Một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở trường THCS phạm văn hinh

I. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:
Đất nước Việt Nam đang trên đà khởi sắc, nền giáo dục Việt Nam cũng
đang từng bước đổi mới để đáp ứng sự phát triển của đất nước và thời đại. Mục
tiêu giáo dục đã được Đảng và nhà nước xác định: đào tạo con người đáp ứng
nhu cầu CNH, HÐH đất nước, con người cho xã hội. Ngay từ năm 1945, trong
thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Một nền giáo dục nó sẽ đào
tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam" [1]. Mục tiêu
của giáo dục phổ thông là chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn
diện, gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực
hành, năng lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực
chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây
dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội
học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học tập [2].
Như vậy, mục tiêu chung hết sức quan trọng của giáo dục là giáo dục và rèn
luyện học sinh trở thành những công dân tương lai: mạnh về thể chất, sáng về trí
tuệ, giàu có về tâm hồn, có kỹ năng sống tốt, biết tự học, có tinh thần trách
nhiệm và nỗ lực sáng tạo không ngừng nhằm đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri
thức ở Việt Nam trong giai đoạn tiếp theo .
Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy, đại đa số học sinh thiếu kiến thức
cơ bản toàn diện về nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, kỹ năng sống không có
nhiều, đạo đức có sự giảm sút. Để đạt được các mục tiêu trên, nếu trong nhà
trường chỉ đơn thuần tổ chức hoạt động dạy- học thì khó có thể phát triền con
người Việt Nam toàn diện. Việc thực hiện công tác chủ nhiệm trong nhà trường
có ý nghĩa lớn lao nhằm hỗ trợ và nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần quan
trọng trong việc bổ sung kiến thức, rèn luyện kỹ năng sống, hoàn thiện nhân
cách toàn diện... cho con người Việt Nam.
Tổ chức tốt công tác chủ nhiệm là cần thiết nhưng việc thực hiện công tác
này tại trường THCS nói chung, tại các trường THCS trong huyện Thạch Thành

và trường THCS Phạm Văn Hinh nói riêng hiện nay đôi khi còn bị xem nhẹ
hoặc không được chú trọng đúng mức nên kết quả còn hạn chế.
Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết trên, bản thân tôi là một giáo viên
chủ nhiệm luôn cảm thấy trăn trở nghĩ suy: Làm thế nào để tổ chức có hiệu quả
công tác chủ nhiệm trong nhà trường THCS nói chung, trong trường THCS
Phạm Văn Hinh nói riêng? Bản thân đã tìm đọc một số tài liệu về quản lý giáo
dục có liên quan đến đề tài để tìm câu trả lời, tuy nhiên ít có tài liệu bàn sâu về
vấn đề trên. Góp một số ý kiến nhỏ xung quanh nội dung:“Một số biện pháp
nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm ở trường THCS Phạm Văn Hinh” là vấn
1

Ghi chú (giải thích cho việc trích dẫn TLTK ở trang trên)
- Ở mục 1: Đoạn “Đất nước….khẳng định” do tác giả tự viết; Đoạn: “Một nền giáo dục…Việt Nam” tác giả
tham khảo nguyên văn TLTK số 7.
2
Đoạn: “Mục tiêu…học tập” tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 1; còn lại tác giả tự viết.

1


đề mà người viết muốn trình bày, chia sẻ cùng đồng nghiệp nhằm nâng cao hơn
nữa chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu:
Người viết nghiên cứu đề tài trên nhằm trả lời cho câu hỏi: Người giáo
viên chủ nhiệm phải chỉ đạo lớp chủ nhiệm trong nhà trường THCS như thế nào
để đạt hiệu quả? Tức là người viết phải trình bày các giải pháp cụ thể, các biện
pháp tổ chức mà bản thân đã thực hiện, được thực tiễn kiểm nghiệm và đạt kết
quả nhất định tại trường THCS Phạm Văn Hinh, huyện Thạch Thành.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Sáng kiến kinh nghiệm(SKKN) này sẽ nghiên cứu, tổng kết về vấn đề:

“Một số biện pháp thực hiện công tác chủ nhiệm trong trường THCS Phạm
Văn Hinh, huyện Thạch Thành đạt hiệu quả.”
4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ
sở lý thuyết, phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin, phương
pháp thống kê, xử lý số liệu, chứng minh, so sánh đối chiếu...
II. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Trong SKKN này, người viết đã tham khảo một số khái niệm lý luận từ
tài liệu nghiên cứu của PGS.TS Võ Thị Minh Chi (Viện nghiên cứu sư phạmĐại học sư phạm Hà Nội); Th.S.Lê Minh Tiên- TS. Nguyễn Thị Tứ (Nhà xuất
bản thành phố Hồ Chí Minh) làm cơ sở cho bài viết:
“Biện pháp được hiểu là những cách làm, cách giải quyết để đạt được
những mục tiêu đề ra của tổ chức” [3]. Trong nhà trường THCS nói chung, trong
việc tổ chức công tác chủ nhiệm nói riêng, người giáo viên chủ nhiệm cần vận
dụng linh hoạt các phương pháp để đạt hiệu quả tốt nhất.
Công tác chủ nhiệm do giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện. Giáo viên chủ
nhiệm lớp là nhà giáo dục, là người tổ chức các hoạt động giáo dục, quan tâm
tới từng học sinh, chăm lo đến việc rèn đạo đức, hành vi, những biến động về tư
tưởng, nhu cầu, nguyện vọng của các em. Giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ
thông nói chung và trường THCS nói riêng có vị trí đặc biệt quan trọng trong
toàn bộ hệ thống giáo dục của nhà trường. Họ là người thay mặt hiệu trưởng
quản lý, giáo dục toàn diện học sinh một lớp học, là cố vấn cho các hoạt động tự
quản của tập thể học sinh, người tổ chức phối hợp các lực lượng giáo dục trong
và ngoài nhà trường [4].
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh THCS: Tuổi thiếu niên là giai đoạn
phát triển của trẻ từ 11 - 15 tuổi, các em được vào học ở trường trung học cơ sở
(từ lớp 6 - 9). Lứa tuổi này có một vị trí đặc biệt và tầm quan trọng trong thời kỳ
phát triển của trẻ em, vì nó là thời kỳ chuyển tiếp từ tuổi thơ sang tuổi trưởng
thành và được phản ánh bằng những tên gọi khác nhau như: “thời kỳ quá độ”,

“tuổi khó bảo”, “tuổi khủng hoảng” , “tuổi bất trị”...Với đặc điểm tâm lý lứa tuổi
3
4

Trong mục II.1: Đoạn: “Biện pháp...tổ chức” tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 2
Đoạn: “Công tác chủ nhiệm…nhà trường” tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 3; còn lại tác giả tự viết.

2


như thế này, nó phần nào ảnh hưởng đến kết quả giáo dục phát triển toàn diện
cho các em [5].
Hiệu quả được hiểu là kết quả tốt đã đạt được trong quá trình thực hiện
một hoặc một số hoạt động trong nhiều lĩnh vực [6]. Trong công tác giáo dục,
hiệu quả là thước đo quan trọng của quá trình thực hiện các nhiệm vụ, chỉ tiêu
giáo dục đã đề ra trong một thời kỳ hoặc trong một năm học. Khi tổ chức thực
hiện công tác chủ nhiệm trong nhà trường, hiệu quả được tính bằng kết quả các
hoạt động của cá nhân hay tập thể, đồng thời giáo viên chủ nhiệm đã tổ chức và
động viên được 100% học sinh thực hiện tốt các biện pháp, tác động tích cực
đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của học sinh để từ đó các em có thêm nhận
thức mới, thay đổi tư duy, hành động góp phần làm thay đổi bản thân và xã hội.
2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Về mặt tích cực, có thể nhận thấy rõ chúng ta đã thực hiện tương đối tốt
công tác chủ nhiệm trong nhà trường. Tại trường THCS Phạm Văn Hinh, công
tác chủ nhiệm được quan tâm, chú trọng, tích cực thực hiện với nhiều biện pháp
khác nhau và bước đầu có được những hiệu quả nhất định.
Tuy nhiên từ thực tế làm công tác chủ nhiệm tại trường THCS Phạm Văn
Hinh của bản thân, tôi nhận thấy công tác này còn gặp một số vướng mắc sau:
Phải thẳng thắn nhìn nhận những thiếu sót về phía đội ngũ giáo viên chủ nhiệm.
Một bộ phận giáo viên chưa thật nhiệt tình, một phần do công việc giảng dạy

