng tạo đặc biệt trong đó
các em không chỉ nhận thức vẻ đẹp về thế giới xung quanh mà còn cải tạo nó
theo quy luật của cái đẹp. Cũng như các hoạt động nghệ thuật khác (âm nhạc,
thơ ca, sân khấu, điện ảnh…), hoạt động tạo hình tạo ra các giá trị vật chất và
tinh thần mang ý nghĩa xã hội. Với trẻ em, hoạt động tạo hình là một trong
những hoạt động thú vị nhất, nó giúp các em tìm hiểu, khám phá và thể hiện một
cách sinh động những gì trẻ nhìn thấy về thế giới xung quanh, những gì làm trẻ
rung động mạnh mẽ và đem lại cho trẻ những xúc cảm, tình cảm tích cực. Khái
niệm về tạo hình luôn được gắn liền với đường nét, hình mảng, mầu sắc, nhịp
điệu, đậm nhạt, khái niệm về tạo hình luôn trừu tượng, đối với lứa tuổi học sinh
ở cấp THCS, vì thế tôi mong muốn làm rõ khái niệm này thông qua dạy mĩ thuật
1


và bằng những kiến thức có thực tế, thực hành trong tạo hình, kết hợp với kiến

thức được đào tạo tìm ra phương pháp để chuyển tải tới học sinh bằng con
đường ngắn nhất, nhanh nhất, giúp học sinh hiểu, thực hành được cơ bản về tạo
hình trong phân môn vẽ tranh.
Việc hướng dẫn học sinh học mĩ thuật trong nhà trường ở cấp tiểu học đã
khó, ở cấp THCS còn khó hơn. Khi học sinh bước vào học ở trường THCS cái
gọi là cơ sở tạo hình hay bố cục, .. những thuật ngữ chuyên nghành chỉ về
phương pháp tạo hình trong SGK với học sinh là khó hiểu, đối với học sinh
THCS Quang Trung thì càng khó hiểu. Chính vì việc trăn trở tìm ra cách thức
hay, phương pháp tốt, cho học sinh tiếp cận kiến thức nhanh hơn, sâu hơn, dễ
hiểu hơn, và làm chủ được kiến thức, sử dụng kiến thức tạo hình thành thục như
sử dụng chính ngôn ngữ viết của học sinh để có những bài vẽ tốt nên tôi đã chọn
đề tài: "Hướng dẫn cách tạo hình cơ bản cho học sinh khối 6 qua phân môn vẽ
tranh".
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Trên cơ sở rút ra từ kinh nghiệm của thực tiễn và việc tìm hiểu những
thực trạng của hoạt động học tạo hình cơ bản cho học sinh khối 6 qua phân môn
vẽ tranh ở trường THCS Quang Trung, tôi đã đưa ra những cách thức tổ chức
phù hợp với điều kiện nhà trường nhằm đa dạng hoá và nâng cao cách tạo hình
cơ bản cho học sinh khối 6 tại trường THCS Quang Trung.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
- Cách tạo hình cơ bản của học sinh khối 6 qua phân môn vẽ tranh
- Đối tượng điều tra:
- Học sinh khối 6 trường THCS Quang Trung
- Chương trình và thực tế giảng dạy bộ môn Mĩ thuật tại trường THCS
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Các phương pháp nghiên cứu được áp dụng trong đề tài:
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp phân tích
- Phương pháp đối chiếu, tổng hợp

