GIÁO TRÌNH TIẾNG VIỆT 1

1

)

TIẾNG VIỆT 1
)

(SV LÀO HỆ

– ặng Lê Thủy Tiên

ăm 2015


2

Mục lục
Bài 1. Báo chí .............................................................................................................3
Bài 2. Đi Tham quan ................................................................................................15
Bài 3: Chuyện của người già..................................................................................26
BÀI 4: Hồ Gươm ...................................................................................................37
Bài 5 : Nấu nướng ....................................................................................................50
Bài 6: Ôn tập ..........................................................................................................63


3

Bài 1. Báo chí
1.1.

H i thoại về báo chí

- Hôm nay có báo gì mới không, cô?

M

- Dạ có báo Văn nghệ, báo Lao động và báo Thanh niên
- Cô cho tôi mua mỗi thứ một tờ. Bao nhiêu tiền hả cô?

M

- Tất cả là 6.200 đồng.
- Ấy, cô tính tiền từng tờ một cho tôi đi.

M

- Vâng, Văn nghệ giá 2.500 đồng, Lao động giá 2.000 đồng,
còn Thanh niên 1.700 đồng. Tổng cộng là 6.200 đồng. Bác
yên tâm đi. Cháu bán đúng giá bác ạ. Cả phố này mua báo của
cháu.
*

*
*

Ê

Ổ
Ê
Ổ

Ê

Ổ

ẬP V Ê

Ê

ẬP - Đưa tôi xem. Mấy phóng sự kinh tế?

ẬP V Ê
Ê

- Như thường lệ, mỗi số một bài.

ẬP - Nên thêm một bài phóng sự ngắn nữa. Những số báo trước ít
phóng sự quá. Cậu lấy bài phóng sự của phóng viên Trần
Minh đi. Tôi đã xem rồi. Viết khá lắm.

ẬP V Ê
Ê

- Thưa anh, đây là toàn bộ các tin bài định sẽ đăng trong số
báo tới. Cácbiên tập viên đã sửa rồi, giờ anh duyệt lại.

- Còn đây là phần tin nhanh trong tuần.
- Trời ơi, tin nhanh mà sao dài thế này. Cậu cắt bớt đi. Mỗi tin


4

tối đa mười dòng. Này, kiểm tra lại từng tin một nhé. Mấy anh

phóng viên tập sự hay viết ẩu lắm. Hầu như cậu nào cũng
nghĩ tin nhanh là dễ viết. Họ chỉ mải viết bài dài thôi. Tôi thấy
ở tòa soạn này ít người biết viết tin nhanh.

ẬP

Ê

Ổ
Ê

ẬP V Ê

Ê

- Tôi nghĩ khác. Các phóng viên mới đã rất cố gắng. Những
người mà anh đã chọn đều rất thông minh và nhanh. Có điều
họ còn thiếu kinh nghiệm.

ẬP - Được rồi, thế còn mục văn hóa - xã hội thì thế nào?

ẬP V Ê

- Đây mời anh xem ( ... )
từ
báo Văn nghệ
báo Lao động
báo Thanh niên
tổng cộng
biên tập viên

tổng biên tập
đăng

duyệt
phóng sự
tin nhanh
tối đa
ẩu
toà soạn

1.2. Chú thích ngữ p p
nh từ Tiếng Việt
Mỗi, từng
Cùng biểu hiện số lượng, nhưng Mỗi nhấn mạnh sự giống nhau của
các đơn vị trong nhóm; từng nhấn mạnh tính lần lượt của các đơn vị
ấy.
Ví dụ:
- Mỗi người trong nhóm chúng tôi có một xe máy
(A có một xe máy
B có một xe máy
C có một xe máy)
- Từng người một đi vào phòng.
(A vào trước


5

Sau đó là B
Sau là C)
Những, các

Cùng biểu hiện số lượng nhưng
- Những chỉ số nhiều bộ phận của một nhóm, có ý so sánh với bộ
phận khác, nên sau danh từ chính thường có định ngữ để xác định
cụ thể.
- Các chỉ số nhiều toàn bộ của một nhóm, không có ý so sánh nên
không cần định ngữ sau danh từ chính.
Ví dụ: - Ngày mai, các sinh viên sẽ đi tham quan chùa Tây
Phương. Những người đã đi rồi thì có thể ở nhà.
Chú ý:
- Những: đứng trước các đại từ nghi vấn: những ai, những đâu,
những gì...
- Các dùng trong thưa gửi:
- Thưa các ông, các ông
- Gửi các học sinh lớp một trường tiểu học Trưng Vương
Tất c , c , toàn b , toàn thể
Đều chỉ số nhiều của toàn bộ một nhóm nhưng có những sự khác biệt
sau:
a. Tất c có thể kết hợp rộng rãi với các lạo danh từ và đứng trước
các định từ biểu thị số lượng nhiều: những, các, mọi..
b. C kết hợp với danh từ chỉ tập thể như gia đình, làng, nước,
trường, lớp... và các danh từ chỉ thời gian như ngày, giờ, tháng,
năm...
c. Toàn b thường chỉ kết hợp với danh từ chỉ vật như: đồ đạc, cây
cối, nhà, xe...
d. Toàn thể chỉ kết hợp với danh từ chỉ người: giáo viên, sinh viên,
học sinh, nhân dân...
1.3. Bài luyệ
nh từ
A. ền các từ “mỗ ” ặ “từ ” v
â sa