chiếm nhiều thời gian, hiệu quả công tác chủ nhiệm ít nhiều bị ảnh hưởng. Một
thiếu sót khác là nhiều giáo viên chủ nhiệm tiến hành công việc khá cảm tính,
chưa có phương pháp chủ nhiệm sáng tạo, thích hợp. Có người quá nghiêm
khắc, có người quá dễ dãi. Người nghiêm khắc gò ép học sinh theo khuôn khổ
một cách máy móc. Và như thế, về mặt tâm lí, cả giáo viên và học sinh đều như
bị áp lực. Người dễ dãi thì lại buông lỏng công tác quản lí, thiếu quan tâm sâu
sát. Thực tế, nhiều khi thầy cô chủ nhiệm và học sinh không phải bao giờ cũng
tìm được tiếng nói chung.
Bản thân học sinh là những người trực tiếp nhận được sự giáo dục nhưng
phần lớn các em còn vi phạm nề nếp, học tập lơ là, kỹ năng sống chưa có nhiều,
chưa hiểu và không thích các hoạt động tập thể do nhà trường hay liên đội tổ
chức. Gia đình các em thiếu quan tâm, chăm sóc. Có thể nói rất nhiều phụ huynh
học sinh phó mặc con em mình cho thầy cô, nhà trường. Ngoài ra, một số phụ
huynh khi được giáo viên thông báo về việc vi phạm nề nếp của con em mình thì
lại có suy nghĩ bênh con và cho rằng cô giáo nói quá.
Thực trạng trên dẫn đến kết quả học tập, hạnh kiểm của học sinh lớp 6B
năm học 2014-2015 như sau:
Số
học
sinh

Tốt

Hạnh kiểm
Khá
TB

SL % SL
5
6

Yếu

% SL % SL %

Giỏi

Học lực
Khá
TB

SL % SL % SL %

Yếu
SL %

Đoạn: “Đặc điểm tâm lý lứa tuổi THCS…các em”, tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 4
Khái niệm hiệu quả, tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 2, còn lại tác giả tự viết.

3


42

29

69,1 10 23,8 3 7,1 0

0

01 2,4 27 64,2 12 28,6 2 4,8

Nhìn vào bảng trên ta thấy kết quả không phải là quá thấp song với một
ngôi trường là trung tâm chất lượng cao của huyện thì kết quả đó còn khiến ta
phải suy nghĩ. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến những tồn tại, hạn chế trên?
Về nguyên nhân chủ quan, giáo viên làm công tác chủ nhiệm chủ yếu là
kiêm nhiệm, thực tế hiện nay chưa có một khoá đào tạo chính thức nào cho
GVCN. Chính vì vậy, không nhiều GVCN thực sự có năng lực, làm chủ nhiệm
chủ yếu bằng kinh nghiệm của bản thân, cộng với trao đổi học hỏi trong nhà
trường. Bên cạnh đó, số tiết dành cho GVCN còn quá ít, chỉ 4 tiết trên tuần,
chưa tương xứng công sức giáo viên đầu tư vào công tác chủ nhiệm, dẫn đến
nhiều giáo viên chưa hăng say với công tác chủ nhiệm. Nội dung chương trình
giảng dạy còn nặng về kiến thức thuần tuý, số tiết giành cho giáo dục công dân,
giáo dục đạo đức học sinh còn ít, trong khi xã hội ngày càng phát triển. Hơn
nữa, ở lứa tuổi này, tâm sinh lí của các em đang phát triển mạnh, các em ngày
càng có nhiều nhu cầu hiểu biết, tìm tòi, bắt chước, thích giao lưu, đua đòi, thích
sự khẳng định mình...
Xét nguyên nhân khách quan, nhiều gia đình quá bận rộn với công việc
nên thời gian dành cho việc giáo dục con cái không nhiều, gần như phó mặc cho
nhà trường và xã hội, thậm chí cung cấp tiền bạc dư thừa không nghĩ đến hậu
quả. Nhiều phụ huynh chỉ gặp gỡ trao đổi với GVCN trong 3 buổi họp phụ
huynh trong một năm học, còn chủ yếu là trao đổi qua điện thoại trong những
trường hợp cần thiết. Sự quan tâm, chỉ đạo và phối hợp của các đoàn thể trong
và ngoài nhà trường với giáo viên chủ nhiệm chưa nhịp nhàng nên dễ ảnh hưởng
đến hiệu quả của công tác chủ nhiệm.
3. Các giải pháp đã thực hiện:
3.1. Giáo viên chủ nhiệm xây dựng kế hoạch chủ nhiệm lớp và tiêu chí thi
đua cho học sinh có tính khả thi.
Trên cơ sở nắm được mục tiêu, nhiệm vụ và kế hoạch của nhà trường
trong năm học, đặc điểm tình hình lớp, GVCN tiến hành xây dựng kế hoạch sát,

đúng, phù hợp.
Trong kế hoạch giáo dục phải xác định rõ mục đích, chỉ tiêu phấn đấu và
các biện pháp chính. Đặc biệt chú trọng chiến lược phối hợp giữa các lực lượng
giáo dục khác để đạt mục đích đề ra, cần có phương hướng phát triển lớp, thực
hiện tuần tự hợp lí nhằm đi đến mục đích. Kế hoạch phải phát huy được mặt
mạnh, khắc phục được hạn chế của lớp. Biện pháp thực hiện cần thể hiện tính
phong phú, đa dạng. Tuy nhiên các biện pháp đề ra trong kế hoạch chỉ là “phần
cứng”. Trong quá trình thực hiện cần phải vận dụng, điều chỉnh một cách linh
hoạt các biện pháp giáo dục sao cho phù hợp với tình hình thực tế để công việc
đạt hiệu quả cao.
- Xây dựng kế hoạch chủ nghiệm lớp đòi hỏi phải khoa học, tránh tình trạng tùy
tiện, qua loa. Vì thế xây dựng kế hoạch chủ nhiệm là một yêu cầu cần thiết để
bảo đảm hiệu quả giáo dục học sinh:
4


+ Nắm được kế hoạch, chương trình giáo dục của nhà trường.
+ Nắm bắt tình hình cụ thể của lớp chủ nhiệm từ các thông tin nói trên giáo viên
chủ nhiệm dự kiến kế hoạch, đặt ra các yêu cầu trọng điểm cho từng giai đoạn.
Sau đó, phác thảo kế hoạch chủ nhiệm thông qua các hoạt động cụ thể theo trình
tự thời gian.
+ Sau khi phác thảo kế hoạch, giáo viên chủ nhiệm cần tham khảo ý kiến đồng
nghiệp và ban cán sự lớp để thống nhất một số nội dung cần thiết.
- Chỉ đạo tập thể học sinh thực hiện kế hoạch: Giáo viên chủ nhiệm luôn có sự
chỉ đạo tốt để đạt hiệu quả như mong muốn.
+ Phổ biến rõ công tác cho tập thể lớp, thống nhất quyết tâm thực hiện tốt kế
hoạch, biến kế hoạch thành chương trình hành động cụ thể.
- Chuẩn bị các điều kiện vật chất và kỹ thuật để thực hiện các hoạt động.
- Phối hợp với đội ngũ cán bộ lớp thực hiện và điều hành công việc quản lý lớp.
- Theo dõi kiểm tra và điều chỉnh hoạt động để các hoạt động đi đúng hướng.

