Quy hoạch và quản lý nuôi trồng thuỷ sản ven bờ

TR

NGă

I H C QU NG BÌNH

KHOA NÔNG ậ LÂM - NG

NGUY N QUANG HÙNG

BÀI GI NG

QUY HO CH VÀ QU N LÝ
NUÔI TR NG TH Y S N VEN B
(TÀI LI U L U ảÀNả N I B )

QU NGăBỊNH,ăN M 2016


M CL C
CH

NGă1.ăM

U

1

I. M T S KHÁI NI MăC ăB N TRONG QUY HO CH NTTS ............... 1
1. Nuôi tr ng thu s n b n v ng ................................................................... 1
2.

t nuôi tr ng thu s n ............................................................................. 1

3. Quy ho ch ................................................................................................. 1
4. Qu n lý ...................................................................................................... 2
5. Qu n lý t ng h p vùng ven b .................................................................. 2
6. Khái ni m vùng ven b ............................................................................. 2
II. TÌNH HÌNH NUÔI TR NG TH Y S N TRÊN TH GI I VÀ VI T
NAM .................................................................................................................. 4
1. Trên th gi i .............................................................................................. 4
2.

Vi t Nam ............................................................................................... 8

III. PHÁT TRI N B N V NG TRONG NTTS ............................................ 13
1. Khái ni m v phát tri n b n v ng ........................................................... 13
2. H th ng nuôi tr ng th y s n b n v ng .................................................. 15
IV. CÁC M C TIÊU KINH T - XÃ H IăVẨăMỌIăTR
NG C A PHÁT
TRI N NTTS .................................................................................................. 18
1. M c tiêu chung ........................................................................................ 18
2. Các m c tiêu v kinh t - xã h i,ămôiătr
CH

ng.......................................... 18

NGă2.ăQU N LÝ VEN B G N V I NUÔI TR NG TH Y S N .... 21

I. QU N LÝ VÀ PHÁT TRI N B N V NG VÙNG VEN B .................. 21
1. Nhu c u qu n lý t ng h p vùng ven b .................................................. 21

2. Qu n lý t ng h p vùng ven b và phòng ch ng thiên tai ....................... 23
3. Qu n lý t ng h p vùng ven b và b o t năđaăd ng sinh h c .................. 24
4.ăCácăb
II.ăPH

c c a quá trình qu n lý t ng h p vùng ven b .......................... 25

NGăPHÁPăQU N LÝ D A VÀO C NGă

NG ........................ 37

1. Khái ni m ................................................................................................ 37
2. Vai trò c a nh ng thành ph n tham gia .................................................. 37
3.ăQuyătrìnhăđ ng qu n lý d a vào c ngăđ ng ............................................ 38
i


4. Phát tri n qu n lý d a vào c ngăđ ng ..................................................... 44
CH

NGă3.ăCÁCăNGUYểNăT C QUY HO CH .......................................... 56

I. NGUYÊN T C RIO .................................................................................... 56
II. NGUYÊN T C K T H P VÀ CÙNG T CH C TH C HI N ............ 57
III. NGUYÊN T C THAM GIA C NGă

NG ........................................... 57

IV. NGUYÊN T Că ÁNHăGIÁăCHIăPHệăVẨăL I ÍCH .............................. 57
V. NGUYÊN T Că ÁNHăGIÁăTI MăN NGăMỌIăTR

NG ................... 57

VI. NGUYÊN T C PH I H P GI A KHUY N KHÍCH, T NGUY N
VẨăQUYă NH .............................................................................................. 57
VII. NGUYÊN T C KI Mă SOÁTă TÁCă
NG THAY VÌ GI I H N QUY
MÔ................................................................................................................... 57
VIII. NGUYÊN T Că ÁNHăGIÁăVẨă I U CH NH TRONG QUÁ TRÌNH
TH C HI N ................................................................................................... 57
IX. NGUYÊN T C TH CH VẨăC ăQUANă
CH

NGă4.ăTRỊNHăT

XÂY D NG D

I DI N .......................... 57

ÁN QUY HO CH ...................... 58

I. CHU N B QUY HO CH ......................................................................... 58
1. Xây d ngăđ c

ngăd án quy ho ch và d toán kinh phí ..................... 58

2. Th ng nh t bi u m uăđi u tra và k ho ch tri n khai th c hi n d án quy
ho ch ........................................................................................................... 59
3.ă i u tra, thu th p d li u và xây d ngăbáoăcáoăchuyênăđ ..................... 61
4. Xây d ngăc ăs d li u và h s ăvùngăquyăho ch .................................. 67

II. XÂY D NG QUY HO CH ...................................................................... 68
1. Lu n ch ngăquanăđi m và m c tiêu phát tri n ........................................ 68
2. Xây d ngăph

ngăánăquyăho ch ............................................................. 69

3. Xây d ng các gi i pháp th c hi n quy ho ch ......................................... 71
4. L p b năđ cho vùng quy ho ch ............................................................. 72
5. So n th o báo cáo quy ho ch .................................................................. 73
6. Trình th măđ nh và phê duy t quy ho ch................................................ 73
III. TH C HI N QUY HO CH .................................................................... 75
1. T ch c th c hi n quy ho ch .................................................................. 75
2.ăGiámăsátăvƠăđánhăgiáăvi c th c hi n quy ho ch...................................... 76
3.ăRƠăsoátăvƠăđi u ch nh quy ho ch ............................................................. 77
ii


CH

NG 1. M

U

I. M T S KHÁI NI MăC ăB N TRONG QUY HO CH NTTS
1. Nuôi tr ng thu s n b n v ng
Nuôi tr ng thu s n (NTTS) b n v ng là khái ni măđ ch các ho tăđ ng
nuôi tr ng th y s n mang l i phúc l i kinh t choăconăng i,ăcóătácăđ ng t t v
m t xã h i và hi u qu trong vi c s d ng ngu n l i t nhiên. Trong phát tri n
NTTS b n v ng,ămôiătr ng và ngu n l i th y s n đ c s d ng h p lý, không
gây nhăh ng x uăđ n h sinhăthái,ăđápă ngăđ c nhu c u c a các th h ng i

tiêu dùng s n ph m thu s n nuôi trên toàn th gi i.
2.

t nuôi tr ng thu s n

t NTTS lƠăđ t có m t n c n iăđ a (g m ao, h ,ăđ m, phá, sông, ngòi,
kênh, r ch);ăđ t có m tăn c ven bi n;ăđ t bãi b i ven sông, ven bi n; bãi cát,
c n cát ven bi n;ăđ t s d ng cho kinh t trang tr i;ăđ t phi nông nghi p có m t
n căđ căgiao,ăchoăthuêăđ nuôi tr ng thu s n.
3. Quy ho ch
Quy ho ch là quá trình quy tăđ nh, l a ch n liên t căcácăph ngăánăkhácă
nhau trong s d ng các ngu n l c có h năđ đ tăđ c các m cătiêuăđƣăđ ra cho
m t kho ng th i gian nh tăđ nhătrongăt ngălaiă(DianaăConyersăvƠăHills). B n
ch t c a các lo i hình quy ho ch:
- Quy ho ch t ng th :ăđ c păđ n các khía c nh, phân b ngu n l c t
trên xu ng,ăítăquanătơmăđ n th tr ngầ
- Quy ho ch c u trúc: cung c p các ch báo t ng quát v phát tri n
không gian và ch căn ngăs d ngătrongăt ngălai,ăt o khuôn kh cho
các quy ho ch chi ti tă h n,ă ítă quană tơmă đ n ch báo th tr ng s n
ph mầ
- Quy ho ch chi năl c: cung c păph ngăh ng phát tri nătrongăt ngă
lai,ăkhôngăcóăỦăngh aăch tiêu pháp l nh
- Quy ho ch chi nă l c t ng h p: h p nh t các v nă đ /ă l nhă v c, liên
ngành, gi i quy t mâu thu n gi a các bên tham gia, l ng ghép MT,
KT,ăXH;ăh ng t i phát tri n b n v ng
3.1. Quy ho ch phát tri n ngành, ệ nh v c: là lu n ch ng, l a ch năph ngăánă
phát tri n và phân b ngƠnh,ăl nhăv c h p lý trong th i k dài h n trên ph m vi
c n c và trên các vùng lãnh th (Ngh đ nhă 92/2006/N -CP ngày 7/9/2006
c a Chính ph ).
3.2. Quy ho ch t ng th phát tri n NTTS m n, l c p t nh: là lu n ch ng, l a