6

a. ...................... gia đình chỉ nên có một hoặc hai con.
b. Để công việc thuận lợi, tòa soạn trang bị cho ...................... phóng
viên một điện thoại di động.
c. (Tại rạp chiếu phim). Đề nghị mọi người không chen
nhau…............. người vào một thôi.
d. Chị ấy là diễn viên điện ảnh nên rất diện. ...................... ngày chị ấy
thay ba bộ quần áo.
e. ...................... phút trôi qua, tôi vẫn chờ anh ấy.
f...................…..người trong nhóm chúng tôi đều có những kỷ niệm
riêng về miền đất ấy.
g. Bà cụ cẩn thận nhặt ..................... cái vỏ chai bỏ vào thùng rác.
h. Cô ấy chán chuyến công tác đến nỗi đếm ...................... ngày để về
nhà.
B. ền các từ “ ữ ” ặ “ ” v
â sa
t í
ợp.
a. Trong số.... bạn ở đây, ....bạn nào không uống được rượu?
b. Nói chung tôi thích .... món ăn ở cửa hàng này, nhưng chả cá và
mực chiên là .... món mà thôi mê nhất.
c. .... em đã đến đủ chưa? Muộn rồi, .... ai đến muộn thì đành đi sau
vậy.
d. Tôi rất thích .... người hài hước.
e. Anh thích... màu nào trong .... màu này?
f. ....lúc tôi đói, tôi hay cáu lắm.
g. ....trường đều khai giảng ngày 5/9

h. Trong một tháng có .....ngày thời tiết rất khó chịu. ....người nào sức
khỏe yếu thường bị ốm.
i. Ở Việt Nam, anh đã đi du lịch... nơi nào?
C. ền các từ “ , tất c ” v
â sau sao cho thích hợp:
a. ...gia đình ông Liên thường tụ họp đông vui vào ngày chủ nhật.


7

......những cuốn sách mà ông ấy mới mua đều là sách kỹ thuật.
..... mọi người đều chờ nghe tin tức thời sự.
Trong khi... nhà đang xem tivi thì anh ta đến chơi.
... dân cư vùng này đều phải đi lại bằng xe đạp.
.....sinh viên đều phải đén trường vào sáng mai.
....mọi công nhân đều cố gắng làm việc thêm giờ.
.....bãi biển không có người nào.
ền các từ “tất c , toàn b , toàn thể” v
â sa sa
thích hợp:
a......bàn ghế ở lớp này đều mới.
b.... Tổng thống kêu gọi... nhân viên đường sắt ngừng bãi công.
c.... các tàu ngoài biển kia đều là tàu đánh cá.
d.... thức ăn trong tủ lạnh đã đóng băng.
e. Vì quên bỏ vào tủ lạnh nên .... ...kem mà tôi mới mua đều tan thành nước.
f... gia đình họp lại với nhau để bàn chuyện chuyển nhà.
g. Trước khi ra về, nhân viên phải kiểm tra lại....... hệ thống điện trong văn
phòng.
h...... toàn bộ bài diễn văn mà ông ấy đọc đều do thư ký viết.
i...... khách mời đều chán buổi họp này.

k..... các hợp đồng kinh tế đều bị thất lạc.
1.4.
đọc
Cách gi i quyết những vấ đề thắc mắc trong cu c sống
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
D.

q

ết

ữ

vấ đề t ắ mắ tr

số

Trong các tờ báo dành cho tuổi trẻ ở Việt Nam, có một mục rất quan trọng, đến
mức không thể thiếu được, đó là mục ''Tâm tình''. Mục này sẽ giải đáp thắc mắc
của các bạn trẻ về cuộc sống, tình yêu, sự nghiệp, giúp họ vượt qua những khó
khăn trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là đời sống tình cảm. Mục ''Tiền phong
với tuổi trẻ'' trên báo Tiền phong là một ví dụ. Dưới đây, chúng tôi xin trích một
bài báo trong mục này, gồm bức thư của một cô gái gửi đến tòa soạn báo Tiền
Phong và thư trả lời của tòa soạn.

''Tiền Phong thân mến!