- Kết thúc một công việc cần tổng kết đánh giá phân tích ưu điểm và hạn chế rút
kinh nghiệm.
- Có sự khuyến khích tập thể hay cá nhân tốt, phê bình các cá nhân thiếu tích
cực, thiếu cố gắng.
- Triển khai các hoạt động tiếp theo.
Trong kế hoạch chủ nhiệm cần đặt ra các yêu cầu ngày càng cao nhưng vừa sức
với học sinh để kích thích sự tiến bộ không ngừng. Giáo viên chủ nhiệm khi lập
kế hoạch phải đưa ra được chỉ tiêu cụ thể trong năm học.
Ví dụ: Đối với lớp 7B, tôi đã đưa ra chỉ tiêu như sau:
+ Đạo đức loại khá trở lên đạt 100% (trong đó tốt 70%).
+ Học lực đạt trung bình trở lên 100% (trong đó: khá 62%, giỏi 10%).
+ Đạt lớp tiên tiến xuất sắc, Chi đội vững mạnh.
+ Hoàn thành và tham gia đầy đủ, đạt kết quả xuất sắc trong tất cả các hoạt động
được giao.
- Ngay từ buổi họp lớp đầu năm học, sau khi bầu bạn cán sự lớp, lập sơ đồ lớp
học, giáo viên chủ nhiệm tiến hành cho tập thể lớp xây dựng tiêu chí thi đua
(dựa vào thông tư hướng dẫn đánh giá, xếp loại học sinh THCS - Bộ GD & ĐT;
nội quy của Nhà trường, liên đội đã đề ra và một số nội quy của lớp học) thống
nhất tiêu chí thi đua cho mỗi cá nhân cả về học tập và đạo đức. Xếp loại học
sinh theo từng tuần, từng tháng, tiến hành trong tiết sinh hoạt cuối tuần, bình xét
công khai dân chủ, có biên bản kèm theo.
Sau khi đã thống nhất tiêu chí thi đua ở lớp, giáo viên chủ nhiệm thông
qua tiêu chí trên với phụ huynh học sinh trong cuộc họp cha mẹ học sinh đầu
năm học để các bậc phụ huynh nắm rõ, đôn đốc con em thực hiện nghiêm túc.
Ví dụ: Căn cứ kế hoạch nhà trường và liên đội, giáo viên chủ nhiệm cùng ban
cán sự và tập thể lớp thảo luận thống nhất tiêu chí thi đua như sau:
Nội dung
Tiêu chí
Điểm
1. Xếp hàng khẩn trương, nghiêm túc, thẳng hàng

5
- Bỏ xếp hàng 1 buổi trừ 3 điểm
Nề nếp - Xếp hàng chậm, lộn xộn trừ 2 điểm
5


(30 điểm) 2. Trang phục đúng quy định
- Thiếu 1 buổi trừ 3 điểm
- Chậm 1 buổi trừ 2 điểm
3. Sinh hoạt 15 phút đúng quy định
- Ồn, làm việc riêng trừ 3 điểm
4. Làm vệ sinh sạch sẽ, đúng thời gian
- Làm chậm, bẩn 1 buổi trừ 2 điểm
- Không làm trực nhật trừ 5 điểm
5. Đi học đúng giờ quy định
- Đi học muộn 1 buổi trừ 3 điểm
- Bỏ học 1 tiết vô lý do trừ 4 điểm
- Bỏ 1 buổi học vô lý do trừ 5 điểm
1. Làm bài tập đầy đủ
- Thiếu từ 3 đến 5 bài trừ 5 điểm
- Thiếu từ 6 đến 8 bài trừ 7 điểm
- Thiếu bài tập 1 môn trừ 10 điểm
- Thiếu bài tập 2 môn hạ một loại trong tuần
2. Nghiêm túc trong giờ học
- Nói chuyện, làm việc riêng bạn nhắc nhở 1 lần trừ 3
điểm
- Nói chuyện, làm việc riêng thầy cô nhắc nhở 1 lần trừ 5
điểm
- Bị ghi sổ đầu bài 1 lần hạ 1 loại trong tuần
Học tập

- Bị ghi sổ đầu bài 2 đến 3 lầnkhông xếp loại tuần và phê
(50 điểm) bình trước lớp
- Bị ghi sổ đầu bài 4 lầntrở lên, cảnh cáo trước toàn
trường và thông báo về gia đình
3. Điểm tốt (xấu)
- Có 1 điểm dưới 5 trừ 3 điểm
- Từ 2 đến 3 điểm dưới 5 trừ 5 điểm
- Từ 4 điểm dưới 5 trở lên trừ 10 điểm
4. Phát biểu xây dựng bài
- Từ 10 lần trở lên
- Từ 5 đến 9 lần
- Từ 1 đến 4 lần không tính điểm
5. Ghi chép bài đầy đủ
- Không ghi bài 1 lần trừ 3 điểm
- Không ghi bài 2 lần trở lên trừ 5 điểm
6. Đồ dùng học tập đầy đủ
- Thiếu 1 buổi trừ 2 điểm
- Thiếu 2 buổi trừ 5 điểm
Đạo đức 1. Không vào quán điện tử, không ăn quà trong trường
tác phong - Vào quán điện tử 1 lần trừ 5 điểm

5
10
5
5

10

10

10

10
10
6
5
5
5
6


(15điểm)

Bảoquản
cơ sở vật
chất
(5 điểm)

- Ăn quà 1 lần trừ 2 điểm
- Ăn quà 2 lần trở lên trừ 5 điểm
2. Không nói tục chửi bậy, đánh nhau
10
- Nói tục, chửi bậy 1 lần trừ 5 điểm
- Nói tục, chửi bậy 2 đến 3 lần trừ 10 điểm
- Nói tục, chửi bậy 4 lần trở lên hạ 1 loại trên tuần
- Đánh nhau, vô lễ với thầy cô, cờ đỏ không xếp loại
- Gian lận trong kiểm tra, thi cử, trộm cắp không xếp
loại.
Chấp hành tốt việc bảo quản cơ sở vật chất
5

Mắc một trong các lỗi sau: viết, vẽ hoặc làm hư hỏng tài
sản trong lớp, trong trường trừ 5 điểmphải bồi thường
theo đúng quy định của nhà trường.

Tổng
100
Cách cho điểm và xếp loại:
- Từ 90 đến 100 điểm xếp loại A
- Từ 70 đến 89 điểm xếp loại B
- Từ 50 đến 69 điểm xếp loại C
- Từ 40 đến 49 điểm xếp loại D
- Dưới 40 điểm không xếp loại
3.2. Tổ chức thực hiện
3.2.1. Giáo viên chủ nhiệm tổ chức lựa chọn ban cán sự lớp, giao nhiệm vụ.
- Căn cứ vào hồ sơ học bạ của học sinh và sự tín nhiệm của tập thể lớp qua việc
bình bầu dân chủ đầu năm học. Muốn xây dựng đội ngũ cán bộ lớp tốt cần tìm
hiểu thông qua giáo viên chủ nhiệm cũ, bạn bè trong lớp, quan sát sự hoạt động
của các em khi ra chơi hoặc giao một số công việc.
- Ban cán sự lớp đại diện cho lớp, chịu trách nhiệm trước Nhà trường về toàn bộ
hoạt động học tập, rèn luyện, đời sống của lớp trong thời gian học. Ban cán sự
lớp do tập thể lớp bầu ra, được GVCN quyết định công nhận. Nhiệm kỳ của Ban
cán sự lớp là một năm.
Đầu tiên giáo viên chủ nhiệm cần xác định được tiêu chuẩn của cán bộ lớp:
+ Có ý thức tổ chức kỷ luật tốt, có khả năng gương mẫu.
+ Tính tình thẳng thắn, giám đấu tranh, phê bình.
+ Năng nổ, nhiệt tình hoạt động.
+ Có khả năng học tập tốt, học lực từ khá trở lên.
+ Được tập thể lớp tín nhiệm.
+ Có điều kiện gia đình thuận lợi.
Khi đã tìm được đội ngũ cán bộ lớp, giáo viên chủ nhiệm cần bồi dưỡng

cho các em có ý thức trách nhiệm cao đối với lớp, phục vụ tập thể lớp, biết phê
bình và tự phê bình. Bồi dưỡng cho các em có phương pháp quản lý lớp. Mỗi
tháng họp một lần để tổng kết rút kinh nghiệm, giao kế hoạch nhiệm vụ tháng
tới, lập sổ theo dõi. Mỗi tuần giao ban một lần vào tiết đầu ngày thứ 7 (khi giáo
viên giao ban) để cuối tuần có số liệu sinh hoạt và khen, chê kịp thời. Trong việc
7


xây dựng đội ngũ cán bộ lớp, giáo viên chủ nhiệm cũng cần chú ý chọn đúng
nguồn, tránh việc thay cán bộ lớp, không phó mặc việc lớp cho đội ngũ cán bộ
lớp.
Ví dụ: Cụ thể trong năm học qua, tập thể lớp 7B đã lựa chọn được ban cán sự có
năng lực, trách nhiệm để quản lí lớp. Nhờ đó tôi đã rất dễ dàng trong công tác
chủ nhiệm, nhiều khi cô giáo do một số lý do nào đó không trực tiếp quản lý đôn
đốc các em nhưng các em vẫn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
TT
Học và tên
Nhiệm
Công việc được giao
vụ
1
Lê Quang Anh Lớp
điều hành, quản lý toàn bộ các hoạt động của lớp
trưởng và từng thành viên trong lớp, cụ thể:
+ Tổ chức, quản lý lớp thực hiện các nhiệm vụ
học tập, rèn luyện theo quy định của Nhà trường.
+ Theo dõi, đôn đốc lớp chấp hành đầy đủ và
nghiêm chỉnh quy chế, quy định, nội quy về học
tập và sinh hoạt của Nhà trường.
+ Chịu sự điều hành, quản lý của trực tiếp của