ch năph ngăánăphátătri n NTTS m n, l và phân b không gian các ho tăđ ng
1


NTTS m n, l h p lý trong ph m vi m t t nh trong m t th i giană xácă đ nh
(thôngăth ngălƠă10ăn m).
3.3. Ph ng án quy ho ch/K ch b n quy ho ch: lƠăcácăph ngăánăl a ch n do
nhà quy ho chătiênăl ngătrênăc ăs t ng h păcácăt ăli u (ngu năđƣăcóăvƠăkh o
sát m i), xu th phát tri n v môiătr ng, ngu n l i và ngu n l c, v kinh t - xã
h iăđ đ xu tăcácăph ngăánăquyăho ch l a ch n thích h p cho các m c th i
gianătheoăcácăgiaiăđo nă5,ă10ăn m.
3.4. H s vùng quy ho ch: còn g i là báo cáo t ng quan vùng quy ho ch, đ c
xây d ng d aătrênăcácăbáoăcáoăchuyênăđ vƠăc ăs d li u vùng quy ho ch. H
s ă g m: (1) nh ng mô t ,ă đánhăgiáă kháiă quátă cácă y u t phát tri n, hi n tr ng
phát tri n NTTS m n, l ;ăcácăđi m m nh,ăđi m y u, các v năđ n i c m c n gi i
quy tă đ đ m b o m c tiêu phát tri n NTTS b n v ng và các d báo phát
tri n,...; (2) các b năđ có liên quan.
4. Qu n lý
Qu nălỦălƠăđi u khi n, ch đ o m t h th ng hay m t quá trình theo nh ng
quy lu t,ăđ nh lu t hay nh ng quy t căt ngă ng nh măđ cho h th ng hay quá
trìnhă đóăv nă đ ng theo ý mu n c aă ng i qu n lý nh mă đ tă đ c nh ng m c
đíchăđƣăđ nhătr c.
5. Qu n lý t ng h p vùng ven b
Bao g m vi căđánhăgiáătoƠnădi n,ăđ t ra các m c tiêu, quy ho ch và qu n
lý các h th ng tài nguyên ven bi n,ăcóăxétăđ n các y u t l ch s ,ăv năhóaăvƠă
truy n th ng, và các l i ích trong mâu thu n s d ng; là quá trình liên t c ti n
tri n nh măđ tăđ c s phát tri n b n v ng. Qu n lý t ng h p vùng ven b là
m tă c ă c uă đ t p h p nh ngă ng i s d ng, các ch th và nh ngă ng i ra
quy tăđ nh t i vùng ven b nh măđ m b o qu n lý h sinh thái có hi u qu h nă
đ ng th i phát tri năđ c kinh t và phân chia quy n l i h p lý gi a các th h

và trong cùng th h , thông qua vi c áp d ng nh ng nguyên t c có tính b n
v ng. Pháp ch và quy ho ch lãnh h i và n iăđ aăth ng là công c thu n l i
đ th c thi qu n lý t ng h p vùng ven b .
6. Khái ni m vùng ven b
Vùng ven b là khu v c có giao di n khá h p gi a bi n và đ t li n,ăđóălƠă
n i các quá trình sinh thái ph thu c vào s tác đ ng l n nhau gi a đ t li n và
bi n, các tác đ ng này di n ra khá ph c t p và nh y c m. Vùng ven b th ng
đ c hi u nh ălà n i t ng tác gi a đ t và bi n, bao g m các môi tr ng ven b
c ng nh ăvùng n c k c n. Các thành ph n c a nó bao g m các vùng châu th ,
vùng đ ng b ng ven bi n, các vùng đ t ng p n c, các bãi bi n và c n cát, các
r n san hô, các vùng r ng ng p m n, đ m phá, và các đ c tr ng ven b khác.
2


Khái ni m vùng ven b th ng đ c xác đ nh m t cách tùy ti n, h i khác
nhau gi a các qu c gia và th ng d a vào gi i h n pháp lý và ranh gi i hành
chánh. Ngoài ra, còn có nh ng sai khác v đ a v n (physiography), sinh thái và
kinh t gi a các vùng khác nhau, do đó không có m t đ nh ngh a đ c ch p
nh n r ng rãi v vùng ven b . Thay vào đó, có nhi u đ nh ngh a b sung ph c
v cho nh ng m c đích qu n lý khác nhau, trong đó v n đ ranh gi i c n đ c
xem xét. Ví d
m t s n c Châu Âu, vùng ven b m r ng ra t i vùng lãnh
h i, m t s n c khác thì l y đ ng đ ng sâu làm gi i h n. Còn v ranh gi i đ t
li n thì c ng r t m ăh do tác đ ng c a bi n vào khí h u có th vào đ n vùng n i
đ a bên trong c ng nh ăvùng đ ng b ng ng p l t r ng l n.
V n đ ranh gi i vùng ven b có th đ c xác đ nh m t cách th c t bao
g m các khu v c và các ho t đ ng liên quan đ n v n đ qu n lý mà ch ng
trình s nh m vào. Trong nhi u tr ng h p, ranh gi i vùng đ t và bi n đ c
ch n th ng có m t kho ng cách nh t đ nh v i m t m c t nhiên ch ng h n nh ă
là m c n c th p trung bình (MLWM, Mean Low Water Mark) hay m c n c

cao trung bình (MHWM, Mean High Water Mark).
B ng 1: M t s ví d v ranh gi i vùng ven b

Theo Liên minh Qu c t B o t n Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên
- IUCN (1986), vùng ven b đ căđ nhăngh aănh ăsau:ă"lƠăvùngă đóăđ t và bi n
t ngătácăv iănhau,ătrongăđóăranhăgi i v đ t li năđ căxácăđ nh b i gi i h n các
nhăh ng c a bi năđ năđ t và ranh gi i v bi năđ căxácăđ nh b i gi i h n các
nhăh ng c aăđ t và n c ng tăđ n bi n". Theo World Bank, vùng ven b đ c
hi u là "... d a vào nh ng m c tiêu th c ti n, mà vùng ven b là m tăvùngăđ c
bi t có nh ng thu cătínhăđ c bi t, mà ranh gi iăđ c xácăđ nh, th ng d a vào
nh ng v năđ đ c gi i quy t".
Ngoài ra còn có m t s thu t ng khácăđ

c s d ng trong QLTHVB bao

g m:
đ

- Vùng ven bi n (Coastal area): v m tăđ a lý thì r ngăh năvùngăvenăb ,
ng biên c a nó m r ng v phíaăđ t li năh n.ăVùngăven b ch là m t ph n
3


c a khu v c ven bi n.ă i u này r t quan tr ng,ă đ ngă trênă ph ngă di n ch c
n ng,ăb i trong nhi u quy trình v môiătr ng, kinh t và xã h i trên th c t b t
ngu n t vùng ven bi n r ng l n, tuy nhiên nh ng bi u hi n c a chúng ch th y
rõăđ c trong ph m vi vùng ven b .
- Vùngăn c ven bi nă(Coastalăwater):ăvƠnhăđaiăh p g n b cóăn
vƠăn c c a sông.

c bi n

- Vùng gian tri u (Intertidal area): vùng gi aă đ ng ng p tri u khi tri u
th p nh t và đ ng ng p tri u khi tri u cao nh t (ph năđ t li n ch uătácăđ ng c a
th y tri u).
- Vùng b bi nă(Coastline):ăđ
các vùng n c ven bi n.

ng ti p xúc t iăđi m chia c tăđ t li n v i

- Vùngăđ t ven b (Shoreălands):ăvùngăđ t li n xu ng t iăđ
nh t b nh h ng b i th y tri u.
II. TÌNH HÌNH NUÔI TR NG TH Y S N TRÊN TH
NAM

ng biên cao

GI I VÀ

VI T

1. Trên th gi i
Trongă nh ngă n mă qua,ă s nă l ngă nuôiă tr ngă th yă s nă th ă gi iă t ngă
tr ng v iă t că đ ă v aă ph i. Theoă báoă cáoă m iă nh tă c aă FAO,ă n mă 2012,ă s nă
l ngănuôiătr ngăth yăs năđ tăm căcaoăk l c,ă90,4ătri uăt n,ăt ngăđ ngă144,4ă
t ăđôălaăM ;ătrongăđóăcóă66,6ătri uăt năth yăs năcácălo iă(137,7ăt ăđôălaăM )ăvƠă
23,8ăt ăt năth căv tăth yăsinhănuôiă(ch ăy uălƠăt oăbi n),ăt ngăđ ngă6,4ătri uă
đôălaăM .ăCácăđ iăt ngănuôiăbaoăg măcáăcóăv y,ăđ ngăv tăgiápăxác,ăđ ngăv tă
thơnăm m,ă ch,ăbòăsátă(khôngătínhăcáăs u)ăvƠăcácăloƠiăth yăs năkhácăph căv ăchoă
nhuăc uătiêuădùngăc aăconăng i.ă Trongăn mă2014,ăs năl ng nuôi tr ng th y

s n (không tính rong bi n)ă đ t t i 73,8 ti u t n v iă c tính giá bán 160,2 t
USD bao g m 49,8 tri u t n cá, 16,1 tri u t năđ ng v t thân m m, 6,9 tri u t n
giáp xác và 7,3 tri u t năđ ng v t th y s năkhácă(nh ă ch).
S năl ngănuôiătr ngăth yăs năchi măt ătr ngăngƠyăcƠngăt ngătrongăt ngă
s năl ngăth yăs nătoƠnăc uă(158ătri uăt n),ăt ă20,9%ăn mă1995ălênă32,4%ăn mă
2005; 40,3%ăn mă2010ăvƠă42,2%ătrongăn mă2012ăvƠăđ tăm căk ăl că44,1%ăn mă
2014.ăChơuăÁăchi măt ătr ngăcaoănh tătrongăt ngăs năl ngănuôiătoƠnăc uă54%,ă
chơuăỂuăchi mă18%ăvƠăcácăchơuăl căcònăl iă<15%.

