Số phận một con người

Số PHậN MộT CON NGời,
số phận một đất nớc
ThS. Nguyễn Văn Tấn
Sở Giáo dục&Đào tạo QuảngNam
Số phận một con ngời của Sôlôkhôp là một tác phẩm lạ, mở ra một hớng
phát triển mới cho văn học Nga thời kỳ hiện đại. Về dung lợng, tác phẩm không phải
lớn lắm nhng thời gian miêu tả thì lại khá dài. Và Số phận một con ngời cũng chính
là số phận của đất nớc Nga của một thời máu lửa.
Nhìn lại lịch sử thế giới, thế kỷ XX có nhiều sự kiện lớn lao nhng có thể kể đến
hai sự kiện lich sử nổi bật nhất gắn kết với tác phẩm Số phận một con ngời của
Sôlôkhôp - đó là cuộc cách mạng tháng Mời Nga vĩ đại và cuộc chiến tranh thế giới
lần thứ hai. Nhân vật Xôcôlôp trong tác phẩm Số phận một con ngời của tác giả
Sôlôkhôp đã mang những tính cách riêng, những tính cách này đợc hình thành trong
những năm dới chính quyền Xô viết. Cũng nh một số ngời dân Nga khác, Xôcôlôp đã
tham gia vào cả hai sự kiện lớn lao ấy của thế kỷ và anh đã trải qua rất nhiều những
gian nan, đau khổ, mất mát và hy sinh cũng nh đất nớc Nga đã từng khó khăn, lầm
than trong những cuộc chiến ấy. Do vậy, anh đợc xem nh là đứa con của thế kỷ.
Trớc chiến tranh, Xôcôlôp cũng đã vốn là một con ngời yêu nớc, dũng cảm và
kiên định.Thời kỳ nội chiến, Xôcôlôp đã từng có mặt trong đơn vị Hồng quân, chiến
đấu chống kẻ thù của cách mạng.
Cách mạng thắng lợi, nội chiến thành công, nớc Nga vô cùng khó khăn, thiếu
thốn, Xôcôlôp cũng nh nhiều ngời dân Nga khác đã đứng lên xây dựng cuộc sống.
Xôcôlôp rời quê hơng đến một vùng khác làm ăn - Đó là những năm tháng vô cùng
gian khổ, cơ cực cho cuộc sống mu sinh của mình. Sau đó anh quay trở về quê hơng
làm thợ mộc, học nghề lái ô tô và trở thành tài xế. Cuộc sống dần ổn định, tuy cha
phải đã giàu có gì nhng vẫn cho là tạm thời ổn định. Một gia đình có chồng, có vợ và
những đứa con học tốt. Đấy là những tháng năm hạnh phúc của Xôcôlôp :Mời năm
ấy tôi làm việc đêm ngày. Tiền lơng khấm khá và chúng tôi sống cũng chẳng đến nỗi
thua em kém chị. Con cái còn làm cho chúng tôi hởi lòng, hởi dạ, cả ba đứa đều học
vào loại giỏi.
Mời năm hạnh phúc của Xôcôlôp và cũng là mời năm hồi sinh của đất nớc