GVCN lớp;
+ Chủ trì các cuộc họp lớp để đánh giá kết quả
học tập, rèn luyện, đề nghị thi đua khen thưởng
đối với tập thể và cá nhân HS trong lớp.
2
Lê Thị Thu Lớp
+ Ðôn đốc các bạn đi học đầy đủ, đúng giờ, đảm
Giang
phó
bảo học tập nghiêm túc.
học
+ Thực hiện và duy trì sinh hoạt 15 phút đầu giờ
tập
theo chủ đề lớp đã chọn.
+ Ðiểm danh, ghi sổ đầu bài đầy đủ, kịp thời.
+ Lập danh sách các bạn thuộc diện đối tượng ưu
tiên, hoàn cảnh khó khăn, báo cáo với giáo viên
chủ nhiệm.
3
Trần
Ngọc Lớp
+ Tổ chức và quản lý các bạn thực hiện công tác
Lâm
phó
lao động và các hoạt động liên quan đến sinh
lao
hoạt đời sống vật chất và tinh thần của lớp.
động
+ Tổ chức động viên, thăm hỏi những bạn có
hoàn cảnh khó khăn, ốm đau, tai nạn…

4
Đinh Khánh Cờ đỏ + Nắm bắt và tiếp thu những thông báo, chỉ thị
Hiền
của Tổng phụ trách Đội để kịp thời triển khai cho
đội viên trong chi Đội thực hiện đầy đủ.
+ Thực hiện các phong trào ủng hộ, quyên góp…
do trường phát động.
5
- Nguyễn Thị Tổ
+ Chỉ đạo hoạt động của tổ
Duyên
trưởng + Theo dõi các thành viên trong tổ theo tiêu chí
- Lê Hải Hà
thi đua.
- Nguyễn Yến
Nhi
8


- Nguyễn Thị
Hồng
Để phát huy vai trò cố vấn, GVCN cần dự báo chính xác khả năng của
học sinh trong lớp, biết khêu gợi tiềm năng sáng tạo của các em trong việc đề
xuất các nội dung hoạt động, xây dựng kế hoạch hoạt động toàn diện phù hợp
với nhiệm vụ và điều kiện của mỗi tháng, mỗi học kì của từng năm học. Giáo
viên chủ nhiệm chỉ là người giúp học sinh tự tổ chức các hoạt động đã được kế
hoạch hoá. Điều đó không có nghĩa là GVCN khoán trắng, đứng ngoài hoạt
động của tập thể lớp học mà nên cùng hoạt động, điều chỉnh hoạt động, kịp thời
giúp các em tháo gỡ những khó khăn trong quá trình hoạt động.
Ngoài ra cần tạo hứng thú trong công việc, tạo sự đoàn kết nhất trí cao

trong ban cán sự để làm sao các em cũng phải biết làm việc “hết mình”, biết
phấn đấu vì tập thể và biết tự giác, chủ động điều hành lớp ngay cả khi không có
giáo viên chủ nhiệm. Sử dụng phiếu giao việc cũng là một hình thức tạo cho học
sinh phát huy tính tự giác, tự quản, tinh thần trách nhiệm trong công việc. Trên
cơ sở được giao việc học sinh phải tự lập kế hoạch và giáo viên chủ nhiệm hẹn
thời gian để duyệt. Nhìn chung được giao việc và nhất là được thầy cô tin tưởng,
phát huy tính dân chủ và tự quản các em rất phấn khởi và tất nhiên phải rút kinh
nghiệm, khen chê kịp thời (trong một năm học, ban cán sự ít nhất được động
viên, khen thưởng hai lần vào dịp sơ kết học kỳ I và tổng kết năm học).
3.2.2. Giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu và nắm chắc học sinh lớp chủ nhiệm.
Để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, giáo viên chủ nhiệm phải nắm vững
tâm sinh lí, nhu cầu, nguyện vọng, năng lực của học sinh, biết rõ hoàn cảnh
sống, những tác động của gia đình, mối quan hệ xã hội, bạn bè của học sinh.
Tôi đã tìm hiểu học sinh thông qua nhiều hình thức, cụ thể như:
+ Qua hồ sơ học sinh: Xem học bạ, sơ yếu lí lịch, nhận xét của GVCN cũ. Đây
là tài liệu đáng tin cậy ban đầu giúp tôi nhận biết và phân loại học sinh.
+ Qua điều tra tôi thấy tập thể lớp 7B là một tập thể khá đoàn kết và có ý thức
học tập, tuy nhiên kết quả ở năm học trước vẫn chưa hoàn toàn cao so với lớp
(hạnh kiểm: 10 khá; 03 trung bình; học lực: 27 khá; 12 trung bình), chưa xây
dựng được tập thể lớp tiên tiến, vững mạnh trong các phong trào. Một số em
thường xuyên đi trễ (Nguyễn Minh Thành, Bùi Văn Thành), trốn học chơi game
(Nguyễn Văn Vinh, nghỉ hơn 15 ngày) ….
+ Qua quan sát trực tiếp: Quan sát trực tiếp học sinh hằng ngày trong các hoạt
động trên lớp, ngoài lớp để biết hành vi thái độ học sinh. Đây là tài liệu sống,
qua đó tôi cố gắng tìm ra những nét cá tính nhất của từng em. Tôi quan sát lớp
chủ nhiệm cả trong giờ ra chơi xem em nào nghịch thái quá, em nào từ tốn, hiền
lành, có khi trên đường vào dạy lớp khác tôi cũng ngang qua lớp chủ nhiệm.
Nếu thấy những sai phạm của học sinh thì phải nhắc nhở ngay.
+ Tiến hành những thử nghiệm: Đây là cách làm giúp cho người giáo viên chủ
nhiệm có thể thu được thông tin về một hay nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ.

Những thử nghiệm này là những bài tập tình huống đã được xây dựng về một
vấn đề nào đó để học sinh có dịp bộc lộ mình. Chẳng hạn có thể đưa ra tình
huống: Cô đang cần một số em chiều nay tham gia làm vệ sinh trang trí lại lớp
9


học; hoặc cho học sinh trả lời nhanh vào phiếu in sẵn một số câu hỏi về vấn đề
định tìm hiểu (ví dụ: Em thích học môn học nào nhất? Em có thích các hoạt
động tập thể do nhà trường, liên đội tổ chức hay không?... ). Những thử nghiệm
nhỏ này có thể áp dụng linh hoạt sao cho phù hợp với học sinh ở từng lớp, vùng
miền. Kết quả thử nghiệm sẽ giúp giáo viên chủ nhiệm lớp có thể nắm bắt được
thêm những thông tin mới, bổ sung cho những nhận định của mình về học sinh.
Ngoài ra, để tạo không khí cởi mở trong tập thể lớp và cũng là để giúp
cho mình hiểu học sinh hơn, tôi thường động viên các em ghi nhật ký lớp hằng
ngày. Thi thoảng tôi lại cho học sinh viết cảm nhận về lớp mình. Có những điều
thường ngày có khi khó nói ra được, nhưng khi viết cảm nhận hoặc ghi nhật kí
lớp các em lại có dịp để giãi bày. Qua những bài cảm nhận và những trang nhật
ký lớp, thầy trò, bạn bè hiểu nhiều về nhau hơn và đương nhiên tập thể lớp ngày
càng thêm gắn bó
3.2.3. Giáo viên chủ nhiệm lập sơ đồ tổ chức lớp học khoa học, hợp lý.
Lập sơ đồ lớp học khoa học, hiệu quả, giáo viên chủ nhiệm cần dựa vào
các căn cứ như:
- Học lực của HS: HS yếu kém, chậm tiến ngồi trước; HS khá giỏi ngồi sau.
- Tình trạng sức khỏe của HS: HS thấp trước, cao sau; HS mắt yếu ngồi gần
bảng.
- Ban cán sự lớp: ngồi giữa và cuối lớp.
Ví dụ: Sơ đồ lớp học 7B năm học 2015-2016
BGV
Vinh

