Cẩm nang luyện thi đh cđ và THPT quốc gia môn ngữ văn 2018 ( phần 2)

TUYỂN TẬP ĐỀ THI
TÀI LIỆU ÔN THI
MÔN VĂN HỌC


ĐỊNH HƯỚNG CHUNG:
A/ Những vấn đề chung
I/ Phạm vi và yêu cầu của phần đọc – hiểu trong kì thi THPTQG
1/ Phạm vi:
 Văn bản văn học (Văn bản nghệ thuật):
o Văn bản trong chương trình (Nghiêng nhiều về các văn bản đọc thêm)
o Văn bản ngoài chương trình (Các văn bản cùng loại với các văn bản được học trong chương trình).
 Văn bản nhật dụng (Loại văn bản có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống trước mắt của con người
và cộng đồng trong xã hội hiện đại như: Vấn dề chủ quyền biển đảo, thiên nhiên, môi trường, năng lượng,
dân số, quyền trẻ em, ma tuý, ... Văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các thể loại cũng như các kiểu văn bản
song có thể nghiêng nhiều về loại văn bản nghị luận và văn bản báo chí).
 Xoay quanh các vấn đề liên quan tới:
o Tác giả
o Nội dung và nghệ thuật của văn bản hoặc trong SGK hoặc ngoài SGK.
 50% lấy trong SGK (và 50% ngoài SGK).
 Dài vừa phải. Số lượng câu phức và câu đơn hợp lý. Không có nhiều từ địa phương, cân đối giữa nghĩa đen
và nghĩa bóng.
2/ Yêu cầu cơ bản của phần đọc – hiểu
 Nhận biết về kiểu (loại), phương thức biểu đạt, cách sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, các biện pháp tu
từ,…
 Hiểu đặc điểm thể loại, phương thức biểu đạt, ý nghĩa của việc sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, biện pháp
tu từ.
 Hiểu nghĩa của một số từ trong văn bản
 Khái quát được nội dung cơ bản của văn bản, đoạn văn.
 Bày tỏ suy nghĩ bằng một đoạn văn ngắn.
II/ Những kiến thức cần có để thực hiện việc đọc – hiểu văn bản

1/ Kiến thức về từ:
 Nắm vững các loại từ cơ bản: Danh từ, động từ, tính từ, trợ từ, hư từ, thán từ, từ láy, từ ghép, từ thuần Việt,
từ Hán Việt…
 Hiểu được các loại nghĩa của từ: Nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa gốc, nghĩa chuyển, nghĩa biểu niệm, nghĩa
biểu thái…
2/ Kiến thức về câu:
 Các loại câu phân loại theo cấu tạo ngữ pháp
 Các loại câu phân loại theo mục đích nói (trực tiếp, gián tiếp).
 Câu tỉnh lược, câu đặc biệt, câu khẳng định, câu phủ định,…
3/ Kiến thức về các biện pháp tu từ:
 Tu từ về ngữ âm: điệp âm, điệp vần, điệp thanh, tạo âm hưởng và nhịp điệu cho câu,…
 Tu từ về từ: So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, tương phản, chơi chữ, nói giảm, nói tránh, thậm xưng,…
 Tu từ về câu: Lặp cú pháp, liệt kê, chêm xen, câu hỏi tu từ, đảo ngữ, đối, im lặng,…
4/ Kiến thức về văn bản:
 Các loại văn bản.
 Các phương thức biểu đạt .
III, Cách thức ôn luyện: Giúp học sinh:
1. Nắm vững lý thuyết:
 Thế nào là đọc hiểu văn bản?
 Mục đích đọc hiểu văn bản?
2 . Nắm được các yêu cầu và hình thức kiểm tra của phần đọc hiểu trong bài thi quốc gia.
a/ Về hình thức:
 Phần đọc hiểu thường là câu 2 điểm trong bài thi.
 Đề ra thường là chọn những văn bản phù hợp (Trong cả chương trình lớp 11 và 12 hoặc là một đọan văn,
thơ, một bài báo, một lời phát biểu trong chương trình thời sự… ở ngoài SGK) phù hợp với trinh độ nhận
thức và năng lực của học sinh.
b/ Các câu hỏi phần đọc hiểu chủ yếu là kiến thức phần Tiếng Việt. Cụ thể:
 Về ngữ pháp, cấu trúc câu, phong cách ngôn ngữ.



Kết cấu đọan văn; Các biện pháp nghệ thuật đặc sắc và tác dụng của biện pháp đó trong ngữ liệu đưa ra ở đề
bài.
* Hoặc tập trung vào một số khía cạnh như:
 Nội dung chính và các thông tin quan trọng của văn bản?
 Ý nghĩa của văn bản? Đặt tên cho văn bản?
 Sửa lỗi văn bản…
B/ Nội dung ôn tập
Phần 1: Lý thuyết:
I. Khái niệm và mục đích đọc hiểu văn bản:
a/ Khái niệm:
- Đọc là một hoạt động của con người, dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, dùng trí óc để tư
duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc và sử dụng bộ máy phát âm phát ra âm thanh nhằm
truyền đạt đến người nghe. - Hiểu là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật, hiện tượng, đối
tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. Hiểu còn là sự bao quát hết nội dung và có thể vận dụng
vào đời sống. Hiểu là phải trả lời được các câu hỏi Cái gì? Như thế nào? Làm thế nào?
→ Đọc hiểu là đọc kết hợp với sự hình thành năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng- sai
về logic, nghĩa là kết hợp với năng lực, tư duy và biểu đạt.
b/ Mục đích:
Trong tác phẩm văn chương, đọc hiểu là phải thấy được:
 Nội dung của văn bản.
 Mối quan hệ ý nghĩa của văn bản do tác giả tổ chức và xây dựng.
 Ý đồ, mục đích?
 Thấy được tư tưởng của tác giả gửi gắm trong tác phẩm.
 Giá trị đặc sắc của các yếu tố nghệ thuật.
 Ý nghĩa của từ ngữ được dùng trong cấu trúc văn bản.
 Thể lọai của văn bản?Hình tượng nghệ thuật?
II, Phong cách chức năng ngôn ngữ:
Yêu cầu:

 Nắm được có bao nhiêu loại?
 Khái niệm.
 Đặc trưng.
 Cách nhận biết.
1. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt:
 Khái niệm: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt là phong cách được dùng trong giao tiếp sinh hoạt hằng ngày,
thuộc hoàn cảnh giao tiếp không mang tính nghi thức, dùng để thông tin, trao đổi ý nghĩ, tình cảm....đáp ứng
những nhu cầu trong cuộc sống.
 Đặc trưng:
o Giao tiếp mang tư cách cá nhân.
o Nhằm trao đổi tư tưởng, tình cảm của mình với người thân, bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp
 Nhận biết:
o Gồm các dạng: Chuyện trò, nhật kí, thư từ.
o Ngôn ngữ: Khẩu ngữ, bình dị, suồng sã, địa phương.


ciia Ho Chi Minh. Ve net nghia khac, chu "hong" con la bieu hi#n cua CUQC van
dong tix bong to'i ra anh sang. Tho Ho Chi Minh bao gio cving vay, luon huong
ve anh sang. Trong bai tho Tao giai, chu Hong ay cQng da tung xuat hi^n:
Phuong Dong mau trang chuyen sang hong
Bong to'i dem tan som sach khong
Chii hong ay vai chii hong trong "Chieu toi" c6 ciing mot net nghia la chi
anh sang, chi niem vui, su lac quan cua nguoi tu. Con duong each mang Viet
Nam cung vay di t u trong dem truang no le, di trong chong gai de den voi con
duong vinh quang.
Dau tuong som som vang duong mQC,
Chieu cua nha lao, cua van cai;
Trong nguc gio day con toi mit,
Anh hong trudc mat da bung soi.
(Trich Nhat ky trong tu)

3. Nghe thuat: Thanh cong ciia bai tho chinh la yeu to c6 dien ket hop vol
hi^n dai, su dung hinh anh tho gian di, mpc mac. Ngoai ra, thanh cong cua bai
tho con la but phap ta canh ngu tinh, lay dong ta tinh, cac bien phap tu tir nhu:
diep ngu vong, an du, but phap mieu ta thoi gian.
III. T O N G KET:
Tom lai, bai tho Chieu toi de lai trong long doc gia ve dep ve mQt buc tranh
thien nhien vung son cuoc qua nhirng net ve vua c6 thi vua hi?n dai. Bai tho
da lam nguoi dpc xiic dong truoc tinh cam nhan ai bao la ciia nguoi tii chien si
cong san Ho Chi Minh du trong hoan canh tii day noi dat khach que nguoi
nhung Nguoi van vuot len tren tat ca mpi su kho dau, doa day ve the xac de
dua den cho nguoi doc nhung van tho tuyet biit. Xin dugc mugn bo'n cau tho
ciia nha tho To Hiixi thay cho loi ket:
Lai thuong noi dpa day than Bac
M u o i bon trang te tai gong ciim
Oi chan yeu, mat mo toe bac
Ma tho bay canh hac ung dung
***

LAITAN
Ho C h i Minh
ra: Phan tich bai tha "Lai Tan" ciia tac gia Ho Chi Minh.
Hl/dNGDAN
^ MO" BAI:
Phong each nghe thuat ciia tho Ho Chi Minh that da dang, phong phii ma
thong nhat : Co tho trir tinh, tho t u su, t u trao, c6 ca tho cham biem, da kich.
t«ju cuai cham biem ciia Nguoi that nhe nhang, gian di, d i dom ma v6 cung
tham thuy sau cay. Bai "Lai Tan" la mot trong nhiing bai dac sac nhat cho net
phong each ciia tho Bac.
B. THAN BAI:
1. K h a i quat: Lai Tan la bai tho dugc sang tac trong khoang thoi gian boh

thang dau Ho Chi Minh bj giam giii tai cac nha tu quoc dan Dang 6 Quang Tay
- Trung Quoc. "Lai Tan" rut ra tu tap "NKTT" ciia Ho Chi Minh. Bai tho mang
npi dung phe phan che dp nha tii va xa hoi Trung Quoc voi nghe thuat cham
biem sac sao.
2. Noi dung
a. Ba cau dau, la ba cau tu su noi ve hanh vi thuong thay 6 ba vien quan
lai cai quan nha nguc Lai Tan:
- O day, duong nhu Bac khong binh luan ma chi ke lai su vifc. Nhung
ngam cho ki, chiing ta thay y nghia ciia loi tho that sau xa. Ba doi tugng ma
Bac tap trung phe phan chii yeu la ba doi tugng tu thap den cao, nhiing ke cam
quyen va quan ly true tiep trat tu an ninh dia phuong. Do la ke cam can nay
•^Vc thyc thi phap luat, nhiing quan lai "guong mau" nhat trong viec v i pham
phap luat.
• Ban truang ngay ngay danh bac, canh truong an tien hoi 16 ciia pham
'^han mot each trang trgn ; huyen truang thi "chong den lam cong viec" nhung
'hire chat "ngai dot den de hiit thuoc phien day. Do la mot su that trong cac
^"y?n duong Quang Tay duoi thai Tuang".
Cau cuoi cung la mgt ket luan, mpt danh gia ve tinh trang ciia bp may
"^'itrinhatu:
^ " Nguoi dgc cho dgi mgt su len an quyet liet hung hon. Nhung Ho Chi
'nh da khong lam nhu vay, ma ha mot cau eo ve dung dung, lanh liing:
Troi dat Lai Tan van thai binh". Song don da kich doc dao bat nga ay, tham
sau cay cung lai chinh la 6 cho day. Thi ra tinh trang thoi nat v6 trach

120

121


nhifm cua bon quan lai 6 Lai Tan la chuyfn binh thuong, tro thanh ban ch^|

ciia bp may cai tri 6 day.
- Cau ket, nha't la chii "thai binh" nhu an giau "mpt tieng cuoi khay" ^-^
mia mai c6 y nghia Igt tay ban cha't tho'i nat cua ca bp may nha nuoc 6 Lai Taf,
Nha phe binh Hoang Trung Thong da nhan xet "6 dau danh giac thi cii dan|^
con cai trdi da't Lai Tan nay thi van thai binh nhu muon thua".
IIL KET BAI:
O mpt cho khac, Hoang Trung Thong con viet tiep: "mpt chii "thai binh'
ma xau tao lai... bao nhieu vifc lam tren von la muon thuo ciia xa hpi Trung
Quoc thoi Tuong Gioi Thach, ciia giai cap boc Ipt thong tri. Chi mpt chu ay
xe toang tat ca su thai binh doi tra, nhung ma that su dai loan la 6 ben trong"
(Bac Ho lam tho va tho ciia Bac).
Nguon: Hocmai.vn

TO AY
TdHmi
1: Phan tich cai "Tot" tm tinh trong bai tho TU ay. Hoac phan tich
bai tho Tit ay de lam ro su chuyen bien trong nhan thirc cua nguoi thanh
nien Ian dau tien bat gap anh sang ciia Dang ciia ly tuong Cpng San.
HI/6NG DAN CHI TIET
I. M d BAI
To Hihi la nha tho ciia ly tuong cpng san la la c6 dau ciia tho ca each mang
Viet Nam. Tap tho Tu ay (1937 - 1946) c6 the coi la tap tho dau tay danh dau
moi duyen dau ciia To Huu voi tho ca each mang. Tap tho c6 ba phan tuong
ling voi nhung chang duong tranh dau ciia nha tho: Mau lua - Xieng xich Giai phong. Bai tho "Tu ay" dupe nSm 6 phan dau ciia tap tho la mpt trong
nhung bai tho hay nha't ciia To Huu. Bai tho la cai Toi trir tinh tran day niem
vui suong han hoan khi Ian dau tien giac ngp anh sang ciia Dang ciia ly tuong
Cam xiic ay dupe nha tho ghi lai bang nhung van tho tu su tru tinh tran dav
niem vui va anh sang:
Tu ay trong toi bung nang ha
'

122

'

Khong ao com cu bat cii bo

II. THAN BAI
1 Khai quat: Truoc khi den voi anh sang ciia each m^ng. To' Huu cung
bao thanh nien khac cung thoi khong tim tha'y loi di cho minh. Do la
liung thang ngay ma To Hiru da tung viet "Dau nhung ngay xua toi tha'y toi/
pan khoan di tim le yeu doi/ Van vo theo mai vong quanh quan/ Muon buoc
jjian oi buoc chSng roi". Nhung roi anh sang eiia Dang nhu nguon sang di$u
lam bung sang tam hon thi nhan:
Tu v6 vpng, menh mong dem toi
s^.
..
Nguoi da den. Choi chang nang dpi
Trong long toi. 6 i Dang than yeu
Song lai roi. Hanh phiic bie't bao nhieu!
Thang 7 nam 1938, To Huu dupe vinh du dung vao hang ngQ ciia Dang,
phiit giay ay da thang hoa eupe doi nha tho.
2. N6i dung can phan tich:
a. Bai tho md dau bSng khd tho diln ta niem vui suong, niem hanh phiic
tpt dinh va sy say me khi bat gap li tuong Dang cua cai toi tre trung tran day
nhi?t huyet. Dang nhu vang duong sang soi cupc doi thi nhan.
Tu ay trong toi bimg nang ha
Mat troi chan ly choi qua tim
Hon toi la mpt vuon hoa la
Rat dam huong va rpn tieng chim...

Thang 7.1938, sau thoi gian hoat dpng trong phong trao thanh nien a Hue,
To' Hmx vinh du dupe dung vao hang ngu ciia Dang. Vinh du va niem vui Ion
ay la ca mpt niem han hoan. Tac gia khang dinh li tuong cpng san nhu mpt
nguon sang moi lam bimg tinh, bung sang tam hon va tri tue nha tho. Hai chii
Tir ay, khong chi c6 y nghla nhan manh mo'c thoi gian thang 7.1938 nha tho
dw^c dung vao hang ngu ciia Dang ma eon con nhah manh mo'c son dang nhd
tJ'ong tam hon ciia chang thanh nien mudi tam tuoi. Nha tho dien ta anh sang
ciia Dang bang mpt hinh anh tho rat choi chang am nong do la hinh anh "bung
nang ha". Tu "bung" chi anh sang phat ra dpt ngpt: bung sang, bung ngp,
'^'^g tinh. Anh sang ay lam danh thiic mpt tam hon dang lac loi dan nha tho
vupt qua u toi de vuon toi anh sang ciia ngay moi:
Con Ion len, con tim Cach mang
Anh Luu, anh Dieu day eon di
•
M? khong con nua, con eon Dang
su
Diu dat con khi chiia bie't gi.
>v>

123


H i n h anh "mat t r a i chan l i choi qua t i m " la m p t h i n h anh dgc dao, bat ng,
tao bao giau y nghia t h a m m i ma rat c h i n h xac, g g i cam. M a t t r o i la nguon sari;,
rue rd, choi chang va d u y nhat dua lai su song cho m u o n loai. H i n h anh "mat
t r o i chan l i " d i lien v o i n h o m t u "choi qua t i m " da dien ta d u g c n i e m v u i rat
d 6 i thieng lieng, c6 cai g i do gan n h u "choang vang" (chu d u n g ciia Hoaj
Thanh) va sue x u y e n thau k i d i ^ u , m a n h me cua l i t u o n g D a n g d o i v o i tinh

V(^i q ^ ^ " c h u n g d o n g dao khap m o i mien da't nuoc. N h o m t u "de tinh trang

•;" the hien tam h o n nha tho n h u m u o h trai rong v o i cuoc d o i rpng Ion, tao
Icha nang d o n g cam sau xa v o i m p i canh ngo ciia n h u n g cupc d o i can lao.
p - y la dieu khac bi?t v o i cac nha tho M o i d u o n g thoi, t r o n g k h i To Hi>u giac
ngP ^^^^ ' " ^ " ^

^'

d u o n g l y t u o n g t h i cac nha t h o m o i lai dang dau

buon v o i cai toi be nho, c6 d o n , chon chat niem dau t r o n g n h i r n g van tho bi

cam, nhan thuc ciia t h i si.

lyy- N h a n thuc m o i ciia T o H i r u ciing that khac xa v o i nhan vat H a D u {Thuoc

H a i cau sau:

, L 6 Tan), H a D u xa r o i quan c h i i n g nhan dan de roi 6 m n o i dau b i kich ciia