4


Hình 1: S năl

ngăth yăs n toƠnăth ăgi iăt ă1985-2014 (FAO)

Trongăgiaiăđo nă2000-2012,ăs năl ngănuôiătoƠnăc uăcóăm căt ngătr ngă
trungă bìnhă hƠngă n mă lƠă 6,2%,ă gi mă soă v iă m că t ngă tr ngă trongă giaiă đo nă
1980-1990ă vƠă giaiă đo nă 1990-2000ă t ngă ngă lƠă 10,8%ă vƠă 9,5%.ă Giaiă đo nă
1980-2012,ă s nă l ngă nuôiă toƠnă c uă t ngă tr ngă ă m că 8,6%/n m.ă S nă l ngă
nuôiătoƠnăc uăt ngăg păđôi,ăt ă32,4ătri uăt nătrongăn mă2000ălênăm că66,6ătri uă
t năn mă2012.
S nl

ng nuôi tr ng th y s n gi a các vùng

S ăphơnăb ăs năl ngănuôiătr ngăth yăs năgi aăcácăvùngăvƠăcácăn căcóă
m că đ ă phátă tri nă kinhă t ă khácă nhauă v nă cònă ch aă cơnă đ i.ă V ă m tă s ă l ng,ă
chơuăÁăchi mă88%ăs năl ngănuôiătoƠnăc u,ătrongăđóăTrungăQu căd năđ uăv ă
m tă s nă l ngă nuôiă tr ng,ă chi mă 61,7%. Ti pă theoă lƠă cácă n că nă ,ă Vi tă

Nam, In-đô-nê-xi-a,ă B ng-la-đét,ă Nauy,ă Tháiă Lan,ă Chiă Lê,ă Ai,ă c p,ă Mi-an-ma,
Phi-lip-pin,ăBrazilăvƠăNh t.ă
Trongă s ă 15ă n că nuôiă tr ng th yă s nă l nă nh t, BrazilăngƠyă cƠngă kh ngă
đ nhăv ătríăc aămìnhătrongăt ătr ngăs năl ng nuôiătoƠnăc u.ăNg căl i,ăTháiăLan,ă
sauăkhiăđ tăm căk ăl călƠă1,4ătri uăt năn mă2009,ăs năl ngăth yăs năc aăn că
nƠyăgi măxu ngăcònă1,3ătri uăt năn mă2010ăvƠă1,2ătri uăt năn mă2011ăvƠă2012.ă
Nguyênănhơnăd năđ năm căgi mănƠyălƠădoăTháiăLanăh ngăch uătr năl tăl chăs ă
n mă2011ăvƠăh iăch ngătômăch tăs mă(EMS)ăn mă2012.

5


Hình 2: S năl

ngăvƠăgiáătr ăNTTSătrênăth ăgi iăt ă1995-2014 (FAO)

S năl ngănuôiăc aăNh tăB n,ăsauăkhiăgi măh năm tăn aătri uăt nădoăth mă
h aă đ ngă đ tă vƠă sóngă th nă n mă 2011,ă đƣă ph că h iă tr ă l i,ă v iă m că s nă l ngă
t ngă0,6ătri uăt năn mă2012.
Trongă s ă cácă n că nuôiă th yă s nă hƠngă đ u,ă loƠiă nuôiă vƠă h ă th ngă nuôiă
c ngăr tăkhácănhau.ăT iă nă ,ăB ngălaăđét,ăAiăC p,ăMyanmarăvƠăBrazil,ănuôiă
tr ngăth yăs năn căng tăchi mă uăth ătrongăkhiăti măn ngăchoănuôiăbi năch aă
đ căkhaiăthácăh t.ăNauyăch ăy uăd aăvƠoănuôiăbi n,ăđ căbi tălƠănuôiăcáăh iă iă
TơyăD ng,ăv iăhìnhăth cănuôiăl ngătrênăbi n,ăchi măth ăph năngƠyăcƠngăt ngă
trênăth ătr ngăqu căt .
6


T iă Chiă Lê,ăs nă l ngă đ ngă v tăthơnă m mă (ch ă y uălƠă sò)ă vƠă cáă cóă v yă
(nuôiăn căng t)ăchi mă uăth ăvƠăch ăy uăph căv ăxu tăkh u.

T iăNh tăvƠăHƠnăQu c,ăloƠiănuôiăchínhălƠănhuy năth ăhaiăm nhăv ăvƠăcáă
cóăv yă(nuôiăl ngătrênăbi n).ăT iăTháiăLan,ăs năl ngănuôiăgiápăxácăchi mă50%,ă
ch ă y uă lƠă tômă bi nă ph că v ă xu tă kh u.ă T iă Indonesia,ă s nă l ngă cáă cóă v yă
chi măt ătr ngăkháăl nătrongăt ngăs năl ngănuôiătr ngăth yăs năc aăn cănƠy.ă
Kho ngăữăs năl ngăcáăcóăv yă(nuôiăbi n)ăch ăy uălƠăcáăm ngăđ căthuăho chă
t ăcácăl ngătrênăbi năvƠăt ăcácăaoăn căl .ăNgoƠiăra,ăIndonesiaălƠăn căđ ngăth ă
4ăv ăs năl ngătômăbi nătrênăth ăgi i.ăT iăVi tăNam,ăh năm tăn aăs năl ngăcáă
đ căthuăho chăt ănuôiăn căng t,ăch ăy uălƠăcáătraăph căv ăchoăxu tăkh u.ăS nă
l ngănuôiăgiápăxácă(nh ătômăbi năvƠătômăcƠngăxanh)ăch ăth păh năTrungăQu că
và TháiăLan.ăT iăTrungăQu c,ăloƠiănuôiăvƠăh ăth ngănuôiăr tăđaăd ng.ăS năl ngă
cáăcóăv yă(nuôiăn căng t)ăch ăy uăcungăc păchoăth ătr ngătrongăn c.
S nl

ng trong các môi tr

ng nuôi

S nă l ngă nuôiă tr ngă th yă s nă th ă gi iă đ că chiaă thƠnhă haiă môiă tr ngă
nuôi: nuôiăn iăđ aăvƠănuôiăbi n.ăNuôiăn iăđ aăch ăy uălƠănuôiătrongămôiătr ngă
n căng t.ăNuôiăbi năbaoăg măcácăho tăđ ngănuôiătrênăbi năvƠăcácăc ăs ănuôiă
n căm nătrênăb .
Trongăn mă2012,ăs năl ngănuôiăn căng tăđ tă41.946ătri uăt n,ăch ăy uă
lƠă doă s ă đóngă gópă c aă cáă cóă v y,ă chi mă 92%,ă t ngă đ ngă 38.599ă tri uă t n.ă
ngăv tăgiápăxácăchi mă6%,ăvƠăcácăloƠiăkhácăch ăđóngăgópă2%.
S năl ngănuôiătr ngăth yăs năn că m năđ tă24.687ătri uăt n;ătrongăđó,ă
đ ngăv tăthơnăm măchi mă60%,ăt ngăđ ngă14.884ătri uăt n,ăcáăcóăv y 13,5%,
t ngă đ ngă 5.552ă tri uă t n,ă đ ngă v tă giápă xácă chi mă 15,8%,ă t ngă đ ngă
3.917ătri uăt năvƠăcácăloƠiăkhácăchi mă10,7%.
Trongă t ngă s nă l ngă nuôiă tr ngă th yă s nă toƠnă c uă (66,6ă tri uă t nă n mă
2012),ăs năl ngăcáăcóăv yăchi mă2/3ă(t ngăđ ngă44,2ătri uăt n);ătrongăđó,ăs nă

l ngănuôiăn căng tălƠă38,6ătri uăt n,ănuôiăn că m nălƠă5,6ătri uăt n.ăXétăv ă
m tăs ăl ng,ăs năl ngăcáăcóăv yă(nuôiătrongămôiătr ngăn căm n)ăch ăchi mă
12,6%,ăsongăv ăm tăgiáătr ,ăchúngăchi mă26,9%,ăt ngăđ ngă23,5ăt ăđôălaăM .ă
Nguyênă nhơnă lƠă doă cácă loƠiă cáă nă th tă (nh ă cáă h iă iă Tơyă D ng,ă cáă song)ă
chi măt ătr ngăl nătrongăs năl ngăcáăn căm năvƠănh ngăloƠiăcáănƠyăcóăgiáătr ă
kinhăt ăcaoăh năcáănuôiăn căng t.
N mă2012,ăs năl ngăgiápăxácăchi mă9,7%ăv ăkh iăl ngă(t ngăđ ngă
6,4ătri uăt n)ăvƠă22,4%ăv ăgiáătr ă(t ngăđ ngă30,9ăt ăđôălaăM ).ăXétăv ăm tăs ă
l ng,ăs năl ngăc aăđ ngăv tăthơnăm măđ tă15,2ătri uăt n,ăg păđôiăs năl ngă
loƠiăgiápăxác;ătuyănhiên,ăgiáătr ăch ăb ngăm tăn aăsoăv iăloƠiăgiápăxác.Th căt ,ă
7