T.
Hương

Q.
Tuấn

N. Mai

Hùng

H. My

H. Đạt

Hiệu

H. Nam

Nguyên

T.
Trang

Mạnh

Khánh

Công

Kiệt

Nhi

Đạt

Duyên

T. Nam

Bình

T.
Giang

Nguyệt

Phúc

P. Linh

Phương

Quang

Nghĩa

Q. Anh

Hiếu

Khải

Huy

Quỳnh

Hưng

Huyền

P.Anh

Hà

Hồng

Vũ

Hào

H.
Trang

K.Linh

N. Lâm

C.
Bình

H. Vũ

K.
Hiền

N.
Linh

Ly

Long

Chú thích: Cán bộ lớp: Q. Anh; T. Giang; Lâm; Hiền
Học sinh yếu kém, chậm tiến bộ: Q, Tuấn; Huy Đạt; Vinh; Khánh
Học sinh mắt kém: T. Hương; Hùng; N. Mai; Hà My
3.2.4. Giáo viên chủ nhiệm phải lưu ý trong giáo dục học sinh cá biệt.
Trong một lớp học bao giờ cũng có học sinh ngoan, học sinh cá biệt. Học
sinh cá biệt là những học sinh có cá tính khác biệt, không đúng theo quy định
10


của trường học, có hoàn cảnh đặc biệt, thường hay vi phạm nội quy của nhà
trường làm ảnh hưởng đến thi đua của lớp mặc dù đã được thầy cô nhắc nhở [7].
Do đó tìm hiểu nắm vững từng đối tượng học sinh sẽ giúp GVCN có biện pháp
giáo dục tốt sẽ là động lực để xây dựng được tập thể lớp vững mạnh.
+ Giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu lý lịch, tính cách học sinh, tìm hiểu điểm
yếu của học sinh.
+ Kết hợp với giáo viên bộ môn, nhà trường, gia đình.
+ Giáo viên chủ nhiệm không được nóng vội, uốn nắn dần, khi đưa ra tập thể lớp
không nói nhiều, khi gặp riêng không được chì trích mà nhẹ nhàng tâm sự và

phân tích.
+ Giao cho học sinh cá biệt một số việc và sau đó phải động viên khuyến khích
kịp thời những việc em làm tốt.
+ Lập kế hoạch cho cán sự lớp để thành lập các đôi bạn cùng tiến.
+ Luôn thông báo kịp thời các thông tin về học sinh với gia đình và ngược lại.
Như vậy đối với những học sinh ngoan, có ý thức thì chỉ cần nhắc nhở
chung. Nhưng đối với những học sinh có cá tính, có hoàn cảnh đặc biệt thì lại
phải vừa nghiêm khắc khi xử lý những sai phạm của các em, vừa phải tình cảm,
động viên, thậm chí phải dỗ dành. Giáo dục những học sinh cá biệt điều quan
trọng là phải tạo được mối quan hệ gần gũi, cảm thông giữa thầy và trò. Muốn
vậy GVCN không chỉ đứng ở cương vị người thầy mà phải biết nhập vai, biết
lắng nghe các em nói, tìm hiểu tâm tư của các em, tạo cho các em có cảm giác
mình được chia sẻ, cảm thông, được giúp đỡ thì các em sẽ tự giác sửa chữa
khuyết điểm, tự giác phấn đấu hơn. Có những học sinh khi mắc khuyết điểm đã
nói với bạn bè rằng: không sợ bị kỷ luật, bị phạt mà chỉ sợ làm ảnh hưởng đến
thành tích thi đua của lớp, sợ làm cô giáo buồn…
Ví dụ: Trong lớp 7B, có em Đinh Trọng Khánh, đầu năm học thường xuyên đi
học muộn, nhiều hôm không vào được trường lại ra quán Internet. Tôi đã sắp
xếp thời gian đến thăm gia đình học sinh này, mới hay em ở với ông bà ngoại
(cha mẹ ly hôn, cha có vợ khác). Vì ít được quan tâm nên em cũng sao nhãng
chuyện học hành. Được cô giáo đến thăm nhà, động viên nên em tiến bộ rất
nhanh, chấm dứt hiện tượng đi học muộn và tham gia rất tích cực vào các hoạt
động của lớp. Hay trường hợp em Vương Quốc Tuấn, em là một học sinh được
gia đình chiều chuộng nên đầu năm học em thường hay vi phạm nề nếp như
không thực hiện đúng trang phục khi đến trường, thường xuyên nói chuyện,
nghịch trong giờ học bị ghi sổ đầu bài, không ghi chép bài, đặc biệt các hoạt
động của lớp em đều quậy phá làm mất điểm thi đua… Sau khi liên lạc về gia
đình để có biện pháp giáo dục nhưng em vẫn không tiến bộ, tôi đã gặp riêng em
trò chuyện để hiểu rõ em hơn, phân tích giúp em có những nhận thức đúng đắn.
Từ đó em như hiểu được và tiến bộ rõ rệt. Qua những trường hợp cụ thể vừa

nêu, tôi thấy việc sắp xếp thời gian đến thăm gia đình học sinh, gần gũi để giáo
dục các em (đặc biệt là những học sinh cá biệt) đã đem lại nhiều hiệu quả trong
công tác chủ nhiệm.
7

Trong mục 3.2.4: Đoạn: “Học sinh cá biệt …nhắc nhở” tác gải tham khảo nguyên văn TLTK số 3 , còn lại tác
giả tự viết.

11


3.2.5. Giáo viên chủ nhiệm phải tổ chức tốt giờ sinh hoạt lớp.
Giáo viên chủ nhiệm với vai trò cố vấn, chỉ đạo nên nhất thiết phải dự giờ
sinh hoạt lớp và xem trước kế hoạch sinh hoạt lớp của lớp trưởng và các tổ. Giáo
viên chủ nhiệm lên một kế hoạch sinh hoạt riêng cho mình. Khi dự sinh hoạt lớp
dưới sự điều khiển riêng của lớp trưởng, giáo viên chủ nhiệm cần so sánh các số
liệu với tuần trước, khen chê phải hợp lý, nhẹ nhàng để cho các em chấp nhận,
không được chỉ trích.
- Lớp trưởng điều khiển tiết sinh hoạt: Nhận xét tuần đọc kế hoạch tuần tới.
- Giáo viên chủ nhiệm là người dự, góp ý kiến, nhận xét cuối buổi.
- Căn cứ vào tiêu chí thi đua xếp loại học sinh, các tổ trưởng lần lượt thông báo
kết quả theo dõi và xếp loại các thành viên trong tổ, nêu ý kiến.
- Cờ đỏ nhận xét, đọc kế hoạch đội, đoàn.
- Giáo viên chủ nhiệm nhận xét, khen chê kịp thời, đưa ra ý kiến, nêu kế hoạch
tuần tới.
- Thư ký ghi biên bản: Giáo viên chủ nhiệm, lớp trưởng ký xác nhận
Có một số học sinh thường chán ngán giờ sinh hoạt lớp, thậm chí có
trường hợp vài em bỏ trốn. Sở dĩ có hiện tượng này vì giờ sinh hoạt lớp chủ yếu
là kiểm điểm những sai sót của một số em vi phạm nội quy của trường, lớp. Vì
vậy, giáo viên phải tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong giờ này. Giáo viên cho