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
* Tài liệu tham khảo

2


2. NỘI DUNG:
2.1. Cơ sở lí luận:
2.1.1. Sự phát triển tâm sinh lý của học sinh trong giai đoạn lớp 6 có ảnh
hưởng về tạo hình.
Lứa tuổi học sinh THCS lớp 6 còn gọi là lứa tuổi thiếu niên. Lứa tuổi này
có một vị trí đặc biệt trong thời kỳ phát triển của trẻ với nhiều đặc điểm, tính
cách, nhận thức riêng. Đây là giai đoạn cơ thể các em đang bắt đầu phát triển cả
về ngoại hình và tâm sinh lí là tuổi không còn là trẻ em, nhưng chưa hẳn là
thanh niên.
Điều đó đòi hỏi người dạy mỹ thuật ngoài việc phải nắm vững kiến thức
chuyên môn còn phải nắm vững kiến thức ở các bộ môn liên quan như tâm lý
học lứa tuổi, khoa học xã hội, khoa học tự nhiên..., trong đó cái cốt lõi cần phải
nắm là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của lứa tuổi vì giai đoạn này có thể coi là
giai đoạn bản lề hay then chốt cho kiến thức THCS.
Học sinh THCS có khả năng phân tích tổng hợp phức tạp khi tri giác các sự
vật, hiện tượng. Hay nói cách khác, tư duy của học sinh THCS chủ yếu là tư duy
trừu tượng, nó đóng vai trò chủ đạo thay vì tư duy của học sinh bậc tiểu học chủ
yếu là tư duy trực quan. Ở lứa tuổi này trí nhớ cũng được thay đổi về chất (như
tăng cường tính chất trí nhớ ngày càng tốt, tốc độ ghi nhớ khối lượng tài liệu
được tăng lên). Rõ ràng, học sinh THCS có thay đổi lớn về sinh lý và thể chất,
cho nên khả năng nhận thức và tư duy của các em ngày càng cao. Điều đó có
nghĩa là sự thay đổi trong mối quan hệ giữa tư duy hình tượng cụ thể sang tư
duy trừu tượng khái quát mà sự chiếm ưu thế của tư duy trừu tượng trong hoạt

động của lứa tuổi THCS đã góp phần làm thay đổi rõ rệt về mặt nhận thức và
khả năng phân tích, tổng hợp, logic của học sinh ngày càng tốt hơn:
2.1.2 Đặc điểm khả năng Mĩ thuật của học sinh trường THCS Quang Trung.
Trường THCS Quang Trung nằm trên địa bàn dân cư đa dạng. Phần lớn là
làm ruộng, số khác kinh doanh, buôn bán nhỏ, một bộ phận dân đi xuất khẩu lao
động ở nước ngoài, thành phần gia đình công nhân viên chức chiếm số ít. Đời
sống còn nhiều khó khăn. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ tới trình độ dân
trí nơi đây. Sự quan tâm của phụ huynh dành cho việc học tập của con em mình
còn nhiều hạn chế .Học sinh của trường đa số là các em ngoan, hiền, trầm vì ít
được giao lưu rộng rãi, ngoài giờ đi học còn phải lo giúp đỡ bố mẹ công việc
nhà, thậm chí cả lao động kiếm sống cùng gia đình nên thời gian dành cho học
tập của các em không được đầu tư như con em những gia đình có điều kiện.
Giảng dạy Mĩ thuật tại trường THCS Quang Trung từ năm 2006 tới nay,
hiểu được đặc điểm hoàn cảnh của các em học sinh, tôi nhận thấy khả năng tiếp
thu của đại đa số các em đối với các môn học nói chung và môn Mĩ thuật nói
riêng còn chậm và máy móc. Đối với mục đích yêu cầu cần đạt theo Kiến thức
chuẩn của Bộ GD & ĐT cho môn Mĩ thuật, các em gần như chỉ đạt đối với học
3


sinh vùng khó khăn, mặc dù trường THCS Quang Trung không thuộc địa bàn
này.
Tuy vậy, trong những năm trở lại đây, trường cũng đã có học sinh có mặt
trong đội tuyển thi Tỉnh của Phòng GD & ĐT Bỉm Sơn và đã đạt nhiều thành
tích tốt. Đây cũng là những thành tích đáng mừng đối với nhà trường trong công
tác bồi dưỡng, phát triển học sinh có năng khiếu Mĩ thuật.
Với phân môn vẽ tranh, số học sinh đạt yêu cầu chiếm hơn 60% tổng số
học sinh. Đây là phân môn cũng tương đối dễ thực hiện và thu hút phần lớn sự
chú ý của các em.
Với phân môn Trang trí, số học sinh đạt yêu cầu chỉ chiểm dưới 50%.