Nga. Trong mời năm ngắn ngủi ấy đã biến đất nớc Nga từ một đất nớc lạc hậu, tiêu
điều, xác xơ thành một đất nớc Nga phát triển vững mạnh, chuẩn bị cho cuộc kháng
chiến toàn quốc..
Thế rồi nh những ngời yêu nớc khác, cả đất nớc Nga ra trận. Xôcôlôp đã thổ lộ
Thế rồi chiến tranh, chiến tranh nổ ra. Ngày hôm sau tôi nhận giấy triệu tập của
phòng quân vụ, rồi ngày thứ ba lên tàu.... Và thực sự chiến tranh đã nổ ra rồi, nớc
Nga bớc vào một cuộc chiến mới, hạnh phúc của Xôcôlôp bị tớc đoạt, anh ra chiến tr-
ờng :Tôi đánh giặc cha đợc một năm... trong thời gian đó, hai lần bị thơng nhng cả
hai lần đều nhẹ. Sau đó Xôcôlôp bị bọn phát xít Đức bắt làm tù binh. Anh đã trốn tù
nhng việc không thành, Xôcôlôp đã bị quân thù đánh đập tàn nhẫn - :Thoạt tiên
1
chúng nện tôi một trận thỏa thuê, rồi xuýt lũ chó cắn, da thịt tôi tả tơi từng mảnh. Tôi
bị dẫn về trại, thân thể trần truồng và bê bết máu, Bọn rắn độc khốn khổ và lũ ăn
bám ấy đánh đập ta dã man; đối với súc vật ta cũng không nỡ đánh đập nh vậy. Đấm
bằng tay, đạp bằng chân, đánh bằng bất kỳ một thanh sắt nào vớ đợc, đó là cha kể đến
báng súng và những thanh củi hay thanh gỗ khác... Cứ thế, Xôcôlôp đã trải qua
những chuổi ngày đau đớn cả về xác thịt lẫn tinh thần nh vậy đấy! Xôcôlôp đã nếm
đủ mùi cay đắng quá sức chịu đựng... Đó không còn là hoàn cảnh riêng của Xôcôlôp
mà đó còn chính nỗi đau đớn chung của nhân dân, của cả dân tộc Nga đang rên xiết
dới gót giày của bọn phát xít Đức tàn bạo... Thế nhng, trớc sự nghiệt ngã của số phận,
của chiến tranh, của tội ác..., đau đớn là thế, tàn bạo là vậy mà Xôcôlôp đã không để
mất đi chính mình, thậm chí anh còn thấy mình hãnh diện vì anh đã nhận diện đợc
chính mình là một công dân Xôviêt :Tôi bị nhốt vào xà lim một tháng vì tội chạy
trốn, nhng rồi tôi vẫn cứ sống!..., trớc sự vùi dập khủng khiếp của thế lực phản động,
của tội ác Xôcôlôp vẫn cháy sáng một sức sống mãnh liệt của một tâm hồn bất khuất,
kiên cờng..., cũng nh đất nớc Nga trải qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử vẫn vùng
dậy với một niềm tin mãnh liệt và hy vọng vào một ngày mai chiến thắng.
Trong suốt hai năm làm tù binh, lúc nào Xôcôlôp cũng nghĩ đến tự do, khao
khát tự do luôn thôi thúc anh để cuối cùng Xôcôlôp đã chạy khỏi trại tù binh và mang
về cho Hồng quân một tên sĩ quan ngời Đức.