lớp nhận xét, đánh giá hoạt động trong tuần với thời gian ngắn, dành thời gian
nhiều hơn cho việc vạch ra phương hướng tuần tới, sinh hoạt văn nghệ, thi sáng
tác thơ văn, câu hỏi giải quyết tình huống… Giáo viên không để việc học sinh
lạm dụng việc phê bình và tự phê bình. Những em vi phạm nội quy cần phải
nhận thấy sai lầm của mình, kể cả học sinh cá biệt, các em vừa hối hận vừa xấu
hổ. Nếu tập thể lớp cứ tập trung vào sai sót của bạn mà phê bình, chỉ trích, nặng
lời thay vì giúp bạn tiến bộ thì ngược lại học sinh sẽ lì, phá phách hơn, xa rời tập
thể có khi cố tình phá lớp. Đối với học sinh phá lớp, khó bảo, giáo viên cũng
như tập thể quan tâm theo dõi giúp đỡ thay vì nghiêm khắc phê bình trước tập
thể lớp. Cần phê bình đối tượng này nhưng tránh tình trạng căng thẳng giữa học
sinh đó với giáo viên, với tập thể lớp. Điều đó có thể xảy ra là học sinh cá biệt
phản ứng mạnh khi bị phê bình, tự ý bỏ ra khỏi lớp, đập phá đồ dùng trong lớp,
hoặc có lời lẽ vô lễ với giáo viên…Trường hợp này xảy ra, chắc chắn giáo viên
sẽ bị mang tiếng, mất uy tín. Cho nên, là giáo viên chủ nhiệm phải lấy tình
thương yêu, lời lẽ phải trái phân tích nhẹ nhàng để các em nhận ra việc làm sai
của mình và nhận lỗi là tốt nhất. Bởi vì dẫu các em là học sinh cá biệt thì các em
vẫn sống có tình nghĩa. Thực tế đã chứng minh rằng những học sinh này cá biệt
nhưng rất tình cảm, có tinh thần tập thể cao.
Giáo viên chủ nhiệm cần chú ý đến việc khen chê kịp thời đối với học
sinh. Giáo viên không thiên vị, phải công minh trong khi khen cũng như chê các
em. Những lời động viên khi các em làm việc tốt, những lời nhắc nhở khi các
em làm sai có tác dụng rất lớn đến việc tự rèn luyện của các em.
Tuy nhiên cách thức tổ chức các giờ sinh hoạt trên lớp cũng nên linh hoạt.
Giờ sinh hoạt lớp không nên chỉ kiểm điểm học sinh, hoặc có kiểm điểm thì
cũng không nên máy móc. Đôi khi có thể biến giờ sinh hoạt thành những hội
12


thảo nhỏ với những chủ đề phù hợp với học đường như: những mơ ước tuổi trẻ,
làm thế nào để sống đẹp mỗi ngày, văn minh trong cách tặng quà tổ chức câu lạc

bộ các môn học em yêu thích... Có thể thay những lời phê bình gay gắt bằng một
câu chuyện nào đó.
Ví dụ: Để nhắc nhở các em việc đi học đầy đủ, nghiêm túc thực hiện nội quy, có
tính kỷ luật cao, tôi kể câu chuyện về Bác Hồ một lần đến thăm ngôi chùa cổ,
thấy Bác đến, vị sư trụ trì ra đón Bác vào chùa và xin mời Bác cứ đi cả dép,
nhưng Bác không đồng ý, vẫn thực hiện nội quy như mọi người. Lần khác, trên
đường đi công tác, xe của Bác qua một ngã tư thì gặp đèn đỏ phải dừng. Chú
cảnh vệ định xuống xe để gặp công an giao thông, yêu cầu cho xe Bác đi ngay,
nhưng Bác đã hiểu ý, liền ngăn lại và bảo:
- Các chú không được làm thế, phải gương mẫu tôn trọng luật lệ giao thông,
không được bắt người khác ưu tiên cho mình.
Nghe lời Bác, chú cảnh vệ không xuống xe để gặp chú công an nữa. Xe Bác
dừng lại chờ cho đến lúc đèn xanh bật mới vượt qua ngã tư [8].
Kết quả là lớp tôi được phân công chủ nhiệm học sinh đều có ý thức tự
giác thực hiện nội quy, tôn trọng kỷ luật. Như vậy, giờ sinh hoạt cũng để kiểm
điểm một số học sinh vi phạm nề nếp nhưng cách làm ấy khiến giờ sinh hoạt rõ
ràng đỡ căng thẳng hơn và lại có hiệu quả.
3.2.6. Giáo viên chủ nhiệm chú trọng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
Kĩ năng sống của con người nói chung đó là sự tự ý thức vai trò trách
nhiệm của bản thân mình trong việc ứng xử với mọi người xung quanh và môi
trường tự nhiên trong đó con người đang tồn tại [9].
Từ những ngày học đầu tiên ở trường, học sinh đã được bồi dưỡng cả hai
mặt đức và tài. Sự phát triển của mỗi người nói chung và học sinh nói riêng
được hình thành thông qua việc tiếp thu tri thức hằng ngày trong cuộc sống như
kĩ năng làm việc hợp tác, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thích nghi, kĩ năng xử lí tình
huống, kĩ năng giữ gìn bảo vệ môi trường…
Những kĩ năng này không chỉ đòi hỏi cho một giai đoạn nào đó mà nó cần
thiết cho cả đời người đặc biệt là chuỗi ngày đi học. Khẩu hiệu “Mỗi ngày đến
trường là một ngày vui”xuất hiện ở các trường cũng vì lẽ đó. Kĩ năng sống được
biểu hiện đa dạng tuỳ từng người, từng sự việc và từng hoàn cảnh cụ thể. Nhưng

dù trong trường hợp nào, đối với ai thì kĩ năng sống nhất thiết phải vươn tới
chân lý tốt đẹp: nhân ái, vị tha, bản lĩnh tự tin, khiêm tốn, văn minh lịch sự, dám
nghĩ dám làm, hoà đồng và tôn trọng người khác. Thực tiễn ngày nay cho thấy
đôi khi kiến thức uyên bác, học vị cao lại không làm nên sự thành đạt của con
người bằng chính kĩ năng sống của họ. Cuộc sống ngày càng phát triển, đất nước
đang hội nhập với thế giới, cơ hội có được vị trí trong xã hội và khẳng định bản
thân của người lao động đang rộng mở, nhưng số lượng người thất nghiệp vẫn
không ngừng gia tăng. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do họ chưa
được trang bị những kĩ năng sống cơ bản của một người lao động. Chính vì vậy,
kĩ năng sống cần được mỗi người chúng ta rèn luyện ngay từ khi còn ngồi trên
8

Ví dụ, tác giả tham khảo TLTK số 5
Trong mục 3.2.6: Đoạn: “Kĩ năng sống …tồn tại” tác giả tham khảo nguyên văn TLTK số 6, còn lại tác giả tự
viết.
9

13


ghế nhà trường. Trong bốn trụ cột của giáo dục được Unesco nêu ra là “học để
biết, học để làm việc, học để làm người, học để cùng chung sống”[10] đã có ba
nội dung hàm chứa các yêu cầu kĩ năng sống. Điều này càng khẳng định hơn
nữa tầm quan trọng và cần thiết của nhà trường trong việc giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh. Đành rằng hình thành kĩ năng sống phải qua cả trường học và
trường đời nhưng trường học vẫn giữ vị trí nền móng vì hầu hết mọi người đều
được đi học, và nội dung học ở trường phổ thông gồm nhiều lĩnh vực tự nhiên,
xã hội cùng nhiều bài học về lối sống tốt đẹp của những bậc tiền nhân mà học
sinh cần học tập noi theo.
Ví dụ: Có thể tiến hành giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp chủ nhiệm bằng

các hình thức như:
+ Một hình thức thuận lợi để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đó là thông qua
hoạt động dạy học trên lớp. Trong mỗi tiết dạy, ngoài yêu cầu về kiến thức thì
yêu cầu về kĩ năng và thái độ luôn được đặt ra và đó cũng chính là yêu cầu về
giáo dục kĩ năng sống. Do vậy, trong các giờ lên lớp tôi đều có sự liên hệ với
thực tế cuộc sống của học sinh ở cả hai mặt tích cực và hạn chế. Tuỳ theo bài
học mà hình thành những kĩ năng tích hợp cho học sinh như kĩ năng đặt câu hỏi
và trả lời, kĩ năng trình bày, kĩ năng phân tích tổng hợp, kĩ năng ra quyết định, kĩ
năng xử lý tình huống, kĩ năng tự học, kĩ năng làm việc hợp tác (còn gọi là hợp
tác nhóm hay hoạt động nhóm)… Trong đó, kĩ năng làm việc hợp tác cần được
đặc biệt quan tâm vì đây là kĩ năng sống mang tính thời đại, nó thể hiện cách
làm việc theo cơ chế phân công hợp tác, tôn trọng quyền và lợi ích của từng
thành viên và cùng nhau phát triển. Qua sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên,
học sinh được chia thành các nhóm. Mỗi em được phân công đảm nhiệm một
công việc của nhóm (nhóm trưởng, thư ký, theo dõi thời gian, động viên phát
biểu, trình bày trước lớp). Tất cả thành viên trong nhóm được trình bày suy nghĩ
của cá nhân nhưng cũng phải tôn trọng ý kiến người khác và chấp nhận sự thống
nhất chung của nhóm. Mỗi nhóm sẽ cùng nhau thảo luận để giải quyết một nội
dung khó của bài học mà chỉ với mỗi cá nhân có thể không tìm được lời giải
đáp.
+ Ở tiết sinh hoạt lớp, giáo viên cần tạo điều kiện để các em tự đánh giá nhận xét
về bản thân và lớp của mình. Các em có thể trình bày ý kiến về những việc làm
tốt và chưa tốt; cùng nhau xây dựng nội quy của lớp; thiết kế, đề xuất các việc
làm, hoạt động hằng tháng và cả năm học.
+ Chức vụ lớp trưởng, lớp phó, tổ trưởng, tổ phó nên được thay đổi theo tháng
hoặc học kỳ để nhiều em được làm quen với kỹ năng điều hành, quản lý công
việc đồng thời ngăn ngừa cách sống tự kiêu, độc đoán có thể xảy ra ngay từ tuổi
học đường.
+ Xây dựng các quy tắc ứng xử với môi trường như giữ gìn vệ sinh trường lớp,
bảo vệ môi trường sống, rèn luyện và bảo vệ sức khoẻ, tiết kiệm năng lượng,

phòng chống tai nạn thương tích. Bên cạnh đó, cần chú ý xây dựng cảnh quan
trường lớp với những hình ảnh mang tính giáo dục và thẩm mỹ, những lời hay ý
10

Trong mục 3.2.6: Đoạn: “Trong bốn trụ cột… chung sống” tác giả tham khảo TLTK số 7, còn lại tác giả tự
viết.