Kiến thức Trang trí phần lớn đều khá trừu tượng với các em. Thường thì kiến
thức trang trí không gây hứng thú cho học sinh.
Với phân môn Vẽ theo mẫu các em gặp khó khăn trong việc bố cục bài và
quan sát theo mẫu để thấy được sự quan trọng của ánh sáng, của hình khối để
các em vận dụng tốt vào tạo hình. Không chỉ có học sinh trường THCS Quang
Trung, mà phần lớn học sinh THCS ở các trường đều gặp phải khó khăn này.
Giáo viên giảng dạy hầu hết cũng đều chưa nghĩ đến việc hướng dẫn học sinh
học tốt phân môn này điều khiến giáo viên mĩ thuật buộc phải yêu cầu các em
học chỉ để đảm bảo hoàn thành chương trình.
Với phân môn Mĩ thuật thường thức, hầu hết các em đều rất hứng thú vì
các em được nghe câu chuyện về lịch sử mĩ thuật của thế giới và mĩ thuật việt
nam, biết về họa sĩ trong nước và nước ngoài.
2.2. Thực trạng vấn đề tạo hình của học sinh khối 6 trường THCS Quang
Trung.
Học sinh của nhà trường thiếu nhiều về kiến thức cơ bản ở cấp tiểu học
(vì cấp tiểu học không có giáo viên môn mĩ thuật mà do các giáo viên chủ nhiệm
trực tiếp dạy), vì lẽ đó mà kiến thức chuyên môn về phân môn sẽ không đủ đáp
ứng cho việc trình bày bài học, thể hiện bài một cách tự do, không khoa học.
Việc hướng dẫn cho các em về chuyên môn trong chương trình THCS là
bước đầu là rất gian nan, về thực tế là học sinh không có kiến thức, giáo viên
phải xây dựng từ đầu, nhưng tôi có thể thấy việc tiếp cận với kiến thức tạo hình
của học sinh được học hay đào tạo chưa bài bản luôn có những điểm chung là
học sinh rất hứng thú với bài học, và như một phản xạ với ngôn ngữ tạo hình các
em say mê thể hiện nhưng sự thể hiện của các em cũng chỉ dừng ở một mức độ.
Nhìn chung khái niệm tạo hình của học sinh tiểu học và học sinh THCS
có sự cảm nhận khác nhau ta có thể tham khảo qua các bức vẽ của các em để
thấy được đặc điểm này
Ta có thể tham khảo hai bức tranh bên dưới để thấy rõ điều này.

4

a. Tranh vẽ của học sinh tiểu học.(Tranh chỉ mang tính chất tham khảo)

b. Tranh vẽ của học sinh THCS. (Tranh chỉ mang tính chất tham khảo)
Ở từng lứa tuổi học sinh THCS Quang Trung có cách nhìn và cách cảm
nhận khác nhau. Sự thay đổi đi cùng với sự phát triển trí tuệ, Điều đó cho thấy
nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cách nhìn cách cảm nhận của học sinh ở độ tuổi
THCS, sự phát triển là yếu tố để hình thành ngôn ngữ tạo hình của học sinh
trong giai đoạn này.
5