m tăph năl năs năl ngăc aăđ ngăv tăthơnăm mălƠăs năph măph ăc aănuôiăng că
traiăn căng tă ăchơuăÁ.ăM tăs ăloƠiăth yăs năkhácăch ăchi măs năl ngăr tănh ,ă
kho ngă0,9ăt ăt n,ăđ cănuôiă ăm tăvƠiăn căt iăvùngă ôngăÁăvƠăph căv ăchoă
nhuăc uătiêuădùngăt iăđ aăph ng.
S ă phátă tri nă nhanhăchóngă c aă s nă l ngă nuôiăn că ng tăph nă ánhă m tă
th că t ă lƠă nuôiă tr ngă th yă s nă n că ng tă cóă nhi uă đi uă ki nă thu nă l iă đ ă phátă
tri năh nănuôiăbi n.ăS năl ngăt ănuôiăn căng tăhi năchi mă57,9%ătrongăt ngă
s năl ngănuôiătr ngăth yăs nătoƠnăc u.ăNuôiătr ngăth yăs năn căng tăđóngăgópă
toă l nă trongă vi că cungă c pă ngu nă proteină th că v tă choă conă ng i,ă đ că bi tă lƠă
ng iădơnă ăcácăn căđangăphátătri nănh ăchơuăÁ,ăchơuăPhiăvƠăchơuăM ăLatin.ă
Quaă cácăho tăđ ngăthúcă đ yăs ăphátătri năb năv ng,ănuôiătr ngăth yăs năn că
ng tăđ cătrôngăđ iăs ăđóngăgópăvaiătròăhƠngăđ uătrongăvi căđ măb oăanăninhă
l ngăth c,ăđ măb oăđápă ngănhuăc uăth yăs năngƠyăcƠngăt ngădoădơnăs ăt ngă
nhanhăt iăcácăn căđangăphátătri nătrongăth iăgianăt i.
2.

Vi t Nam

Vi tăNamălƠăn căcóăđi u ki n thu n l i cho phát tri n ngành Nuôi tr ng
Th y s n, v iă đ ng b bi nă dƠiă 3260ă km,ă điă quaă nhi u vùng sinh thái khác
nhau, nhi u ngu n sinh v tăđaăd ng và phong phú. Vi t Nam có ngu n l i th y
s năn c ng t trong 2860 con sông l n nh ; nhi u tri uăhectaăđ t ng păn c,
ao h , ru ngătr ng,ăđ c bi tălƠăl uăv căđ ng b ng sông C u Long và sông H ng.
S nă l ng th y s năn mă 2015ă că đ t 6549,7 nghìn t n,ăt ngă 3,43%ă soă
v i cùng k n mătr c,ătrongăđóăcáăđ t 4725,4 nghìn t n,ăt ngă3,38%,ătômăđ t
797,2 nghìn t n,ăt ngă0,85%.ăN mă2016,ă nhăh ngăc aăh năm năt ăđ uăn măđƣă
tácă đ ngă đ nă nuôiă tr ngă th yă s nă ă cácă vùngă venă bi n,ă đ că bi tă ă vùngă nuôiă
tr ngăth yăs nătr ngăđi mă ngăb ngăsôngăC uăLong.ăThêmăvƠoăđó,ăhi năt ngă
cáăbi năch tăhƠngălo tă ăkhuăv căbi nămi năTrungăt ăcu iăthángă3ăđƣă nhăh ngă
t iătơmălỦăng iătiêuădùngăcácăs năph măt ăkhaiăthácăth yăs năbi n,ăd năt iăk tă
qu ăs năxu tăthu ăs nătrongă6ăthángăđ uăn mă2016ătuyăv năt ngătr ngănh ngă
đ tă th pă h nă soă cùngă k .ă S nă l ngă th yă s nă 6ă thángă đ uă n mă că tínhă đ tă
3131,3ănghìnăt n,ăt ngă1,9ă%ăsoăv iăcùngăk ăn mă2015,ătrongăđóăcáăđ tă2309,4ă
nghìnăt n,ăt ngă2,2%;ătômăđ tă306ănghìnăt n,ăgi mă2,5%.
Nuôi tr ng th y s n
N mă 2015ă lƠă n mă mƠă nuôiă tr ng th y s n ph iă đ i m t v i nhi u khó
kh n:ăth i ti tăthayăđ i th tăth ng, n ng nóng kéo dài, d ch b nh di n bi n ph c
t p, th tr ng xu t kh u gi m m nh, giá thu mua th p trong khi chi phí gi ng,
th că n,ă thu c thú ý khá cao, ch tă l ng con gi ngă khôngă đ m b oầDoă đóă
nhi uăđ aăph ngăkhôngăm r ng di n tích nuôi, th m chí gi m quy mô nuôi v i
8


các h nuôi nh l , phân tán mà chú tr ngă h nă vƠoă chuy nă đ iă ph ngă th c
nuôi,ă môăhìnhănuôiăđ nơngăcaoăn ngăsu t, hi u qu và ch tăl ng. Ngoài các
lo i th y s n tr ngăđi mănh ăcáătra,ătômăsú,ătômăth chân tr ng,ăng iănuôiăc ngă
h ng t i nuôi các lo i th y s n có tính năđ nh ho c có giá tr kinh t caoănh ă

ba ba, cá h i, cá b ngăt ng,ăcáăchépălai,ăcáărôăphiăđ nătính,ăcáănheo,ăcáăchình,ă
cáăl ng,ănuôiătômăcƠngăxanhầ
B căvƠoăn mă2016,ădi n tích nuôi tr ng th y s năs ăb đ t 1068,7 nghìn
ha,ă t ngă 1,4%,ă trongă đóădi nătíchă cáă 347ănghìnăha,ă t ngă1,61%,ă di n tích nuôi
tômă660,9ănghìnăha,ăt ngă1,63%.ăăS năl ng th y s n nuôi tr ngăn mă că đ t
3513,4 nghìn t n,ăt ngă2,93%ăsoăv i cùng k n mătr c,ătrongăđóăcáăđ t 2522,6
nghìn t n,ăt ngă3,0%,ătômăđ t 628,2 nghìn t n, gi m 0,52%.
Di n tích
(Nghìn ha)
600.0

Di n tích m t n

c NTTS

Vi t Nam

500.0
400.0

Di nătíchănuôiătr ngăth yăs nă
bi n

300.0

Di nătíchăn

căm n,ăl

Di nătíchăn

căng t

200.0
100.0
0.0
2011

2012

2013

2014

S ăb ă
2015

Hình 3: Di n tích các lo i hình m tăn

N m

c NTTS

Vi t Nam

Hi năt ng bi năđ i khí h u gây h n m n, th i ti t c căđoan,ăôănhi m môi
tr ngă n că đƣă tácă đ ng tiêu c c t i nuôi tr ng th y s n.ă NgoƠiă ra,ă cácă đ a
ph ngăvƠăng iădơnăc ngăđƣăc ăc u l i các di n tích nuôi tr ng kém hi u qu .
Di n tích nuôi tr ng th y s nă că đ t 893 nghìn ha, gi m 3% so v i cùng k
n mătr c,ătrongăđóădi nătíchăcáăđ t 256,2 nghìn ha, gi m 2,2%; di n tích nuôi

tômăđ t 581,2 nghìn ha, gi m 3,5%.

9


S nl

7000

ng th y s n Vi t Nam

6000
3215.9

ng (Nghìn t n)

3115.3

S nl

3513.3

3412.8
2933.1

5000
4000
3000

2514.3

2000

2705.4

2803.8

2920.4

2012

2013

2014

3036.4

N
Khai thác

1000
0
2011

ng (nghìn t n)

3000

S nl

Hình 4: S năl

1500

N m

ng th y s n c a Vi t Nam (2011 ậ 2015)

2402.2

2500 2255.6

S b 2015

2351.6

2458.7

2522.6

2000

1000
478.7

473.9

560.5

615.2

628.2

S nl

ng cá

S nl

ng tôm

500
0
2011

Hình 5: S năl

2012

2013

2014

2015

N m

ng NTTS (cá, tôm) c a Vi t Nam (2011-2015)