H o n toi la m o t v u o n hoa la
Rat d a m h u o n g va r o n tieng c h i m
V o i b u t phap t r i i tinh, lang m a n ciing v o i h i n h anh so sanh c6 t i n h chat
khSng d i n h (To H i i u d i i n g tix " l a " chu k h o n g d u n g t u " n h u " ) . Tac gia da bay
to duoc n i e m hanh phiic v 6 bien, sue song k i d i ^ u cua tarn h o n m i n h trong
b u o i dau den v o i l i t u o n g Dang. Cac t i n h t u chi m u c do n h u " d a m " , "rgn" da

riguai each m a n g con To H u u lai biet d u n g ve nhan d a n lao kho va giac ngp
trong hang ngu ay.
Hai cau sau: "De h o n toi v o i bao hon k h o . . . m a n h k h o i d o i " k h a n g d i n h
tinh cam hiru ai giai cap ciia To H i r u . T a m hon ciia t h i si t u day se nghieng ve

phia "bao hon k h o " de cam thong, chia se, de ca nhan hoa vao tap the, tao nen
mgt sue m a n h quan ehiing d o n g dao, v l dai. Sau nay, k h i da trai qua gan

noi ho nha tho ve n i e m v u i suong v6 bien ciia chinh m i n h . H a n la truoc do,

40 nam d o i tho, d o i each mang. To HiJu ciing da viet: "Tat ca c i i n g t o i . T o i v o i

t a m hon t h i sT la m o t k h u v u o n m u a dong canh kho, la lia t h i g i o day duoc gap

muon n g u o i . C h i la mot. N e n ciing la v6 so!". That dang q u y biet bao tam hon

go l i t u o n g each mang, b o n g choc tam hon do t r o thanh m o t k h u v u o n miia ha

cao dep ay.

xanh t u o i , ngap tran anh nang mat troi, nong nan, r p n ra tiehg c h i m ea va ngat
ngao h u o n g she "rat d a m h u o n g va ron tiehg c h i m " . Ve dep ciia k h u v u o n tam
h o n ay, d o i v o i T o H i f u , nha tho cpng san, con la ve d?p ciia sue song m o i cua
mot hon tho moi:

D a n g cho ta trai t i m giau

K h o n g ao com, cii bat c i i bo...
To' H i i u k h a n g d i n h su chuyen bien t i n h cam ciia m i n h . Tac gia t u nhan

T h a n g l u n g ma buoc, ngang dau ma bay!
(Bai ca xudn 61)
b. K h o hai cua bai tho la kho tho bieu h i f n nhung nhan thiic, le song moi
cua cai toi tru tinh:

minh la m o t thanh v i e n than thie't rupt thjt trong dai gia d i n h quan ehiing bj
ap buc, dau kho t r o n g xa h o i cii. Cac di?p t u " l a " ciing v o i cac tir "con", "em",
'anh" da k h a n g d j n h dieu do. So tir uoe 1^ "van" chi so l u p n g het sue dong
dao. H p la kiep p h o i pha la chj vii em v o i noi b u o n than phan:

,

T o i buoc l o n g toi v o i m o i n g u o i

^

De t i n h trang trai khap t r a m n o i
,,

Toi da la con ciia van nha

La anh ciia van dau em nho

N g u o i yeu n g u o i song de yeu nhau

.

thi nhan. L a s u hoa than ciia cai T o i vao cai ta chung ciia "kiep phoi pha":

La e m ciia van kiep p h o i pha

Co gi dep tren d o i h o n the

«jj,

c. Kho tho cuoi cving khep lai la sxf chuyen bien sau sic trong tinh cam ciia

De h o n toi v o i bao hon kho
Gan g u i nhau them m a n h kho'i d o i .

Giac ngo l i t u o n g , giac ngo nhan thuc, le song d o i v o i n g u o i cpng san, truc^'
het la giac ngo ve cho d u n g . N h a t h o chii dong, t u giac hoa "cai t o i " v o i "cai
ta" c h u n g ciia m p i n g u o i , ty nguy^n d u n g t r o n g hang n g i i n h i i n g n g u o i
kho. T u "buoc" the hien y thiic t u nguyen sau sac va quyet t a m cao dp ciia T^^^
Huu n g u y e n gin bo mat thie't, song chan hoa v o i " m p i n g u o i " , v o i " t r a m noi '

N a n g n h o con n a m t r o n g ciri lanh
K h o n g chan, k h o n g n e m am k h o n g m a n
Co biet chang trong nhii-ng g i o h i u q u a n h
N o gpi ten nang tieng da khan
La lao day t o v o i noi co cue than gia:
N h u cai kiep an may
N g o i an trong goc x6
Buon t h i u n h u eon cho
A o rach chang ai may

124

, ,


Quan rach gia tuo't ca!
Lanh thi nam chong queo
Tro trui nhu con meo

TUY£N NGON DOC LAP

Khong CO vai tain ra!

H6 Chi Minh

(Lao day to)
La CO gai giang ho tren song Huong voi bao noi nh\ic nhan cua kiep nguoi:
Em d i voi chiec thuyen khong
Khi mo v6 ben roi dong dam 6!
Troi 6i, em biet khi mo
Than em het nhuc giay v6 nam canh
(Tieng hat song Huong)
Chinh v i nhiing "nguoi anh" phai song "kiep phoi pha", nhiing nguoi
"em"... "cu bat cu bo" ay ma nguoi thanh nien cpng san To H i m say me boat
dpng each mang, va hp cung chinh la doi tuqmg sang tac chu yeu ciia nha tho
To H u u . Khong phai ngau nhien ma tir day. To H i h i da bay to niem cam thong
sau sac voi nhirng "em be mo coi", "em be ban dao", "chi vu em", "c6 gai

• LCJIBINH
. Dong chi Tmong Chinh nhan xet: "Vevan phong, each noi va each viei cua
0Chu tich CO nhimg net rat doc dao: noi dung khang khdi, tham thia di sau vao tinh
^irtt cua con nguoi, chinh phuc ca trai tim va khoi oe con ngu&i ta: hinh thiec sinh
dong, g^^^

^'"'^

^^'^

^^^^

.

Ban "Tuyen ngon DQC lap" la kei qua cua bao nhieu mdu da do, bao nhien tinh
da hi sinh ciia nhiing nguoi con anh diing ciia Viet Nam trong nha tii, trong trai
tap trung, trong nhimg hai dao xa xdi, tren may chem, tren chien tru&ng. Ban "Tuyen
ngon DQC lap" la kit qua ciia bao nhieu hy vong, gang siec va tin tuong cua hon hai
mm trieu nhan dan Viet Nam" (Tran Dan Tien)

giang ho", "lao day t o " . . . nhihig con nguoi ma tac gia cho do la "nhimg tu

m 1: Ket thiic bin "Tuyen ngon DQC lap", Chu tich Ho Chi Minh da
trjnh trpng tuyen bo ring:

nhan khon nan cua ban ciing".
3. Nghe thuat the h i e n : Bai tho "Tie ay" la mpt bai tho sau sac ve noi

"Nuac Viet Nam c6 quyen hucmg tu do va doc lap, va su that da thanh mot
ttuoc tu do, doc lap. Todn the dan tQc Vi?t Nam quyet dem tat ca tinh than vd
luc luong, tinh mang vd cua cai de'giH vOng quyen tu do, dQc lap ay".

dung, dpc dao ve ngh? thuat. Ngoi but tinh te^ diing hinh tuong tho tao bao,
choi sang, giau khat vpng lang man bay bong, say me. Cau tho manh, cam xiic
tho tran day. Nhac tho bien doi sinh dpng, ham ho, don dap say sua, loi cuon.

Dva vao nhung hieu biet ve tac pham 'Tuyen ngon Dpc lap" anh (chi)

Cac bi?n phap tu tir sir dung nhuan nhuyen nhu: diep tir, so sanh, an d u . . . tat

hay phan tich doan van tren de lam sang t6 nhimg tu tirong Ion cua Nguoi.

ca da lam nen mot bai tho hay va loi cuoh nguoi dpc.

HI/6NG D A N CHI TIET

IILKETBAI
I.M6BAI

Tom lai, bai tho "Tir ay" la mpt bai tho cua mpt cai toi tran day cam xiic. Do

"Tuyen ngon doc lap" cua Chu tich Ho Chi Minh la ang van chinh luan mau

la cai Toi Ian dau dugc giac ngo ly tuong va nguy?n dem tat ca tinh than va
tuoi tre cua minh phung su cho ly tuong cao ca ay. Bai tho con la mpt tuyen

"Hrc, la ban khai sinh nuoc Vi^t Nam Dan chu Cpng hoa, mo ra mpt ki nguyen

ngon ngh^ thuat va mang dam phong each tho To Hiru. No xung dang la mot

^

tieng hat lac quan, yeu doi, dam say l i tuong, ngay nay van lam xiic dong hang
tri^u trai tim dpc gia.

l?p, t u do cua dan tpc. Ket thiic ban "Tuyen ngon Doc lap", Chu tich Ho Chi
nh da trinh trpng tuyen bo': "Nude Viet Nam c6 quyen huong tu do va doc lap, va su
^ thank mot nuoc tu do, doc lap. Toan the dan toe Viet Nam quyei dem toi ca tinh than
lugng, tinh mang vd ciia cai de giii vimg quyen tu do, doc lap ay". Day la mpt loi
bo danh thep va himg hon, da ket tinh mpt each sang ngoi nhimg tu
^ 8 nhan van va khat vpng dpc lap t v do cita dan tpc.

THAN BAI

(jjij"^*
quat: "Tuyen ngon doc lap" la mpt van ki^n lieh sir c6 y nghia trpng
' ' ^ ban khai sinh nuoc Vi?t Nam Dan chu Cpng hoa. La ket tinh cua chu
127


nghla yeu nude ciia khat v o n g t u do, hoa b i n h va t u chu. N g a y 2.9.1945, h{^:
Chi M i n h da dpc ban tuyen n g o n nay truac hang van d o n g bao T h u do, m 6
k y nguyen m o i cho dan toe.
2. N o i d u n g p h a n t i c h :

#

phap va N h a t da gay ra nan doi nam A t Dau (1945) l a m cho " h o n hai tri^u dong
bao ta b i chet d o i " . K h i N h a t dao chinh Phap, truoc k h i thua chay, bgn thuc dan
phap "con nhan t a m giet not so dong tii chinh t r i d Yen Bai va Cao Bang".
Tie'p do, N g u o i noi len n i e m ty hao manh li^t ve s u thang Igi ciia cugc Cach

a. T r u o c het. Ho C h i i tich khang dinh: "Nude Viet Nam eo quyen huang tu

m^ing thang Tam long troi 16 dat da l a m nen lich s i i nuoc nha. Cach mang thang

va doe lap". K h a n g d i .h n h u vay v i do la dieu p h u h o p v 6 i dao l i va phap i,

Xam b u n g no va thang Igi, "dan ta da lay lai nuoc Vi^t N a m t u tay Nhat, ehii

dati

Idiong phai t u tay Phap". N u o c Viet N a m Dan chii Cong hoa ra d o i k h i ba ke thu

toe va m o i n g u o i "deu sinh ra c6 quyen b i n h dang, tao hoa da cho ho nhurig

b} l?t do, b i that bai: "Phap chay, Nhat hang, vua Bao D a i thoai v i " . C h i m g t cau

quyen k h o n g ai c6 the xam p h a m dugc, t r o n g d o c6 q u y e n d u g c song, quyen

thoi ma N g u o i da tong ke't dugc ca mgt qua trinh v u a n len ky vT ciia dan tgc Vi^t

t u do va q u y e n m u u cau hanh phiic" ("Tuyen ngon Dpc l a p " n a m 1776

Boi v i dat n u o c va con n g u o i Viet N a m ciing n h u tat ca m o i quo'c gia, m o i

cua

f j a m : Ta da danh bai chii nghla thuc dan "Phap chay". Ta da dap tan xieng xich

nuoc M y ) . M a t khac " N u o c Vi#t N a m c6 quyen h u a n g t u d o va doc l a p " boi Ig

ciia Nhat " N h a t hang". Ta da lam sup do che do Phong kien ton tai hang ngan d o i

" n g u o i ta sinh ra t u d o va b i n h dang ve quyen Igi, va phai l u o n l u o n dugc tu

nay " V u a Bao Dai thoai v i " . D o la le phai, la su that lich s u khong ai ch6i cai dugc.

do va b i n h dang ve q u y e n I g i " (Tuyen ngon N h a n q u y e n va D a n quyen

cua

Nhu vay, Dge Lap va T u D o la thanh qua dau tranh each mang ben bi, gan goc,

Cach m a n g Phap n a m 1791). Cach lap luan m o dau cua Bac bang each lay hai

lau dai eiia dan toe ta: " M o t dan toe da gan goc chong ach no 1? ciia Phap hon

ban t u y e n ngon cua Phap va M y da tao ra tien de de k h a n g d i n h doe lap t u do

80 nam nay, m g t dan tgc da gan goc d u n g ve phe D o n g m i n h chong phat xit may

cua Viet N a m la hoan toan p h u h g p v o i quyen b i n h dang quoc te.

nam nay, dan toe d6 phai dugc t u do! Dan tgc do phai dugc dge lap!". Cach lap

N h u n g cai hay ciia N g u o i la t u nhan quyen dugc dat ra t r o n g ban tuyen

luan ay da lam "dep mat, dep l o n g " v o i cac nuoc D o n g m i n h dong thoi each lap

ngon ciia Phap va M y , H o C h i i tjch da "suy rgng ra", n o i den quyen t u quyet

lu^n do da cho thay thai do nhuc nha ciia thuc dan Phap k h i " p h a n bgi lai Dong

m g i dan tgc- "Tat ca cac dan toe Iren the g i o i deu sinh ra b i n h dang, dan toe

m i n h " ban nuoc ta hai Ian cho Nhat.

nao cijng c6 q u y e n song, quyen sung suong va q u y e n t u do". Le phai ay

N u o c Viet N a m D a n chii Cgng hoa ra d o i la m g t s u that Hch su, nen H o

" k h o n g ai ehoi cai d u g c " , va v 6 cung thieng lieng. Co the n o i , sau h o n 80 nam

Chii tich m o i t u y e n bo m o t each d a n h thep, h u n g hon: " T u y e n bo thoat l i han

bi thuc dan Phap t h o n g t r i , l a i t u y e n bo " N u o c Viet N a m c6 q u y e n h u a n g tu

quan he thuc dan v o i Phap, xoa b6 het n h i i n g hiep uoc m a Phap da k i ve nu6e

do va dge l a p " bieu 16 n i e m t u hao dan toe va khat v o n g doc lap, t u d o cua

V i f t N a m , xoa bo tat ca m g i dae quyen ciia Phap tren dat nuoc V i ^ t N a m " .

dat

nuoc va eon n g u o i Viet N a m .
b. Cach mang thing T a m thanh cong, nuoc V i f t Nam Dan chii Cpng hoa ra

Cach n o i "x6a b6 het", "xoa bo tat ca" la each n o i the hien s u d i i t khoat ehoi bo
sy CO mat ciia n g u o i Phap tren dat nuoc ta. T u nay, nuoc ta la nuoc dge lap.

doi "vd su that dd thdnh mot nuoc tu do, doc lap". Do la mpt s u that lich sii

d. D Q C lap tu do la khat vgng, la y chi ciia dat nuoc va con nguoi V i ? t

khong ai choi cai dugc. Truac k h i noi ve thang Igi cua Cach mang thang Tam,

am, cua dan tgc V i ? t Nam. L o i tuyen bo vang len n h u mpt loi the thieng

N g u o i da noi len nhi>ng kho dau mat mat cua dan toe ta bang dan chung danh

ieng lam chan dpng long nguoi: "Toan the dan toe Viet Nam quyei dem tat ed

thep, l i le sac ben, h u n g hon. H o Chii tich da vaeh tran n h i i n g tgi ac da man \'e

inh than va luc luang, tinh mang va eiia cai de giit vitng quyen tu do, doc lap ay".

chinh trj, ve k i n h te'ciia thuc dan Phap doi v o i dan toe ta trong suot 80 nam troi.

i tuyen bo h i i n g hon, chae njch n h u m g t l o i the v a n g v g n g khap n i i i s6ng.