2.2.1 Ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS Quang Trung qua phân môn
vẽ tranh.
Nhiều nghiên cứu của các nhà hoạt động mỹ thuật cho thấy: “Những nét vẽ
của trẻ nhỏ biểu lộ tâm sinh lý. Những nét vẽ này luôn vận động và có giá trị đối
với sự phát triển trong ngôn ngữ tạo hình của chúng”. So với lứa tuổi học sinh
tiểu học thì các em học sinh THCS đã có những hiểu biết và thay đổi vượt trội
hơn trong tư duy thẩm mỹ.
Ở tuổi này các em học sinh THCS Quang Trung không thể tránh khỏi
những bỡ ngỡ trước các yêu cầu mới của môn học, nhìn chung, tranh vẽ của các
em lớp 6 vẫn giữ được những nét ngây thơ, hồn nhiên, trong sáng và ngộ nghĩnh
đáng yêu. Các em vẫn hay sử dụng những màu nguyên chất, mạnh mẽ về độ
đậm nhạt, sắc màu rực rỡ, tươi vui.
Đặc biệt có một số em đã mạnh dạn và đạt được thành công khi sử dụng
màu sắc thiên về một gam màu cụ thể nào đó. Nét vẽ và hình vẽ của các em
cũng trau chuốt và tỉ mỉ hơn so với lứa tuổi tiểu học. Nhiều học sinh đã thể hiện
được ý đồ về việc áp dụng luật xa gần vào tranh để miêu tả sự vật, hiện tượng
mà các em quan sát được trong thực tế. Tuy nhiên, ở trình độ của các em thì lối

vẽ này có thể tạo nên sự gò bó hoặc thiếu đồng bộ trên cùng một bức tranh.
Trong chương trình học mĩ thuật của học sinh các em còn được giới thiệu
về các tác giả và tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng. Nhờ vậy mà các em được củng
cố thêm những hiểu biết của mình về nghệ thuật (như cách xây dựng hình tượng
nhân vật, cách sắp xếp bố cục sao cho hài hòa, cân đối, thấy được sự phong phú
của màu sắc trong tranh…). Những kiến thức đó lại không được các em vận
dụng vào bài vẽ hiệu quả.
Nét vẽ và hình vẽ của các em đã diễn tả thực tế hơn, sự sáng tạo được các
em thể hiện trong tranh vẽ của mình nhưng cũng chưa sinh động.
Việc tìm các dáng hình nhân vật để miêu tả nội dung đề tài là khó khăn như
ở cấp tiểu học. Ví dụ, vẽ về đề tài lực lượng vũ trang, ngoài các bài vẽ theo thể
loại tranh sinh hoạt là khá phổ biến, có những em lại thể hiện đề tài này theo
cách nghĩ rất đơn giản nghĩ sao vẽ vậy.
Ngoài ra, khi lựa chọn các nhân vật để thể hiện, các em đã tìm những động
tác với các tư thế còn đơn giản. Cùng với sự kết hợp kỹ năng vẽ màu chưa thuần
thục, tranh vẽ của các em đã không bày tỏ kiến thức, vốn sống, vốn hiểu biết
của mình về thế giới xung quanh.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
Thông qua bài giảng cần động viên các em, khuyến khích học sinh cứ thể
hiện ra giấy những điều các em suy nghĩ, hình dung trong đầu.
Khi truyền thụ kiến thức bài giảng người thầy phải gây được cảm xúc thực sự
đối với các em, có được cảm xúc và hứng thú thì học sinh sẽ mau chóng phản
6


hồi lại thông qua bài vẽ và các hoạt động truyền thụ kiến thức của thầy sẽ khêu
gợi kích thích trí tưởng tượng và óc sáng tạo trong các em.
Nhằm tăng cường môi trường thẩm mĩ cho các em vẽ tranh đề tài tốt hơn
thông qua các công tác hoạt động ngoại khóa.
Giờ học vẽ ngoài sân trường làm thay đổi không khí môi trường vì thế giới