8

Mình là một cô gái rất trẻ, mới 18 tuổi, đang học năm cuối phổ thông trung học.
Có thể là hơi sớm, nhưng mình đã yêu anh ấy cách đây ba năm. Tình yêu của
chúng mình thật đẹp, tuy thế không phải lúc nào cũng thuận lợi. Nhất là gần đây,
theo nhiều người nói, anh ấy yêu một cô gái khác. Mình giận quá, nói với anh ấy
rằng nên chia tay nhau. Trong lúc ấy, bất ngờ, anh ấy bị tai nạn xe máy, phải cưa
một chân. Bây giờ anh ấy tàn tật. Với một chiếc chân giả, anh ấy vẫn cố gắng đi
lại. Bỗng nhiên mình quên hết mọi tức giận, mình cảm thấy vô cùng yêu anh ấy,
muốn sống với anh ấy, giúp anh ấy có cuộc sống bình thường như tất cả mọi
người. Nhưng anh ấy trốn tránh và dứt khoát từ chối tình cảm của mình. Anh ấy
nói: ''Em dũng cảm thế à? Anh tàn tật rồi. Quên anh đi''. Trong khi đó mọi người
trong gia đình và bè bạn đều khuyên mình nên cắt đứt với anh ấy để sau này khỏi
khổ. Nhưng mọi người không hiểu mình. Tiền Phong ơi, mình phải làm gì bây
giờ?''
''Bạn gái 18 tuổi ơi!
Mình rất xúc động trước tình cảm của bạn. Khi hai người yêu nhau, trong khó khăn
càng phải yêu thương nhau hơn, giúp nhau bước đi trong cuộc sống. Anh ấy đã sai
lầm khi từ chối một người yêu như bạn. Tuy nhiên, có thể anh ấy có những mặc
cảm riêng, bạn cũng nên thông cảm với anh ấy.
Bạn đang 18 tuổi - tuổi yêu đương thật đẹp và luôn vượt qua khó khăn bằng một
tâm hồn lãng mạn. Bạn hãy suy nghĩ thật kỹ trước khi quyết định dứt khoát để sau
này khỏi ân hận. Có lẽ lúc đầu hãy làm một người em gái nhỏ chăm sóc người anh
lúc không may. Rồi sau đó sẽ tìm cách giải quyết ...
Chúc bạn may mắn và hạnh phúc.
Thân mến - Thương Thương
từ

thắc mắc
tâm tình
giải đáp
sự nghiệp
vượt
trích
gồm

tàn tật
chân giả
trốn tránh
dứt khoát
mặc cảm
tâm hồn
lãng mạn


9

thuận lợi
cưa
V.

ân hận

tập

1. Dựa vào bài đọc, hãy lựa chọn những câu trả lời đúng nhất trong các khả
năng dưới đây (chỉ chọn một trong bốn khả năng):
a. Mục tâm tình thường có mặt trong các báo loại:

A. Khoa học

C. Pháp luật

B. Chính trị

D. Dành cho thanh niên

b. Chức năng của mục tâm tình là:
A. Tìm việc làm cho bạn trẻ

C. Dạy cách làm món ăn

B. Kể chuyện cười

D. Giúp bạn trẻ giải quyết khó khăn về
tình cảm

c. Cô gái trong bài đọc:
A. Chưa bao giờ yêu

C. Có người yêu bốn năm rồi

B. Sắp tốt nghiệp trường phổ thông

D. Đang rất hạnh phúc

d. Người yêu của cô ấy:
A. Bị thương nhẹ

C. Chỉ còn một chân

B. Sẽ cưới cô ấy

D. Học cùng cô ấy

e. Khi người yêu gặp chuyện không may, cô ấy:
A. Mặc kệ

C. Muốn yêu người khác

B. Buồn chán

D. Càng yêu anh ta hơn


10

f. Nhiều người khuyên cô ấy:
A. Nên đi chơi với anh ấy

C. Nên thi đại học

B. Đừng yêu anh ấy nữa

D. Chăm sóc anh ấy

g. Theo bạn, cô ấy là người:
A. Dũng cảm

C. Hay khóc

B. Học kém

D. Không thông minh lắm

2. Trả lời những câu hỏi sau:
a. Nếu bạn là cô gái trong bài báo, bạn sẽ đối xử như thế nào với người yêu?
b. Nếu bạn là người yêu của cô gái ấy, bạn sẽ từ chối hay chấp nhận tình yêu của
cô ấy? Hãy giải thích lý do cách lựa chọn của bạn.
c. Bạn nghĩ thế nào về mục tâm tình đối với bạn trẻ? Nếu bạn có thắc mắc trong
cuộc sống, bạn có muốn gửi thư đến báo không? Tại sao?
3. Dựa vào bài đọc, hãy viết tiếp các câu sau:
a. Mục tâm tình thường xuất hiện .......................
b. Nội dung của mục này là .................................
c. Cô gái trong bài gửi thư đến ..........................
d. Người yêu của cô ấy bị ……..........................
e. Người yêu của cô ấy muốn cô ấy ..................
f. Gia đình cô ấy khuyên cô ấy .............................
g. Thương Thương khuyên cô ấy ........................
4. Hãy điền các từ đã cho vào những câu dưới đây sao cho thích hợp:


11

dũng cảm

mặc cảm

cắt đứt

ân hận

thuận lợi

kỹ

thắc mắc
a. Đầu năm, công việc của anh ấy gặp nhiều khó khăn, nhưng cuối năm thì
.....................
b. Anh nên suy nghĩ ................... trước khi quyết định.
c. Trẻ con bây giờ có nhiều ...................... mà không biết hỏi ai.
d. Tôi rất ................... vì đã hiểu lầm anh ấy.
e. Cậu bé ngã rất đau mà không khóc. Thật là .....................
f. Sau một thời gian dài cãi vã, hai người quyết định ..................với nhau.
g. Chị không nên .................... vì những lỗi lầm trong quá khứ.
5. Nghe cuộc đối thoại trong băng và trả lời câu hỏi:
a. Hai người đối thoại quan hệ với nhau như thế nào?
b. Họ nói chuyện về vấn đề gì?
c Tại sao vợ người đàn ông xấu hổ?
d. Bình thường khi ăn cơm thì anh ấy ăn thế nào?
e. Khi đi ăn cỗ, anh ấy có nhớ ai ngồi cùng với anh ta không? Tại sao?
6. Nghe lại cuộc đối thoại và viết ra toàn bộ những gì bạn nghe được.
7. Kể lại nội dung cuộc đối thoại trong băng.
8. Dưới đây là bài phỏng vấn một nhà văn nổi tiếng, nhưng chỉ có phần trả lời.
Hãy tự hoàn chỉnh cuộc đối thoại này.


12

Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Tôi sinh năm 1935.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Hoàn cảnh gia đình tôi ấy à? Khi tôi còn nhỏ, cuộc sống của chúng tôi
cũng khó khăn lắm. Bố mẹ tôi đi làm suốt ngày để nuôi ba anh em.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Không, tôi là con út.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: À, hồi đó tôi rất thích đọc sách báo và một hôm, tôi nghĩ rằng tôi có thể
viết truyện được. Hơn nữa, bố mẹ tôi rất yêu văn học và rất ủng hộ tôi.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Tác phẩm đầu tay của tôi ra đời năm 1943.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Đúng rồi, khi đó tôi 18 tuổi.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Tôi không nhớ rõ lắm. Hình như họ phát hành 2.000 bản, nhưng mà cũng
không nhiều người mua.
Phóng viên:.....................................?
Nhà văn: Theo tôi, quyển sách được nhiều người ưa thích nhất là cuốn ''Biển đêm''
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Có. Năm tới tôi sẽ cho xuất bản hai cuốn tiểu thuyết về tình yêu.
Phóng viên : ...................................?


13

Nhà văn: Không được, tên sách là điều bí mật, anh bạn ạ. Rồi anh sẽ biết.
Phóng viên : ....................................?
Nhà văn: Xin cảm ơn anh.
1.5. ọc thêm: Nghề làm báo ở Việt Nam

Nghề làm báo ở Việt Nam
Đối với các phóng viên Việt Nam, ngày 26/1 là ngày quan trọng nhất trong
năm, vì đó là ngày nhà báo. Ở Việt Nam, hầu như ai cũng biết ngày này và chia vui
cùng với các phóng viên. Hoa, thư chúc mừng được gửi về tòa soạn rất nhiều.
Nhiều khi cả tòa soạn là một vườn hoa.
Ở Việt Nam hiện nay có nhiều loại báo và tạp chí. Có những báo ra hàng ngày
như Nhân dân, Hà Nội mới, Quân đội nhân dân, Lao động, Tiền phong, Thanh
niên. Có báo ra mỗi tuần hai kỳ như Thể thao và Văn hóa. Các tạp chí thì phát
hành ít hơn, thường là mỗi tháng hai kỳ hoặc mỗi tháng một kỳ. Ở một số tờ báo
lớn như Lao động, Thanh niên, Nhân dân, Hà Nội mới, Tuổi trẻ, tòa soạn còn phát
hành số đặc biệt cuối tuần hoặc số đặc biệt chủ nhật. Nội dung của số này chủ yếu
là các tin văn hóa xã hội để giải trí cuối tuần, người đọc đã “bội thực” vì hàng loạt
tin tức thời sự, kinh tế trong nước và thế giới từ hàng chục tờ báo.
Nội dung của mỗi tờ báo có những đặc điểm riêng. Các báo Nhân dân, Hà Nội
mới, lao động, thanh niên, Tuổi trẻ... chủ yếu là tin thời sự, chính trị, kinh tế, xã
hội. Một số báo khác chuyên về một lĩnh vực như báo Văn nghệ chuyên về văn
học, báo thể thao và văn hóa cung cấp tin tức về thể thao, văn hóa thế giới, báo
người cao tuổi phục vụ người về hưu, báo Hoa học trò, Mực tím dành cho lứa tuổi
phổ thông trung học và sinh viên...