Chung ap bue, boc lot dan ta den tan xuong hjy, "khien cho dan ta ngheo nan,

y m t u "Toan the dan toe Viet N a m " da noi len sue m a n h dai doan ket, trieu

thie'u then, nuoc ta xo xae, tieu dieu". Thuc dan Phap da tuoe doat Ur do, dim

con n g u o i Viet N a m ket thanh m g t kho'i ma k h o n g m g t ke t h i i tan bao

r\han dan ta vao m a u va nuoc mat trong dem t r u o n g no le: "Chiing lap ra nha tii

nao CO the k h u a t phue dugc.

nhieu hon t r u o n g hoc. C h i i n g thang tay chem giet n h u n g n g u o i yeu nuae thuong

'n^ng", "ciia c a i " da d u g c tap t r u n g t r o n g m g t cau ket xiet bao n i e m t u hao

noi a i a ta. C h i i n g tam cae cuge k h a i nghla ciia ta trong n h i i n g be mau"... Chiing

lam n g u o i dge r u n g r u n g xiic d o n g .

thii tieu m o i quyen Igi kinh te'eiia dan tgc "cuop khong h a m mo, nguyen lieu; dp^'

Cac yeu to n h u " t i n h t h a n " , " l u c l u g n g " , " t i n h

L o i t u y e n bo ay ciia H o C h i i tjch cung la l o i canh cao n g h i e m khac d 6 i

quyen i n giay bac; boc lot cong nhan ta tan nhan". M a n g tieng la bao hg ta nhung

Voi thuc dan Phap dang a m m u u tai chiem Viet N a m m g t Ian r\\xa, d o n g thoi

thye te " t r o n g v o n g 5 n a m (1940 -1945), chiing da ban nuoc ta hai Ian cho Nhat"

keu ggi toan the d a n tgc Viet N a m s i n sang chien dau h i sinh cho dge lap, t u

19R

129


do cua To quo'c. Ba muai n5m khang chien chohg Phap va chong M y cua nhan
dan ta da the hi#n mpt each hung hon 16i tuyen bo' m^nh me ay. Do la khat
vQng, la y chi sat da ve dpc lap t\ do cua dan tpc ta, cua nhan dan ta. Mpt Ian
nua, Nguai lai Tuyen bo': "Chiing ta tha hi sinh tat ca, chu nha't dinh khong
chiu mat nuoc, nha't djnh khong chiu lam no 1§!" ("Ldi keu gpi Toan quo'c
khang chien" -19.12.1946).
Han nua the k i da troi qua, ke t u ngay Chu tich Ho Chi M i n h dpc "Tuyen
ngon Doc lap". Nhiing chang duong lich su ve vang cua dan tpc ta da trai qua
rat dang t u hao: Cach mang thang Tam - chien thang Di#n Bien oai hung Chien dich Ho Chi Minh toan thang - Non song lien mpt dai, Bac Nam sum
hpp mpt nha... Do la chien thang tat yeu cua cupc chien tranh v^ quo'c v i dai
cua mpt dan tpc Viet Nam be nho nhung c6 sue vuon len ky v i :

Ta nhu thuo xua than Phu Dong
Vut Ian len danh duoi giac A n
Sue nhan dan khoe nhu ngua sat
Chi cam hon ta ren thep thanh roi
Lua chien dau ta phun vao mat
Lii sat nhan cuop nuoc hai noi

2: Phan tich ngh# thuat lap Iu|n tai tinh ciia Ho Chi Minh trong tac
HI/6NG DAN CHI TIET
L M ^ B A I

lio Chi M i n h khong chi bie't den la mpt vj lanh tu tai ba, k i f t xuat ciia dan
tpc Viet Nam ma con dupe bie't den vai t u each la mpt nha van, nha tho Ion ciia
the ky XX. Nguoi de lai nhieu tac pham Ian 6 nhieu the loai nhu truyf n, ky,
tha ca, van chinh luan. Trong do "Tuyen ngon Doc lap" la mpt ang van chinh
luan mau muc, mpt nghf thuat lap luan tai tinh eo mpt khong hai trong lich su
van hpc dan tpc.
II. THAN B A I
1. K h a i quat: "Tuyen ngon Doc lap" la mpt van ki|n lich sit c6 y nghia
trpng dai, la ban khai sinh nuoc Viet Nam Dan chii Dong hoa. La ket tinh ciia
chii nghia yeu nuac ciia khat vpng t u do, hoa binh va t u chii. Ngay 2.9.1945,
Ho Chi Minh da dpc ban tuyen ngon nay truac hang van dong bao Thii do, ma
ra ky nguyen moi cho dan tpc. Ban "Tuyen ngon Doc lap" la ket qua ciia bao
nhieu mau da do, bao nhieu tinh m f n h da hi sinh ciia nhiing nguoi con anh
dung ciia Vi?t Nam trong nha tu, trong trai tap trung, trong nhirng hai dao xa

3. Nghe thuat: "Tuyen ngon Dpc lap" eo nghe thuat lap luan chat che, l i le

xoi, tren may chem, tren chien truong. Ban "Tuyen ngon Doc lap" la ket qua aia

danh thep, bang chiing xae thuc, giau sue thuyet phuc. Ngon ngu vita chinh

bao nhieu hy vpng, gang sue va tin tuong ciia hon hai muai t r i f u nhan dan

xac vua gai cam. Gipng van linh boat. "Tuyen ngon Doc lap" ciia Bac da tro

Vi?t Nam" (Iran Dan Tien)

thanh mpt ang van chfnh luan mau muc noi tieng. Dang sau do la mpt tam tu
tuong van hoa eiia Ho Chi Minh, Nguoi da tong ket dupe mpt each gian d\a
Stic tich nhirng kinh nghi?m dau tranh ciia nhieu the ky gianh dpc lap dan tpc,
dan quyen, nhan quyen ciia dan tpc ta va nhan loai.

2. Noi dung c h i n h
a. Mo dau, Nguoi neu len co sd phap li va chinh nghia ciia ban Tuyen
ngon: Nguoi trich dan hai ban tuyen ngon dpc lap ciia Phap va M y : Tuyen ngon
Doc lap ciia M y (1776): "Tat ca moi nguoi deu sinh ra co quyen binh d^ng. Too hoa

III. K E T B A I

cho ho nhimg quyen khong ai co the xam pham duac; trong nhieng quyen ay, co quyen

"Tuyen ngon Doc lap" xxing dang la mpt ang "thien c6 hiing van". No da ke

iugc song, quyen sung sit&ng va quyen mini cau hanh phuc". Tuyen ngon Nhan

tue truyen thong vinh quang ciia "Nam quoc son ha" va "Binh Ngo dai cdo". No la

quyen va Dan quyen ciia Phap (1791) cCing da noi: "Nguoi ta sinh ra tu do va

lai nuoc non cao ca va thieng lieng, the hi^n sau sac t u tuong vT dai: "Khong c6

^wh dang ve quyen lai; va phdi luon ludn dugc tu do va binh dang ve quyen lai". Do

gi quy hon dpc lap, t u do". Dpc doan van euoi ban "Tuyen ngon Doc lap", chiing

'a nhi>ng le phai khong ai co the choi cai dupe.

ta cang tham thia t u hao ve dpc lap, t\f do ma dan tpc ta da gianh dupe bang

Vife trich dan nhu the mang lai mpt each lap luan co tinh chien thu^t sac

xuang mau ciia bao the he, ciia bao anh hung l i f t sT da nga xuong cho chiing ta

''^n, kheo leo, khoa m i f n g do'i phuong. Do chinh la thanh cong ciia nghf thuat

dupe t u do nhu ngay hom nay.

Gay 6ng dap lung ong" dimg chinh lai le ciia ke thu de danh lai chiing. Cai
hay o cho la: Bac mpt mat nhu ngpi khen, mpt mat lai ha b§ chiing. Ngoi ca
'^hirng "16i bat hii ay" lam cho Phap va M y eung phai m i m g ro khi nghe tuyen
%on ciia nuac minh lai ma dau cho mpt quoc gia khac. Nhung Bac da nhanh
^•^ong lam chiing be mat boi hai chu "the ma". Chi vai hai chii ay, Bac da ha be
131


c h i i n g k h o n g t h u a n g tiec. Bac da chi ro thuc dan Phap va de quoc M y xarn

trong nhiJTig be mau. C h i i n g rang bupc d u luan, t h i h a n h c h i n h sach n g u

lug-c Vi#t N a m la c h i n h chung da d a m dap len nhOng 16i bat h u ciia cha ong

C h i i n g dung thuoc phi^n, r u p u con de l a m cho noi g i o n g ta suy nhupc.

chiing, l a m vay ban la c6 nhan dao va chfnh nghla m a cha ong c h i i n g da dvmg

Chua het, ve m a t k i n h te: c h i i n g boc Ipt d a n ta den tan x u o n g t i i y , k h i e n cho

nen. M a t khac n g u a i dpc c6 the thay Bac da dat ba cupc Cach m ^ n g , ba nen doc

j S n ta ngheo nan, thie'u thon, nuoc ta x o xac, tieu d i e u . C h i i n g c u o p k h o n g

lap, ba ban T u y e n n g o n ngang hang nhau. KhSng d i n h t u the day t u hao ciia

rupng

mpt dan tpc dpc lap va c6 q u y e n de h u o n g t u do va dpc lap. D a y c h i n h la su kr

cho dan ta, nhat la dan cay va dan buon, t r o nen ban cung. C h i i n g k h o n g cho

thua va phat b u y ban T u y e n n g o n t h u hai ciia Viet N a m la " B i n h N g o Da,
Cao" ciia N g u y e n T r a i . T r u o c do, N g u y e n Trai da t u n g viet " T u T r i f u D i n h Ly
T r a n bao d o i xay nen dpc lap/ C i i n g H a n D u o n g T o n g N g u y e n m o i ben xung
de m p t p h u o n g " . T u y nhien, each lap luan ciia N g u y e n Trai la d a n g d o i can
x u n g hai ve m p t each ro rang, cu the, con H o C h i M i n h lai tao nen s u dang doi
n g a m n h u n g m a n g t i n h hieu qua cao.
T u vi^c trich dan tren Bac da di den mpt lap luan sang tao: Suy r p n g ra
dieu do CO nghla la: "Tat ca cac dan tpc tren the g i d i deu sinh ra b i n h d i n g , dan
tpc nao c i i n g c6 q u y e n song, quyen sung suong va q u y e n t u do". N h u vay,
d u a tren hai ban t u y e n n g o n n o i ve quyen I p i ciia con n g u o i Bac da nang len

thanh q u y e n I p i ciia dan tpc. N g h l a la ban T u y e n n g o n ciia Viet N a m con cao
h o n ca hai ban T u y e n n g o n ciia Phap va M y .
T o m lai, v o i l o i le sac ben, danh thep, N g u o i da xac lap co so p h a p l y ciia
ban T u y e n n g o n , neu cao c h i n h nghla ciia ta. D a t ra v a n de cot yeu la dpc ISp
dan tpc. D a y cung la co so de N g u o i vach tpi c h i i n g t r o n g phan tiep theo.

"8"y^"

C h i i n g dat ra hang t r a m t h i i thue v 6 l y , l a m

cac nha t u san ta ngoc dau len. C h i i n g boc lot cong n h a n ta m p t each v 6 cung
tan nhan.
C( hai doan v a n tren, cai tai t i n h ciia H o C h i i t\ch la n g h § t h u a t lap l u a n :
cau van lap ca'u triic, phep diep lien tuc " c h i i n g t u y e t doi... c h i i n g t h i hanh...
chiing lap ra... c h i i n g t a m cac cupc k h o i nghla... c h i i n g d u n g thuoc p h i ^ n . . .
chiing c u o p k h o n g . . . " tao nen m p t lien hoan l o i , to cao m a n h me, d a n h thep
khien c h i i n g " k h o n g the cho'i cai" va t r o tay k h o n g k i p . M a t khac, Bac cung
tranh t h i i q u a n t a m den giai cap t u san, cong nhan, n o n g d a n k h o i day t i n h
doan ket h i h i ai g i a i cap. Dac bi?t t u t p i ac t r e n ciia thuc d a n bac d a n h thep
ket an c h i i n g da gay ra cai chet t h a m t h u o n g cho h o n 2 t r i ^ u d o n g bao m i e n
Bac vao n a n d o i n a m 1945.
Phap k e cong "Bao h p " : bao hp nghia la bao v# n h u n g c h i i n g da k h o n g l a m
dupe. Bac da to cao t p i ac ciia chiing: T p i ac t r o n g 5 n a m (1940 - 1945). T r o n g 5
nam c h i i n g da ban n u o c ta hai Ian cho Nhat. D o la m u a t h u n a m 1940, N h a t
xam lang D o n g D u o n g de m o rpng can c i i danh D o n g m i n h . . . b p n thuc dan

D i i n g n h u Che'Lan V i e n nhan d j n h "Cach lap luan ciia H o C h i M i n h ve phia ta

Phap q u y goi d a u hang m o ciia nuoc ta rude Nh$t. N g a y 9 t h a n g 3 n a m 1945,

g i o n g n h u m p t trai tao con ve phia ke t h u no g i o n g n h u m p t trai l u u dan nhet

khi N h a t tuoc k h i g i d i ciia quan d p i Phap, b p n t h y c d a n Phap hoac la bo chgy,

vao CO h p n g chiing. N u o t k h o n g v 6 ma khac ciing k h o n g ra".

hoac la q u y g o i d a u hang. Bac vach tran thai dp nhuc nha ciia Phap: q u y g o i

b. 6 luan diem tiep theo. H o C h i M i n h da neu len ca sd thvrc te ciia ban
T u y e n ngon:
Bac da neu len l y le va lap luan het siic thuyet p h y c ve m a t phap l y va thuc
te n h a m bac bo l u a n d i § u ciia b p n de quoc thuc dan. De vach tran luan d i f u ve

dau hang, bo chay... N h u vay la c h i i n g da phan b p i D o n g m i n h , k h o n g dap
UTig lien m i n h c u n g Vi^t M i n h de chong Nhat, t h a m c h i thang tay k h i i n g bo',
giet not t i l c h i n h t r j d Yen Bai, Cao Bang. D o la l o i k h a i t u d u t khoat cai s i i
m?nh b i p b p m ciia t h y c dan Phap d o i v d i n u d e ta ngdt gan m p t the k i .

cong lao " k h a i hoa" ciia Phap d o i v o i D o n g D u o n g , Bac da neu ro " N h i i n g

c. T r o n g p h a n t i e p theo cua b a n t u y e n n g o n , N g u o i da n e u cao n h u n g tv

hanh d p n g trai hSn v o i nhan dao va chinh n g h i a " cua c h i i n g t r o n g 80 n a m

hao cua Cach m a n g V i ? t N a m : Ta l u o n d i i n g ve lap t r u o n g c h i n h nghla " D e m

thong t r i nuoc ta ve hai p h u o n g dien: C h i n h t r i va K i n h te.

dai nghia de thang h u n g tan/ Lay chi nhan de thay eudng bao". Viet N a m

Phap ke cong " K h a i hoa", Bac vach tran tpi ac ciia c h i i n g ve c h i n h t r i : c h i i n g

khoan h o n g v d i ke t h i i b i that the: g i i i p n g u d i Phap ehay qua bien g i d i , bao v?

tuy?t d o i k h o n g cho nhan d a n ta m p t chiit h r do dan chii nao... C h i i n g t h i

tai san va t i n h mang, eiia cai cho hp. L a y d i lay lai hai c h i i "Sif t h a t " n h a m

hanh n h u n g luat phap da m a n . C h i i n g lap ba che dp khac nhau 6 T r u n g , N a m ,

^han m a n h thang I p i to I d n ciia Cach m a n g ta k h i d u n g ve phe D o n g m i n h

Bac de ngan can viec t h o n g nhat nuoc nha ciia ta, de ngan can dan tpc ta doan

chong phat xit, d o n g t h d i Bac cung d i i t khoat bac b d sy cd m a t ciia Phap tren

ket... C h i i n g lap ra nha t u n h i e u h o n t r u o n g hpc. C h i i n g thang tay chem giet


n h u n g n g u o i yeu n u o c t h u o n g n o i ciia ta. C h i i n g t a m cac cupc k h o i nghia ciia

thgt la t u m u a t h u n a m 1940, nude ta da t r d thanh thupc dja ciia N h a t , c h i i
khong phai la ciia Phap nua... Su that la nhan dan ta da lay l a i V i ? t N a m t u tay
^ h a t c h i i k h o n g p h a i la tay Phap". Thang I p i to I d n eiia Cach m a n g V i ? t N a m

132


la: "Phap chay, Nhat hang, vua Bao Dai thoai vi". Che dp Dan chu Cpng hoa tu

do AuQC ra doi.
d.

Anh/chi hay phan tich tac pham "Tuyen ngon dpc lap" de lam sang to y
k i ^ tren.

phan cuoi, chu tich Ho Chi Minh da phii dinh che dp thuQC dia ciig

th\rc dan Phap va khang dinh quyen dpc lap, ty do ciia dan tpc. Phii dinh dut
khoat, tri^t de: "Tuyen bo thoat ly han quan h^ thuc dan voi Phap, xoa bo he't
nhiJTig hi#p uac ma Phap da ky ve nuoc Vi?t Nam, xoa bo tat ca mpi dac quyen
ciia Phap tren dat nuac Viet Nam". Cuoi cung Bac dua ra Loi tuyen bo'dpc lap
trudc the gioi: Loi tuyen bo' the hi^n li le danh thep vung vang ciia Nguoi ve
quyen dan tpc dong thoi the hi^n khat vpng tu do ciia ca dan tpc. Dieu do the
hi^n qua gipng v5n hao hung manh li^t day niem tin: "Nuoc Vi$t Nam c6
quyen dupe huong tu do dpc lap va thuc su da tro thanh mpt nuoc tu do va
dpc Igp. Toan the dan tpc Vi^t Nam quyet dem tat ca tinh than va luc lupng,
tinh mang va ciia cai de giii viing quyen ty do va dpc Igip ay".

3. Danh gia chung:
"Tuyen ngon dpc lap" c6 lap luan chat che, li le danh thep, bang chiing xac
thuc, giau siic thuyet phuc. Ngon ngii vua chinh xac vua gpi cam. Gipng van
linh boat. Tuyen ngon Doc lap ciia Bac da tro thanh mpt ang van chfnh luan mau
muc noi tiehg. Dang sau do la mpt tam tu tuong van hoa ciia Ho Chi Minh,
Nguoi da tong ket dupe mpt each gian di ma siic h'ch nhiing kinh nghi^m dau
tranh ciia nhieu the ky gianh dpc l$p dan tpc, dan quyen, nhan quyen ciia dan
tpc ta va nhan loai.
III. K E T BAI
"Tuyen ngon Dpc lap" xiing dang la mpt ang "thien co hung van". No da ke
tuc truyen thong vinh quang ciia "Nam quo'c son ha" va "Binh Ngo dai cao"

No la loi nuoc non cao ca va thieng lieng, the hi?n sau sac tu tuong vi dai:
"Khong CO gi quy hon dpc lap, tu do". Co the noi tuyen ngon dpc lap la mpt
ang van chinh luan mau muc 6 ngh$ thuat lap luan tai tinh, thau tinh dat ly
Ang van ay se mai mai song hanh trong chang duong phat trien ciia lich sii
hom qua, horn nay va mai sau.
3: Giao su Nguyen Dang Manh da danh gia Tuyen ngon Doc lap ciia
Chii tich Ho Chi Minh nhu sau: "Tdi ngh^ a day la dan dung dugic mot lap
luan chat che, dua ra duoc nhung luan diem, nhung hang chiing khong at
choi cat duoc va dang sau nhung li le ay la mot tam tu tuong, tam van hoa
Ion, da tong ket duoc trong mqt van han ngan gqn, trong sang, khuc chief
kinh nghi^m cua nhieu theky dau tranh vi doc lap, tu do, vi nhan quyen cua
dan tqc vd cua nhan loai". (Gidng van Van hoc Viet Nam, Tai han Idn thii
nhat - Nhd xuat han Gido due, 1997, trang 490).

HU'6NG D A N
I, M O BAI
(Gioi thieu Tac gia/ tac pham/ yeu cau ciia de)
II. T H A N BAI

1. Khai quat chung:
- Cach mang thang Tam thanh cong, ngay 2.9.1945, tai Quang truong Ba
Dinh - Thay mat chinh phii lam thoi. Ho Chi Minh da dpc ban "Tuyen ngon
Dpc lap" khai sinh ra nuoc VNDCCH.
Ban tuyen ngon da mo ra ky nguyen moi cho dan tpc Vi?t Nam - ky
nguyen dpc lap, tu chii.