bên ngoài muôn hình muôn vẻ sẽ làm cho tâm hồn các em sẽ rộng mở và ham
muốn được thể hiện hơn.
Những hoạt động ngoài giờ học ( Thăm quan, cắm trại tạm…) làm phong
phú chí tưởng tượng, bổ xung vốn kiến thức về xã hội xung quanh, làm cho các
em học tốt môn học hơn.
Các em thêm yêu quê hương, đất nước, tạo hứng thú, say mê sáng tạo trong
vẽ tranh.
Nhìn chung môn mĩ thuật được đông đảo học sinh ưa thích bởi tính tự do ít
gò bó, nhưng thực hành mĩ thuật phải tiến hành theo các bước, và cũng có
những cách thức riêng khoa học mà tuỳ vào đặc điểm ngôn ngữ tạo hình của
từng lứa tuổi giai đoạn để có cách thể hiện và vận dụng khác nhau. Ở đây tôi
muốn nhấn mạnh đến lứa tuổi học sinh khối lớp 6 về phương pháp tạo hình của
các em trong phạm vi phân môn vẽ tranh nhưng có yếu tố quyết định.
- Về bố cục.
- Về vẽ mảng hình, đường nét.
- Về hình khối.
- Về màu sắc.
Phương pháp sư phạm là rất cần thiết để nâng cao kiến thức cho học sinh,
học sinh vận dụng những kiến thức tiếp thu được vận dụng vào bài vẽ để bài vẽ
của các em có chất lượng tốt, mỗi giáo viên đều có những phương pháp riêng,
các phương pháp sư phạm không giống nhau nhưng cùng truyền tải và hướng
dẫn các kĩ năng kiến thức cho học sinh nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
Giáo viên ngoài việc chuẩn bị giáo án, phương pháp dạy học thì một điều
không thể thiếu đó là đồ dùng trực quan (tranh, ảnh minh hoạ) vì ở lứa tuổi các
em thì tranh ảnh có tác dụng rất mạnh đến thị giác và trí nhớ của các em, do vậy
cần phải có đồ dùng trực quan phong phú và phải biết sử dụng đúng lúc,
+ Đối với học sinh kém cần gợi mở cụ thể hơn.
+ Đối với học sinh khá , trung bình thì có thể gợi mở
+ Với học sinh giỏi thì yêu cầu cao hơn.
Phần lên lớp.

+ Hướng dẫn học sinh khai thác nội dung
7


+ Hướng dẫn học sinh cách vẽ
+ Hướng dẫn học sinh làm bài
Bước 1: Khai thác chủ đề:
Chủ đề bài vẽ cần được khai thác mở rộng giúp các em tìm được những hình
ảnh tiêu biểu, sự việc tiêu biểu, thời gian, không gian… nhằm gây hứng thú cho
học sinh làm cho chủ đề từ chỗ chung nhất chở nên cụ thể, rõ ràng; Giúp các em
dễ dàng thực hiện bài vẽ.
Đưa ra hệ thống câu hỏi gợi mở, liên tưởng đồng thời phát huy sáng tạo, độc
lập suy nghĩ cho học sinh.
Đưa ra bài vẽ của HS các năm trước có hình ảnh phong phú, bố cục chặt chẽ,
màu sắc đẹp dể các em có thể tham khảo.
Có thể sử dụng máy chiếu đưa bài vào cho HS được quan sát rõ hơn về các
mảng hình, bố cục, màu sắc…qua đó các em có sự định hướng cho bài vẽ của
riêng mình.
Bước 2: Hướng dẫn cụ thể:
Qua phần khai thác chủ đề, giáo viên tiếp tục dẫn dắt các em tìm cách thể
hiện sao cho bài vẽ của mỗi em là một biểu hiện cảm xúc của chính mình. Ở đây
người giáo viên cần tôn trọng cảm xúc của HS bằng cách để cho các em tự bộc
lộ những suy nghĩ, tình cảm của mình bằng nét vẽ của chính các em.
Để thực hiện tốt bước này giáo viên cần truyền thụ kiến thức trên cơ sở
hướng đi của từng bài mà hướng dẫn các em sắp xếp bố cục của bài vẽ được hài
hòa, cân đối, nhưng phải trên cơ sở cách nhìn, cách suy nghĩ, cách vẽ của lứa
tuổi các em. Vì đây chính là sự sáng tạo của các em, như thế mới là : Trẻ em vẽ
tranh của trẻ em.
Giáo viên đưa bài vẽ tốt về bố cục, màu sắc, hình vẽ tiêu biểu… cho cả lớp
thấy rõ, qua đó các em có thể học tập, tham khảo được những gì còn thiếu sót.