14


đẹp như “Bảo vệ môi trường là bảo vệ chính cuộc sống của chúng ta”,“Mỗi lần
giao tiếp là mỗi lần bạn thể hiện mình”, “Bạn có thể vấp ngã, điều quan trọng
là bạn phải đứng lên”...
+ Ngoài ra, cần tạo cơ hội cho các em được bày tỏ ý kiến của mình đối với thầy
cô giáo và nhà trường qua việc thực hiện “Những điều em muốn nói” bằng hình
thức viết thư hoặc phát biểu ý kiến trong giờ sinh hoạt lớp và tổ chúc tư vấn cho
học sinh. Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh phải thông qua việc làm cụ thể và
sự chủ động cao của các em.
+ Tổ chức các hoạt động tập thể, ngoại khoá để các em được tham gia vào hoạt
động thực tiễn của cuộc sống, tạo cơ hội bộc lộ chân thật những suy nghĩ, tình
cảm, hành vi trong công việc, chia sẻ những khó khăn và niềm vui cũng như
hoàn thiện dần dần các kĩ năng thực hành một cách tự nhiên. Từ đây, tính ích kỷ
cá nhân, ngại khó, vụng về, rụt rè sợ sệt sẽ nhường chỗ cho lòng bao dung, sự tự
tin, dũng cảm, tháo vát, nhanh nhẹn, khéo léo, tinh tế, hoà đồng và thân thiện.
Nội dung hoạt động cũng khá đa dạng như: hội trại, thể thao, văn nghệ, tham
quan bảo tàng và danh lam thắng cảnh; chăm sóc di tích cách mạng, văn hoá lịch
sử; trò chơi tập thể, câu lạc bộ xanh; thi phòng tránh tai nạn giao thông, diễn
thuyết tranh luận về bảo vệ môi trường, quyền trẻ em, xử lý tình huống khẩn
cấp… Có thể tổ chức theo lớp, khối, toàn trường hoặc từng nhóm nhỏ từ 10 - 15
em và chú ý xác định rõ kĩ năng sống cần đạt được cho học sinh sau mỗi hoạt

động. Nên để cho học sinh viết lại, nói lại những điều mà các em cảm thấy thú
vị và bổ ích nhất.
- Cách rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh phải từ dễ đến khó.
Ví dụ: Học sinh mới vào lớp, trong mục cùng góp ý trong giờ sinh hoạt, tôi yêu
cầu học sinh “Em hãy nêu vài ý kiến của mình về những vi phạm của các bạn
trong tuần vừa qua”. Ban đầu, các em còn nói năng lí nhí, mắt không dám nhìn
thẳng, gương mặt căng thẳng. Nhưng sau vài lần, các em không còn những cái
nhìn ái ngại, trở nên mạnh dạn hơn, cảm thấy tự tin và câu nói chắc gọn, cộng
thêm một môi trường giáo dục thân thiện hoà đồng, cho phép các em tiến đến
gần và hoà nhập với nhau, sau đó là những điều khác như đóng góp ý kiến cho
tập thể, ý tưởng độc đáo cho các hoạt động của lớp phong phú hơn, hiệu quả hơn
và đặc biệt kỹ năng làm việc nhóm, các em được trang bị lý thuyết cụ thể, rồi
thực hành để hiểu. Với kỹ năng làm việc nhóm, các em được tập làm việc để
biết cách hợp tác và chấp nhận lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh. Mục đích quan
trọng nhất là giúp các em tự tin hơn, tự lập hơn trong cuộc sống, đây là điều rất
cần thiết trong cuộc sống của các em sau này.
3.2.7. Giáo viên chủ nhiệm phải thực hiện phối hợp các lực lượng giáo dục
khác trong và ngoài nhà trường.
- Tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường: Giáo viên chủ nhiệm là cầu nối giữa
hiệu trưởng với học sinh, truyền đạt chủ trương chính sách của ngành, nội quy
của nhà trường đến học sinh không phải bằng mệnh lệnh mà bằng sự thuyết
phục cảm hoá, gương mẫu của bản thân mình. Bên cạnh đó GVCN phát hiện kịp
thời các hành vi xấu của học sinh, đề nghị nhà trường xét kỷ luật nghiêm khắc
nhằm ngăn chặn hành vi xấu khác có thể xảy ra tiếp.
15


- Phối hợp với giáo viên bộ môn: Biết lắng nghe những nhận xét của giáo viên
bộ môn thậm chí là những phê phán cá nhân, tập thể lớp mình sau đó chọn lọc,
phân tích thông tin để phối hợp tác động giáo dục cùng chiều, khắc phục khó

khăn, vướng mắc của học sinh trong quá trình học tập, đề đạt nguyện vọng của
học sinh với giáo viên bộ môn để nâng cao chất lượng giáo dục. Phối hợp với
các giáo viên khác để dạy học có hiệu quả ở lớp chủ nhiệm. Đề xuất các ý kiến
của tập thể học sinh về công tác dạy và học với giáo viên có liên quan.
Ví dụ: Do thường xuyên kết hợp được với giáo viên bộ môn, nắm được toàn
diện về học sinh. Từ đó, tôi đưa ra biện pháp giáo dục, trong năm qua tôi đã giúp
các học sinh như em: Quốc Tuấn, Huy Đạt... từ học lực yếu lên học lực trung
bình và khá vào cuối năm, có ý thức đạo đức tốt. Đối với tập thể lớp thì các em
luôn chuẩn bị bài cũ ở nhà, làm bài tập về nhà đầy đủ, hăng hái phát biểu ý kiến.
Cuối năm đã đạt được kết quả cao về học tập và rèn luyện.
- Phối hợp với cha mẹ học sinh: Giáo viên chủ nhiệm và cha mẹ học sinh phải
thống nhất được phương hướng phấn đấu của lớp đặt trong kế hoạch chung của
nhà trường, đặc biệt là thống nhất được các biện pháp thực hiện. Đây là điều
kiện đầu tiên để giáo viên chủ nhiệm có được sự ủng hộ của phụ huynh trong
công tác tổ chức lớp học. Đặc biệt với những học sinh vi phạm nội quy của
trường, lớp, tuỳ theo mức độ vi phạm GVCN thông báo với phụ huynh bằng văn
bản (giấy thông báo), bằng điện thoại hoặc trực tiếp gặp để thống nhất biện pháp
giáo dục. Trong thực tế biện pháp này tôi và nhiều giáo viên đã làm và có hiệu
quả: học sinh tiến bộ và phụ huynh cũng cảm thấy thoải mái mỗi khi được mời
đến gặp.
+ Tổ chức và thực hiện tốt các kỳ họp phụ huynh học sinh do nhà trường đề ra.
+ Đi thăm và trao đổi trực tiếp với gia đình học sinh khi cần thiết.
+ Mời phụ huynh học sinh đến trường để trao đổi về việc giáo dục học sinh khi
có những hiện tượng bất thường và khẩn cấp.
+ Liên hệ thường xuyên với Ban đại diện cha mẹ học sinh để tích cực hoá các
hoạt động của hội phụ huynh học sinh trong công tác giáo dục.
+ Thiết lập mối liên hệ thường xuyên giữa nhà trường và gia đình qua sổ liên lạc
điện tử.
Do vậy trong năm qua tôi luôn nắm bắt được tình hình cụ thể của từng học sinh
và ngược lại gia đình cũng thường xuyên biết được kết quả học tập của con em

mình. Không còn hiện tương học sinh bỏ học, đi học không đúng giờ.
Ví dụ: Em Nguyễn Văn Vinh không còn nói dối bố mẹ đến trường đi học để đi
chơi, không bỏ học. Phụ huynh của em Việt Hà đã quan tâm, giám sát việc học
của con chặt chẽ hơn sau lần bị phê bình khi có biểu hiện vô lễ với giáo viên dạy
Toán...
Nhìn chung nếu kết hợp tốt với các lực lượng giáo dục, chắc chắn công
tác chủ nhiệm sẽ đạt hiệu quả cao.
4. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng
nghiệp và nhà trường
Sau khi áp dụng các giải pháp trên đây, bản thân tôi cảm thấy tự tin hơn
trong công tác chủ nhiệm, chất lượng hoạt động giáo dục toàn diện tại trường
16


