giao an lich su 10 bai 19

Bài 19
NHỮNG CUỘC CHIẾN ĐẤU CHỐNG NGOẠI XÂM
Ở CÁC THẾ KỶ X – XV
I. MỤC TIẾU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Biết được gần 6 thế kỷ đầu thời kỳ độc lập, nhân dân Việt Nam phải liên tiếp tổ chức những cuộc
kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc.
- Hiểu được với tinh thần dũng cảm, tuyền thống yêu nước ngày càng sâu đậm, nhân dân ta đã chủ
động sáng tạo, vượt qua mọi thử thách khó khăn đánh bại các cuộc xâm lược.
- Trình bày được trong sự nghiệp chống ngoại xâm vĩ đại đó, không chỉ nổi lên những trận quyết
chiến đầy sáng tạo mà còn xuất hiện một loạt các nhà chỉ huy quân sự tài năng.
2. Kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ trong học tập, tích cực bồi dưỡng kỹ năng phân tích, tổng hợp.
3. Thái độ:
- Giáo dục lòng yêu nước, ý thức bảo vệ nền độc lập và thống nhất của Tổ quốc.
- Bồi dưỡng ý thức đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc.
- Bồi dưỡng niềm tự hào dân tộc và lòng biết ơn với các thế hệ tổ tiên, các anh hùng dân tộc đã chiến
đấu quên mình vì Tổ quốc.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC:
- Bản đồ Việt Nam có ghi các địa danh liên quan.
- Một số tranh ảnh về các anh hùng dân tộc.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
1.Kiểm tra bài cũ:
- Câu 1: Nguyên nhân tạo nên sự phát triển nông nghiệp ở thế kỷ XI – XV.
- Câu 2: Sự phát triển của thủ công nghiệp thời Lý - Trần – Lê.
2. Giới thiệu bài mới:
Trong những thế kỷ đầu độc lập, xây dựng đất nước, nhân dân ta vẫn phải riếp tục tiến hành các
cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và đã làm nên biết bao chiến thắng huy hoàng, giữ vững nền độc
lập dân tộc. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài 19 để ôn lại những chiến thắng huy hoàng đó.
3. Tổ chức dạy và học:
Hoạt động của thầy và trò

Kiến thức cơ bản
- GV hỏi: Triều đại nhà Tống ở Trung Quốc thành I. Các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược
lập và sụp đổ ở thời gian nào?
Tống.
- HS trả lời:
+ Thành lập năm 960.
+ Sụp đổ năm 1271 (cuối thế kỷ XIII).
- GV dẫn dắt: Trong thời gian tồn tại 3 thế kỷ, nhà
Tống đã 2 lần đem quân xâm lược nước ta, nhân
dân Đại Việt đã 2 lần kháng chiến chống Tống
thắng lợi.
* Hoạt động 1: Tìm hiểu cuộc kháng chiến 1. Kháng chiến chống Tống thời Tiền Lê.
chống Tống thời Tiền Lê.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được
nguyên nhân quân Tống xâm lược nước ta.
- GV hỏi: Triều đình đã tổ chức kháng chiến như - Nhân lúc triều đình nhà Đinh gặp khó khăn, vua
thế nào và giành thắng lợi ra sao?
Tống cử quân sang xâm lược nước ta. Trước tình
- HS phát biều, GV kết luận.
hình đó Thái hậu họ Dương và triều đình nhà Đinh
- GV nêu câu hỏi: Em nhận xét gì về thắng lợi của đã tôn Lê Hoàn lên làm vua.
cuộc kháng chiến chống Tống và cho biết nguyên - Năm 981, quân dân Đại Việt dưới sự chỉ huy của
nhân các cuộc thắng lợi.
Lê Hoàn đã chiến đấu anh dũng, đánh tan quân xâm
- HS trả lời.
lược ngay ở vùng Đông Bắc, khiến vua Tống
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận:
không dám nghĩ đến việc xâm lược Đại Việt; củng
+ Đây là thắng lợi rất nhanh, rất lớn, đè bẹp ý chí cố nền độc lập dân tộc.
xâm lược của quân Tống. Hàng trăn năm sau nhân

dân ta được sống trong cảnh yên bình.
+ Nguyên nhân thắng lợi là do:


Hoạt động của thầy và trò
 Triều đình nhà Đinh và Thái hậu họ Dương sẵn
sàng vì lợi ích dân tộc mà hy sinh lợi ích dòng họ
đẩ tạo thuận lợi cho cuộc kháng chiến chống Tống.
 Do ý chí quyết chiến bảo vệ độc lập của quân dân
Đại Cồ Việt.
 Do có sự chỉ huy mưu lược của Lê Hoàn.
- HS nghe, tự ghi nhớ.
* Hoạt động 2: Trình bày kháng chiến chống
Tống thời Lý.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được:
+ Âm mưu xâm lược nước ta của quân Tống.
+ Nhà Lý tổ chức kháng chiến thế nào qua 2 giai
đoạn:
 Giai đoạn 1: Chủ động đem quân đánh Tống.
 Chủ động lui về phòng thủ giặc.
- GV yêu cầu HS phát biểu về âm mưu xâm lược
của nhà Tống.
- GV nhận xét, kết luận.
- GV hỏi: Âm mưu và hành động chuẩn bị xâm
lược của nhà Tống như thế nào?
- HS trả lời.
- GV hỏi tiếp: Nhà Lý kháng chiến thế nào qua hai
giai đoạn?
- HS đọc SGK trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết hợp với dùng lược đồ

trình bày các giai đoạn của cuộc kháng chiến.
- GV nêu rõ hành động đem quân đánh sang đất
Tống của Lý Thường Kiệt không phải là hành động
xâm lược mà là hành động tự vệ.
- GV tường thuật trận chiến bên bờ sông Như
Nguyệt, đọc lại bài thơ Thần của Lý Thường Kiệt,
ý nghĩa của bài thơ…
- HS nghe, tự ghi nhớ.
* Hoạt động 3: Tìm hiểu các cuộc kháng chiến
chống xâm lược Mông - Nguyên ở thế kỷ XIII.
- GV tóm tắt về sự phát triển của đế quốc Mông –
Nguyên, từ việc quân Mông Cổ xâm lược Nam
Tống và làm chủ Trung Quốc rộng lớn và lập nên
nhà Nguyên là một thế lực hung bạo chinh chiến
khắp Á, Âu. Thế kỷ XIII đã ba lần đem quân xâm
lược Đại Việt.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi:
+ Thế giặc thế nào?
+ Hành động của nhà Trần và nhân dân?
+ Những trận đánh tiêu biểu?
- HS phát biểu.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.
- GV dùng lược đồ chỉ những nơi diễn ra những
trận đánh tiêu biểu có ý nghĩa quyết định đến thắng
lợi của cuộc kháng chiến lần 1, lần 2, lần 3.
- GV hỏi: Nguyên nhân nào đưa đến thắng lợi
trong ba lần kháng chiến chống Mông – Nguyên?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận:
+ Nhà Trần có vua hiền, tướng tài, triều đình quyết

Kiến thức cơ bản

2. Kháng chiến chống Tống thời Lý.

- Thập kỷ 70 của thế kỷ XI nhà Tống âm mưu xâm
lược Đại Việt, đồng thời tích cực chuẩn bị cho cuộc
xâm lược.
- Trước âm mưu xâm lược của quân Tống, nhà Lý
đã tổ chức kháng chiến.
- Lý Thường Kiệt tổ chức thực hiện chiến lược
“tiên phát chế nhân” đem quân đánh trước để chặn
thế mạnh của địch.
- Năm 1075, quân triều đình cùng các dân tộc miền
núi đánh sang đất Tống, đánh tan các đạo quân
Tống ở đây, sau đó rút về phòng thủ.
- Năm 1077, 30 vạn quân Tống kéo sang xâm lược
nước ta bị đánh bại bên bờ Bắc của sông Như
Nguyệt. Ta chủ động giảng hòa và kết thúc chiến
tranh.
II. Các cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông
– Nguyên ở thế kỷ XIII.