2. N6i dung phan tich
a. Dpc Tuyen ngon Doc lap ciia Ho Chi Minh dieu ta nhan thay dupe dau
tien la tai ngh? ciia Nguoi, do la: "dan dung dupe mpt lap luan chat che, dua
ra dupe nhirng luan diem, nhirng bang chiing khong ai choi cai dugic":

a.l: Co so phap ly ciia ban tuyen ngon.
Mo dau, Nguoi trich dan hai ban "Tuyen ngon Dpc lap" ciia My va Phap:
"Tat ca moi nguoi deu sinh ra c6 quyen binh dang. Tao hoa cho ho nhirng quyen khong
ai CO the xam pham duoc; trong nhirng quyen ay, c6 quyen duoc song, quyen tu do va
quyen muu cau hanh phiic." (Tuyen ngon Doc lap ciia nuoc My). Tuyen ngon ciia
nguoi Phap ding noi "Nguoi ta sinh ra tu do va binh dang ve quyen lai; va phdi
luon luon duoc tu do va binh dang ve quyen loi".
-

Vi?c trich dan nhu the'mang lai mpt each lap luan co h'nh chien thuat sac

ben, kheo leo, khoa mieng doi phuong. Trich dan nhu vay, tac gia vua rat kheo
leo vua rat kien quyet:
+

Kheo leo vi: Nguoi da ngpi ca "Tuyen ngon Doc lap" ciia My va Phap

dupe xem la nhiing tu tuong tien bp, chan ly ciia loai nguoi, dupe the gioi
thua nhan.
+

Kien quyet boi vi: Nguoi da diing ngh^ thuat "gay ong dap lung

ong" de eanh bao chiing neu chiing xam lupc Vi^t Nam thi chiing da cha dap
len nhung loi "bat hii", da lam vay ban la co nhan dao va chinh nghia ma to
tien chiing da dung nen.
-

Mat khae, Nguoi dung nghf thuat dang doi can xiing de:
+

^'''''

Tu hao va kieu hanh vi dat ba eupc each mang, ba ban Tuyen ngon,

ba nen dpc lap ngang hang nhau (Nguyen Trai trong Binh Ngo Dai cao ciing
T^ong, Nguyen moi hen xung de mot phuong").
135


- D o n g gop I o n cua N g u o i la a y "Suy r o n g ra": "Suy rpng ra..."- Day
chinh la lap l u a n sang tao, t u q u y e n I g i cua con n g u o i , Bac da chuyen thanh
thanh q u y e n I g i d a n tpc. Dat nen m o n g cho p h o n g trao giai p h o n g thuQC dia
tren toan the g i o i .
-

T o m l a i , each dat v a n de kheo leo, lap l u a n chat che, giau t i n h chien dau,

Bac bupc the g i o i p h a i thua n h a n dpc lap t u do cua d a n tpc V i ^ t N a m .
a.2. C o so thuc te cua ban T u y e n ngon:

a. 3- C u o i cung N g u o i d u a ra l o i t u y e n bo' dpc lap t r o n g n i e m xiic d o n g trao
dang <^^^ hang t r i ^ u con n g u o i V i ^ t N a m :
"Chung toi ...doc lap ay"
*

i

Tieu ket: tren day la tai ngh? lap l u a n tai t i n h cua H o C h i M i n h v o i su

j j i e o leo, lap l u a n chat che, d a n h thep, bang c h u n g t h u y e t phuc k h i e h ke t h u
laiongthechoicai.
b.

bi?t "Dang sau nhung li le ay la mot tam tu tuang, tam van hoa Ian"

*

C o so khach quan: t o i ac t r o n g 80 n a m

tm^g

-

Phap ke cong " k h a i hoa": H o C h i M i n h da vach t o i c h i i n g tren hai

ptQt van ban ngan gon, trong sang, khuc chiei kinh nghiem

phuong di^n:

-

+

Ve C h i n h t r i : "Chiing tuyet doi...suy nhuac"

+

Ve K i n h te: "Chung hoc lot... tan nhan "

.

-

G i p n g d i e u lap l u a n m a n g hai g i p n g dieu: k h i n o i ve ke t h u t h i danh

thep, cam phan; k h i n o i ve n o i kho ciia dan tpc t h i dau d o n xot t h u o n g .
-

Phap ke cong "Bao hp": H o C h i M i n h da vach t p i c h i i n g t p i ac trong

5 n a m t u 1940 den 1945:

theky

loai".

T a m t u t u o n g , t a m v a n hoa Ion ciia H o C h i M i n h t r o n g " T u y e n ngon

+

N g u o i da m a n g den cho dan tpc va cho nhan loai t u t u o n g I o n ve dpc

l^p t u do dan tpc va q u y e n l o i ciia m o i quo'c gia t r o n g cong d o n g quoc te.
+

T h u hai, T u y e n n g o n Dpc lap k h o n g chi c6 gia t r i ve m a t phap l y ma

con m a n g gia t r i n h a n dao sau sac.

-

T a m t u t u o n g , t a m v a n hoa ay lai duoc the h i e n ngan gpn, siic tich, chat

che. Da diic r i i t d u p e k i n h n g h i e m dau tranh ciia dan tpc t u bao d o i nay dac
bift la ke t h u a va phat h u y n h i i n g t i n h hoa t u ban t u y e n n g o n 1 va 2.
3. Tong ket n g h f thuat:

+

Ban n u o c ta hai Ian cho Nhat.

-

Ket cau chat che, l i le sac sao, lap l u a n giau siic thuye't phuc.

+

D a y d a n tpc vao nan d o i 1945 l a m " t u Q u a n g T r i den Bac K y , h o n hai

-

N g o n ngir c h i n h xac, t r o n g sang, g p i cam.

-

G i p n g d i ^ u l i n h hoat: tha thiet, trang nghiem, h i i n g hon, cam phan, xot

tri§u d o n g bao ta b i chet d o i " .
*

Co so c h i i quan:

-

D a n tpc Viet N a m yeu chupng hoa b i n h : neu Phap giet no't so d o n g tu

c h i n h t r i a Yen Bai, Cao Bang t h i ta l u o n c h i n h nghia, n h a n dao " g i i i p cho
n h i e u n g u o i Phap chay qua bien t h u y " .
-

cua nhieu

trong

Dpc lap" do la:

ac ke t h i i , chat chong n h u n i i i . La m p t " l i e n hoan l o i " d a n h thang vao m a t ke
t h i i k h i e n c h i i n g het d u o n g cho'i cai.

tam tu tuang ay "da tong kei duac

dau tranh vi doc lap, tu do, vi nhan quyen cua dan toe vd cua nhan

B u t phap liet ke cung v o i phep lap cau triic " C h i i n g t u y f t do'i... chxing

t h i hanh... c h i i n g t a m cac cuoc... c h i i n g c u o p . . . " tao nen s u t r u n g diep ciia toi

Minh,

thuong...
III. K E T B A I
Tom lai, tac p h a m " T u y e n n g o n dpc lap" ciia tac gia H o C h i M i n h la m p t
ang van c h i n h l u a n m a u m u c - m p t nghe thuat lap luan tai t i n h . K h o n g chi

Cach m a n g thang T a m la n i e m t u hao: b o i "Su that l a . . . s u that la ta da

vay, tac p h a m con la " m p t tam t u t u o n g , tam v a n hoa Ion, da t o n g ket dupe

lay lai Viet N a m t u tay N h a t c h u k h o n g phai t u tay Phap". L a y d i lay lai hai t u

trong m p t v a n b a n ngan gpn, t r o n g sang, khiic chiet k i n h n g h i e m ciia n h i e u the

"su that" the h i f n n i e m t u hao dan tpc.
-

T o n g ket 100 n a m d a u tranh chi t r o n g m p t cau: "Phap chay, N h a t hang,

dau t r a n h v i dpc lap, t u do, v i nhan quyen ciia dan tpc va ciia nhan loai".
^ g a y nay, k h i dpc l a i tac p h a m ay, gia t r i ciia no m a i con sang gia.

v u a Bao D a i thoai v i " .
-

T u n h i j n g co so khach quan, chii quan. H o C h i M i n h d i den t u y e n bo:

" B o i the cho nen, c h i i n g t o i . L a m t h o i C h i n h p h i i ciia n u o c V i ? t N a m m o D a i
bieu cho toan d a n Viet N a m t u y e n bo thoat l i hSn quan h f v o i Phap, xoa bo het
n h u n g h i ^ p u o c m a Phap da k y ve nuoc Vi?t N a m , xoa bo tat ca m p i dac quyen
cua Phap tren dat n u o c Vi?t N a m " . Day chinh la l o i k h a i t u d i i t khoat d o i v o i

b p n thuc d a n c u o p nuoc.

1.%

137


Guc len sting mU bo quen doi!

TAY TI£N

Chieu chieu oai linh thdc gam thet

Quang Dung

Dim dem Mucmg Hich cop treu nguoi
Nho di Tdy Tien com ten khoi

* L6I NHAN XET - PHE BINH
Trong cuon sach "Tac pham van hpc, binh giing va phan tich", Giao
Ha Minh Due viet: "Tay Tien la mot sang tac cd gid tri ve tu tuang, ve nghe thuat
Bdi tha duac viet ra vai nhitng mau sac thd'm my phong phii. Co cdi dep hiing trdng
cua nui rieng hie'm tra va ve dep binh di nen tha cua cugc song nai ban long qn^
huang; c6 cam hieng manh me hda hap vai chat trie tinh nhe nhdng mem mai trong
tha. Doc "Tay Tien", nguai ta "nhu ngam dm nhqc trong mieng" (lai nhd tha Xuan
Dieu). Moi mot doan tha vai dm huang rieng, khi manh me, khi uyen chuyen da tai
hien thanh cong nhitng kho khan, gian kho cUng nhu tinh than song lac quan ciia bg
doi trong khang chien. Bdi tha cd site hut manh liet giong nhu mot loqi tie tru&ng
khie'n "Tay Tien " cie "bang bang" di vdo long doc gid..."
Nha phe binh Pham Xuan Nguyen noi: "Tay Tien" giong nhu mot vien ngoc.

Ngoc cdng mdi thi cdng sdng, cdng lap Idnh vd hap dan. Do la mot bdi tha ky dieu va
CO mot vi tri dqc Met trong long cdng chung... mot bdi tha lam song day cd mot trung
doan, khien dia danh Tay Tien truang ton trong lich su vd ky itc mdi ngieai".
(Trick bdo

VAN

NGHE

ngmi

thdng khong the quen, cdi gian kho dc liet khong the quen, cd cdi hdo hung Idng man
Cling khong the quen. May man thay, giiea nhieng ngdy thdng khong the quen dy, lai
CO nhimg bdi tha khong the quen, nhu Tay Tien ciia Quang DUng"
l.Phan tich doan tho sau trong bai Tay Tien cua Quang Dung de
lam noi bat ve d^p thien nhien Tay Bac va hinh tugtig nguoi linh bp dpi
Cu Ho:
Nha veritng nui nho chcti vol
Sdi Khao suong lap doan qudn mot
Mucmg Ldt hoa ve trong dent hoi
n

JDoc ten khuc khuyu doc thdnt tham
Heo hat con may sung nguitrm
Ngdn thuac ten cao, ngdn thuac xuong
Nhd ai Pha Luong mua xa khcri
Anh ban ddi dau khong buac nua

1.^8

(SGK12. Ban ca bdn, NXB Giao Due 2011)
H L f d N G D A N C H I TIET

ivvri.Uiy-

I , MO BAI
Quang Dung la mot Nha tho - Chien si, mot ngh| sT da tai: viet van, lam
tho, ve tranh, soan nhac... nhung thanh cong nha't van la tho ca. Cac tap tho
tieu bieu ciia Quang Diing dugc ban doc biet den nhieu nhu "May dau 6",
"Mua hoa gao"... Nhung ten tuoi cvia Quang Dung c6 le da gan lien vdi bai tho
"Tay Tien". Bai tho ra doi vao nam 1948 in trong tap "May dau 6" la bai tho
tieu bieu nha't cua tho ca khang chien chong Phap. Doan tho ta sap phan tich
sau day da xay dung thanh cong ve dep thien nhien Tay Bac va hinh tugng
nguoi linh bo doi Cu Ho trong nhiing nam thang khang chien chong Phap gian
lao ma anh diing:
"Song Ma xa roi Tdy Tien ail

QUANDOI)

Nha giao Luong Duy Can rat say sua ca nggi Tay Tien: "Co nhimg

Song Ma xa rot Tay Tim ai!

Mai Chdu mua em tham nep xoi

Mai Chdu miia em tham nep xoi"

"

II. THAN BAI

1 . K h a i q u a t : Tay Tien la mgt phan hieu bp dpi dupe thanh lap dau nam
1947, thanh phan chu yeu la thanh nien tri thuc Ha Npi. Nhiem vu cua hp la
phoi hop voi bp dpi Lao bao ve bien gioi phia Tay. Nam 1948, Tay Tien giai the
de thanh lap trung doan 52. Quang Diing cung chuyen sang don vi khac. Sau
khi roi don v i cii chua dupe bao lau Quang Diing da sang tac bai tho nay.
Do^n tho ta phan tich sau day la muoi bon cau dau.
2. N d i d u n g p h a n t i c h :
a. Doan tho mo dau bang hai cau tho mang cam xiic chii dao ciia toan
doan. Do la noi nho ciia nha tho dupe thot len thanh tieng gpi:
Song Ma xa roi Tdy Tien ai
Nha ve rieng niii nhd chai vai
Cam xiic ay chinh la noi nho. Di?p tir "nho" dupe nhac lai hai Ian nham
nhan manh va tang chieu sau ciia cam xiic. Nha tho nho ve Song Ma dau tien
trong noi nho ciia minh "Song Ma xa r o i " . Nho con song v i con song Ma la
nguoi ban, la nhan chiimg da theo suot bude chan quan hanh, chung kieh biet
bao buon vui, bao mat mat, hi sinh, vat va cua nguoi linh Tay Tien. Noi nho
. 139


nua la "Tay Tien oi" la noi nho dong dpi, nho tinh dong chi cua mpt thai chinh
chie'n. Do con la "nho ve rung n i i i " la nho dia ban hoat dpng giira thien nhieri
Tay Bac vua hung vT, hiem tra vua tho mpng t m tinh. Dac biet la each noi
"Nho choi v o i " duong nhu da khac hpa dupe cai hon ciia ca bai tho. Tho ca
Viet Nam khi noi ve noi nho c6 nhieu each dien ta. Ca dao c6 eau:
Nha ai bot hoi boi hoi
Nhu dung dong lua nhu ngoi dong than
Dien ta tinh cam each mang. To H i i u c6 eau:
Nha gi nhu nha nguai yeu
Trang len dau nui, nang chieu lung nuang

i

Nhung den Quang Dung thi noi nho sang tao hon ca "nho choi v o l " . "Choi
v o i " la trang thai tro trpi giua khoang khong rpng, khong the ba'u viu vao dau
ca. "Nho choi v o i " c6 the hieu la mpt minh giiia the gidi hoai niem menh
mong, be bpn, khong dau, khong cuoi, khong thu t u thai gian, khong gian. Do
la noi nho da diet, mien man, lung la, bang khuang, sau lang lam cho con
nguai CO cam giac dung ngoi khong yen. Ngh^ thuat su dung van " o i " , ket
hpp t u lay "choi v o i " la van bang tao am huong cua tie'ng gpi dong vpng mien
man khong dut lam eau tho sau lang, boi hoi cu the ngan dai tha thiet vpng
vao long nguai, vao khong gian xa tham menh mong ciia the gioi hoai niem.
b. Sau cau tho tiep theo, nha tho dua ta ve voi cupc hanh quan cua Tay
Tien givra n u i r i m g mien Tay vira hung v i lai vira tho mpng t m tinh dupe
cam nhan bang cam hung lang man va tarn hon lang man hao hoa. Chat hao
sang trong tho Quang Dung la lay ngoai canh n i i i r i m g mien Tay hiem nguy
de to d^m va khac hpa chi k h i anh hung ciia doan quan Tay Tiein:
Sai Khao suang lap doan quan moi
Nha ai Pha Ludng mua xa khai
Truoc het la mien Tay Bac hi^n len boi con duong hanh quan that gian nan,
vat va, thai tiet suang m i l lanh leo, khac nghi^t nhung ciing that tru tinh:
Sai Khao suang lap doan quan moi
Muang Ldt hoa ve trong dem hoi
Tren dinh Sai Khao, suong day den dp "lap" ca doan quan. Doan binh hanh
quan trong suang lanh giiia niii rimg triing di^p. Chii " m o i " lam hifn len
truac mat ta hinh anh ciia mpt doan quan m f t moi ra roi. Tuy vay, hp van thay
con duong hanh quan that d?p va tho mpng: di trong "suong lap" that hiing
vT, trang 1$. Di qua dia danh Muong Lat vao ban dem lam ban voi loai hoa no
ngat huong, di trong dem suong toa khap khong gian huyen ao, ma mang. Cai
hay cua nha tho la khong noi hoa no ma noi "hoa ve", khong noi dem suong
140

0ta noi "dem h o i " . Cach dung tir ngCi do da chung to duoc ve d^p tam hon ciia
^ { j n g nguoi linh tieu t u san lang man, hao hoa.
Quang Dung ta canh vupt doe, vupt deo, duong di nguy hiem voi doc cao,
vycthim:
r
Doc len khuc khuyu doc tham tham
,^
,
Heo hilt con may sung ngid trai
;
Ngan thuac len cao, ngan thuac xuong
i
Nha ai Pha Ludng mua xa khai
Duoi ngoi biit cua Quang Diing, con duong hanh quan mo ra voi biet bao
nhieu kho khan gian kho. Duong di toan doc cao, vue tham dupe dien ta voi
nhieu tir lay tao hinh: "khiic khuyu" (quanh co kho di), "tham tham" (dien ta dp
cao, dp sau), "heo hiit" (xa each cupc song con nguoi). Cau tho sir dung nhieu
thanh trac di lien nhau "Doe len khiic khuyu doe tham tham" (bay chir ma da c6
tai 5 chir la thanh trac) khien khi dpc len ta c6 cam giac tnic trac, m^t moi nhu
dang ciing hanh quan voi doan binh vay. Co the hinh dung nguoi linh Tay Tien
vira leo len dupe dinh doc da met nhoai lai phai do xuohg mpt con doc khac va
cu the cupc hanh quan keo dai voi doc cao vue tham, rimg day.
Cau tho "Heo hiit con may siing ngiri troi/ Ngan thuoe len cao, ngan thuoc
xuong" mang den cho nguoi dpc su moi la, c6 chiit gi rat horn hinh diia vui kieu
linh. M u i siing cua nguoi chien binh duoc nhan hoa tao nen mpt hinh anh:
"siing ngiri trai" vira tinh nghich theo kieu linh vira giau cha't tha, mang ve dep
cam hung lang man. No khang dinh chi khi va quyet tam cua nguoi chie'n sT
chiem ITnh moi tam cao ma di tai "Kho khan nao ciing vupt qua - Ke thii nao
ciing danh thang!". No lam ta lien tuong de'n nguoi linh trong tho To Hini:

Rat dep hinh anh luc rang chieu
Bong dai tren dinh doc cheo leo
Nui khong de noi vai vuan t&i
La nguy trang reo vai gio deo
Chinh vi cha't linh tre trung ay ma truoc thien nhien dij" dpi nguoi linh Tay
Tien khong bi mo di ma noi len day thach thiic. Liic nay day, thien nhien
l^ong con la doi tupng de thuang thiic ngam nhin nxna ma la doi thu: "Ngan
woe len cao, ngan thuoc xuong". Cau tho nay co the hieu: cupc hanh quan
|>et len roi lai xuong, xuong thap roi lai len cao, deo noi deo, doc tiep doc,
fiong diit. Cau tho dupe tao thanh hai ve tieu doi: "Ngan thuoc len cao //
sn thuoc xuo'ng", nhu bj be doi, dien ta con doe vai chieu cao, sau rpn ngpp:
i n len cao chot vot, nhin xuong sau tham th3m. Hinh anh ay ta eung da timg
St gap trong "Vpng L u Son Bpe Bo" ciia Ly Bach "Phi thien true ha tam thien
Bch" (Nuoc bay thang xuo'ng ba ngan thuoc) hay nhirng hinh anh rimg rpn
3ang da trong tha cua Khuang Hiru Dung:
141


Day cao vol voi doc 6ng Manh
Day am am thdc doKhong Ten
Co sudi chan hum viea dedau

J 5au chang duong dai hanh quan moi m#t, cac chien si c6 dip dimg
- l?i 6 mpt ban lang c6 ten gpi rat doi yeu thuong - Mai Chau. Hai cau
''• doan tho, cam xuc boi hoi tha thiet nhu loi nhIn gui cua mpt khuc tam
h* "h"'
"^9*
ni^m, vua bang khuang, vua tv hao:
Nho di Tay Tien cam len khoi

Co lum cay viit tuyet du&ng chim.
Co canh doan quan di trong mua vira hung vT lai rat nen tho: "Nha ai Pha Ludng
mm xa khai". Cau tha dugc det boi nhimg thanh bang lien tie'p, ggi ta su em diu,
tuai mat ciia tam hon nhijng nguoi linh tre, trong gian kho van lac quan yeu doi.
Nhip tho Cling cham lai, am dieu nhe nhang nhu phiit nghi chan hiem hoi ciia
nguoi li'nh. Trong man mua rung, tam nhin cua nguoi chien binh Tay Tien van
huong ve nhimg ban muong, nhiing mai nha dan hien lanh va yeu thuong. Tat ca
nhat nhoa trong man mua rung day dac mang cai lang man ciia niii rung mien
Tay vua c6 cai d i i doi hiem nguy nhung lai c6 cai trii tinh dang nho.

Mai Chdu mua em tham nep xoi
"Nho 6i!" t u cam than mang tinh cam dat dao, do la tie'ng long ciia cac
hien sT Tay Tien. Cau tho dam da tinh quan dan. Nho la nho liic nguoi linh
(Jung chan, dugc dong bao na'u com cho an "com len khoi". Nho miii huong
"tham nep xoi" la nho huong vi niii rung Tay Bac, nho tinh nghia, nho tam
long cao ca ciia dong bao than yeu. Che'Lan Vien cung ttmg vie't ve huong vi
ctia tinh quan dan ay trong bai tho "Tieng hat con tau":
Anh ndm tay em cudi mua chien dich
Vat xoi nudi quan em giau giiea ritng

c. Bon cau tho tiep theo, nha tho the hif n sy hi sinh bi trang cua nguoi
linh tren ch|ng duong hanh quan day chong gai, kho khan nguy hiem:
Guc len sung mil bo quen dai
Chieu chieu oat linh thdc gam thet
Dem dem muang Hich cop treu nguai
Su d u doi ciia niii rung ciing vat kiet sue nguoi, Quang Dung khong he ne
tranh hien thuc: "Anh ban dai dau khong buoc nvtal Guc len siing mu bo quen
doi". Nguoi linh Tay Tien trong cuoc hanh quan gian kho ay da c6 nguoi nga
xuong vi ki^t sue. "Dai dau" la gian kho nang mua, doi khat. "Khong buoc nxta"
la kiet sue, khong the buoc tie'p. "Bo quen doi" la hi sinh. Cach noi giam noi

tranh ve cai che't, vua xot xa vua ngao nghe: "khong buoc niia", roi "bo quen
doi" cu nhu mot su binh tinh, su than nhien don nhan cai che't, xem cai che't nhe
tua long hong. Coi che't ma nhu cae anh dang di vao gia'e ngii. Van tho noi den
cai mat mat, hi sinh nhung khong chiit bi luy, tham thuong boi no da dup-c nang
do boi doi canh eiia li tuong "Chien truong di chang tie'c doi xanh".
De tang them su bi trang ciia su hi sinh, Quang Dung da diem to them biic
tranh thien nhien Tay Bac bang nghf thuat di^n anh voi hai am thanh ghe rgn:
"Chieu chieu oai linh thac gam thet/ Dem dem muong Hich egp treu nguoi".
Cach noi "chieu chieu" roi lai "dem dem" ggi thoi gian khae nghi?t voi biet
bao hiem nguy rinh rap. A m thanh thac gao hoang da "gam thet", roi "cop treu
nguoi" ay da diem to vao biic tranh thien nhien Tay Bac von da hung vT, trang
1§ nay lai cang them bi an, hoang so. Do chinh la dac trung ciia chon ma thieng
nuoc doc, lam son chuong khi. Tuy nhien, doan quan van tien buoc, nguoi noi
nguoi, bang len phia truoc. Uy luc thien nhien nhu bi giam xuong va gia trj
con nguoi nhu dugc nang cao han.
142

,f;r ='

Dat Tay Bac thdng ngdy khong c6 lich

Anh ban dai dau khong buac niea

Biea xoi dau con toa nh& miii huong
Linh Tay Tien nay da "xa roi" nhung c6 bao gio quen "Bixa xoi dau con toa
nho miii huong" ay? Hai tie'ng "miia em" la mot sang tao doc dao ve ngon ngii
thi ca. "Mua em" c6 phai chang la de noi deh mua thie'u nu, voi ve dep e ap,
duyen dang da de lai trong long nguoi linh tre bao niem thuong noi nho. Co le
vi vay ma dieu tho tro nen uyen chuyen, mem mai, tinh tho tro nen am ap,
tuoi vui. M g i kho khan gian kho nhu bi day lui ma thay vao do la niem lac

quan va tinh tho dong day.
3. Tong ket nghe thuat: Doan tho de lai mot dau an dep de ve tho ca
khang chien ma su thanh cong la ket hgp hai hoa giiia khuynh huong sii thi va
cam hung lang man. Ben canh do con c6 cac yeu to nghe thuat: Sii dung nhieu
^ lay tao hinh, each su dyng thanh trac, diep tu, nhan hoa, doi lap...tat ca da
t^o nen mot doan tho hay va giau gia tri.
•
III. KET BAI
Tom lai, muoi bon cau tho tren day la phan
nhung bai tho hay nhat vie't ve nguoi linh trong
Biie tranh thien nhien hoanh trang, tren do
can truong va lac quan, dang dan than vao mau
ciia Giang Nam thay cho loi ket:

dau bai Tay Tien, mgt trong
chin nam khang chien chong
noi bat len hinh anh chien si
liia. Xin dugc mugn bon cau

Tay Tien bien cuang ma lifa khoi
Quan di lap lap dong cay rimg
Va bdi tha ay, con nguai ay
Van song mudn dai vai nui song.
^

,it ' < „ ; i ;
; s* i i f

. .

i;!!?'

143


©^2;Binh giang doan tho sau trong bai tha "Tay Tien" (Quang Dung)
Doanh trai bieng len hoi dude, hoa
Kia em xient do tu bao gio
Khen len man dim ndng e ap
Nhac ve Vien Chan xay hon tho

, ,.

Ngudi di Chdu Moc chieu suong ay
Co thay hon lau neo ben bo
Co nho dang ngttoi tren doc moc
Troi ddng nuoc lit hoa dong dua
H l / O N G D A N CHI TIET
I.

M6

BAI

Quang Dung la nghe sT da tai: viet van, lam tho, ve tranh, soan nhac...
nhung thanh cong nhat van la tho ca. Tho ciia Quang Dung la tieng long cua
nguoi linh, dam chat linh nhung la linh tieu t u san nen cai lang man hao hoa
luon dugc dat len hang dau. Bai tho "Tay Tien" c6 mot doan tho rat hay, da ket
hop duoc chat lang man va chat hoi hoa von c6 trong tam hon Quang Diang:
"Doanh trai hung len hoi duoc hoa

Troi ddng nuoc lu hoa dong dua "
II. T H A N BAI
1. K h a i quat: Tay Tien la mot phan hieu bp dpi dupe thanh lap dau nam
1947. Thanh phan chu yeu la thanh nien tri thiic Ha Npi. Nhiem vu ciia hp la
pho'i hpp v6i bp dpi Lao bao ve bien gioi phia Tay. Nam 1948, Tay Tien giai the
de thanh lap trung doan 52. Quang Dung ctang chuyen sang don vi khac. Sau
khi roi don vj cu chua dupe bao lau Quang Ddng da sang tac bai tho nay.
Doan tho ta dang phan tich la doan tho thu hai trong bai "Tay Tien".
2. N6i dung p h a n tich:
a. Bon cau dau, nha tho mang den cho nguoi dpc khong khi tuoi vui cua
dem lien hoan van nghf dam tinh quan dan. Khong khi dem hpi d day dupe
Quang Dung diem to bang anh sang, am thanh va sac mau mang dau an ciia
tam hon tre trung, lang man yeu doi:
Doanh trai hung len hoi duoc hoa
Kia em xiem do tu bao gia
Khen ten man dieu ndng e dp
Nhac veVien Chan xay hon tha
"Doanh trai" la noi dong quan cua Tay Tien cQng la noi dang dien ra le hpi
van hoa dam da tinh quan dan. Dong bao dan tpc da tu hpp ve day de sinh

lioat va gop v u i v6i bp dpi. T u "Btrng len" trong "Doanh trai birng len hpi
^^^oc hoa" gpi cam giac arn ap, gpi niem v u i Ian toa. Dem rung nui thanh dem
hpi- Ng*?" duoc mia, duoc lau thanh "duoc hoa" ("Duoc hoa" la hoa chuc - cay
^gh dot len trong phong cuoi, dem tan hon, tupng trung cho hanh phuc ciia
uyen uong). 6 day, "duoc hoa" c6 y nghia la gpi khong khi am ciing gpi niem
vui/ niem hanh phiic trong long cac chieh si . "Bimg" chi anh sang ciia duoc
hoa, ciia lua trai, ciia khong khi nao nhiet, ciing con c6 nghia la tieng khen,
tieng hat, tieng cuoi noi tung bung rpn ra. To' H u u khi nho ve Vi^t Bac cung
fieng viet ve dem lien hoan sang bung trong ky ni^m:
"Nha sao lap hoc ita

^
Dong khuya duoc sang nhieng gia lien hoan "
Tu "Kia em" trong cau tho thu hai "Kia em xiem ao t u bao gio" the hi^n su
ngac nhien, ngo ngang ciia linh Ha Thanh truoc ve dpp ciia c6 gai vung cao
trong trang phuc "xiem ao" Ipng lay cung dang ve "e ap" rat thie'u nir. Ve dep
ay khong phai la "doi mat nguoi Son Tay" ciia nguoi con gai que nha ma ve
d?p tinh t u ciia nhihig c6 gai vung cao dang vao dp "mua em".
Quang Diing phat hien ra ve dep dang yeu ay ciia c6 gai bang ca niem yeu,
niem say me den cam phuc. Yeu say t u voc dang "e ap" den den trang phuc
"xiem ao". Chinh trang phuc truyen thong dam da ban sac van hoa ciia cac
thieu mx Tay Bac cang ton vinh len ve dep ciia hp. Quang Diing khong khoi
than phuc den ngac nhien truoc ve dep ay. Em tro thanh hat nhan ciia biic
tranh voi ve dep x i i la phuong xa. Nhirng thieu mx Muong, nhiing thieu n i i
Thai, nhiing c6 gai Lao xinh dep, duyen dang "e ap", xuat hi^n trong bp xiem
ao rue ro dang lam dam say tam hon nhiing chang linh tre.
^,
Ngo ngang niia la tieng khen "man dieu". Khen la mot loai nhac cu ciia
nguoi dan tpc mien niii Tay Bac con "man dieu" la mot dieu nhac "la" dac
trung van hoa ciia nhiing con nguoi noi day. Khen dang len man dieu va dang
|em cGng e ap, then thung theo tieng nhac. Va hoa vao tieng khen ngat ngay ay
pa dif u miia Lam Vong quyen ru ciia nhirng c6 gai Lao da "xay hon tho" trong
png cac chang linh tre. Chinh cai la ay lam dam say tam hon nhiing chang trai
Tay Tien go'c Ha Npi hao hoa. Chinh trong khong khi ciia am nhac, v i i dieu
%y da chap canh cho tam hon nhiing nguoi linh Tay Tien thang hoa, mpi moi
^?t nhu bi day liii, them vao do la long yeu doi, yeu mien dat la . Chinh v i the
^Pi cam giac moi met, mpi vat va deu tan bien. Thay vao do la niem lac quan,
yeu doi nang buoc hp manh me hon tren con duong huong ve "Vien Chan xay
hon tho". T u do, ta c6 the thay dupe rang cac chieh sT ciia chiing ta du trong
J^hiiTig gio phiit v u i ve, thoai mai nhat thi tam hon ciia hp van luon huong ve l i
^ o n g each mang cao dep.

-

^

145


b. Bon cau sau Ik khung cinh chia tay tren nen song nu6c TSy B^c vvra
thvc vua mpng hoang vang, Hnh l|ng, buon thi vi. Ca bon cau la cinh sac
Tay BIc ggi dm giac menh mang, huyen ao:
Ngu&i di Chau Mgc chieu sucmg ay
Co thay hon lau neo ben ba
Co nha dang ngubi tren doc moc
Troi dong nude lii hoa dong dm.
So voi bon cau tho tren la hinh anh khong khi dem le hpi tung bung hoa
hop voi anh sang lung linh va tarn hon tre trung, yeu dai cua cac chien si Tay
Tien thi bon dong tho tiep theo, Quang Dung dua nguoi doc den voi hinh anh
cua con nguoi va niii rung Tay Bac trong mot buoi chieu suong:
Nguffi di Chau Moc chieu sucmg ay
Co thay hon lau neo hen ho
Thoi gian chia tay la buoi chieu, khong gian chia tay la mpt khong gian
bang lang khoi suong nhu trong coi mpng. Thien nhien Tay Bac hi^n len theo
chieu huong nh? hoa. Cai d u dpi, khoc li^t cua "Ngan thuoc len cao ngan
thuoc xuong" dup-c day liai d i va thay vao do la nhiing hinh anh nh^ nhang va
tho mong. Hinh anh dau tien la hinh anh "chieu suong" cho ta thay net dac
trung von c6 ciia nui rung noi day. Nhung suong 6 day khong phai la "suong
lap", suong che hay suong phii ma la mot khong gian niii rung mo mang trong
suong khoi. Mot buoi chieu c6 suong nui giang mac khap khong gian mo mo,
ao ao. Khong gian ay dii tao nen noi buon man mac nhung v6 ciing thi v i . Co
nguoi cho rang "Chieu suong ay" la chieu suong trong cai nhin hoai niem nen

tat ca mo ao, nhat nhoa. Ch^ng biet c6 phai the hay khong nhung doc cau tho
len ta thay no rat dac b i f t. Dai t u "ay" lam ro nghia hon cho t u "chieu suong"
de nha'n manh rang day la mot buoi chieu suong rat dac bi^t, chieu suong
trong noi nhd da thanh ky niem nen tinh nguoi ciang man mac, bang khuang!
Doan tho dam mau sac hpi hpa. Cai thvc cua khi troi Tay Bac, cai mong cua
khong khi bang lang suong khoi hi|n len nhu mpt mien c6 tich. Co le chat hoa
sT ciia Quang Diing da an sau vao tho 6 doan nay. Net but phac thao ciia
Quang Diing that la tai hoa. Chi mpt vai net chain pha vay ma cai hon ciia canh
vat va con nguoi hi^n len that sinh dpng day sue cuon hut.
Song nude hoang dai den nen tho. Bang thu phap nghe thuat nhan hoa,
Quang Diing da cam nhan nhiing canh lau qua hai tir v6 ciing tinh te^ do la
"hon lau"... gpi cam giac hoang vang, tinh lang, giau chat tho sau lang vira c6
chiit gi do thieng lieng phang pha't chiit tarn linh rimg nui. "Neo ben bo" c6
nghIa la: neo - loi di. "Neo ben bo" la nhin dau ciing thay menh mang hon lau.
"Hon lau" - nhiing cay lau khong con v6 tri v6 giac ma c6 linh hon. Phai la
mpt hon tho nhay cam, tinh te, tai hoa va lang man moi cam nhan dupe ve dep
nen tho ay. Che Lan Vien ciing da timg thon thiic trudc ngan lau trang:
146

"Ngan lau clran trong nang
Hon ciia miia thu ve
Hon cua miia thu di
Ngan lau xao xdc trang"
(Che Lan Vien)
IChong gian nen tho ay lam nen cho nguoi tho xuat hi^n: Giiia hinh anh
thien nhien Tay BSc hien len day sue song va lang man thi hinh anh con nguoi
noi day hi?n len mang mpt ve d?p khoe khoan, bat khua't, kien cuong: "Co nho
dang nguoi tren doc mpc". Di?p ngii "c6 thay - c6 nho" luyeh lay nhu khac
ch^m vao long nguoi mpt noi nho da diet, chay bong khon nguoi. Dpc mpc la
mpt loai thuyen dupe lam t u than cay go Ion, dai. Dang nguoi tren dpc mpc 6