14

Hàng năm, khoa Báo chí ở trường đại học Quốc gia cung cấp cho xã hội vài
chục cử nhân báo chí. Nhiều người trong số họ trở thành phóng viên tập sự ở các
tòa soạn và chẳng bao lâu sau là phóng viên chính thức. Tuy nhiên, để trở thành
phóng viên chính thức là chuyện không hề đơn giản. Nghề phóng viên thú vị vì
được đi đây đó, tiếp xúc với nhiều người, nhưng cũng đầy khó khăn vất vả. Nghề
làm báo đòi hỏi phải có tri thức, có khả năng chịu đựng và cần nhất là lòng trung
thực. Để có tư liệu cho bài viết, dù chỉ là vài dòng tin ngắn, họ phải thường xuyên

đi săn tin, nhiều khi suốt cả ngày cả đêm.
Do tiếp xúc với đủ mọi loại người trong xã hội, các phóng viên thường là những
“kho tư liệu sống” về mọi lĩnh vực.
1.6. Từ ngữ thông tục và thành ngữ
1. “Tin sốt dẻo”
Sốt dẻo là tính từ, có nghĩa là nóng mềm. Ví dụ: ''cơm sốt dẻo'' tức là cơm mới nấu,
còn nóng. Tin sốt dẻo có nghĩa là tin tức rất mới, vừa mới nhận được.
Ví dụ: - Tôi xin báo với các bạn một tin sốt dẻo: tổng thống Mỹ Bill Clinton đã
tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam.
2. “Báo lá cải”:
Lá cải là lá một loại rau xanh phổ biến rẻ tiền ở Việt Nam. Tên gọi Báo lá cải dùng
để chỉ những tờ báo không có giá trị, nội dung không sâu sắc, chủ yếu để giải trí và
làm người đọc tò mò.
Ví dụ: - Anh đọc tờ báo lá cải ấy chỉ phí tiền và mất thì giờ. Tôi không bao giờ
mua.
3. “Thuận buồm xuôi gió”:
Thuyền buồm là loại thuyền chạy bằng sức gió.


15

Buồm là tấm vải lớn có tác dụng đón gió để đẩy thuyền chạy. Khi gió thổi xuôi
chiều sẽ làm căng buồm và đẩy thuyền đi rất nhanh, còn nếu gió ngược chiều sẽ
làm cho thuyền đi rất chậm.
Thành ngữ này dùng để nói về một công việc được thực hiện thuận lợi, không bị
trở ngại, khó khăn.
Ví dụ: - Nếu mọi chuyện thuận buồm xuôi gió, chúng tôi sẽ thắng lợi trong vụ kinh
doanh này.

....................................

2.
1.1.

am q a

H i thoại về đ d l ch

Bố: Con nhìn kìa! Lối vào địa đạo đấy!
Con: Hình như đường hầm rất hẹp và thấp thì phải. Con chẳng nhìn thấy gì cả. Tối
quá, tối đen như mực ấy.
Bố: Con chưa quen đấy mà.
Con: Bố ơi, con khát khô cả cổ rồi.
Bố: Bố đã bảo con mang chai nước đi, con quên rồi hả?
Con: dạ, lúc bố nhắc, con không để ý lắm.
Bố: Đáng lẽ phải bắt con về nhà lấy mới phải, để con nhớ.
Con: Thôi mà bố. À bố ơi. Ngày xưa du kích giỏi quá bố nhỉ. Họ phải sống trong
hầm bao nhiêu ngày.
Bố: Ừ, thời chiến tranh mọi người vất vả lắm. Trông này, ở đây có một cái võng.


16

Con: Con ngồi thử nhé!
Bố: Không được đâu, chỉ xem thôi. Hiện vật trưng bày đấy. Thôi, nhanh lên con.
Mọi người đi ra cả rồi. Nhanh lên kẻo ô tô lại phải chờ.
Con: Đừng ra vội, bố. Cô thuyết minh còn đang mời mọi người đi sâu vào địa đạo
kia kìa. Mình cũng đi theo xem tiếp nhé.
Bố: Thế thì để bó nhờ người báo cho chú lái xe đã. Con muốn xem gì trong đại
đạo?
Con: Con nghe nói trong ấy có nhiều phòng lắm, phòng họp này, phòng cho gia

đình này...Cả làng sống thoải mái trong ấy được. Con muốn nhìn tận mắt một
phòng ở thực tế như thế nào?
Bố: Ừ, nếu con thích thì vào xem đi. Nhưng mà cẩn thận con nhé, kẻo lạc đấy.
Đừng hầm tối và có nhiều ngóc ngách lắm. Bố ơi, cho con mượn cái đèn pin đi.
Con muốn quan sát thật kỹ những thứ trong này.
Bảng từ

1.2.

