...Đỗ Thị Tuyết Mai.pdf

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA KHÍ TƯỢNG THỦY VĂN

ẢNH HƯỞNG CỦA ENSO ĐẾN NẮNG NÓNG
Ở KHU VỰC ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ

Hà Nội – 2016


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
KHOA KHÍ TƯỢNG THỦY VĂN

ĐỖ THỊ TUYẾT MAI

ẢNH HƯỞNG CỦA ENSO ĐẾN NẮNG NÓNG
Ở KHU VỰC ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ

Chuyên ngành: Khí tượng học
Mã ngành

: D440221

Người hướng dẫn: ThS. Trần Đình Linh

Hà Nội – 2016


LỜI CAM ĐOAN
Em tên là: Đỗ Thị Tuyết Mai, sinh viên lớp ĐH2K – Khoa Khí tượng Thủy
Văn – Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội
Em xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của em trong thời gian qua dưới

sự hướng dẫn của Th.s Trần Đình Linh. Những kết quả và các số liệu trong đồ án
này là hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện đồ án này đã được cảm ơn và các thông
tin trích dẫn trong đồ án đều được ghi rõ nguồn gốc.
Em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình trước quý thầy
cô, khoa và nhà trường!
Hà Nội, ngày 6 tháng 6 năm 2016
Người cam đoan

Đỗ Thị Tuyết Mai


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian từ khi bắt đầu học tập tại giảng đường đại học đến
nay, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô, gia đình và
bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, em xin gửi đến quý thầy cô công tác tại khoa
Khí Tượng Thủy Văn, Trường Đại Học Tài Nguyên Môi Trường Hà Nội đã cùng
với tri thức và tâm huyết của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho em
trong suốt thời gian học tập tại trường.
Em xin chân thành cảm ơn ThS. Trần Đình Linh đã tận tâm, chu đáo hướng
dẫn em để hoàn tất đồ án này.
Mặc dù có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất, song
do bản thân em cũng còn hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh
khỏi những thiếu sót nhất định, em rất mong nhận được sự góp ý của quý thầy cô để
bài đồ án được hoàn chỉnh hơn.
Sau cùng, em xin kính chúc quý thầy cô luôn dồi dào sức khỏe, đạt được
nhiều thành công tốt đẹp trong công việc.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện

Đỗ Thị Tuyết Mai


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC HÌNH
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN .................................................................................... 2
1.1.Tổng quan về khu vực nghiên cứu ................................................................. 2
1.1.1.Vị trí địa lý và địa hình........................................................................................ 2
1.1.2.Đặc điểm khí hậu................................................................................................. 3
1.2. Tổng quan về nắng nóng ............................................................................... 5
1.2.1. Khái niệm chung ................................................................................................ 5
1.2.2. Chỉ tiêu xác định nắng nóng tại Việt Nam ........................................................ 5
1.3. Tổng quan về ENSO ..................................................................................... 6
1.3.1. Khái niệm chung ................................................................................................ 6
1.3.2. Khái quát về cơ chế vật lý của ENSO ............................................................... 7
1.3.3. Phân vùng NINO .............................................................................................. 11
1.3.4. Chỉ số ENSO .................................................................................................... 12
1.4. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................. 13
1.4.1. Các nghiên cứu trên thế giới ............................................................................ 14
1.4.2. Các nghiên cứu trong nước .............................................................................. 15
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................. 20
2.1. Cơ sở số liệu ............................................................................................... 20
2.1.1. Số liệu quan trắc ............................................................................................... 20
2.1.2. Số liệu ENSO ................................................................................................... 20
2.1.3. Số liệu tái phân tích .......................................................................................... 21
2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 21
2.2.1. Phương pháp xác định các thời kỳ ENSO và phân loại mùa hè theo các thời

kỳ ENSO..................................................................................................................... 21
2.2.2. Phương pháp xác định thời kỳ mùa nóng tương ứng với các thời kỳ ENSO 23