(Jay CO the la hinh anh mem mai, uyen chuyen aia nhiing c6 gai Thai, Meo
dang dua cac chien sT vupt song. Ciing c6 the hieu la dang hinh kieu diing ciia
cac chien si Tay Tien dang cheo cho'ng con thuyen vupt song, vupt thac d i i tien
ve phia truoc. Tat ca nhiing hinh anh ay deu da de l^i trong long aia Quang
Diing mpt hinh anh kho phai nhoa...
Cau tho cuoi sir dung nghf thuat doi lap: "Troi dong nuoc l i i hoa dong
dua". Do la su doi lap giiia cai d i i dpi ciia thien nhien "Troi dong nuac lii" voi
cai mem mai, de thuong "hoa dong dua" da lam cho thien nhien hoa hop ciing
voi xiic cam cua con nguoi. Tir lay "dong dua" dupe sir dyng ra't gpi. Khong
phai canh hoa rirng troi noi dap denh tren dong nuoc l i i ma la "dong dua"
theo gio. Co the hieu canh hoa rimg nhu ciing quyen luyen con nguoi. Canh
hoa rirng nhu ban tay vay chao nguoi linh, tien nguoi linh vupt song di danh
giac. Dang hoa ay hoa hpp voi dang nguoi tren dpc mpc lam nen mpt biic tieu
hpa that lang man ma ciing that hao hiing. V|y moi hieu dupe each noi cua
nguoi xua "Thi trung hiiu hpa" la nhu vay.
3. Tdng ket nghe thuat: Doan tho de lai mpt dau an dep de ve tho ca
khang chien ma su thanh cong la ket hpp hai hoa giiia khuynh huong sir thi va
cam hung lang man. Ben canh do con c6 cac yeu to'nghf thuat: Ngh^ thuat nhan
hoa day sue gpi. Ngon ngir tho mpc mac, gian di, hon tho mang dam chat lang
''^^n, hao hoa. Nhiing tir ngii nhu "c6 nho", "c6 thay" luyeh lay, khac hpa them
iioi nho luu luyeh, boi hoi. Tat ca da tao nen mpt doan tho hay va giau gia trj.
III. K E T BAI
Tom lai, tam cau tho cua kho hai da ve nen khung canh thien nhien, con
•^gu-oi mien Tay voi ve dep m i 1§, tho mpng, trir tinh. Chat nhac, chat hoa, chat
"^o mpng hoa quyf n chat che voi nhau trong doan tho tao nen mpt the gioi cua
'^ai dep. Tirng net ve cua Quang Diing deu mem mai, tinh \e, uyen chuyen. Day
'a doan tho bpc Ip ro nhat su tai hoa, lang man ciia Quang Dung trong tong the
bai tho.
^
147

^ 1 3 ; Binh giing do?n tho sau trong bai tho Jay Tien (Quang Dung)
Tay Tien doan binh khong mgc toe
Qudn xanh mau Id die oai hum
Mdt trieng gid mong qua hien giai
Dim mo Ha NQI dang kieu thorn
Rdi rdc hien cuong mo vien xH
Chien truang di chang tiec dbi xanh
Ao bdo thay chieu anhvedai
r~
Song Md gam len khuc dgc hdnh
(NgUvdn 12, NXB Gido due 2011)
HU'6NG D A N CHI TIET
I.

llai cau t h o m o dau gpi len ve dep b i trang. Dau tien do la cai bi t h u o n g ggi len
^ j^goai h i n h ciia n g u o i l i n h o m yeu, tieu t y y , dau trpc, da de xanh n h u m a u la.
poan quan t r o n g that k i d i : " k h o n g moc toe", "quan xai^h m a u la". Theo l o i ke a i a
Quang D i i n g , t h o i k y do bp d p i ta phai cao trpc dau de de dang trong sinh boat va
(Janh giap

khang Phap n h i i n g anh l i n h n h u vay eon gpi la anh "Ve

"Ve trpc". Va nguyen do niia ma n g u o i linh Tay Tien dau trpc, da xanh la
do hgu qua ciia n h i i n g thang ngay hanh quan vat va vi d o i va khat, la dau ah cua
phung tran sot ret ac t i n h l a m toe r u n g khong mpe lai dupe, da de heo lia n h u tau
la. N h i h i g con sot ret r i m g ac tinh ay khong ehi eo trong t h o Quang D i i n g ma con
de lai dau ah trong t h o ea khang chien chong Phap noi chung:
Toi vai anh biel tieng can an lanh

..

So't run nguai vieng tran dam mo hoi

M 6 BAI

(Dong ehi - C h i n h H i i u )

Q u a n g D u n g la nha t h o a i a l i n h , da song m o t d o i l i n h oanh liet hao h u n g .

Cugc dai gid bui pha xuang mau

Co le c h i n h v i vay m a d o i l i n h da an sau vao d o i tho. "Tay T i e n " la bai t h o ciia

Doi ret hao Ian xe thit da

l i n h Viet ve l i n h nen k h i doc len ta da thay ngay chat hao h u n g b i t r a n g cua

Khudn mat da tin mau tat henh

n h i j n g chang trai "Thach Sanh cua the k y X X " :

Dau con tuai nUa nhihig ngay hoa!

Tay Tien doan binh khong mgc toe

Long toi xao xuyen tinh thuang xdt

Quan xanh mau la die oai hiim

Muon viit hdi tho tham le nhod

Mat trifng gid mong qua hien gicri

Tang nhitng anh toi tieng rb mau

Dim ma Ha Noi dang kieu thom

Dem than xa xdc giie sanhd

Rai rdc hien cuang mo vien sif

(Len Cam Son - T h o i H i i u )

Chiih truang di chang tiec dai xanh

Ben canh cai b i ta con thay cai hao h i m g : t h i i phap n g h ^ thuat d o i lap g i i i a

Ao hao thay chieu anh vedat

ngoai h i n h o m y e u va t a m h o n ben t r o n g da l a m nen k h i chat m a n h m e t r o n g

Song Ma gam len khuc doc hanh

the a i a n g u o i l i n h : " D o a n b i n h k h o n g mpe toe". Cau t h o ta cai ngang tang

II. T H A N B A I

cua n g u o i l i n h , lai n h u eo net d i i a vui, h o m h i n h : k h o n g can toe mpe. Lai c6

1. K h a i q u a t : Tay Tien la m o t p h a n hieu bo d o i d u g c t h a n h lap d a u n a m

them " Q u a n xanh m a u l a " , t u o n g p h a n voi " d u oai h i i m " . Cach n o i ay cho

1947. T h a n h p h a n chu yeu la thanh nien t r i thuc H a N p i . N h i e m

cua ho la

thay n h i i n g n g u o i l i n h Tay Tien rat lac quan, yeu d o i , coi t h u a n g gian kho.

p h o i h o p v a i bo d o i Lao bao ve bien g i o i phia Tay. N a m 1948, Tay Tien giai the

Thuong l a m sao n h i i n g con n g u o i anh d u n g , nuoc da xanh va dau k h o n g mpe

de t h a n h lap t r u n g d o a n 52. Q u a n g D i i n g cung chuyen sang d o n v i khac. Sau

toe vi sot ret r i m g , the m a hp van quae thuoc hien ngang, x u n g t r a n d a n h giap

k h i r o i d a n v i cia chua d u g c bao lau Q u a n g D i i n g da sang tac bai t h o nay.

la ca " d i i oai h i i m " l a m cho giae Phap k i n h h o n bat via. M a t khac cai hao h i i n g

D o a n t h o ta d a n g p h a n tich la do^n t h o t h u ba t r o n g bai Tay Tien.

'^on hien len qua each d i m g tit H a n Vi?t " D o a n b i n h " . C h i i " d o a n b i n h " c h i i

2. N 6 i d u n g p h a n t i c h :
a. G i u a n e n t h i e n n h i e n khac n g h i ^ t , h i n h a n h n g u d i l i n h h i e n l e n that b i
t r a n g . Q u a n g D u n g da d u n g n h u n g h i n h a n h rat h i ? n t h u c de to d a m cai p h i

t h u o n g ciia n g u t r i l i n h :
Tay Tien doan hinh khong moc toe
Quan xanh man Id die oai hiim

khong p h a i la " d o a n q u a n " da gpi len dupe s\f m a n h me la t h u a n g ciia su
^^ng d i i n g , t r o n g do c6 d a n g dap cua " Q u a n di di^p diep t r i i n g t r i i n g " (Viet
ac ~ To H i i n ) , ciia " T a m quan ti ho k h i t h o n n g u u " (Sue m a n h ba quan nuo't
*''oi trau) t r o n g t h o Pham N g u Lao. Ba tir " d i i oai h i i m " gpi len d a n g ve oai
P^Ong l a m li$t, oai ciia chiia son l a m . Qua do ta thay n g u a i l i n h Tay Tien van
'^^nh me l a m c h i i t i n h h i n h , l a m chii n i i i r i m g , che'ngv m p i khac n g h i f t x u n g
^^anh, dap b a n g mpi gian k h o .


b. Ben canh chat b i hung, doan tho con de l ? i dau an lang man cua nhung

t n j o n g d i chang tiec d o i x a n h " . V a n t h o ay k h i e n ta n h o t o i h i n h anh n h i i n g

Mat trimg gin mgng qua Men gi&i
'

H a i c h u " M a t t r u n g " g g i nhieu lien t u o n g : " m a t t r i m g " la mat m o to nhin

chai^g trai " c h u a trSng n p anh h u n g " t r o n g t h o C h i n h H u u :
Ca kinh thanh nghi ngiit chdy sau lung

" m a t t r u n g " ay con " g u i m p n g qua bien g i o i " la d o i mat c6 t i n h , d o i mat thao

Nhung chang trai chua trang ng anh hiing

thuc n h o ve que h u o n g H a N o i ve m o t dang kieu t h o m t r o n g m p n g trong mo,

Hon muai phuang phd't pha ca do tham

V o i y nghla ay ta thay, n g u a i l i n h Tay Tien khong chi biet cam siing cam g u o m

Rdch ta tai roi doi gidy van dam

theo tieng goi ciia n o n song m a con rat hao hoa, giira bao nhieu gian kho, thie'u

Bui truang chinh phaibac do hdo hoa...

thon trai t i m hp v a n r u n g dpng, n h o n h u n g ve ve d?p ciia H a N p i : do c6 the la

te , i < i

Nha dem ra di, dat trai bo'c liea

thang ve phia ke t h i i v o i chi k h i m a n h me the song chet v o i ke t h u . N h u n g doi

p h o ' d i , t r u o n g xua, n h i i n g con d u o n g m u a t h u thorn l u n g hoa sua...

Tien.

V i the cho nen cau t h o tiep theo dir d p i n h u m p t l o i the song n i i i : "Chieh

chang trai H a N Q I mang tarn hon hao hoa:
Dim ma Ha Noi dang kieu them

xoi da b i m o d i t r u o c l i t u o n g quen m i n h v i To quoc ciia n g u o i l i n h Tay

^'

' •<*' - •
'

'

Bon t u "chang tiec d o i x a n h " vang len khang khai, v u a g p i ve p h o n g tran

hay chinh

dong t h o i m a n g ve dep t h o i dai " Q u y e t t u cho to quoc q u y e t s i n h " . Biet bao

xac h o n la n h o ve m o t " d a n g kieu t h o m " , bong dang cua n h i m g n g u o i ban gai

xot t h u o n g va t u hao an chua t r o n g v a n t h o m a u l i i a ay. Q u a n g D u n g la m p t

H a N p i , thanh lich, yeu kieu, d i e m 1^. Co m o t t h o i n g u o i ta hieu rang cau tho

trong n h i i n g nha t h o dau tien ciia nen t h o ca khang chieh n o i rat cam d p n g ve

nay m a n g m p n g tieu t u san qua nhieu l a m giam d i cha't chien dau. N h u n g thoi

su h y sinh anh d i i n g ciia cac chieh si v 6 danh. H o n 20 n a m sau, n h i i n g t h i sT

gian da c h i i n g m i n h rang do la m p t ve dep ciia tarn long l u o n h u o n g ve To quoc,

thai chong M i m o i viet d u o c n h u n g van t h o cam d p n g n h u the:

h u o n g ve T h u do. N g u o i l i n h dau a n a i bien cuong hay v i e n x u xa xoi n h u n g

Ho da song vd chet

long luc nao ciing h u o n g ve H a N p i , ve que h u o n g . C h i n h que h u o n g tang them

Gian divdbinh

cho hp sue m a n h de d i " L a y m a u no tra t h u nay". T h o ca khang chieh chohg
phap ciing da khac hpa bao g u o n g mat noi n h o n h u the. D o la n o i n h o rupng
d o n g "Ba n a m roi g u i lai mai leu tranh/ L u o n g cay dat do/ Tieng m o dem
truong/ It nhieu n g u o i v p tre / M o n chan tren coi gao canh k h u y a " (Hong
Nguyen). D o la n o i n h o "gieng nuoc goc da n h o n g u o i ra l i n h " . M o i g u o n g mat
n o i n h o ay la l i n h n o n g dan hay l i n h thanh t h i t h i noi n h o ay ciing la noi n h o cua
n h u n g tarn h o n l u o n h u o n g ve dat nuoc, to quoc, que h u o n g .

l-a •

tarn

Khong ai nha mat dat ten
Nhung ho da lam ra Dat nuac
("Dat n u o c " - N g u y e n Khoa D i e m )
" C h i e h t r u a n g " la b o m dan khoc liet la cai chet can ke la d i i d p i n g u y nan
n h u n g sao a day cau t h o d i e m t i n h qua va c6 phan ngao d o i k h i n h k h i . H a i t u
"chang tiec" v a n g len chac n i c h m a n g cai ve bat can, m a n g cai ve ngao nghe rat
linh. " D o i x a n h " la t u o i tre, la cupc song n o n xanh m a n m a n . T u o i tre ai chang

c. H a i cau tiep theo ngoi len ve d?p l i tuong ciia thoi dai: " Q u y e t tu cho
To Quoc quyet s i n h "

mang cho m i n h khat v p n g hanh phiic, t i n h yeu, ai chang m o n g cho m i n h dupe
song v o i t u o i t h a n h xuan day hoa m p n g . The n h u n g n g u o i l i n h 6 day lai

Rai rdc bien cuang mo vien xu

"chang tiec" cho m i n h . Phai chang 6 hp, cai m a u anh h u n g ciia t h o i dai da

Chien truong di chang tiec dai xanh

ngam sau da i n d a m vao t r o n g t r i nao, vao d o n g m a u Lac H o n g m a y ngan

Cau t h o "Rai rac bien c u o n g m o vien x u " toan tvr H a n V i ^ t g o i k h o n g k h i c6

lich s i i . H i e u l a m c h i i , biet l a m c h u n h i i n g con n g u o i ciia t h o i d a i anh

k i n h : " b i e n c u o n g " , " v i e n x u " la n o i bien g i o i xa xoi, n a i heo h u t hoang lanh.

f^iing, t r o n g hp chi c6 m p t d i e u t a m n i e m do la To Quoc - tieng g p i than t h u o n g

N h a t h o n h i n thang vao s u khoc liet ciia chieh tranh, m i e u ta ve cai che't, k h o n g

gan g i i i n h u l a i t h o Che L a n Vien:

ne t r a n h hien thuc. N h i i n g n a m m o hoang lanh v 6 d a n h moc len dpc d u o n g

Oi to quoc ta yeu nhu mau thit

quan hanh n h u n g k h o n g l a m chun buoc chan Tay Tien. K h i m i e u

Nhu me cha ta nhie va nhu chong

ta n h i i n g

n g u o i l i n h Tay Tien, n g o i b u t ciia Q u a n g D u n g k h o n g he n h a h c h i m n g u o i dpc

Oi to quoc neu can ta chel

vao cai b i t h u o n g , b i l u y . C a m h u n g cua ong m o i k h i c h i m vao cai b i t h u o n g lai

Cho moi ngoi nha, ngon nui, dong song

dupe nang d o bang d o i canh cua l i t u o n g , ciia t i n h than lang m a n . C h i n h v i
vay ma h i n h anh n h i i n g n a m m o chieh si rai rac n o i r u n g hoang bien g i o i xa

,
,^ ,

..

v>
•j.j,, .i

• i •

Chet cho to quoc chinh la che't cho l i t u o n g . C o n quyet t a m nao cao q u y va
Weng lieng h o n the'niia chang ?

.
1C1

Ta chgt nho toi tich Kinh Kha sang dat Tan hanh thich b^o chiia Tan Thuy
Hoang, ben ba song Djch chang dut ao ra di voi khau khi yeng hung trang sT;
"Song D}ch u u gio thoi/ Trang si mpt d i khong tra ve". Vay la nguoi linh cu Ho
khong chi mang ve d?p cua thoi d^i ma con mang mpt ve d^p c6 kinh duc^m
mau hi$p sT xa xua.
d. Hai cau tha cuoi, Quang Dung noi ve s\f hi sinh bi trang cua nhung
nguoi linh:

'-jf, len "khuc dpc hanh" khiic trang ca bi hung rue ro net su thi "Song Ma. gam
khuc doc hanh". Tieng gam ay la khiic nhac bi trang, khiic nhac thieng tien
jjua ngwc^i linh ve voi noi an nghi cuoi cung.
5i that cam dpng va kinh men biet bao nhCing nguoi anh hung ay, nhiing anh
hting da
'i*^*^
tuong dai Vi?t Nam bat t u voi thai gian.
thuang nho ta cang tham thia lai can dan thiet ta ciia Nguyen Khoa Diem:
Em oi em

Ao bao thay chieu anh vedat

Dai nude Id mdu xuong cua minh

Song Ma gam len khuc doc hanh
Cach noi "ao bao thay chieu" la each noi bi trang hoa, trang 1$ hoa su hi
sinh cua nguoi linh. Chiec chieu coi nhau rach kia da tung theo ho suo't chien
truong, la vat bat l i than d i n g la tarn ao bao aia long thanh kinh dua nhirng
nguoi con uu tii cua dan tQC ve voi dat m?. "Anh ve dat" la each noi giam, noi
tranh di cai chet lam cau tho bi ma khong luy. Dat nuoe ta nam t h i n g ay con
ngheo, cae anh nga xuong thi do dae quan trang khong chon theo ma lai de lai

cho ban be. Nhiing nguoi ban cua hp lai m^c chinh chiec ao ciia dong dpi minh
da nga xuong de tiep tuc chien dau va cong hieh. Ta chpt cam dpng truoc loi
tho ciia Che'Lan Vien:
Con nho anh con ngucri anh du kick

'

Chiec do nau anh mac dim cong don

Phdi biii gan bovdsanse

t
,

,

Phdi biii hoa than cho ddng hinh xu so
Lam nin dai nude muon doi

' '

Vang! Thoi gian da di qua, bui thoi gian c6 the da day len nam thang nhung
tinh than ciia mpt thoi dai thi con song mai toi muon doi. Gia t r i ciia Tay Tien
chinh la 6 day!
3. Tdng ket nghe thuat: Thanh cong ciia doan tho noi rieng va bai tho noi
chung chinh la viee nha t h d s u dung nhieu thii phap ngh^ thuat: phep tuong
phan, doi lap gay ah tuong manh. Doi lap, tuong phan giiJa cai ngoai hinh om
yeu, tieu tuy voi rinh than chien dau manh me 6 ben trong; su dung nhieu tu
Han Vi?t gpi sac thai c6 kinh; bi?n phap tu t u nhan hoa, an du... ngon ngir su thi,
lang man, hao hung. Chat tho mang dam dau ah ciia tri thue tieu t u san.

