Tài liệu PDF

Tọa thiền

Tọa thiền
Bởi:
Lê Văn Tâm
Tọa thiền (zh. zuòchán ??, ja. zazen), nghĩa là ngồi thiền, là phương pháp tu tập trực tiếp
đưa đến Giác ngộ. Mới đầu tọa thiền đòi hỏi thiền giả tập trung tâm trí lên một đối tượng
(ví dụ một Mạn-đồ-la hay linh ảnh một vị Bồ Tát), hay quán sát về một khái niệm trừu
tượng (ví dụ như quán tính Vô thường hay lòng Từ bi). Sau đó tọa thiền đòi hỏi thiền
giả phải thoát ra sự vướng mắc của tư tưởng, ảnh tượng, khái niệm vì mục đích của tọa
thiền là tiến đến một tình trạng vô niệm, tỉnh giác, không dung chứa một nội dung nào.
Sau một giai đoạn kiên trì trong vô niệm, hành giả sẽ bỗng nhiên trực ngộ thể tính của
mình, đó là tính Không, cái “thể” của vạn vật.
Trong một chừng mực nhất định, tọa thiền đối lập với cách thiền quán Công án vì công
án là một đề tài nghịch lí, bắt thiền giả phải liên tục quán tưởng để đến một lúc nào
đó bỗng chợt phát ngộ nhập. Trong các phái Thiền Trung Quốc và Nhật Bản, có phái
nghiêng về công án (Khán thoại thiền), có phái nghiêng về tọa thiền (Mặc chiếu thiền).
Như từ “thiền” cũng có nghĩa “trầm lắng”, tọa thiền là “ngồi trong sự trầm lắng.” Tọa
thiền quan trọng đến mức có người cho rằng không có tọa thiền thì không có thiền.
Thiền sư Nam Nhạc Hoài Nhượng có lần nói đại ý “không thể thành Phật bằng việc
ngồi”. Công án này có nhiều người hiểu sai, cho rằng Nam Nhạc chê bai việc “ngồi”,
vì con người vốn đã là Phật. Đã đành, Phật giáo Đại thừa cũng như Thiền tông đều cho
rằng chúng sinh đã là Phật, nhưng Thiền cũng nhấn mạnh rằng, điều khác nhau là tin
hiểu điều đó một cách lí thuyết hay đã trực ngộ điều đó. Kinh nghiệm trực ngộ đó chính
là giác ngộ, mà hành trì tọa thiền là một phương pháp ưu việt.
Như Tổ Thiền Trung Quốc Bồ-đề-đạt-ma đã ngồi chín năm quay mặt vào vách tại chùa
Thiếu Lâm, phép tọa thiền là phép tu chủ yếu của Thiền và được mọi Thiền sư hành trì.
Thiền sư Đạo Nguyên Hi Huyền cho rằng tọa thiền là “đường dẫn đến cửa giải thoát”.
Trong tác phẩm Bạch Ẩn Thiền sư tọa thiền hòa tán, Thiền sư Bạch Ẩn Huệ Hạc viết:
Ôi tọa thiền, như Đại thừa chỉ dạy, không có lời tán dương nào nói hết. Tu sáu Ba-lamật hay tu hạnh bố thí, giữ giới hay hành trì, kể sao cho hết. Tất cả đều xuất phát từ tọa
thiền. Chỉ một lần tọa thiền, công đức sẽ rửa sạch tất cả nghiệp chướng chồng chất từ vô

thuỷ.
Lục tổ Huệ Năng giảng về Tọa thiền trong Pháp bảo đàn kinh:
1/2


Tọa thiền

Thiện tri thức, tại sao gọi là Tọa thiền? Trong Pháp môn này vô chướng, vô ngại, bên
ngoài đối với tất cả cảnh giới thiện ác tâm niệm chẳng khởi gọi là Tọa, bên trong thấy tự
tính chẳng động gọi là Thiền. Thiện tri thức, sao gọi là Thiền định? Bên ngoài lìa tướng
là Thiền, bên trong chẳng loạn là Định. Ngoài nếu chấp tướng trong tâm liền loạn, ngoài
nếu lìa tướng thì tâm chẳng loạn. Bản tính tự tịnh, tự định, chỉ vì thấy cảnh chấp mà
thành loạn. Nếu người thấy mọi cảnh mà tâm chẳng loạn, đó là Chân định vậy.

2/2