Khi vẽ cần lưu ý cho học sinh:
Chọn những hình ảnh tiêu biểu để làm nổi bật nội dung chính của tranh.
Hoàn thành bức tranh bằng cách tô kín nền và nhấn đậm những chỗ cần thiết
trong tranh ( Giáo viên hướng dẫn)
Nhóm chính của bức tranh cần được tô màu nổi bật và rõ nét hơn nhóm phụ.
( Chú ý đến luật xa gần và tính ước lệ trong tranh vẽ)
Bước 3: Hướng dẫn HS thực hành:
Ở đây giáo viên và học sinh cùng làm việc, thầy hướng dẫn gợi mở – trò hào
hứng say mê vẽ. Tất cả cùng làm việc trong không khí vui vẻ, thoải mái làm sao
để có bài vẽ đẹp và kết quả cao.
8


2.3.1. Biện pháp giúp học sinh học tốt và nâng cao chất lượng bài vẽ ở phân
môn vẽ tranh.
Trong sách giáo khoa mĩ thuật cấp THCS có đề cập nhiều đến việc
hướng dẫn học sinh bố cục tạo hình trong bài vẽ nhưng chỉ nói rất qua loa khái
quát, vì vậy mà tôi dùng một phương pháp thử để hướng dẫn học sinh sắp xếp
các hình mảng chính phụ theo cách riêng, kết quả đã đem lại là rất tốt và tôi có
những suy nghĩ sau.
Trước hết, theo tôi sách giáo viên cần cụ thể hơn về việc đưa ra các kênh
thông tin về hình ảnh minh hoạ thật rõ ràng cho việc hướng dẫn bố cục không
cần nhiều hình ảnh, chỉ cần một nhóm các hình cơ bản học sinh tự vẽ tự xé hoặc
cắt tùy thích và sử dụng chính các hình đó sắp xếp bố cục theo ý các em, và một
hình ảnh cụ thể để giáo viên hưóng dẫn học sinh cách bố cục.
Ví dụ:
- Tranh mẫu hình a.

9

- Tranh học sinh thực hành.( tranh mang tính minh họa để học sinh thấy cơ bản
việc hình thành bố cục khi giáo viên sắp xếp các hình mảng cơ bản)

Sau khi những hình ảnh này được sắp xếp song thì các em sẽ dựa trên những
mảng hình cơ bản ấy để liên hệ với hình ảnh thực tế và vẽ hình qua gợi ý của
giáo viên hướng dẫn.
1. Chuẩn bị: - Tranh mẫu minh hoạ.( hoạ sĩ trong nước và thế giới )
- Tranh học sinh.
- Hình vuông, hình tròn, hình chữ nhật, hình tam giác.
2. Tiến trình dạy - học:
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh chọn nội dung và đề tài.
- Giới thiệu tranh. + tranh phong cảnh
+ tranh nhóm người
+ tranh trang trí (đồ hoạ)
- Giúp học sinh hiểu được nội dung, sự đa dạng và phong phú của tranh, cùng
với cách thể hiện của tranh.
Hoạt động 2 : Hướng dẫn học sinh cách vẽ.
- Sắp xếp các mảng hình chính phụ thông qua các hình cơ bản
- Giáo viên hướng dẫn cách sắp xếp.
10


- Sắp xếp như thế này giúp học sinh hiểu rõ được khái niệm mảng hình chính
phụ, học sinh sẽ tích cực hơn trong việc nhận biết sự cân đối của bố cục, việc
quyết định 50% yêu cầu khoa học chung của bài vẽ đối với từng học sinh. Điều
quan trọng là tự các em có thể hiểu ra và tự nhận thức sâu sắc được cách sắp xếp
bố cục và khái niệm về sự cân đối của bố cục được sáng tỏ.
Sau đó, giáo viên sẽ chia lớp thành từng nhóm để học sinh lần lượt lên
bảng tự sắp xếp theo cách bố cục của mình (các nhóm khác quan sát và nhận

xét). Giáo viên chốt kiến thức.