Chiec do ndu suo't mot dai vd rdch

III. K E T BAI

Dim cum ciing anh cai lai cho con

Tom lai, thanh cong ciia doan tha la nha tha da su dung nhieu t u Han Vi^t gpi

Trong bai tho "Vieng ban" Hoang Lpc ciing da xiic dpng khi viet:

sac thai c6 kinh, trang nghiem! Su dung nghe thuat doi lap, nhan hoa, noi giam noi

dddy khong go vdn

tranh. Lai tho ham sue vua dupm chat hi?n thue vua gpi chat hao hung, bi trang.

Viii anh trong tarn chan

But phap lang man va su thi da lam nen hinh tuong nguoi linh eu Ho trong chin

Cua dong bao Cua ngan

nam khang chien gian lao ma oai hiing lam lift. Nha phe binh Pham Xuan

Tang toi ngdy so tdn.

Nguyen noi: "Toy Tien" giong nhu mot viin ngoc. Ngoc cdng mai thi cdng sang, cdn

Hp chet la ve voi m? nen cai chet cua hp da hoa thanh bat tu, cai chet da

'«p lanh vd hap dan. Do Id mot bdi tho ky dieu vd co mot vi tri doc biet trong long cdng

lam cho "Nhung cuoc doi da hoa nui song ta". Toi chpt nho toi cau tha cua nha

nhiing... mot bdi tho Idm song day ca mot tning dodn, khiih dia danh Tay Tim truong ton

ngoai cam Phan Thi Bich Hang sau khi tim dupe gan 400 ngoi mp Li^t si 6

^ong lich sie vd ky uc moi nguoi". (Trich bao Van nghf quan dpi)

Knac (Tay Nguyen):
Nguoi hi sinh dai hoi sinh
Mdu nguoi hoa ngoc lung linh giiea den

4: Phan tich hinh tupng nguoi linh Tay Tien trong bai "Tay Tien"
juaQuang Dung.

Vang! Cai chet cua hp, mau xuong ciia hp da gui ve dat m?, lam cho "la ca

H I / 6 N G D A N CHI TIET

each mang them do tham" (Ho Chi Minh) lam cho tinh than Vi^t Nam cang bat
khuat kieu hiing. Thuang lam sao con song Ma, chung nhan ciia lich su, ban
dong hanh ciia Tay Tien, cung nho dong 1^ cam thuang lay dpng ca dat troi, da
1C1

I. MO BAI
Quang Dung la nghe si da tai: viet van, lam tho, ve tranh, soan nhac...
•^utig thanh cong nhat van la tho ca. Cac tap tho tieu bieu ciia Quang Dung

d u g c ban dpc biet den nhieu n h u " M a y dau 6", " M u a hoa gao", " T u y e n t^p

jn^t

ruTig thieng. C h i i n g cho biet k h o n g chi m i e n da't ma n g u o i l i n h da d i

t h o v a n Q u a n g D u n g " . N h u n g ten t u o i cua Q u a n g D u n g c6 le da gan Hen v6i

qua ma k h i "vira m o i dpc len thoi da thay m o n chan m o i go'i" (Tran Le Van),
b. T r e n cai n e n t h i e n n h i e n h i e m tror, h o a n g v u , h u n g vi do, n g u o i l i n h

bai t h o "Tay T i e n " . Bai t h o ra d o i vao n a m 1948 i n t r o n g tap " M a y dau 6"

T i e n xuat h i ? n c u n g that oai p h o n g l a m l i ? t , d u d p i , p h i thuomg.

bai t h o tieu bieu nha't cua t h a ca khang chien chong Phap. Bai t h o da xay dung
t h a n h cong h i n h t u g n g n g u o i chien b i n h Tay Tien v u a b i t r a n g v u a lang man

phi t h u o n g 6 s u gian kho ciing cue: an d o i , mac rach, b ^ n h tat, so't ret den

hao hoa da de lai t r o n g l o n g ban dgc bao the h? nhiJTig t i n h cam d?p.

xanh da, trpc toe "Tay Tien doan b i n h k h o n g mpc toe/ Q u a n xanh m a u la du oai

II. T H A N BAI

hiim"- H i " ^

1, K h a i q u a t : Tay T i e n la m o t phan hi?u bp d p i dupe t h a n h lap dau nam

g5't ret l a m cho than the ciia hp tieu tuy. T u y nhien, hp v a n giu dupe ve hao

n g u o i l i n h dupe tac gia khac hpa that dpc dao va c6 phan k i la.

1947, thanh phan chu yeu la thanh nien t r i thuc H a N p i . N h i e m v u ciia hp la

hiing- V o i b u t phap lang man, tac gia da nhah m a n h s\f t u o n g phan giiia ngoai

pho'i h p p v a i bo d p i Lao bao v ^ bien g i o i phia Tay. N a m 1948, Tay T i e n giai the

hjnh va n p i tam, giiia h i n h thiic c6 phan xanh xao tieu t u y v o i sue m a n h t i n h

de thanh lap t r u n g doan 52. Q u a n g D i i n g ciing chuyen sang d o n v i khac. Sau

than m a n h liet ben trong. " K h o n g mpc toe" la each noi ngang tang rat linh, horn

k h i r o i d o n v i cu chua dupe bao lau Quang D u n g da sang tac bai t h o nay tai

hinh v u i d i i a v o i k h o khan gian kho ciia m i n h . M a t khac cai hao h i i n g con hien

m o t n g o i nha nho Phu L u u Chanh ben d o n g song Day.

len qua each d i m g tir H a n V i ^ t "Doan b i n h " . Chir "doan b i n h " c h u k h o n g phai
la doan quan da g p i len dupe sy m a n h me la t h u o n g cua s u h u n g d i i n g , trong do

2. N 6 i d u n g p h a n t i c h :

CO dang dap cua "Quan d i diep diep t r i i n g t r i m g " trong t h o T o ' H i h i , cua "Tam

a. N g u o i l i n h T a y T i e n l a n h u n g con n g u o i rat d o i hao hoa, hao h u n g . Deri

quan t i ho k h i thon n g u u " (Sue marJi ba quan nuo't troi trau) t r o n g t h o Pham

song, m o i t n r t m g c h i e n d a u cua n g u o i l i n h la d o i song p h i t h u c m g :

N g i i Lao. Ba tir "dix oai h i i m " gpi len dang ve oai p h o n g l a m liet, oai cua ehiia

N g u o i l i n h Tay Tien, qua cam h u n g lang m a n ciia Q u a n g D i i n g dupe xuat

son lam. Qua do ta thay n g u o i linh Tay Tien van m a n h me l a m chu tinh hinh,

h i f n tren cai boi canh hoang so, k i v i , du dpi, h i e m t r o m a c i i n g rat khoe d^p va

lam chu n i i i r i m g , che n g u m p i khac nghi^t x u n g quanh, dap bang m p i gian kho.

thi v i v o i d i i n u i cao, v u c tham, doc d u n g , thac g a m . . . cung v o i n h i m g con

Do la n h i i n g con n g u o i p h i t h u o n g : tran day k h i phach anh h i m g chang

m a y heo hut, suong lap, m u a xa k h o i , cpp treu n g u o i :

nhirng d a m d u o n g dau v o i m p i thir thach gian truan: d o i ret, b?nh tat, r i r n g

"Doc let! khuc khuyu doc tham tham

thieng nuoe dpc, t h i i d i i . . . m a con c6 thai dp, t u the, k h i phach hien ngang

Heo hut con may sung ngui trai

truoc cai chet:

Ngan thu&c len cao, ngan thuac xuong

"Rdi rdc bien cucmg mo vien xie

Nha ai Pha Ludng mua xa khai"

Chien truang di chang tiec doi xanh"

N h i j n g chi tiet, h i n h anh t h o ciia tac gia day an t u p n g . S u o n g day n h u lap

Cau t h o "Rai rac bien c u o n g m o vien x u " sir d u n g nhieu tir H a n Viet g p i su

ca doan quan, m u a nhieu den n o i l a m cho nhOng n g o i nha n h u t r o i b o n g benh

CO k i n h . N h i r n g tir n g i i n h u "bien c u o n g ", " v i e n x u " g p i len cai hoang lanh,

giiia bien k h o i " N h a ai Pha L u o n g m u a xa k h a i " . . . N h i e u cau t h o su dung

bi t h u o n g . N h u n g cau t h o Q u a n g D i i n g m o i Ian nhan c h i m n g u o i dpc vao b i

hang loat t h a n h trac: "doc", " k h i i c k h u y u " , " t h a m " . . . l a m hien len cai gap

thuong t h i cau sau do c6 n h i ^ m v u nang tam h i n h anh len t h a n h b i trang. Cau

ghenh, t h a m tham, khuc k h u y u , cheo leo ciia con d u o n g hanh quan. Tiep do la

tho "Chien t r u o n g d i chang tiec d o i x a n h " da nang y thiie len t h a n h b i trang

phep nhan hoa v o i ba chir d i i n g rat bao: "siing ngvri t r o i " g p i len dp cao chong

boi cai p h u o n g cham song, triet l i song rat dep cua t u o i tre t h o i ay "Quyet tir

mat cua n i i i non. H a i cau sau c6 s u p h o i thanh rat dpc dao. Cau tren nhieu

cho to quoe quyet sinh". N g u o i l i n h Tay T i e n m a n g d a n g ve cua n h i r n g n g u o i

thanh trac, do x u o n g gan n h u thang d u n g , cau t h o n h u b i be d o i gap xuong:
" N g a n thuoc len cao, ngan thuoc x u o n g " , va cau t h o sau t h i toan t h a n h bang:

• m h h i i n g kieu K i n h K h a sang Tan, n g u o i c h i n h p h u t h o i x u a m p t d i k h o n g t r o
coi cai chet nhe tua l o n g hong:

" N h a ai Pha L u o n g m u a xa k h o i " . Ta n h u h i n h d u n g dupe n g u o i l i n h dang leo

"Gio hiu hiu he! Nucrc song Dick lanh te

len n h i r n g "con may", m o t horn nao do, d i r n g chan ben doc n i i i p h o n g t a m mat
n h i n ngang ra xa, thay nha ai do thap thoang an h i f n qua m p t k h o n g gian m i '

,

Trang si mot di, khong tro ve"

•

mjt s u o n g m i l , m a y n i i i . N h i i n g dia d a n h n h u Sai Khao, M u o n g Lat, M u d n t

' C h i i nghia lang m a n c i i n g t h u o n g hay n o i ve n o i buon, cai chet vc?i y nghia

H i c h , Pha L u o n g . . . rat xa la, l a m tang them ah t u p n g ve s u hoang so, k i vT, bi

^ieu hien cai dep v o i chat b i h i i n g . D o phai chien dau t r o n g hoan canh v 6 c i i n g
155


cam

nang luyeu tTii ifni line

Vmi - fnun

uum

niCM

(Jeu i f
ac liet, cue kho, cac chien si chet v i so't ret r u n g nhieu h o n la v i chien tran, va

d a m t r o n g t a m h o n n g u o i l i n h de tao nen n h i r n g hue t r a n h vtra thyc,

vtrampng:

k h i chon cat, den ngay m a n h chieu che than cung k h o n g c6 n h u n g d i i vay,

"Nguoi di Chdu Moc chieu sucmg ay

h i n h t u g n g n g u o i l i n h t r o n g tho v a n phai d^p, p h a i sang, p h a i hao h u n g . Co

Co thay hon lau neo hen ha

n g u o i da nga x u o n g t r o n g t u the l a m li^t:
Anh ban dai dau khong buac nm

-m,! > i

Guc len sung mil bo quen dai

, "•

Co nha dang nguoi tren doc moc

''

Troi dong nuac lU hoa dong dm"

' '

' '•

N h u n g con n g u o i ay so'ng v 6 ciing gian kho n o i r t m g m i i , t h u o n g xuyen

Co n g u o i l i n h da nga x u o n g t r o n g tieng nhac b i trang ciia m i i song:

phai tie'p xiic v a i chet choc, h i sinh n h u n g d e m d e m hon m p n g ciia hp van bay

"Ao bao thay chieu anh vedd't

v o i nhirng c6 gai H a N p i dep m p t each thanh lich, d i u dang:

Song Ma gam len khuc doc hanh"

"Mat tritng giei mong qua bien giai

Tieng g a m ciia song M a n h u m o t khiic "doc h a n h " tien d u a n g u o i chien sT

Dem ma Ha Noi dang kieii thorn"

d i ve l o n g da't me vTnh hang, goi len bie't bao tiec t h u o n g n g a m n g u i . D i e u do

H a i chir " M a t t r u n g " g p i nhieu lien t u o n g : mat t r u n g la m a t m o to n h i n

l a m cho cai chet cua n g u o i l i n h c6 b i ma k h o n g c6 l u y , v a n d^p va hao hung

thAng ve phia ke t h u v o i chi k h i m a n h me the so'ng chet v o i ke t h u . N h u n g d o i

bie't bao. Bai t h o "Tay T i e n " c6 m o t m a u sac b i trang rat doc dao la n h u vay.

mat t r u n g ay con " g u i m p n g qua bien g i o i " la d o i mat c6 t i n h , d o i m a t thao

c. Nguoi l i n h T a y T i e n con c6 mpt ve d?p khac: chat lang man, hao hoa

thiic n h o ve que h u o n g H a N p i ve m p t dang kieu t h o m t r o n g m p n g t r o n g m o .

boi hp la n h u n g chang trai tieu tu san dat H a thanh.

Voi y nghla ay ta thay, n g u o i l i n h Tay Tien k h o n g chi bie't cam s i i n g cam g u o m

N g u o i l i n h Tay tien k h o n g chi c6 ve dep lang m a n hao h u n g , m a con c6 mpt

theo tie'ng gpi cua n o n song ma con rat hao hoa, giiia bao n h i e u gian kho, thie'u

ve d^p dang yeu khac. D o la chat hao hoa, thanh lich, chat m o m p n g rat lang

thon trai t i m hp v a n r u n g dong, n h o n h u n g ve ve dpp cua H a N p i : do c6 the la

man. D o a n q u a n Tay Tien g o m hau het la n h i i n g n g u o i thanh nien H a thanh

pho cii, t r u o n g xua, n h i i n g con d u o n g m u a t h u t h o m l u n g hoa siia... hay

tai hoa, t r o n g do c6 Q u a n g D u n g .

chinh xac h o n la n h o ve m p t "dang kieu t h o m " , b o n g d a n g ciia n h i i n g n g u o i

Chat tai hoa ay bat rat nhay cam v d i n h i i n g h i n h anh dep de, nen tho, cai

ban gai H a N p i yeu kieu, d i e m le. Co m p t t h o i n g u o i ta hieu rang cau t h o nay

net t i n h te ciia canh va n g u o i , dac b i f t la n h u n g cai dep m a n g m a u sac x u la

mang m p n g tieu t u san qua nhieu l a m g i a m d i chat chien da'u. N h u n g thoi

p h u a n g xa. T u m o t con m u a r u n g ciing thanh cai n h i n t h o m p n g " N h a ai pha

gian da c h u n g m i n h rang do la m p t ve dep ciia tam l o n g l u o n h u o n g ve To

l u o n g m u a xa k h o i " . T u m p t loai hoa chon r u n g thieng n u o c dpc c i i n g thanh

quo'c, h u o n g ve T h i i do. N g u o i l i n h dau 6 n o i bien c u o n g hay v i e n x i i xa x o i

" M u o n g L a t hoa ve t r o n g d e m h o i " hay " T r o i d o n g nuoc lu hoa d o n g dua". T u

nhung long liic nao ciing h u o n g ve H a N p i , ve que h u o n g . C h i n h que h u o n g

m p t d e m h p i "duo'c hoa" n h u t r o n g m i e n c6 tich da xoa d i bao m o i met gian

tang them cho hp sue m a n h de d i "Lay m a u no tra t h i i nay".

t r u a n m a n g den bao cam xiic t u o i v u i den ngo ngang:

T h o ca k h a n g chien cho'ng phap cGng da khac hpa bao g u o n g mat n o i nho

"Doanh trai bimg len hoi duo'c hoa

.nhu the. D o la n o i n h o r u p n g d o n g "Ba nam roi giii lai m a i leu tranh/ Luo'ng

Kia em xiem do tu bao gia

p y da't do/ Tie'ng m o d e m t r u o n g / I t nhieu n g u o i v p tre / M o n chan tren coi

Khen len man dieu nang e op

|gao canh k h u y a " ( H o n g N g u y e n ) . D o la n o i n h o "gieng n u o c goc da n h o n g u o i

Nhac veVien Chan xay hon tho"

»a l i n h " . M o i g u o n g mat n o i n h o ay la l i n h nong dan hay l i n h thanh t h i t h i n o i

D e m h p i ay m a i la dau an dpp cua m p t hon t h o lang man. NhiSng tu n g u

p h o ay cGng la n o i n h o ciia nhiing tam h o n l u o n h u o n g ve da't nuoc, to quo'c,

t u o i v u i n h u t a m h o n " b u n g " len day sue song. A n h l i n h H a T h a n h hoa vao

Rue h u o n g .

d e m h p i , ngay ngat, d a m say b o i m p t k h i "khen m a n d i p u " da len, m p t k h i

I

3. N g h e t h u a t : n g o n ngir s i i t h i hao h u n g ; biit phap lang m a n trii t i n h . Tir

"nang e ap" t h i cho d i i c6 m o i m^t, 6'm dau n h u the'nao chang nixa t h i trong

Han V i ^ t g p i sac thai c6 k i n h . Sii d u n g phep t u o n g phan, d o i lap. Cac bien

l o n g n g u o i l i n h tre v a n rpn rang, t u o i v u i .

phap t u t u n h a n hoa, so sanh, diep t u . G i p n g t h o hao sang, k h i phach n h u l o i

D e h n h i j n g b o n g hoa " d o n g d u a " ra't t i n h t u ben d o n g nuoc l u , t u m p t Ian

the song niii.

s u o n g chieu m o ao den m p t dang hoa lau n i i i pha't pho, d o n so, g p i cam; tat ca
157

III. KET BAI
Quang Dung da khac hpa mpt each kha day du chan dung tap the aia nguoi
linh Tay Tien tir di^n mao den tam hon, khi phach anh hung, thai dp truac cai
chet cung nhu ve hao hoa rat Ha Npi aia hp. Bai tho xung dang la n\pt tupng dai
bang ngon ngu da bat tu hoa pham chat anh hung cua anh bp dpi cv Ho trong
cupc khang chien cho'ng Phap rat doi gian kho va vui tuoi, hao hung:

1: Anh /Chj hay phan tich tam tr^ng ta - minh trong d o ^ tho sau
ciia bai tho "Vi?t Bac":
Minh vetninh c6 nha ta ?
Mttai lam nam ay thiei tha man nong
Minh veminh c6 nha khong ?
Nhin cay nha niii nhin song nha nguon

"Tdy Tien bien cuang mo khoi liea
Quart di lap lap dong cay rimg

Tieng ai tha thiet ben can

,i

Bang khuang trong da ban chan buac di

Va con nguai ay, bai tha ay

*•^

Ao chdm dua buoi phan ly

Van song mudn doi Cling niii song"

Cam tay nhan biei noi gi ham nay...