Chiến tranh kết thúc, Xôcôlôp đã chịu rất nhiều mất mát, còn đau đớn nào
hơn(!), nỗi đau nh nhân lên sau ngày chiến thắng - Vợ và hai con anh đã bị bom giết
chết, ngôi nhà anh đã bị phá hủy Một quả bom lớn đã rơi trúng ngôi nhà nhỏ bé thân
yêu của tôi. Prina và hai bé gái đang ở nhà..., thế rồi không còn dấu vết gì của vợ
con tôi, chỗ cũ của ngôi nhà là một hố bom sâu hoắm. Thế là hết :Gia đình có, nhà
cửa có, tất cả phải mất bao nhiêu năm mới có đợc, thế mà chỉ trong chớp mắt, tất cả
trở thành tro bụi, còn trơ một thân, một mình, Một cái hố sâu hoắm ngập nớc, đã có
váng gỉ, xung quanh cỏ dại mọc đến ngang lng...đìu hiu, tịch mịch nh bải tha ma.
Chao ôi! anh bạn ơi, đau lòng quá. Nhng, số phận nghiệt ngã không chịu dừng lại ở
đó - ở Beclin, trong những ngày cuối của chiến tranh, đứa con trai thông minh của
Xôcôlôp, đứa con trai duy nhất của Xôcôlôp - là một sĩ quan Hồng quân đã hy sinh,
đã vĩnh viễn nằm lại trên bớc đờng chiến đấu đã cập kề chiến thắng :Đúng sáng
ngày mồng 9 tháng 5, ngày chiến thắng, một thằng thiện xạ Đức đã giết chết Anatôli
của tôi..., số phận nh trừng phạt Xôcôlôp, đứa con cuối cùng của anh, khúc ruột
thiêng liêng duy nhất ấy cũng đã bỏ anh ra đi. Xôcôlôp đã mất tất cả những gì thân
thơng, yêu quý của riêng mình trong ngày chiến thắng... Thế nhng đau đớn đã không
quật ngã đợc Xôcôlôp. Anh đã biết nén lại tình thơng và nỗi đau ấy, gởi tất cả vào
một nơi sâu thẳm trong ký ức của riêng anh. Và rồi để tiếp tục cho một cuộc sống
mới, Xôcôlôp đã tự đứng dậy và làm lại từ đầu, từ sự đau thơng mất mát lớn lao, anh
vẫn tiếp tục sống, tiếp tục làm việc... cũng nh đất nớc Nga hùng vĩ lúc này..., một nớc
Nga đã chiến thắng... Song, cái giá phải trả cho sự chiến thắng đó quả không phải là
nhỏ - đất nớc Nga đã đứng dậy trên cái nền của chiến thắng với những đổ nát, hoang
tàn...
2
Xôcôlôp đã vợt lên nỗi cô đơn, lại vẫn sống và làm việc để cuối cùng trong
một chuyến đi công tác, anh đã gặp đợc một em bé. Cha và mẹ của em đã bị chết
trong chiến tranh và Xôcôlôp đã nhận nó làm con nuôi. Hạnh phúc nhỏ nhoi đã một
lần nữa mĩm cời với Xôcôlôp - Anh lại bắt đầu một cuộc sống mới từ một con số
không. Xôcôlôp và cậu bé, hai tâm hồn cô đơn đã gặp nhau và dựa vào nhau để
sống :Hai con ngời côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến

tranh thổi bạt tới những miền xa lạ.
Số phận một con ngời của Sôlôkhôp toát lên tinh thần nhân đạo, tinh thần
chống chiến tranh. Toát lên từ những tâm hồn cô đơn, cùng cảnh ngộ gặp nhau để từ
đó ơm mầm cho một cuộc sống mới. Qua việc xây dựng hình ảnh nhân vật em bé ở
cuối tác phẩm đã thể hiện một cái nhìn nhân bản, thể hiện giá trị nhân văn thấm đẩm
của Sôlôkhôp nhằm buộc tội chủ nghĩa phát xít vô nhân đạo đã cớp đi những gì
thiêng liêng, quý giá nhất của con ngời... Và tác giả còn khẳng định rằng: Tơng lai sẽ
thuộc về thế hệ trẻ.
Đọc xong tác phẩm, lòng ta cảm thấy buồn, xốn xang, cảm thấy thông cảm nh-
ng không tuyệt vọng. Tác phẩm kết thúc vào mùa xuân, tất cả nh đều mới bắt đầu...
Số phận một con ngời - lịch sử một đất nớc - số phận của Xôcôlôp hòa quyện
thành một thể thống nhất. Tính cách của Xôcôlôp có tính chất khái quát rộng rãi và
bao phủ lên toàn bộ tác phẩm với một chủ đề nhng lại có hai mặt, đó là: Con ngời và
chiến tranh; con ngời và số phận. Từ số phận của Xôcôlôp, số phận của một ngời lính
cụ thể đã khái quát thành số phận của nhân dân Nga, của đất nớc Nga đã trải qua với
bao biến động của thời gian và lịch sử. Từ số phận của một con ngời đã phản ánh nên
số phận của một đất nớc./.

--------------------------------
3