(Các mảng hình cơ bản )

Hình mẫu

- Giáo viên hướng dẫn về tranh.
11


- Cho học sinh xem tranh:

( Vẽ theo lối trang trí)

(Vẽ theo không gian ước lệ )

12


( Tranh khắc gỗ đồ hoạ )
Chỉ ra các hình ảnh chính của tranh và hình ảnh phụ. Các hình ảnh có kích thước
không đều nhau, mảng hình lớn bé, mảng chính là mảng chiếm diện tích lớn
trong tranh, mảng phụ góp phần tạo nên sự phong phú cho mảng chính.
Bên cạnh các mảng hình chính, phụ tranh còn có các khoảng trống của
nền, các khoảng trống của nền còn tạo nên sự cân đối cho mảng hình chính, phụ.
Giáo viên minh hoạ bảng:
+ Tìm chọn nội dung đề tài.
+ Vẽ các hình mảng chính, phụ.
+ Tìm hình và phác các nét chính.
+ Vẽ chi tiết lại hình.

+ Vẽ màu theo cảm xúc.

Hoạt động 3: Đánh giá kết quả học tập.
a. Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh hiểu rõ hơn về tranh đề tài.
b. Yêu cầu học sinh nhắc lại cách vẽ tranh đề tài.
c. Cho học sinh nhận xét về một số tranh.
+ Cách khai thác đề tài.
13


+ Các mảng hình.
+ Các hình ảnh.
+ Màu sắc.
+ Cảm nhận của mỗi học sinh về tranh đó.
Giáo viên ngoài việc chuẩn bị giáo án, phương pháp dạy học thì một điều
không thể thiếu đó là đồ dùng trực quan (tranh, ảnh minh hoạ) vì ở lứa tuổi các
em thì tranh ảnh có tác dụng rất mạnh đến thị giác và trí nhớ của các em, do vậy
cần phải có đồ dùng trực quan phong phú và phải biết sử dụng đúng lúc,
+ Đối với học sinh kém cần gợi mở cụ thể hơn.
+ Đối với học sinh khá , trung bình thì có thể gợi mở
+Với học sinh giỏi thì yêu cầu cao hơn.
Phần lên lớp.
+ Hướng dẫn học sinh khai thác nội dung
+ Hướng dẫn học sinh cách vẽ
+ Hướng dẫn học sinh làm bài
Tạo hình đối với học sinh khối 6 là cả một thế giới muôn màu muôn sắc,
cùng với các đường nét hết sức sinh động. Các em vẽ dường như không tuân
theo quy luật nào cả. Điều đó nói lên được phần nào quá trình nhận thức của
trẻ: Các em vẽ theo cảm xúc chứ không phải do hiểu biết về cuộc sống. Các em
vẽ rất chân thực, thật ngây thơ, hồn nhiên. Nhiều khi thấy thật vô lý nhưng lại có

lý và rất đáng yêu. Khi vẽ, màu sắc quyến rũ trẻ ngay từ đầu, bên cạnh những
hình ảnh ngộ nghĩnh ngây ngô mà các em vẽ là những màu sắc tô thật rực rỡ,
như tâm hồn các em vậy. Các em sử dụng màu sắc chưa thật hợp lí, khoa học
nhưng tranh của các em mang lại nhiều sự kì diệu đáng được trân trọng, nâng
niu. Các em thường tô màu nguyên chất, ít được pha trộn, tự nhiên như tâm hồn
các em vậy. Do đó chúng ta thấy được sự hồn nhiên của học sinh, mầu sắc của “
Nghệ thuật tuổi hồng”.
Trẻ em rất thích vẽ, mặc dù chưa nghe rõ lời giới thiệu mà chỉ mới nghe
tên đầu bài nhưng các em đã bắt tay vào vẽ ngay, vẽ thật nhanh mặc dù chưa đẹp
nhưng vẫn hứng thú, tự tin và cố gắng hoàn thành bài vẽ nhanh nhất lớp. Trong
tranh vẽ hình ảnh được sắp xếp rất tự nhiên, ngẫu hứng vô tư, các em chỉ vẽ theo
cảm hứng và sự thích thú. Sự ngộ nghĩnh ấy chính là sự bất ngờ đáng yêu, đó
cũng chính là sự khởi đầu cho sự sáng tạo của cái đẹp. Vì vậy các em cần được
hướng dẫn vẽ có phương pháp cơ bản ngay từ khi bắt tay vào việc vẽ tranh.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục tại
trường THCS Quang Trung.
14