(Giang Nam)

Hl/dNG DAN CHI TIET
I.M6BAI

T6Hmi

To H i h i la nha tho aia ly tuong cpng san, la cd dau ciia nen tho ca each
mang Vi?t Nam. Moi thoi ky lich sii d i qua. To H i m deu de lai dau ah rieng

•

L6I BINH VE T H O TO H C U

"Tho To Hihi khong phai la mpt tro tieu khien ma la mpt khf cu dau tranh,
mpt cong tac van dpng cua nguoi each mang. Nguoi To H i n i la mpt thi sT, mpt
chien sT nhung chiing ta dung quen cot each cua no la thi sT". (Lai giai thieu tap
Tha cm ToHihi, Van hoa Cuu quoc Viet Nam xuat ban, 1946)
"To H u u khong to ve len nhan vat quan chiing nhung net son hao nhoang,
gia tao. Tinh cam aia nhan vat tho anh bieu hifn len tir ban chat giai cap, tu
doi song thuc. Nguoi bp dpi chiem mpt dia v i quan trpng trong tap tho Vi?t
Bac, chinh la nguai nong dan ngheo kho". Hoang Trung Thong (Chang duang
moi cua chung ta, 1961)
f "Phong each dan tpc a To Hun the hien a cho tho anh giau chat nhae, anh
nam rat viing cai am di^u, van di^u aia dan tpc. ... Tho anh la 16'i tho lay cai
duang d i toan doi, lay cai hai toan tap, lay cai t i i toan bai la chinh..." . (CheLan
Vien - Lai noi dau cho tuyen tap 1938 -1963 Cua To Him, Van hoc, 1964)

"Tha aia chang thanh nien To H i i u khi ay t u trai tim vpt ra ciing nhu tho
aia chiing toi, ciing lang man nhu the chiing toi, nhung la thii lang man khac,
CO nhieu mau huyet han; tha chiing toi chi dap cho ma a i a trai, nhung tho To
H i m thi moi c6 chia khoa: Cach mang, giai phong dan tpc, giai phong cho
nguoi lao kho" (Xudn Dieu)
- ToHihi vaichiing toi, 1975)
"Mpt tieng noi yeu thuong luon luon chan hoa anh sang, t y no d i n g la anh
sang, lai het siic linh hoat va uyen chuyen, moi liic mpt khac, moi noi mpt
khac, ke ca nhirng liic chi la su im lang giiia cac dong tho. Phai chang day
chinh la ban sac rieng ciia tha To H i r u " {Hdai Thanh - Chuyen tho, 1978)
158

mang dam hon tho t r i i tinh chinh tri: Tit ay, Viet Bac, Gio long, Ra tran, Mdu va
hoa... Trong do, Vi^t Bac la dinh cao ciia tho To Hiju noi rieng va tho ca chong
Phap noi chung. Bai tha dupe lam vao thang 10.1954, khi TW Dang va Chinh
phii cung can bp chien sT roi chien khu de ve tiep quan thii do Ha Npi. Lay cam
hung tir khong khi aia buoi chia tay lich sii ay. To H i i u da xiie dpng viet nen
bai tho nay. Bai tha c6 hai nhan vat "Ta - Minh", trong buoi chia tay lich sir ay,
hai nhan vat ay da de lai bao tam trang thiet tha boi hoi:
"Minh veminh co nha ta?

Cam tay nhau biel noi gi horn nay..."
II. T H A N BAI
1. K h a i quat: Viet Bac la khu can eii dia khang chien dupe thanh lap tir
n3m 1940, gom sau tinh viet tat la "Cao - Bac - Lang - Thai - Tuyen - Hd". N o i
<*ay, can bp chien sT va nhan dan Viet Bac da co muoi lam nam gan bo keo son,
"ghla tinh. Sau chien thang Difn Bien, Phap phai ky hiep djnh Gioneve tra lai
Ha Npi. Nay can bp phai ve xuoi tiep tuc nhi^m vu each mang. Buoi chia tay
^V/ biet bao ky ni^m cir iia ve xoan xuyt vao long khien nguai di ke 6 ray rut,
''on chon khong yen.

Cai dpc dao aia To H i m chinh la mupn the tho dan tpc, the tho luc bat de
ta tinh cam each mang (tif xua toi nay luc bat von Id the tha de di vao long nguai
bai dm dieu ngot ngdo von co cua no. Neii dung dedien ta tinh cam thi that khong
gi hay bdng). Hay hon niia la vi^c tac gia van dung thanh cong 161 hat doi dap
159


trao duyen trong ca dao de ah tong vac buoi chia tay Ijch su. Chuy?n an tinh
each mang da du^c To H i h i kheo leo the hi?n nhu tarn trang cua tinh yeu lu-g
doi. Vi the cho nen, xuyen suot toan bai tho ta cii ngo nhu khuc hat an tinh each
mang ngan nga sau lang vang len t u nhung doi lua yeu nhau.
2. N6i dung p h a n tich
a. Bon cau tho ma dau la loi cua Vi?t Bic udm hoi, khoi ggd ky ni?m ve'
mpt giai doan da qua, ve khong gian nguon cpi, nghia tinh ; qua do the hi^n
tarn trang ciia nguoi d lai:
Minh veminh CO nhcr ta ?
Muai lam nam ay thick tha man nong
•

Minh veminh CO nha khong?

Nhin cay nha nui nhin song nha nguon
Cau hoi tu t u "Minh veminh co nha ta ?" mai dpc len da thay ngay tinh cam
dat dao thuong men boi tac gia su dung hai dai t u nhan xung "Minh - Ta" mot
each ngot ngao, sau lang dam da chat ca dao:
Minh veta chang cho ve
Ta nam vat do ta debdi tha
Trong cau hoi tren, "Minh" la chi nguoi ra di, "Ta" la chi nguoi 6 lai. Nguoi
6 lai hoi nguoi ra di: Co nho "Ta" trong "muai lam nam ay" hay khong ? " Mim
lam nam ay" la trang ngu chi thoi gian, do la thoi gian chi do dai gan bo nho

thuong v6 van giua nguoi di ke 6. Thoi gian ay duoc tinh t u nam 1940 sau
khoi nghia Bac Son cho den thang 10.1954 vua diing muoi lam nam. Do la
muoi lam nam "Minh day ta do dang cay ngot bui". Muai lam nam c6 hoa cung
chia CO phiic ciing huong, muoi lam nam "Mua nguon suot lH nhung may ciimi
mil", muoi lam nam "Bat com chain muoi moi thu nang vai"... lam sao ke xir;
dugc bao nghia bao ttnh. Bon chir "thiet tha man nong" da cho thay tinh can
giua Vi?t Bac va nguoi can bo that thuy chung sau nang, keo son ben chnt
Giao su Nguyen Dang Manh nhan xet ring; " Cau tha "Muai lam nam ay thici
tha man nong" mang dang dap mot cau Kieii "Nhung la ray uac mai aol Muai lam
nam ay biet bao nhieu tinh". Kim Kieu xa each nhau muai lam nam ma van "biel bao
nhieu tinh" noi chi den Can bo va nhan dan Viet Bac da c6 thai gian gan bo, sat cam
ben nhau nhung muai lam nam". Nha nghien cmi Nguyen Due Quyen cho rang:
"Muai lam nam ay" khong chi do bang thuac do thai gian ma con do bang thuac do
tinh cam con nguoi. Do chinh la thie thuoc thu lam tang them su gan bo keo son".
Hai cau dau la ggi nhac ky ni^m muoi lam nam gan bo, hai cau sau la I d
nhSc nho chan tinh, loi dan do kin dao ma rat doi thiet tha:
Minh veminh c6 nha khong ?
Nhin cay nha nui nhin song nho nguon
160

Nguoi 6 lai hoi Minh veminh co nha khong ? la cau hoi tu tir, hoi khong phai
de tim cau tra loi ma hoi de nhac nho. Ve Ha Npi roi, thay cay thi phai nho den
niii ru'^g chien khu, thay song thi phai nho den suoi nguon Vi^t Bac. Cach ggi
nhac nay cho thay dugc loi dan do kin dao rat doi chan thanh: V i f t Bac la cgi
nguon Cach mang, "Que huang each mang dung nen Cong Hoa", la trung tam
dau nao cua cugc khang chieh. Xin nguoi ve dung quen cgi quen nguon ma
hay luon nho ve nguon cgi. Cau tho nay phai chang la su van dung rat linh
hoat va tai tinh cua To H i h i voi cau tuc ngii "Uong nuac nho nguon". Qua do,
jiha tho cung nhac nho the h f chau con phai biet huong ve goc gae, ve ncri ben
j l , ve cai noi cho ta hinh hai.

b. Bon cau tho tiep theo la tieng long ciia nguoi ve xuoi mang bao noi nho
thuong, bin rin:
Tieng ai tha thiet ben con
Bang khudng trong da bon chon buoc di

*

Ao chdm dua buoi phan ly
Cam tay nhau biet not gi horn nay...
Mot "tieng ai" nghe bang khuang xao xuyen la lung. Phai chang Heng "ai"
kia la loi cua nguoi Vi^t Bac vdi nhiing chan tinh tha thiet. Va ky ni?m ngay ve
mang theo bao noi niem kho ta khien cho "Bang khuang trong da bon chon buoc
di". Diing n h u loi tho Che Lan Vien da tung viet:
Khi ta b dat chi la nai a
Khi ta di dat bong hoa tam hon
Vi?t Bac trong giay phiit chia ly ay da "hoa tam hon" trong long nguoi can
bo. Hai t u lay hang khudng va hon chon da gop phan lam nen tam trang nguoi
ra di. "Bang khuang' co nghia la nho nhung, luyeh tie'c, buon vui lan Ign (buon
vi phai xa VB, vui v i dugc tro lai que huong cua minh) ma buon nhieu hon vui.
"Bon chon" la tir lay dien ta tam trang cam xiic day dut, hoi hgp, non nao
trong long khien cho buoc chan d i cung ngap ngung, bjn rin khong muon chia
'^a "Buoc di mot buoc Idu lau lai ditng".
Buoi chia tay ay co hinh anh "Ao chdm dua buoi phan ly" day cam dgng. Ao
(^ham la mau ao ngheo kho, binh di cua nguoi dan Vift Bac la hinh anh hoan
de chi con nguoi Vi§t Bac. Do la nhirng con nguoi ngheo kho "hat hiu lau
xdm" nhung luon "dam dd long son" thiiy chung, man nong. Chinh mau ao ay,
con nguoi ay da gop phan lam nen chieh thang ve vang cua cugc khang chieh
chong Phap. Hoi lam sao nguoi di co the quen dugc mau ao an tinh ay?
Cau tho "Cam tay nhau biet noi gi horn nay" day tinh chat bieu cam. "Biet noi
hotn nay..." khong phai la khong co gi de noi, co nhieu dieu de noi lam chu!

(Muoi Idm nam gan bo nghia tinh sao lai khong co dieu gi de'noi dugc?). Khong noi
161


du'(?c v i xuc dpng ngh^n ngao khong thot dugc nen lai. Nhiing loi khong noi
ay CO le da nam het trong ba chu "Cam tay nhau". Cam tay la bleu hxgng cixa
tinh yeu thuang doan ket. Cam tay la da du noi len bao cam xiic trong long
roi. Mat khac, ba dau chain lung dat 6 cuoi cau nhu cang tang them cai tinh
cam man nong ay. No giong nhu not lang trong mot khuon nhac ma 6 do tinh
cam cu ngan dai sau lang.
3. T 6 n g ket nghe thuat: "Viet Bac" la mpt kiet tac ciia To H i i u ma cung
la ki?t tac cua tho ca each mang, tho ca khang chieh. Bai tho noi chung va doan
tho noi rieng the hien tai hoa nhieu mat ciia nha tho To Hiha. The tho luc bat
dugc tac gia pho dien nhiing tinh cam, t u tuong moi ma van dam da ban sac
dan toe. Loi hat doi dap tao ra giai dieu phong p h i i cho bai tho. Nhieu bien
phap tu h J dupe tac gia van dung kheo leo (Hoan du, cau hoi tu tu). Ngon ngii
trong sang, nhuan nhi, va c6 nhieu net each tan (dac biet la hai dai t u Ta Minh). Tieng noi yeu thuong - net noi bat trong phong each tho To H u u khong CO bai nao tham thia hon Viet Bac.

H l / ^ N G DAN CHI TIET
I1 . M 6 B A I
Vi?t Bac" la dinh cao ciia tho ca khang chieh chohg Phap noi chung va
cung la flirih
" o i rieng. Sau chieh thang D i f n Bien Phii,
phap bupc phai ky hi?p dinh Gioneve va riit quan khoi Vi^t Nam. Thang 10
nam 1954, Trung uong Dang va Chinh phii roi can cu dia Vi^t Bae ve tiep quan
thii do Ha Npi. Lay cam hung t u buoi chia tay lieh sii ay. To H i i n da xiic dpng
viet nen bai tho nay. Bai tho "Viet Bac" la ban hung ca each mang ve nhung
nam thang gian nan ma tinh nghia. Bai tho de lai dau ah ve npi dung va ngh?
thuat dac sac ma tieu bieu la doan tho sau day:

III. K E T BAI
Doan tho tam cau la khuc nhac dao dau ciia bai tho "Vi?t Bae" gpi bao
nghia tinh yeu thuong gSn bo. A n tugng de lai trong long ban doe do chinh l a
tinh cam giiia ke d nguoi di dupe dien ta bang the tho luc bat dam da tinh dan
tpc. Qua do ban doc hieu sau sac hon ve tinh cam quan dan ve nghia tinh each
mang (Cach mang va nhan dan la hai yeu to khong the tach roi). Doan tho
Cling la loi nhac nho hay nho ve Viet Bae - Vi?t Bae la que huong eiia Cach
mang da lam nen nen doe lap cho dat nuoe, non song.

1. K h a i quat: Viet Bac la khu can cii dia khang chieh dupe thanh lap t u
nam 1940, gom sau tinh viet tat la "Cao - BSc - Lang - Thai - Tuyen - Ha". Noi
day, can bp chieh sT va nhan dan Vi^t Bac da eo muoi lam nam gan bo keo son,
nghia tinh. Sau chieh thang D i f n Bien, Phap phai ky hi?p dinh Gioneve tra lai
Ha Npi. Nay can bp phai ve xuoi tiep tyc nhi^m vu each mang. Buoi chia tay
ay, biet bao ky ni?m eii iia ve xoan xuyt vao long khien nguoi di ke 6 ray rut,
bon chon khong yen.

2: Phan tich gia tri npi dung va ngh? thuat ciia doan tho sau trong
bai tho "Vi?t Bic":

i
' '

162

Minh di c6 nha nhung ngdy
Mm nguon suoi lU nhung may cung mu
Minh vied nha chien khu
Mieng cam cham muoi mot thu nang vai
Minh ve rieng nui nho at

Tram biti derung, mang mai degia
Minh di c6 nha nhiing nha
Hat hiu lau xdm dam da long son
Minh ve cdn nha nui non
Nha khi khdng Nhat thud cdn Viet Minh
Minh di minh lai nho minh
Tan Trdo, Hong Thai, mai dinh, cay da
SGK 12. tgp 1, NXB Giao due 2008

"Minh di CO nha nhung ngay
Tan Trao, Hong Thai, mai dinh, cay da"

I ,

IL THAN BAI

Doan tho tren gom muoi hai cau, la loi ciia Vi?t Bae noi voi nguoi ra di
bang hang loat nhiing cau hoi tu h i (cu the la 6 eau). M o i mpt cau hoi hi h i di
lien voi mpt ky ni^m khang chieh gpi len nhiing ky lie kho phai mo ve Vi?t Bae
trong nhiing nam thang da qua. Qua do khSng dinh, Vi^t Bae la chieh khu an
toan, nhan dan an tinh, thiiy chung, het long voi each mang va khang chieh.
2. N6i dung c a n p h a n tich, cam n h a n :
a. Bon cau tho dau nguoi Vi?t BIC hoi nguoi ra di, chinh la nhiing cau hoi
tvr ggi nhac nhimg ky ni^m khang chien gian kho nao ai de nguoi quen:
Minh di CO nha nhiing ngay
Mua nguon suoi lU nhimg may ciing mil

, .,^

Minh ve CO nha chieh khu

Mieng cam cham muoi moi thii nang vai
-jj-j
Cau hoi tu t i i thii nhat, Vi^t Bac hoi: Minh di c6 nho nhung ngay ma ta va
•^inh da song chung voi lu, cung chiu dung thai tiet khac nghiet "nhieng may
mil" hay khong? Cau hoi da khoi gpi trong long nguoi ra di nhiing ngay
8ian kho. Nhiing ngay ay "giac den giac lung", de bao v? to chiic each mang eon
163