THCS Phạm Văn Hinh ngày càng được nâng lên. Sau mỗi lần làm giáo viên chủ
nhiệm, các đồng nghiệp của tôi- các giáo viên có thêm những biện pháp giáo
dục phù hợp nhằm rèn luyện học sinh tu dưỡng, học tập, lao động... ; học sinh
được phát triển toàn diện, hoàn thiện nhân cách công dân, góp phần thực hiện 4
mục tiêu của giáo dục mà UNESCO đã đề ra: Học để biết, học để làm, học để
cùng chung sống, học để làm người [11].
Sau đây là kết quả của công tác chủ nhiệm năm học 2015-2016.
- Tập thể 7B luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ nhà trường và liên đội giao. Kết
thúc năm học, tập thể lớp được xếp loại tiên tiến xuất sắc, chi đội được công
nhận chi đội vững mạnh.
- Lớp đạt nhiều thành tích cao trong đợt thi đua chào mừng ngày 20/11 và 26/03:
Cụ thể: + Giải Nhất văn nghệ chào mừng ngày 20/11
+ Giải Nhì bóng đá kỷ niệm ngày 26/03
+ Giải Nhất cuộc thi kể chuyện Bác Hồ do Liên đội tổ chức.
+ Giải Nhì cuộc thi vẽ tranh và viết lời bình trong cuộc thi “Chúng em với biển
đảo quê hương”

- Có 1 học sinh đạt giải Ba, 1 học sinh đạt giải khuyến khích cấp huyện cuộc thi
Vận dụng kiến thức liên môn giải quyết vấn đề thực tiễn, có 1 bài được gửi dự
thi cấp tỉnh và đạt giải Nhì.
- 10 học sinh đạt học sinh giỏi văn hóa cấp huyện
- Hoàn thành và vượt chỉ tiêu năm học đề ra: Kết quả về hạnh kiểm - học lực
Số
học
sinh

Tốt
SL %

42

Hạnh kiểm
Khá
TB
SL

Yếu

% SL % SL %

37 88,1 5 11,9 0

0

0

0

Giỏi

Học lực
Khá
TB

SL % SL %

Yếu

SL % SL %

05 11,9 32 76,2 5 11,9 0

0

Nhìn vào bảng thống kê, có thể khẳng định rằng: Tại trường THCS Phạm
Văn Hinh, qua việc áp dụng SKKN, so với năm học trước công tác chủ nhiệm
thực hiện có hiệu quả rõ rệt. Các em được phát triển toàn diện. cụ thể: Về hạnh
kiểm: không còn học sinh hạnh kiểm trung bình, hạnh kiểm khá giảm 11,9%;
hạnh kiểm tốt tăng 19%. Về học lực: Giỏi tăng 9,5%; khá tăng 12%; trung bình
giảm 16,7%, yếu giảm 4,8%.
.
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1. Kết luận.
Thế giới tâm hồn của trẻ rất vô tư, trong sáng, nhạy cảm và trong tương
lai các em chính là những chủ nhân của đất nước. Những con người ấy cần có đủ
tài năng, trí tuệ và những phẩm chất đạo đức để sau này thực sự là người của

dân, vì nhân dân mà cống hiến. Để đạt được điều đó, khi đến trường các em phải
được giáo dục phát triển toàn diện, trở thành công dân tốt cho xã hội. Một trong
11

Bốn mục tiêu giáo dục mà UNESCO đề ra, tác giả tham khảo TLTK số 7, còn lại tác giả tự viết.

17


những công việc góp phần thực hiện được mục tiêu ấy chính là công tác chủ
nhiệm ở trường phổ thông.
Công tác này trong nhà trường là một hoạt động giáo dục nằm trong quá
trình giáo dục nhân cách cho học sinh. Khó khăn lớn nhất của hoạt động này
cũng chính là việc vận dụng linh hoạt các biện pháp chủ nhiệm để đạt hiệu quả
như mong muốn.
Góp phần tháo gỡ phần nào những khó khăn trong công tác chủ nhiệm tại
trường THCS, trên đây người viết đã trình bày 8 giải pháp cơ bản mà bản thân
đã thực hiện trong một số năm học và đạt được những kết quả nhất định: Trước
hết, chúng ta xây dựng kế hoạch chủ nhiệm lớp và tiêu chí thi đua cho học sinh
có tính khả thi. Sau đó, phải căn cứ tình hình thực tiễn của lớp học, lựa chọn
ban cán sự lớp, giao nhiệm vụ. Giáo viên chủ nhiệm cần lập sơ đồ tổ chức lớp
học và tìm hiểu, nắm chắc học sinh trong lớp chủ nhiệm. Đặc biệt giáo viên chủ
nhiệm phải lưu ý trong việc giáo dục học sinh cá biệt, tổ chức tốt giờ sinh hoạt
lớp. Điều quan trọng là người giáo viên cần chú trọng giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh và phối hợp tốt với các lực lượng giáo dục khác.
Tuy nhiên, để công tác chủ nhiệm đạt hiệu quả cao, người giáo viên chủ
nhiệm phải biết sử dụng một cách linh hoạt các biện pháp trên trong mọi tình
huống, không nên áp dụng rập khuôn máy móc bất kỳ một phương pháp nào bởi
lẽ sản phẩm ở đây là “con người”. Điều cơ bản nhất là giáo viên chủ nghiệm
phải tạo được uy tín với học sinh và đồng nghiệp về năng lực chuyên môn và tư

cách đạo đức, tác phong công việc. Chỉ có thể trở thành GVCN tốt khi thực sự là
một tấm gương mẫu mực để học sinh noi theo.
Xây dựng tập thể lớp vững mạnh là hết sức phong phú và phức tạp. Đòi
hỏi ngoài những phẩm chất và năng lực của mình, giáo viên chủ nhiệm lớp còn
phải có lòng nhiệt tình, yêu nghề, yêu trẻ sâu sắc, chấp nhận gian khó và rèn
luyện năng lực hoạt động xã hội, đoàn thể, chính trị... để làm tốt công tác chủ
nhiệm của mình.
Trong công tác này giáo viên chủ nhiệm không nên nóng vội, áp đặt, mà
cần có lòng kiên nhẫn, có nghệ thuật giao tiếp với học sinh, luôn đặt quyền lợi
của học sinh lên trên hết, giành nhiều thời gian và tâm sức thì khi đó công tác
chủ nhiệm sẽ không còn khó khăn phức tạp mà sẽ là niềm vui cho mỗi giáo viên
khi đến trường.
2. Kiến nghị
- Nhà trường và các tổ chuyên môn cần đổi mới nội dung sinh hoạt trong đơn vị
sao cho phù hợp với thực trạng chất lượng giáo dục nói chung và công tác chủ
nhiệm nói riêng một cách đồng bộ nhất.
- Tăng cường các lớp tập huấn chuyên đề, các buổi sinh hoạt chuyên đề để giáo
viên có cơ hội, điều kiện trao đổi, học hỏi và rút kinh nghiệm trong công tác chủ
nhiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Những điều suy nghĩ của tôi trên đây chắc chắn còn nhiều điểm hạn chế
và không tránh khỏi thiếu sót. Rất mong sự góp ý, phê bình của các cấp lãnh đạo
và các thầy, cô giáo đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn!
18


XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG
ĐƠN VỊ

Thạch Thành, ngày 12 tháng 4 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của

mình viết, không copy nội dung của
người khác.
Người thực hiện

Hồ Thị Lan Phương

19