giao an lich su 10 bai 26

Bài 26
TÌNH HÌNH XÃ HỘI Ở NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX
VÀ CUỘC ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Biết được đầu thế kỷ XIX tình hình chính trị - xã hội Việt Nam dần dần trở lại ổn định nhưng mâu
thuẫn giai cấp vẫn không dịu đi.
- Hiểu được mặc dù nhà Nguyễn có một số cố gắng nằm giải quyết những khó khăn của nhân dân
nhưng sự phân chia giai cấp ngày càng cách biệt, bộ máy quan lại sa đọa, mất mùa đói kém thường xuyên
xảy ra.
- Biết được cuộc đấu tranh của nhân dân xảy ra liên tục và mở rộng ra hầu hết cả nước, lôi cuốn cả
một bộ phận binh lính.
2. Kỹ năng:
Tiếp tục rèn luyện kỹ năng phân tích, tổng hợp, nhận xét đánh giá.
3. Thái độ:
Bồi dưỡng kiến thức trách nhiệm với nhân dân, quan tâm đến đời sống cộng đồng.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC:
- Bản đồ Việt Nam.
- Một số câu thơ, ca dao về cuộc sống của nhân dân ta dưới thời Nguyễn.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Câu 1: Trình bày quá trình hoàn chỉnh bộ máy nhà nước thời Nguyễn. Nhận xét của em về tổ chức
bộ máy nhà nước thời Nguyễn.
- Câu 2: Mọi tình hình công, thương nghiệp thời Nguyễn.
2. Giới thiệu bài mới:
Để hiểu được tình hình kinh tế và chính sách nội trị và ngoại trị của nhà Nguyễn có tác động như thế
nào đến tình hình xã hội, chúng ta cùng tìm hiểu bài 26.
3. Tổ chức các hoạt động dạy và học:
Hoạt động của thầy và trò
* Hoạt động 1: Tìm hiểu tình hình xã hội và đời
sống của nhân dân.

- GV giảng giải: Nhà Nguyễn lên ngôi sau một giai
đoạn nội chiến ác liệt, tình hình chính trị - xã hội
phức tạp, chế độ phong kiến đang trên bước đường
suy tàn. Bản thân nhà Nguyễn lại đại diện cho tập
đoàn phong kiến thống trị cũ, vì vậy đã chủ trương
duy trì tình trạng kinh tế - xã hội cũ, tăng cường
tính chuyên chế nhằm bảo vệ địa vị thống trị của
mình.
Trong bối cảnh lịch sử đó, các giai cấp trong xã hội
Việt Nam không có gì thay đổi, song tình hình các
giai cấp và mối quan hệ giữa các giai cấp trong xã
hội ít nhiều có sự biến đổi.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được sự
phân hóa các giai cấp trong xã hội Việt Nam dưới
thời Nguyễn.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV chốt ý.
- GV giảng thêm về tình hình của các giai cấp trong
xã hội thời Nguyễn.
Triều đình nhà Nguyễn đã cố gắng hoàn chỉnh bộ
máy thống trị nhằm ổn định tình hình xã hội, song
không ngăn chặn được sự phát triển của tệ tham
quan ô lại.
+ Dưới thời Nguyễn, hiện tượng quan lại tham
nhũng sách nhiễu nhân dân rất phổ biến.(GV trích

Kiến thức cơ bản
1. Tình hình xã hội và đời sống của nhân dân.

* Xã hội:

- Trong xã hội, sự phân chia giai cấp ngày càng
cách biệt:
+ Giai cấp thống trị bao gồm: vua, quan, địa chủ,
cường hào.
+ Giai cấp bị trị bao gồm đại đa số là nông dân.
- Tệ tham quan ô lại thời Nguyễn rất phổ biến.
- Ở nông thôn, địa chủ cường hào ức hiếp nhân dân.


Hoạt động của thầy và trò
đọc các câu ca dao, lời vua Tự Đức trong SGK).
- GV đặt câu hỏi: Trong bối cảnh vua, quan như
vậy, đời sống của nhân dân ra sao?
- HS trả lời.
- GV bổ sung, chốt ý, minh họa: Nhà nước chia
vùng để đánh thuế rất nặng, tô tức của địa chủ cũng
khá cao. Mỗi năm một người dân đinh phải chịu 60
ngày lao động nặng nhọc.
(GV đọc bài vè của người đương thời nói về nỗi
khổ của người dân trong sách HDGV phần tư liệu
tham khảo trang 126).
- GV phát vấn: Em nghĩ thế nào về đời sống của
nhân dân ta dưới thời Nguyễn? So sánh với thế kỷ
trước.
- GV gợi ý: Thời Lê sơ có câu ca: Thời vua Thái
Tổ, Thái Tông… còn thời Nguyễn đời sống của
nhân dân ta ra sao?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, kết luận.
* Hoạt động 2: Tìm hiểu phong trào đấu tranh