S nă l ng nuôi tr ng 6 tháng đ uă n mă 2016ă c tính 1586,4 nghìn t n,

t ngă0,7ă%ăsoăv i cùng k n mătr c,ătrongăđóăcáă căđ t 1191,4 nghìn t n,ăt ngă
1,1%;ătômă căđ t 226,6 nghìn t n, gi m 4%.
- Nuôi cá tra:
Nuôi cá tra có s chuy n d ch t nuôi nh l sang nuôi t p trung theo
chu i liên k t, t p trung vào áp d ng quy trình nuôi theo tiêu chu n VietGap,
Global GAP, ASC nh m t o ra s n ph măđ m b o ch tăl ng, nâng cao giá tr
10


và tính c nh tranh trên th tr ng xu t kh u.Tuy nhiên, nuôi cá tra v n g p r t
nhi uăkhóăkh n.ăGiáăbánăcáătraănguyênăli u v n m c th păbìnhăquơnăn măch t
19.000đă- 21.000ăđ ng/kg, th iăđi m cao nh tălênăđ că24.500ăđ ng/kgănh ngă
c ngă ch đ că 2ă thángăđ uă n m.ă V i m că giáă nƠyă ng i nuôi nh l g nă nh ă
không có lãi ho c thua l .ăTr cătìnhăhìnhăđó,ănhi u h cá th ng ngănuôiăho c
chuy n sang nuôi lo i khác ho c cho thuê ao ho c chuy n sang nuôi gia công
cho doanh nghi p do h không ch đ ngăđ căđ uăra,ăchiăphíăđ uăt ănuôiătheoă
VietGapăcaoăh năsoăv iăph ngăphápătruy n th ng t 15-20% trong khi giá cá
tra th p, không năđ nhăvƠăchiăphíănuôiăcao.ăNh ngănh ng h nuôi theo mô hình
nuôi theo chu i liên k t h v i doanh nghi păd i hình th c nh n nuôi gia công,
liên k t d c gi a h v i doanh nghi p ch bi n th că n,ăv i doanh nghi p ch
bi n s n ph m và liên k t ngang gi a các h v i các h thông qua các chi h i
th y s n v n mang l i hi u qu t ngăđ i t t nên v năduyătrìăđ c di n tích nuôi
t ngăđ i năđ nh.ă
ch đ ng ngu n nguyên li u, các doanh nghi p nuôi cá
tra v n duy trì và m r ng quy mô s n xu t. Di nătíchănuôiăcáătraăthơmăcanhăn m
2015 s ăb đ tă4949ăha,ăt ngă0,45%ăsoăv iăcùngăn mătr c.
Xu t kh u cá tra g p nhi uăkhóăkh n,ăl i ph i ch u m c thu cao, giá cá
tra nguyên li u th p c ng thêm nh ng b t l i v t giáănênăng iănuôiăch aăth c
s yên tâm s n xu t. M b ph n nuôi c m ch ng, kéo dài th i gian nuôi ch giá
lên d nă đ n tình tr ngă cáă v t kích c th ngă ph m và b ép giá. Các doanh

nghi p nuôi l n và các mô hình nuôi theo chu i liên k t v năduyătrìăđ c t căđ
t ngă t ngă đ i nă đ nh do ch đ ngă đ c trong các khâu nuôi t con gi ng,
ch mănuôiăđ n tiêu th , ch đ ng trong tìm ki m th tr ng tiêu th m i ngoài
các th tr ng truy n th ng. S nă l ng cá tra công nghi p trong n mă că đ t
1204,3 nghìn t n,ăt ngă1,2%ăsoăv i cùng k n mătr c,ătrongăđóă ngăThápă c
đ t 400 nghìn t n,ăt ngă0,87%,ăAnăGiangăđ t 284,6 nghìn t n,ăt ngă4,6%,ăB n
Treăđ t 170,6 nghìn t n,ăt ngă7,7%.
- Nuôi tôm n

cl :

Nuôiătômăn c l chuy n d ch tr l i t tôm th chân tr ng sang nuôi tôm
sú,ăng c v iăxuăh ng chuy n d chăcácăn mătr căđơy.ăDi n tích nuôi tôm sú
s ăb n măkho ngăă570ănghìnăha,ăt ngă14,6%ă(+73ănghìnăha);ătômăth chân tr ng
đ t 84 nghìn ha, gi m 1,8% (-1,5 nghìn ha). Song song v iăđó,ăs n l ng tôm sú
t ngă3,15%,ăđ t 249,2 nghìn t n, s năl ng tôm th chân tr ngăđ t 344,6 nghìn
t n, gi m 3,7 % so v i n mă2014.
Nuôi tôm th chân tr ng không còn mang l i hi u qu caoă nh ă nh ng
n măđ u m i phát tri n, kh n ngăch ng ch u d ch b nhăkémăh nătômăsúăvƠăs c
ép c nhătranhăcaoăh nătômăsú.ăH năn a, nuôi tôm sú qu ng canh, qu ng canh c i
11


ti n k t h p cua, cá rô phi khá hi u qu nên m t b ph năng
chân tr ng chuy n sang nuôi tôm sú.

i nuôi tôm th

Ng i nuôi tôm g p nhi uăkhóăkh n,ăth tr ng tôm di n bi năkhóăl ng.
Giá tôm không nă đ nh, giá tôm th chân tr ng bình quân kho ng 85.000

đ ng/kg (lo i 100 con/1kg), gi m kho ngă30.000ăđ ng/kg so v i cùng k n mă
tr c, giá tôm sú bình quân kho ngă 180.000ă đ ng/kg (lo i 40 con/1kg), gi m
kho ngă36.000ăđ ng/kg so v i cùng k n mătr c. Giá tôm gi m c ng thêm b t
l i v t giá, s c ép c nhătranhăngƠyăcƠngăt ngădoăm t s nhà cung c p nh ă n
, Thái Lan, Indonexia có d u hi u ph c h i. Bên c nhăđó,ăth i ti t n ng nóng
kéo dài, nhi tăđ ngày - đêmăchênhăl ch cao làm cho d ch b nhăbùngăphátănh ă
b nhăđ m tr ng, ho i t gan t y c p,ầăvƠă khóăki m soát, gây thi t h i không
nh choăng i dân (Theo báo cáo c a V Kinh t Nông nghi p - B K ho ch
vƠă uăt ).
Xu t nh p kh u th y s n
N mă 2015,ă xu t kh u th y s n c a c n că că đ t 6,7 t USD, gi m
14,5% so v iăn mă2014.ăTh tr ng tiêu th kém, giá xu t kh u h và bi năđ ng
gi m giá c aă cácă đ ng ngo i t so v iă USDă đƣă tácă đ ng m nhă đ n xu t kh u
th y s n Vi t Nam, nhăh ng sâu nh t là m t hàng tôm. Xu t kh u tôm liên t c
gi m 25-30%ătrongăn mă2015.ăTr m t hàng cá bi nă(t ngă5%),ăxu t kh u t t c
các s n ph măchínhăkhácăđ u gi m t 3-25%. Xu t kh u sang các th tr ngăđ u
gi m (3-27%) so v iăn mă2014,ătr ASEANăt ngă8%.
V nh p kh u,ă10ăthángăđ uăn mă2015,ănh p kh u th y s n vào Vi t Nam
đ t 908 tri uăUSD,ăt ngă3%ăsoăv i cùng k n măngoái.ă c t ng nh p kh u th y
s n c n mă2015ăđ t trên 1 t USD,ăt ngă2,5%ăsoăv i cùng k 2014.ăTrongăđó,ă
nh p kh u tôm chi m t tr ng cao nh t, 42% v i trên 455 tri u USD, gi m 7%,
nh p kh u cá ng 216 tri uăUSD,ăt ngă14%,ăchi m 20%, các lo i cá bi n khác
đ t 346 tri uăUSD,ăt ngă16%ăvƠăchi m 32%.
B ng 2: Giáă m tă s ănguyênă li uăth yă s nă t iă Ơă N ngă tháng 10/2016 (Ngu nă
Vasep).
M t
hàng

Giá
(đ ng/kg)

M t hƠng

C

Cáă ng ă
v n

25.000

M călá

25 con/kg

Cáă ng ă
m tăto

35.000

M cănang

C

12

Giá
(đ ng/kg)
35

200.000

90.000


Cáăh

1 - 2 con/kg

120.000

Cá thu

2 - 3 con/kg

140.000

Cáăđ ng

4 - 6 con/kg

85.000

Cá bò da > 500 g/con

70.000

40 con/kg

150.000

Cáăc

60.000

60 con/kg

140.000

Cáăn c

20.000

M că ng

17 cm/con

24

90.000

B chătu c

60.000
15 con/kg

Tôm sú

25 con/kg

350.000
30 255.000

Tôm chân 80 con/kg
tr ng
120 con/kg

110.000
80.000

III. PHÁT TRI N B N V NG TRONG NTTS
1. Khái ni m v phát tri n b n v ng
Phát tri n b n v ng là m t khái
ni m m i nh măđ nhăngh aăm t s
phát tri n v m i m t trong hi n t i
mà v n ph i b oă đ m s ti p t c
phát tri nătrongăt ngălaiăxa.ăKháiă
ni m này hi nă đangă lƠă m c tiêu
h ng t i nhi u qu c gia trên th
gi i, m i qu c gia s d aătheoăđ c
thù kinh t , xã h i, chính tr ,ăđ a lý,
v nă hóa...ă riêngă đ ho chă đ nh
chi nă l c phù h p nh t v i qu c
giaăđó.
Thu t ng "phát tri n b n
v ng" xu t hi n l năđ uătiênăvƠoăn mă1980ătrongă n ph m Chi năl c b o t n
Th gi i (công b b i Hi p h i B o t n Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên
Qu c t - IUCN) v i n i dung r tăđ năgi n: "S phát tri n c a nhân lo i không
th ch chú tr ng t i phát tri n kinh t mà còn ph i tôn tr ng nh ng nhu c u t t
y u c a xã h i và s tácăđ ngăđ nămôiătr ng sinh thái h c".
T ăđóăđ nănayăđƣăcóănhi uăđ nhăngh aăv ăphátătri năb năv ngăđ

căđ aăra,ănh :

ậ Phátătri năb năv ngălƠăs ăphátătri năkinhăt ăậ xƣăh iălƠnhăm nh,ăd aătrênăvi că
s ă d ngă h pă lỦă ngu nă tƠiă nguyênă vƠă BVMT,ă nh mă đápă ngă nhuă c uă hi nă t iă
nh ngăkhôngălƠmă nhăh ngăb tăl iăchoăcácăth ăh ămaiăsau.
13


ậ Phátătri năb năv ngălƠăs ăphátătri năkinhăt ăậ xƣăh iăv iăt căđ ăt ngătr ngăcao,ă
liên t cătrongăth iăgianădƠiăd aătrênăvi căs ăd ngăcóăhi uăqu ăngu nătƠiănguyênă
thiênănhiênămƠăv năb oăv ăđ cămôiătr ngăsinhăthái.ăPhátătri năkinhăt ănh mă
đápă ngănhuăc uăngƠyăcƠngăcaoăc aăxƣăh iăhi năt i,ăsongăkhôngălƠmăc năki tătƠiă
nguyên,ăđ ăl iăh uăqu ăv ămôiătr ngăchoăth ăh ăt ngălai.
ậ Phátătri năb năv ngălƠăphátătri năđápă ngăcácănhuăc uăhi năt iămƠăkhôngălƠmă
th ngăt năđ năkh ăn ngăc aăcácăth ăh ăt ngălaiăđápă ngănhuăc uăc aăh .