Chú thích ngữ p

Địa đạo

hiện vật

Hầm

trưng bày

Du kích

thuyết minh

Chiến tranh

ngóc ngách

Võng

đèn pin

p

óm đ ng từ tiếng Việt


17

A. Nhìn, xem, ngó, trông, thấy, ngắm, chứng kiến, quan sát, theo dõi, giám sát
Đây là nhóm động từ biểu đạt khả năng thị giác của con người.
- Nhìn, xem: Là hai động từ có ý nghĩa trung tính và được dùng nhiều nhất.
- Ngó: có nghĩa là nhìn rất nhanh, trong giây lát
VD: Cô ấy ngó tôi rồi đi ngay.
- Trông:
+ Trông : nhìn (Anh ấy trông ra sân= Anh ấy nhìn ra sân)
+Trông: coi giữ (Mẹ nhờ tôi trông em)
-

Thấy: biểu đạt kết quả của hành động (nhìn thấy, trông thấy, quan sát thấy..)

+ Tôi nhìn ra sân và thấy chị ấy đi vào
+ Đường tối quá nên tôi chẳng thấy gì cả.
-

Ngắm: xem và thưởng thức

Ông ấy thích ngồi cạnh cửa sổ đề ngắm phong cảnh
-

Chứng kiến: có mặt tại nơi xảy ra sự việc và nhìn thấy trực tiếp sự việc diễn

ra.
Trưa nay, tôi chứng kiến một vụ tai nạn.
-

Quan sát: xem và nhận xét

Nó đang quan sát bầy kiến tìm mồi
-

Theo dõi: chú ý xem, nghe để biết được diễn biến từ đầu đến cuối của một

hành động hoặc sự việc.
Hiện nay có khoảng 3 tỉ khán giả đang theo dõi trận đấu này


18

Giám sát: giống như theo dõi nhưng với mục đích kiểm tra xem việc xảy ra

-

có đúng như kế hoạch hay ý định trước không.
2. Mời, nhờ, khuyên, bắt, b o, sai, yêu cầ , đề ngh
Đây là một số động từ cầu khiến, được dùng khi người nói muốn người nghe
làm gì theo ý mình.
a. Mời: muốn người khác làm gì một cách lịch sự
Ví dụ: - Bạn tôi mời tôi đến dự sinh nhật.
b. Nhờ: Muốn người khác giúp mình làm gì.
c. Khuyên: muốn người khác làm gì với dụng ý tốt theo ý kiến chủ quan của

mình và thường đi kèm với từ nên.
d. Bắt: Muốn người khác làm gì với thái độ ép buộc và thường kết hợp với từ
“phải”.
e. Bảo: Muốn người khác làm gì với thái độ nhẹ nhàng.
f. Sai: giống như “bảo” nhưng thường dùng trong quan hệ gia đình bố mẹ và
có sắc thái thân mật.
g. Yêu cầu, đề nghị: Muốn người khác làm gì, lịch sự nhưng không thân mật và
thường dùng trong công việc.
1.3. Bài luyện
A. Hã đ ềm nhữ

đ ng từ

Nghe nhìn dưới đây vào chỗ trống sao cho thích hợp (mỗi chỗ trống có thể chọn
một từ hoặc hơn một từ)
Nhìn

ngắm

ngó

Nhìn thấy theo dõi

nghe

Xem

nghe thấy

quan sát

19

Trông thấy
a. – Anh đang làm gì đấy?
Tôi đang ......tivi.
b. Anh Hùng, anh có .....em nói không?
c. Ông ta có hai niềm say mê là....phong cảnh đẹp và ......các cô gái đẹp.
d. Trên tivi, một ngwoif công an đang chăm chú......kẻ trộm.
e. Cửa số gác hai là một nơi lý tưởng để ......mọi chuyện xảy ra trên đường phố.
f. Nga, em ....gì đấy? Hãy......vào tôi đây này.
g. Ông Kim không muốn ăn cơm. Ông ấy mải.... trận đấu bóng đá.
h. Chỗ này ồn ào quá. Tôi cố gắng........anh ta nói mà hoàn toàn không....gì.
i. Hôm qua tôi đã....ông tổng thống Pháp ở Văn Miếu.
j. Cậu đang......gì đấy?
À......hai người cãi nhau.
B. Hãy chọn các động từ cầu khiến thích hợp và điền vào những câu dưới đây:
a. Bố.... con đi mua báo
b. Bác sĩ...bệnh nhân không nên hút thuốc quá nhiều.
c. Sáng nay anh Minh.... tôi ghé qua bưu điện gửi thư hộ anh ấy.
D. Thủ tướng....các quan khách tới dự tiệc chiêu đãi.