của nhân dân và binh lính.
- GV đặt vấn đề: Ở những thời kỳ trước chúng ta
từng chứng kiến những cuộc nổi dậy của nhân dân
chống lại triều đình phong kiến. Thường diễn ra ở
mỗi thời đại, còn dưới thời Nguyễn phong trào đấu
tranh của nhân dân ta có đặc điểm gì khác với
trước? Chúng ta cùng tìm hiểu.
- GV yêu cầu HS đọc SGK, tóm tắt những nét
chính về phong trào đấu tranh của nhân dân và binh
lính dưới thời Nguyễn.
- HS tự tóm tắt vào vở những nét chính về phong
trào.
- GV yêu cầu một HS trình bày phần mình đã làm
vào vở, gọi HS khác nhận xét, bổ sung.
- GV đưa ra thông tin phản hồi của mình.
- GV trao dổi với HS về Phan Bá Vành và Cao Bá
Quát.
+ Phan Bá Vành, thủ lĩnh phong trào nông dân ở
Bắc kỳ.
+ Cao Bá Quát (1808 – 1855) là nhà thơ lớn đương
thời.
- GV phát vấn: Qua những nét chính về phong trào
đấu tranh của nông dân thời Nguyễn, em hãy rút ra
đặc điểm của phong trào.
- HS trả lời. GV bổ sung, kết luận.

* Hoạt động 3: Tìm hiểu cuộc đấu tranh của các
dân tộc ít người.
- GV giảng giải: Do tác động của phong trào nông
dân và do tình hình chung của xã hội các dân tộc ít

người đã nổi dậy đấu tranh.
- HS nghe và ghi nhớ về nguyên nhân các dân tộc

Kiến thức cơ bản

* Đời sống nhân dân.
- Dưới thời Nguyễn, nhân dân phải chịu cảnh sưu
cao, thuế nặng; chế độ lao dịch nặng nề.
- Thiên tai mất mùa, đói kém thường xuyên.

- Đời sống của nhân dân cực khổ hơn so với các
triều đại trước.
 Mâu thuẫn xã hội lên cao bùng nổ thành các
cuộc đấu tranh.
2. Phong trào đấu tranh của nhân dân và binh
lính.

- Nửa đầu thế kỷ XIX, những cuộc khởi nghĩa của
nông dân nổ ra rầm rộ ở khắp nơi. Cả nước có tới
400 cuộc khởi nghĩa.

- Tiêu biểu:
+ Khởi nghĩa Phan Bá Vành bùng nổ năm 1821 ở
Nam Định, Thái Bình mở rộng ra Hải Dương, An
Quảng, đến năm 1827 bị đàn áp.
+ Khởi nghĩa Cao Bá Quát bùng nổ năm 1854 ở
Ứng Hòa, Hà Tây, mở rộng ra Hà Nội, Hưng Yên,
đến năm 1855 bị đàn áp.
+ Năm 1833, một cuộc nổi dậy của binh lính do Lê
Văn Khôi chỉ huy nổ ra ở Phiên An (Gia Định), làm

chủ cả Nam Bộ, được đông đảo nông dân tham gia,
năm 1835 bị dập tắt.
- Đặc điểm:
+ Phong trào đấu tranh của nhân dân nổ ra ngay từ
khi nhà Nguyễn vừa lên cầm quyền.
+ Nổ ra liên tục, số lượng lớn.
+ Có cuộc khởi nghĩa quy mô lớn và thời gian kéo
dài như khởi nghĩa Phan Bá Vành, Lê Văn Khôi.
3. Đấu tranh của các dân tộc ít người.
- Nửa đầu thế kỷ XIX, các dân tộc ít người nhiều
lần nổi dậy chống chính quyền.
+ Ở phía Bắc: Có cuộc khởi nghĩa của người Tày ở
Cao Bằng (1833 – 1835) do Nông Văn Vân lãnh
đạo; của người Mường ở Hòa Bình, Thanh Hóa do


Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
nổi dậy đấu tranh là:
tù trưởng lãnh đạo (1832 – 1838).
+ Tác động của phong trào nông dân trên khắp cả + Ở phía Nam: Có cuộc khởi nghĩa của người Khơnước.
me ở miền Tây Nam Bộ (1840 – 1848).
+Các dân tộc nói riêng và nhân dân ta dưới thời
Nguyễn nói chung đều có mâu thuẫn, bất mãn với
triều đình.
- GV trình bày những nét chính về phong trào đấu
tranh của các dân tộc miền núi.
4. Củng cố:
GV nhận xét cung về tình hình nước ta dưới thời Nguyễn: Dưới thời Nguyễn mặc dù triều đình đã cố
gắng ổn định nền thống trị và đã có cống hiến nhất định trên một số lĩnh vực, nhất là lĩnh vực văn hóa.

Song trong bối cảnh thế giới và đất nước đặt ra những thách thức, yêu cầu phải tự cường thì nhà Nguyễn
đã không đáp ứng và làm cho mâu thuẫn xã hội ngày càng gia tăng. Phong trào đấu tranh phản đối chính
quyền diễn ra liên tục làm cho xã hội Việt Nam thời Nguyễn, như một học giả phương Tây nhận xét
“đang lên cơn sốt trầm trọng”.
5. Dặn dò:
- HS học bài, ôn lịch sử Việt Nam cổ, trung đại.
- Làm bài tập trong SGK.