Hình 6: S ăđ ăphátătri năb năv ngădoăUNESCOăđ ăxu t
N mă1987,ătrongăBáoăcáoăắT ngălaiăc aăchúngăta”ă(Ourăcommonăfuture)ă
c aăH iăđ ngăTh ăgi iăv ăMôiătr ngăvƠăPhát tri nă(WCED)ăc aăLiênăh păqu c,
ắphátă tri nă b nă v ng”ă đ că đ nhăngh aă ắệà s phát tri n đáp ng đ c nh ng
yêu c u c a hi n t i, nh ng Ệhông gây tr ng i cho vi c đáp ng nhu c u c a
các th h mai sau”.ă nhă ngh aă nƠyă đ că nhi uă t ă ch că vƠă qu că giaă trênăth ă
gi iăth aă nh năvƠă đ că s ă d ngă r ngă rƣiătrongă cácă nă ph mă v ă phátătri năb nă
v ngăvìănóămangătínhăkháiăquátăhoáăcaoăv ăm iăquanăh ăgi aăcácăth ăh ăv ătho ă
mãnăcácănhuăc uăv ăđ iăs ngăv tăch t,ătinhăth n,ăt ăđóăt oăraăphátătri năb năv ng,ă
vìăsuyăchoăcùng,ăb năch tăc aăphátătri năb năv ngăt călƠăs ăt năt iăb năv ngăc aă
loƠiăng iătrênătráiăđ tăkhôngăphơnăbi tăqu căgia,ădơnăt căvƠătrìnhăđ ăkinhăt ,ăxƣă
h i,ă ăđơyăs ăt năt iăc aăloƠiăng iăluônăg năv iăs ăt năt iăc aămôiătr ngăkinhă
t ,ăxƣăh iăvƠăt ănhiênămƠăconăng iăc năph iăcó.ăTuyănhiên,ăđ nhăngh aănƠyăthiênă
v ăđ aăraăm cătiêu,ăyêuăc uăchoăs ăPTBV,ămƠăch aănóiăđ năb năch tăcácăquanăh ă

n iăt iăc aăquáătrìnhăphátătri năb năv ngălƠăth ănƠo?
Chínhăvìăv y,ăNgơnăhƠngăPhátătri năchơuăÁă(ADB)ăđƣăđ aăraăđ nhăngh aă
c ă th ă h n,ă đóă lƠ:ă ắphát tri n b n v ng ệà m t ệo i hình phát tri n m i, ệ ng
ghép m t quá trình s n xu t v i b o toàn tài nguyên và nâng cao ch t ệ ng
môi tr ng. Phát tri n b n v ng c n ph i đáp ng các nhu c u c a th h hi n
14


t i mà Ệhông ph ng h i đ n Ệh n ng c a chúng ta đáp ng các nhu c u c a
các th h t ng ệai”.ă
* Vi t Nam: Khái ni măắPhátătri n b n v ng”ăđ c bi t đ n Vi t Nam vào
nh ng kho ng cu i th păniênă80ăđ u th p niên 90. M c dù xu t hi n Vi t Nam
khá mu nănh ngănóăl i s măđ c th hi n nhi u c păđ .
V m t h c thu t, thu t ng nƠyă đ c gi i khoa h că n c ta ti p thu
nhanh.ă ƣăcóăhƠngălo t công trình nghiên c uăliênăquanămƠăđ u tiên ph i k đ n
là công trình do gi i nghiên c uămôiătr ng ti năhƠnhănh ă"Ti n t iămôiătr ng
b n v ng”ă(1995)ăc aăTrungătơmătƠiănguyênăvƠămôiătr ng,ă i h c T ng h p
Hà N i.ă Côngă trìnhă nƠyă đƣă ti p thu và thao tác hoá khái ni m phát tri n b n
v ng theo báo cáoăBrundtlandănh ăm t ti nătrìnhăđòiăh iăđ ng th i trên b năl nhă
v c: B n v ng v m t kinh t , b n v ng v m tănhơnăv n,ăb n v ng v m t môi
tr ng, b n v ng v m t k thu t.
"Nghiên c u xây d ng tiêu chí phát tri n b n v ng c p qu c gia Vi t
Nam - giaiăđo năI”ă(2003)ădoăVi năMôiătr ng và phát tri n b n v ng, H i Liên
hi p các H i Khoa h c k thu t Vi t Nam ti năhƠnh.ăTrênăc ăs tham kh o b
tiêu chí phát tri n b n v ng c a Brundtland và kinh nghi mă cácă n c: Trung
Qu c Anh, M , các tác gi đƣăđ aăra các tiêu chí c th v phát tri n b n v ng
đ i v i m t qu c gia là b n v ng kinh t , b n v ng xã h i và b n v ng môi
tr ng.ă ng th iăc ngăđ xu t m t s ph ngăánăl a ch n b tiêu chí phát tri n
b n v ng cho Vi t Nam. "Qu nălỦămôiătr ng cho s phát tri n b n v ng (2000)
doăL uă c H i và c ng s ti năhƠnhăđƣătrìnhăbƠyăh th ngăquanăđi m lý thuy t

vƠăhƠnhăđ ng qu nălỦămôiătr ng cho phát tri n b n v ng.
CôngătrìnhănƠyăđƣăxácăđ nh phát tri n b n v ng qua các tiêu chí: b n v ng
kinh t , b n v ngămôiătr ng, b n v ngăv năhoá,ăđƣăt ng quan nhi u mô hình
phát tri n b n v ngănh ămôăhìnhă3ăvòngătrònăkinhăk , xã h i,ămôiătr ng giao
nhau c aăJacobsăvƠăSadleră(1990),ămôăhìnhăt ngătácăđaăl nhăv c kinh t , chính
tr , hành chính, công ngh , qu c t , s n xu t, xã h i c a WCED (1987), mô hình
liên h th ng kinh t , xã h i, sinh thái c a Villen (1990), mô hình 3 nhóm m c
tiêu kinh t , xã h i,ămôiătr ng c a World Bank.
2. H th ng nuôi tr ng th y s n b n v ng
2.1. Khái ni m
Là s qu n lý thành công ngu n l i th y s n đ s n xu t ra th c ph m
th a mãn nhu c uă thayă đ i c aă conă ng i,ă trongă khiă đóă v nă duyă trìă vƠă t ngă
c ngăđ c ch tăl ng c aămôiătr ng và b o v đ c các ngu n tài nguyên t
nhiên (FAO, 1998). Nuôi tr ng th y s n b n v ng d a trên nh ng h sinh thái
phongăphú,ăđaăd ng, có kh n ngăphátătri n năđ nh trong th i gian dài, có hi u
15


qu kinh t ,ăđ m b o cung c p th a mãn nhu c u th c ph m và các s n ph m có
giá tr khácăchoăconăng i, th că n choăgiaăsúcăvƠăđ m b o năđ nh xã h i và tài
nguyênămôiătr ngăđ c gìn gi và tái t o.
phát tri n h th ng nuôi tr ng th y s n b n v ng c n ph iăđ m b o các
tiêu chu năsauăđơy:
1. Sinh thái cân b ng: B o t năđ
d ng sinh h c.

cămôiătr

ng, tài nguyên t nhiênăvƠăđaă

2. Kinh t s ngăđ ng: Nuôi tr ng th y s năcóăn ngăsu t và có l i nhu n
trong ph m vi trang tr iăc ngănh ătrongăph m vi c n c.
3. Thích ng v i xã h i: H th ng nuôi tr ng th y s n thích h p v i
truy n th ng c a dân t c, v i n năv năhóa,ătônăgiáoăc aăđ tăn c, công b ng xã
h i và phù h p v i ch tr ngăchính sách
4. K thu tăt ngă ng: K thu tăđ c s d ngătrênăc ăs tài nguyên s n
có đ a ph ngăvƠăkinhănghi m c aăng iănôngădơnăcóăđi u ch nhătrongăđi u
ki n m i. Nuôi tr ng th y s n là m t b ph n quan tr ng c aămôiătr ng sinh
thái,ădoăđó đ nhăngh aăvà tiêu chu n c a m t h th ng nuôi tr ng th y s n b n
v ng nêu ra trên c ngălƠăn iădungăđ nhăngh aăvƠănhómătiêuăchíăc a m t ngh
nuôi tr ng th y s n b n v ng.
2.2.