20

e. Cô giáo....học sinh nhớ làm bài tập.
f. Vì Hoa nghịch quá nên mẹ nó....nó đi ngủ sớm.
g. Giám đốc.....chúng tôi phải hoàn thành dự án này càng sớm càng tốt.
h. Bố....con không nên xem phim trên vô tuyến quá nhiều.

i. Chồng....vợ đi mua thuốc cho anh ấy uống.
k. Hôm qua, tôi đã gọi điện để.....nhân viên sở Điện đến kiểm tra hẹ thống điện
trong nhà tôi.
C. Viết tiếp những câu sau:
a. Tôi khuyên anh ấy.................................................................................
b. Chị sai em......................................................................................................
c. Nhân dân yêu cầu Chủ tịch thành phố............................................................
d. Ông sai cháu.................................................................................................
e. Cảnh sát đề nghị các phóng viên...................................................................
f. Bạn tôi nhờ tôi.............................................................................................
1.4.

đọc
Những địa đạo bất tử

Thập kỷ 60 của thế kỷ XX, quân đội Mỹ ném bom khắp ba miền Bắc, trung,
nam Việt Nam. Để tránh bom đạn, người dân Việt Nam đã đào những căn hầm ở
dwois đất và sống ở trong đó. Có rất nhiều đường hầm nối, dài với nhau, rộng đến
mức đủ một làng sống được. Người ta gọi hầm như thế là địa đạo. Nổi tiếng hơn cả


21

là hai địa đạo: Địa đạo Vĩnh mốc ở miền Trung và địa đạo Củ chi ở miền nam. Địa
đạo Vĩnh mốc thuộc xã Vĩnh Thanh, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị đã được
công nhận là di tích lịch sử văn hóa. Vùng này đã bị tấn công hơn 1.000 trận với
hơn khoảng 9.680 tấn bom đạn, trung bình một mét vuông có 9.6 tấn, mỗi người
chịu 3.2 tấ. Chính vì chiến tranh, bom đạn nên dân Vĩnh Mốc phải đào hầm để
sống trong 600 ngày đêm. Địa đạo dài 2.034 m với không gian 6000 m, có thể
chứa cả người và hàng hóa. Trong địa đạo cũng có “tầng trên”, “tầng dưới”, có một

số “gian phòng” rộng dùng để hội họp, có các “khu tập thể” dành cho người sống
một mình và có “nhà riêng” cho các gia đình.
Khác với địa đạo Vĩnh Mốc, địa đạo Củ Chi dùng để phục vụ bộ chỉ huy quân
đội và chiến đấu. Vì thế địa đạo tuy dài tới 200 km nhưng không phức tạp như
Vĩnh Mốc. Trong địa đạo có các căn hộ nhỏ như hầm quân y, hầm tư lệnh, hầm
thông tin, hầm hội họp... Ngày nay, các địa đạo được sửa sang rất nhiều để đón
khách tham quan. Ở địa đạo Củ Chi, người ta đã làm lại những góc rừng với những
người lính trẻ và các cô gái mặc áo bà ba đen. Một góc khác có bàn để nồi cơm, đĩa
thịt kho, đĩa sắn chấm muối...thức ăn quen thuộc của dân địa đạo trước kia.
Khu di tích địa đạo Củ Chi nằm dưới rừng, còn di tích địa đạo Vĩnh Mốc nằm ở
bờ biển. Ngày nay, chúng là những điểm du lịch hấp dẫn.
Bảng từ
Quân đội

khu tập thể

Ném bom

bộ chỉ huy

Bom đạn

quân y

Đào

tư lệnh


22

Công nhân

thông tin

Di tích

áo bà ba

Tấn công

sắn

1.5. Bài tập
1. Dựa vào bài đọc, hãy kiểm tra những câu dưới đây xem câu nào đúng, câu nào
sai:
a. Địa đạo có nghĩa là những con đường đi trong lòng đất.
b. Địa đạo xuất hiện ở Việt Nam từ đầu thế kỷ XX
c. Người ta sống ở địa đạo để tránh nắng.
d. Địa đạo rộng đến mức một làng có thể ở được.
Địa đạo Củ Chi dài và phức tạp hơn địa đạo Vĩnh Mốc.
f. Địa đạo Vĩnh Mốc nằm ở bờ biển miền Nam.
G. Người Vĩnh Linh đã ở trong địa đạo hơn 6000 ngày đêm.
h. Các địa đạo bây giờ bị phá hủy hoàn toàn.
2. Hãy tìm tất cả những từ có liên quan đến “chiến tranh” xuất hiện trong bài đọc.
3. Hãy hoàn chỉnh các câu sau đây với những từ sau: vất vả, trưng bày, chỉ huy, tàn
phá, tránh, đạn, đào, ác liệt, áo bà ba, lòng đất.
a. Cả thành phố bị trận động đất đêm qua...........................
b. Sau một ngày làm việc........................., anh ấy ngủ như chết.