- Trong các năm 1258 – 1288, quân Mông –
Nguyên ba lần xâm lược nước ta. Giặc rất mạnh và
hung bạo.
- Các vua Trần cùng nhà quân sự Trần Quốc Tuấn
đã lãnh đạo nhân dân cả nước quyết tâm đánh giặc
giữ nước.
- Những thắng lợi tiêu biểu: Đông Bộ Đầu, Hàm

Tử, Vạn Kiếp, Bạch Đằng.
- Tiêu biểu nhất là trận Bạch Đằng năm 1288, đè
bẹp ý chí xâm lược của quân Mông – Nguyên, bảo
vệ độc lập dân tộc.


Hoạt động của thầy và trò
tâm đoàn kết nội bộ và đoàn kết nhân dân chống
xâm lược.
+ Nhà Trần vốn được lòng dân bởi những chính
sách kinh tế của mình  nhân dân đoàn kết chung
quanh triều đình vâng mệnh kháng chiến.
* Hoạt động 4: Tìm hiểu phong trào đấu tranh
chống xâm lược Minh và khởi nghĩa Lam Sơn.
- GV cho HS thấy ở cuối thế kỷ XIV, nhà Trần suy
vong. Năm 1400 nhà Hồ thành lập. Cuộc cải cách
nhà Hồ chưa đạt kết quả thì quân Minh sang xâm
lược nước ta. Nhà Hồ tổ chức kháng chiến nhưng
thất bại. Năm 1407, nước ta rơi vào ách thống trị
của nhà Minh.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK về chính sách tàn
bạo của nhà Minh và hệ quả tất yếu của nó.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV kết luận: Chính sách bạo ngược của nhà Minh
tất yếu làm bùng nổ các cuộc đấu tranh của nhân
dân ta, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của
Lê Lợi.
- GV dùng lược đồ trình bày về những thắng lợi
tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- HS theo dõi, ghi chép.

- GV hỏi: Đặc điểm của khởi nghĩa Lam Sơn?
- HS trả lời.
- GV bổ sung, kết luận:
+ Từ một cuộc chiến tranh ở địa phương phát triển
thành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
+ Tư tưởng nhân nghĩa được đề cao.
+ Có đại bản doanh, căn cứ địa.

Kiến thức cơ bản

III. Phong trào đấu tranh chống quân xâm lược
Minh và khởi nghĩa Lam Sơn.
- Năm 1407, cuộc kháng chiến chống quân Minh
của nhà Hồ thất bại, nước ta rơi vào ách thống trị
của nhà Minh.

- Năm 1418: Khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ do Lê
Lợi - Nguyễn Trãi lãnh đạo.
- Thắng lợi tiêu biểu:
+ Cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ Lam Sơn (Thanh
Hóa) được hưởng ứng của nhân dân, vùng giải
phóng càng mở rộng từ Thanh Hóa vào phía nam.
+ Chiến thắng Tốt Động, đẩy quân Minh vào thế bị
động.
+ Chiến thắng Chi Lăng – Xương Giang đập tan 10
vạn quân cứu viện, khiến giặc cùng quẫn tháo chạy
về nước.

4. Củng cố:
GV khái quát các cuộc kháng chiến chống Tống, chống Mông – Nguyên và khởi nghĩa Lam Sơn.

Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên; hướng dẫn HS lập niên biểu cho
cuộc kháng chiến từ thế kỷ XI – XV.
5. Dặn dò, bài tập nhà:
- Học bài cũ, đọc trước bài mới.
- Lập niên biểu của các cuộc kháng chiến từ thế kỷ XI – XV theo yêu cầu sau:
Cuộc kháng chiến

Thời gian

Quân xâm lược

Người chỉ huy

Trận quyết chiến
chiến lược