c tr ng c a m t mô hình nuôi tr ng th y s n b n v ng
- Qui mô v a
- Thâm canh sinh h c cao

- aăd ng hóa s n xu tă(đ iăt ng, ch đ ch măsócănuôiăd ng, và ch c
n ng laoăđ ng). Áp d ng h th ng nuôi tr ng phong phú s t o ra th năđ nh và
t oă đi u ki n d dàng trong vi c chuy nă h ng nuôi do nh ng bi nă đ ng c a
môiătr ng và xã h i.
- K t h p nhi u ngành: Khai thác, nuôi tr ng, nông nghi p, lâm nghi p,
ch n nuôi, ch bi n, kinh t và xã h i h c.
- T ngăc ng ch tăl ngăn
lý t t tài nguyên m tăn c.

c, c i t oăđáyăn n ao nuôi, s d ng và qu n

- T n d ngăcácăđ c tính t nhiên v n có c a các đ iăt ng nuôi, m i quan
h c a chúng v i thiên nhiên. S n xu t g n li n v i b o v môiătr ng, gìn gi

tài nguyên thiên nhiên và phát tri n nuôi tr ng th y s n b n v ng.
- S d ngăcácăđ iăt ng nuôi, các loài th c v t và c các sinh v t t nhiên
trong aoănuôiăđ phát huy t iă uăkh n ngăs n xu t c a chúng trên m tăđ năv
di n tích m t n căhayăn ngăsu tălaoăđ ng.
16


- B oăđ m tính b n v ng lâu dài, tài nguyên sinh h că vƠăn ngăl
nhiên đ c b o t n hay tái t o.

ng t

2.3. Tiêu chu n c a nuôi tr ng th y s n b n v ng
* B o v môi tr

ng nuôi t t

- X lý các ch t th i t ngh nuôi: Các ch t l ngăđ ng h uăc ălƠmăthayă
đ i các thành ph n và ch tăl ngăn c ao nuôi, và ch t t năd ătrongănuôiătr ng
do s d ng các hóa ch t, thu c thú y hay th că năcôngănghi p. C n x lý t t các
ch t th iăđ tránh ô nhi mămôiătr ng.
- Qu nă lỦă cácă đ iă t ngă nuôi,ă phátă huyă tínhă đaă d ng sinh h c
(biodiversity),ăđ c bi tăcácăđ ng th c v t,ăchúăỦăđ năđ ng th c v t phù du. M t
đ nuôiă cácă đ iă t ng h p lý trên m t di n tích m tă n c,ă đ ng th i ph i t
ch c t o ngu n th că năt nhiên và phát huy chu i th că năt nhiên.
* T ch c h th ng s n xu t và qu n lý trang tr i có hi u qu cao
- Phát tri n nuôi tr ng th y s n theo nông h .
- Qu n lý ch t ch cácăc ăs nuôi có qui mô l n:ăCácăc ăs nuôi tr ng có
qui mô l năth ng cho nhi u s n ph m trên m tăđ nă v s n xu tă nh ngăđóă lƠă
nh ngăc ăs có ch a nhi u ph th i, m tăđ nuôi t p trung cao. C n qu n lý ch t

ch cácăc ăs nuôi tr ng này v các m t quy vùng s n xu t, xây d ngăcácăc ăs
đ x lý các ch t th i,ăng n ng a d ch b nh.
* Qu n lý và s d ng ngu n tài nguyên sinh h c b n v ng
C n có m t s hài hoà gi a m t bên t o ra s n ph m t iăđaăvƠăm t bên t o ra s n
ph m t iă u.
- V gi ng: B o t n và s dung qu gien c a các loài th y h i s n. Chú ý
b o t n cácă đ iăt ng b năđ a, nh tăcácăloƠiăđ c h uăđƣă thíchă ngălơuăđ i v i
đi u ki n sinh thái c aă đ aă ph ng.ă T o các dòng b ng cách nhân thu n,ă t ngă
c ng t o gi ng m i và phát huy ti măn ngădiătruy n t t c aăcácăđ iăt ng nuôi.
- V th că n: T o ra và s d ng các ngu n th că năkhôngăc nh tranh và
không gây nên hi năt ng cùng chung mi n hay chu i th că n.ăL uăỦăs d ng
các lo i th că n c aăđ aăph ngăs n có.
- V thú y th y s n: Phòng ch ng các b nh có th lây lan nhanh. Làm t t
công tác d ch t thú y th y s n và qu n lý t t các b nhătheoăquiăđ nh c a t ch c
thú y th gi i (OIE).
* T ch c nghiên c u có ý ngh a th c ti n cao

17


C n th c hi năph ngăchơm:ăCùngănghiênăc u v iăng iănôngăng ădơnăvƠ
nghiên c u cho h .ăNgoƠiăcácăph ngăphápănghiên c u truy n th ng, c n thi t
áp d ng cácăph ngăphápănghiênăc u c i ti n;
- i u tra nhanh nông thôn (RRA) ho căđi u tra nhanh nông thôn có s
tham gia c aăng i dân (PRA).
- Nghiên c u nuôi tr ng th y s n trên trang tr i (On farm aquculture
research) trong h th ng nuôi tr ng th y s n.
- S d ng nghiên c uătr

ng h p (casestudies).

* Có ch đ chính sách phù h p và khuy n khích phát tri n
NhƠăn c c n có ch đ chínhăsáchăđ th c hi n các v năđ nêuătrên.ă ng th i
nhƠă n c chú ý: Quy ho ch các vùng nuôi tr ng thích h p và t p trung gi i
quy t t t đ u ra: Tiêu th trongăn c và xu t kh u.
*

m b o s c kho con ng

it t

H th ng s n xu t th y s n c n ph iăđápă ngăđ c nhu c u c aăconăng i v s c
kh e.ăNg i s n xu t ph i kho m nh,ăng i s d ng s n ph m th y s n ph i an
toàn. c bi t là kh n ngăđ kháng t nhiên c aăconăng iăvƠăcácăđ ng v t th y
s n không b nhăh ng, s căđ kháng ngày càng t t v i b nh.
IV. CÁC M C TIÊU KINH T - XÃ H Iă VẨă MỌIă TR
TRI N NTTS

NG C A PHÁT

1. M c tiêu chung
Phát tri n nhanh nuôi tr ng th y s nă theoă h ng công nghi p hóa, hi n
đ i hóa, có hi u qu , s c c nh tranh cao và phát tri n b n v ng; tr thành ngành
s n xu t ch l c cung c p nguyên li u cho ch bi n xu t kh u và tiêu dùng trong
n c,ăđ ng th i t o nhi u vi călƠm,ăt ngăthuănh păchoănông,ăng ădơn,ăđ m b o
an sinh xã h i, góp ph nă xóaă đóiă gi m nghèo và b o v an ninh qu c phòng
vùng bi n,ăđ o c a T qu c.
năn mă2020ăs năl ng nuôi tr ng th y s năđ t 4,5 tri u t n, trên di n
tích 1,2 tri u ha; giá tr kim ng ch xu t kh uă đ t 5,0 - 5,5 t USD, gi i quy t
vi c làm cho kho ng 3,5 tri uăng i.

2. Các m c tiêu v kinh t - xã h i, môi tr

ng

2.1. M c tiêu v kinh t
Hi u qu kinh t d án Quy ho ch t ng th ngành th y s n Vi tăNamăđ n
n m 2020,ăđ nhăh ng 2030ăđ c th hi n thông qua ch tiêu sau:

18


- V phát tri n kinh t th y s n, theo quy ho chăđ năn mă2020ăt tr ng th y s n
chi m kho ng 33,3% trong GDP Nông nghi p, và đ t 43,3% vào n mă2030.
- V giá tr s n xu t toàn ngành th y s n, theo quy ho ch, t ng giá tr s n xu t
toàn ngành th y s năđ t trên 1.359 nghìn t đ ng,ăt ngăcaoăg p 9 l n so v iăn mă
2010, ch y u là nh chuy năđ iăc ăc u kinh t ,ăt ngăt tr ng nuôi và khai thác
cácăđ iăt ng có giá tr kinh t cao và gi m d n t tr ngăcácăđ iăt ng không có
giá tr kinh t .ăTrongăđó,ăc th cho t ngăl nhăv cănh ăsau:
+ Giá tr s n xu tăKTTSăđ t trên 225 nghìn t đ ng, cao g p 4 l n so v i
n mă2010, ch y u do chuy năđ iăc ăc u ngh nghi p và tàu thuy n khai thác,
gi m các ngh khai thác gây xâm ph m ngu n l i và t ngătàu cá có công su t
l n khai thác xa b , khai thác có ch n l căcácăđ iăt ng có giá tr kinh t cao,
đ c bi t là cá ng đ iăd ng...ăgi m t l t n th t sau thu ho ch t 20% hi n nay
xu ng còn 10% vào n mă2020.
+ Giá tr NTTSăđ t trên 1.134 nghìn t đ ng, cao g p 12 l n so v iăn mă
2010, trong khiăđóăs năl ngăkhôngăt ng,ăch y u là doăt ngăn ngăsu t nh áp
d ng KH - CN, chuy n đ iă c ă c u v t nuôi, t p trung nuôi hàng hóaă cácă đ i
t ng có giá tr xu t kh uăcaoănh tôm sú, tôm th chân tr ng, cá tra, nhuy n th
các lo i...
+ V ch bi n xu t kh u,ăđ năn mă2020ăđ t 11 t USD,ăt ngăcaoăg p 2,2