2.2.3. Phương pháp xác định các đặc trưng nắng nóng khu vực nghiên cứu tương
ứng với các thời kỳ ENSO ......................................................................................... 23
2.2.4. Phương pháp xác định sự biến đổi của trung tâm khí áp tương ứng với các
thời kỳ ENSO. ............................................................................................................ 23
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ ....................................................................................... 25
3.1. Kết quả phân loại mùa hè trong giai đoạn nghiên cứu ................................. 25
3.1.1. Các thời kỳ ENSO ............................................................................................ 25
3.1.2. Phân loại mùa hè theo các thời kỳ ENSO ....................................................... 26
3.2. Đặc điểm nắng nóng tương ứng với các thời kỳ ENSO trên khu vực nghiên
cứu giai đoạn 1981 -2014 .................................................................................. 27
3.2.1. Sự biến đổi của thời kỳ mùa nóng trên khu vực nghiên cứu .......................... 27
3.2.2. Số ngày nắng nóng, nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt trên khu vực trong
giai đoạn nghiên cứu .................................................................................................. 30
3.2.3. Sự biến đổi SNNN, SNNNGG và SNNNĐBGG trong mùa hè các năm
ENSO .......................................................................................................................... 32
3.3. Đặc điểm của áp cao cận nhiệt đới Thái Bình Dương và áp thấp Nam Á trong
các năm ENSO .................................................................................................. 35
3.3.1. Phạm vi hoạt động của Áp cao Thái Bình Dương .......................................... 35
3.3.2. Cường độ của Áp cao Thái Bình Dương......................................................... 36
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 38
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 39
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

ACTBD
ET

Nội dung
Áp cao Thái Bình Dương
Mùa hè năm El Nino thiết lập

ENSO

El Nino - Southern Oscillation (El Nino – Dao động Nam)

HGT

Độ cao địa thế vị

LT
NOAA

Mùa hè năm La Nina thiết lập
National Oceanographical and Atmospheric Administration –
Cục quản lý Khí quyển - Đại dương quốc gia

OLR

Bức xạ phát xạ sóng dài tại giới hạn trên khí quyển

SE

Mùa hè năm El Nino tiếp theo

SL

Mùa hè năm La Nina tiếp theo

SNNN
SNNNGG
SNNNĐBGG

Số ngày nắng nóng
Số ngày nắng nóng gay gắt
Số ngày nắng nóng đặc biệt gay gắt

SNRĐ

Số ngày rét đậm

SNRH

Số ngày rét hại

SST
SSTA

Sea Surface Temperature (Nhiệt độ bề mặt nước biển)
Sea Surface Temperature Anomaly (Dị thường nhiệt độ bề
mặt nước biển)

TBNN
Tx

Trung bình nhiều năm
Nhiệt độ cực đại


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Danh sách các trạm được sử dụng.......................................................... 20
Bảng 3.1: Các đợt El Nino giai đoạn 1981 – 2014 ................................................. 25
Bảng 3. 2: Các đợt La Nina giai đoạn 1981 – 2014 ................................................ 26
Bảng 3. 3 : Phân loại mùa hè theo các thời kỳ ENSO............................................. 27
Bảng 3.4: Ngày bắt đầu, kết thúc và thời gian kéo dài mùa nóng ở một số trạm trên
khu vực nghiên cứu giai đoạn 1981 – 2014 ............................................................ 29


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Bản đồ khu vực nghiên cứu...................................................................... 2
Hình 1.2: Sơ đồ hiện tượng Walker trong điều kiện bình thường ............................. 8
Hình 1.3: Sơ đồ hoàn lưu Walker trong điều kiện El Nino (a) và La Nina (b) ........ 10
Hình 1.4: Sơ đồ phân vùng NINO (Trần Quang Đức – 2011) [1] ........................... 12
Hình 3.1: Phân bố SNNN, SNNNGG, SNNNĐBGG trung bình năm các trạm trên
khu vực nghiên cứu giai đoạn 1981 – 2014. ........................................................... 30
Hình 3.2: Phân bố trong năm của số ngày nắng nóng trên khu vực nghiên cứu. (a):
SNNN, (b): SNNNGG, (c): SNNNĐBGG ............................................................. 31
Hình 3. 3: Phân bố SNNN, SNNNGG và SNNNĐBGG ứng với mùa hè các năm
ENSO (1981 -2014) của 1 số trạm trên khu vực nghiên cứu .................................. 34
Hình 3.4: Sự thay đổi phạm vi hoạt động của áp cao Thái Bình Dương trong giai
đoạn nghiên cứu .................................................................................................... 35
Hình 3.5: Sự biến đổi cường độ khu vực trung tâm (hình a) và khu vực rìa phía tây
(hình b) của áp cao Thái Bình Dương trong mùa hè các năm ENSO ...................... 36