Theo dõi mức độ tiến bộ về tạo hình của học sinh khối 6 trong năm học
2015 – 2016 dựa theo kết quả của các bài kiểm tra về tạo hình ngoài chương
trình do giáo viên kiểm tra thêm để kiểm nghiệm ứng dụng SKKN.
Lớp

Khảo sát đầu học kì I

2 tháng đầu học kì II

6A

15% đạt yêu cầu

85% đạt yêu cầu

6B

10% đạt yêu cầu

80% đạt yêu cầu

3. KẾT LUẬN
Qua quá trình tìm hiểu áp dụng các phương pháp, cách thức giảng dạy để
nâng cao kiến thức về tạo hình cho học sinh các em đã hứng thú hơn, tạo ra sản
phẩm học tập tốt hơn, sáng tạo hơn (theo bảng kiểm nghiệm trên)
Thực chất cơ sở tạo hình và bố cục của lứa tuổi học sinh THCS là rất khó
nếu như giáo viên chỉ nhìn nhận một cách chung chung dạy cho kịp chương
trình thì rất thiệt thòi cho các em, việc học vẽ mĩ thuật nó thể hiện nhiều những
yếu tố văn hóa bản địa và nơi các em học tập, mặt khác địa lý vùng miền cũng
ảnh hưởng khá lớn về tâm lý, hay cách làm việc của học sinh. Một điều cần chú
ý là có những học sinh không có năng khiếu ( hay khả năng vẽ hạn chế ) sẽ tiếp
thu kiến thức và làm việc bằng khả năng của các em, nhưng vẫn hiểu cơ bản.
Theo như yêu cầu chung của môn mĩ thuật không phải đào tạo các em trong nhà
trường THCS thành những họa sĩ, nhưng cái các em cần phải đạt được là nhận
thức đúng đắn về cái đẹp, hình thành được nhận thức thẩm mĩ cho các nhân các
em, và xây dựng cho các em về ý thức tự giác trong học tập, trong làm bài,
không nhìn nhau, sáng tạo độc lập, bài vẽ phải là của mình. Tạo hình là một hoạt
động không thể thiếu trong bộ môn mĩ thuật nói chung và hội họa nói riêng, tạo
hình là ý nghĩa của ngôn ngữ hình mảng là tiếng nói của ngôn ngữ tư duy, vui,
buồn, giận, hờn…tùy theo cảm xúc thể hiện.
Để làm chủ được kiến thức này chỉ có một con đường duy nhất, là học

tập đúng phương pháp, tìm hiểu, thực hành, thực tế, tích lũy, rèn luyện và đó
cũng là cách học mà học sinh khối 6 của trường THCS Quang Trung đã và đang
thực nghiệm đạt được những kết quả tốt nhất.

15


XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Thanh Hóa, ngày 2 tháng 6 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.

Trần Quỳnh Thanh
XÁC NHẬN CỦA
TRƯỞNG PHÒNG GD & ĐT BỈM SƠN

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Mĩ Thuật 6 - NXB Giáo dục.
2. Sách giáo viên Mĩ Thuật 6 - NXB Giáo dục.
3. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THCS Môn Mĩ Thuật - NXB
Giáo dục.
4. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Mĩ thuật THCS - NXB Giáo
dục
5. Phương pháp giảng dạy mỹ thuật - Nguyễn Quốc Toản _ NXB Giáo dục,
1999.

7. Giáo trình giáo dục học - Tập 1 _ NXB Đại học Sư phạm.
8. Một số hình ảnh minh hoạ trong chương trình phổ thông và bài của học sinh.

17