l n so v i n mă2010,ăđóngăgópăvào kim ng ch xu t kh u chung toàn ngành nông
nghi p kho ng 27,5% (Quy tă đ nh s 124/Q -TTg ngay 02/02/2012 c a Th
t ng Chính ph v vi c Phê duy t xu t kh u nông s năđ năn mă2020ăđ t 40 t
USD), và đóngăgópăvào kim ng ch xu t kh u chung toàn qu că đ nă n mă 2020ă
kho ng 5,1% (Kim ng ch xu t kh u toàn qu c đ năn mă2020ăđ t 214 t USD,
theo Quy tăđ nh s 2471/Q -TTg ngày 28/12/2011 phê duy t Chi năl c xu t
nh p kh u hàng hóa th i k 2011-2020,ăđ nhăh ng 2030).
2.2. M c tiêu v xã h i
nă n mă 2020,ă toƠnă ngƠnhăth y s n gi i quy t vi c làm cho 5 tri u lao
đ ng. Trong đó, n ngă su tă laoă đ ngă bìnhă quơnă l nhă v că CBTSă đ t 23 nghìn
USD/ng i/n mă(t ng đ ngă460ătri uăVN ); đ i v iăl nhăv c NTTS đ tăn ngă
su t lao đ ng bình quân 110 tri uăđ ng/ng i/n m;ăđ i v iăl nhăv căKTTSăđ t
n ngăsu t lao đ ng bình quân kho ng 80 tri uăđ ng/ng i/n m,ănơngăm c thu
nh p bình quân cao g p 3 l n so v i bình quân chung toàn qu c.
2.3. M c tiêu v môi tr

ng sinh thái và ngu n l i th y s n

năn mă2020,ăcóăkho ngătrênă70%ăcácăc ăs s n xu t th y s n b oăđ m
các quy chu n và tiêu chu n v môiătr ng. V iăquanăđi m gi m s l ng tàu
thuy n khai thác g n b , tàu thuy n khai thác th công, các lo i ngh khai thác
19


gây xâm ph m ngu n l i, kiên quy t ph c h i h sinh thái r ng ng p m n, th m
c bi n, r n san hô, xây d ng các khu b o t n bi n,ăcácăquyăđ nh v vi c th cá
gi ng vào t nhiên cácă đ aă ph ng... s t oăđi u ki n thu n l i cho các lo i
sinh v t th y sinh trên c 3ăvùngăn c:ăn c ng t, n c m n và n c l phát
tri n, góp ph n ph c h i và tái t o ngu n l iătheoăh ng b n v ng và hi u qu .
ơyălà k t qu , là đóngăgópăc a d án quy ho ch th y s n mang l i v m t b o

v môiătr ng sinh thái và ngu n l i th y s n.

20


CH

NG 2. QU N LÝ VEN B

G N V I NUÔI TR NG TH Y S N

I. QU N LÝ VÀ PHÁT TRI N B N V NG VÙNG VEN B
1. Nhu c u qu n lý t ng h p vùng ven b
Vùng ven b r t quan tr ng đ i v i vi c phát tri n kinh t xã h i vì nh ng
tài nguyên hi m có c a nó. Vùng ven b th c ch t là m t h th ng g m nhi u tài
nguyên. Nó cho không gian, cung c p các tài nguyên sinh h c và phi sinh h c,
cho ho t đ ng c a con ng i và ch c n ng đi u hòa môi tr ng t nhiên c ng
nh ă nhân t o.
ng th i vùng ven b c ng là h th ng đ c nhi u ng i s
d ng. Con ng i s d ng các ngu n tài nguyên cho s s ng (nh n c và th c
n), cho các ho t đ ng kinh t (nh ăkhông gian, các tài nguyên sinh h c và phi
sinh h c) và cho ngh ng i, gi i trí (các bãi bi n, r n san hô).
Quá trình công nghi p hóa, phát tri n th ng m i và áp l c c a s gia
t ng dân s liên t c nhi u n i đã làm t ng xói mòn, l l t, m t các vùng đ t
ng p n c, ô nhi m, gia t ng vi c khai thác b a bãi đ t đai và ngu n n c ven
b .
Tháng 6 n m 1992, H i ngh v Môi tr ng và Phát tri n c a Liên Hi p
Qu c (UNCED) đã đ c t ch c Rio de Janeiro, Braxin. L n đ u tiên trong
l ch s có m t h i ngh l n g n tr c ti p, rõ ràng các v n đ v môi tr ng và
phát tri n. UNCED đ c t ch c đ đáp ng nh n th c ngày m t gia t ng trên

th gi i là không th coi môi tr ng và phát tri n là hai l nh v c chính sách tách
bi t, mà s phát tri n b n v ng chính là s l ng ghép chúng.
M c tiêu chung c a UNCED là xây d ng các chi n l c và bi n pháp
nh m đ u tranh ch ng suy thoái môi tr ng trong s phát tri n b n v ng và lành
m nh đ i v i môi tr ng t t c các n c. H i ngh t p trung vào nh ng l nh
v c c th sau:
- B o v b u khí quy n b ng cách h n ch s thay đ i khí h u, s suy y u
t ng ôzôn và ô nhi m không khí xuyên biên gi i;
- B o v và qu n lý tài nguyên đ t b ng cách đ u tranh ch ng n n phá
r ng, sa m c hóa và h n hán;
- B o t n đa d ng sinh h c;
- Thúc đ y công ngh sinh h c lành m nh v i môi tr
- B o v ch t l

ng và cung c p ngu n n

-B ov đ id

ng và t t c các loài sinh v t bi n;

21

c ng t;

ng;


- Qu n lý các ch t th i, đ c bi t là các ch t th i đ c h i và các ch t đ c
hóa h c, c m v n chuy n trái phép các s n ph m và ch t th i đ c h i gi a các
qu c gia.

Thành công c a H i ngh đ c ph n ánh trong nhi u s n ph m c a h i
ngh này. Các chính ph đã nh t trí v các công c, v các v n đ môi tr ng
toàn c u quan tr ng. Tuyên b Rio có 27 nguyên t c h ng d n chính sách qu c
gia và qu c t v môi tr ng và Ch ng trình ngh s 21 đã mô t chi ti t các
hành đ ng c n thi t đ đ t đ c phát tri n b n v ng. Ch ng 17 c a Ch ng
trình ngh s 21 đ c p đ n các v n đ đ i d ng và vùng ven b , nêu rõ nhu
c u c n xây d ng và th c hi n các ch ng trình qu n lý t ng h p vùng b .
Qu n lý t ng h p vùng ven b đ n nay đ c th a nh n là quá trình thích
h p nh t đ gi i quy t các thách th c t i vùng ven b hi n t i c ng nh ălâu dài.
QLTHVB t o c ăh i cho các vùng ven bi n h ng t i s phát tri n b n v ng,
cho phép tính đ n các giá tr tài nguyên và l i ích hi n nay và trong t ng lai
c a vùng b .
Thông qua vi c tính đ n các l i ích ng n h n, trung h n và dài h n,
QLTHVB có th kích thích s phát tri n vùng ven bi n, phát tri n tài nguyên và
h n ch s suy thoái các h th ng t nhiên c a chúng. QLTHVB có th cung c p
khungăs n cho các ph n ng linh ho t nh măđ i phó v i s không ch c ch n
c a các d báo v t ngălai,ăk c v thayăđ i khí h u. Tóm l i QLTHVB có th
cung c păchoăcácăn c ven bi năquyătrìnhăthúcăđ y s phát tri n kinh t và c i
thi n ch tăl ng cu c s ng.
M c tiêu chính c a b t k ch ngă trìnhă QLTHVBă nƠoă v c ă b n là
khuy n khích s thayă đ i ng x c aă conăng iăđ đ t m c tiêu mong mu n.
M căđíchăc a vi c qu n lý là t o đi u ki n thu n l i cho s phát tri n liên quan
đ n các s n ph m, d ch v và giá tr mong mu n,ăliênăquanăđ n s n xu t, tiêu th
ho c b o t n. QLTHVB có th d báoăvƠăđápă ngăđ c các nhu c u c a xã h i
vùng ven bi n. S tham gia c a công chúng vào vi c xây d ng và th c thi
QLTHVB,ădoăđó,ălƠăr t c n thi t.
thành công, QLTHVB c n có các y u t sau:
- L ngăghépăcácăch ngătrìnhăvƠăk ho ch phát tri n kinh t , qu n lý ch tăl ng
môi tr ng và s d ngăđ t;
- L ngă ghépă cácă ch ngă trìnhă trongă cácă l nhă v c s n xu t th c ph m (ngành

nông nghi p và ngh cá), n ngăl ng, giao thông v n t i,ătƠiănguyênăn c, x
lý ch t th i và du l ch;

22