23

c. ....................là biểu tượng của du kích miền Nam chống Mỹ.
d. Súng này không có......................
e. Chiến sự trở nên ...........đến mức Liên hợp quốc phải đưa quân đội đến.
f. Trong chiến đấu, vai trò của người ...........hết sức quan trọng.
g. Bảo tàng lịch sử............nhiều hiện vật từ thời đồ đá.
h. – Chị làm gì vậy?
- Tôi................hố trồng cây.
i. Trong ..........có nước không?
k. Bọn trẻ con .....nắng dưới bóng cây.
4. Hãy tưởng tượng ngày mai bạn sẽ đi thăm địa đạo Củ Chi. Có rất nhiều điều bạn
chưa biết. Bạn hãy đặt câu hỏi cho người hướng dẫn.
Gợi ý:
a.Lịch sử địa đạo
b. Vị trí đại lý của địa đạo
c. Công dụng của địa đạo
d. Ý nghĩa của từ “địa đạo”
e. Ở địa đạo có gì hay, nổi tiếng
f. Đường đi đến địa đạo.
g.Hành lý cần chuẩn bị


24

h. Giờ khời hành, thời gian tham quan
1.6.

đọc thêm

Lịch và thiên văn

Lịch là hệ thống đếm các khoảng thời gian như ngày, tuần, tháng, mùa, năm, thế
kỷ...Những người làm lịch thường dựa vào sự chuyển động của Mặt trời, Mặt trăng
trên bầu trời mà người ta quan sát được từ trái đất.
Cũng như các ngành khoa học kỹ thuật khác, lịch ra đời do nhu cầu của đời sống
và trước hết là của sản xuất. Chính việc chăn nuôi và trồng trọt đã có nhu cầu này
đầu tiên. Người ta cần biết và dự đoán trước sự thay đổi của các mùa , mưa, gió,
nóng, lạnh, hạn hán, lụt lội, thủy triều, trăng tối, trăng sáng. Các yếu tố này của
thời tiết, khí hậu là do Mặt trời quyết định và một phần chịu ảnh hưởng của Mặt
trăng. Vì vậy, thiên văn học đã sớm phát triển. Đó là cơ sở của việc làm lịch.
Thiên văn học có ba đơn vị thời gian quan trọng nhất là ngày, Mặt trời, tuần
trăng, năm mặt trời. Ngày mặt trời là chu kỳ chuyển động của ngày, đêm sinh ra do
Trái đất tự quay quanh nó và được mặt trời chiếu sáng. Ngày mặt trời trung bình là
24 giờ. Tuần Trăng có độ dài 365,24 ngày, là chu kỳ chuyển động 4 mùa trong một
năm.
Việc có cả tuần Trăng lẫn năm mặt trời đã gây ra không ít khó khăn cho các nhà
làm lịch. Vì họ cố gắng dùng cả hai đơn vị thời gian này nên đã dẫn đến việc hình
thành các loại lịch âm và lịch dương. Các lạo lịch âm dựa v ào tuần trăng và các
loại lịch dương dựa vào năm mặt trời.
Theo lịch sử, lịch âm xuất hirnj trước tiên, vào thời kỳ con người đẫ biết chăn
nuôi. Ở những vùng vĩ độ thấp, do ban ngày nắng và nóng nên người ta phải chăn


25

nuôi gia súc ban đêm . Vì thế, mặt trăng trở nên thân thiết, quen thuộc, thân thiết
và quan trọng đối với con người. Từ sự quan sát chu kỳ thay đổi của Mặt trăng con
người đã làm ra lịch âm.
1.7. Từ ngữ thông tục và thành ngữ

1. Khát khô (cả) cổ
Nghĩa là: khát quá, khát đến nỗi cổ họng như bị khô rát.
Thành ngữ tương tự: Khát cháy họng
Ví dụ: - Anh ấy đi đường xa lúc trời nắng nên khát khô cổ.
2. Sính ngoại
Nghĩa là: thích dùng hàng hóa nước ngoài mà chê hàng sản xuất trong
nước.
- Cô bạn tôi rất sính ngoại, luôn tìm mua quần áo nwocs ngoài, giá
thì đắt mà kiểu dáng kỳ quặc
3. Lắm mồm
Nghĩa là: nói nhiều quá, gây cho người khác khó chịu.
- Tôi không thích bà Lân vì bà ấy lắm mồm quá, ai cũng mệt khi nói
chuyện với bà ấy.