Quản lý nhà nước về dược liệu từ thực tiễn tại thành phố hà nội (tt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐOÀN HỮU PHONG

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DƯỢC LIỆU TỪ THỰC
TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60.38.01.02

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội, 2017


Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã
hội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. VŨ THƯ

Phản biện 1: Hoàng Văn Tú
Phản biện 2: Vũ Thư

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận
thạc sĩ họp tại: Học viện Khoa học xã hội 10 giờ 50 phút
ngày 08 tháng 08 năm 2015

Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Khoa
học xã hội

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam là một nước có nền y dược cổ truyền lâu đời do cha
ông ta từ ngàn đời xưa để lại, được tích lũy, kế thừa và phát triển qua
nhiều thế hệ, trong đó dược liệu từ lâu vẫn đóng góp vai trò to lớn
trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của nhân dân.
Trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới, cùng với đó là sự cạnh
tranh khốc liệt của nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, nhiều
doanh nghiêp, hộ sản xuất tư nhân chỉ vì hám lợi đã chạy đua theo lợi
nhuận mà quên mất pháp luật làm trái lương tâm, đạo đức. Trên các
phương tiện thông tin đại chúng hay đề cập đến những vấn đề nổi
cộm, gây bức xúc liên quan đến dược liệu bẩn như: buôn lậu dược
liệu, nhập lậu nguồn dược liệu rởm, dược liệu tẩm hóa chất, kém chất
lượng được tuồn về từ Trung Quốc vv..., nhiều nơi khai thác nguồn
dược liệu một cách tận thu, bừa bãi mà không đi đôi với trồng trọt và
phát triển lâu dài.
Điều này đặt ra những vấn đề cấp bách mà các cơ quan nhà nước
phải vào cuộc. Quản lý nhà nước, với công cụ quyền lực của mình
bằng pháp luật và những chính sách có vai trò định hướng, chỉ đạo
điều hành các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ về lĩnh vực y dược
cổ truyền với mục tiêu kế thừa, bảo tồn và phát triển y dược học cổ
truyền dân tộc, kết hợp với y dược học hiện đại trong việc chăm sóc
và bảo vệ sức khoẻ nhân dân; xây dựng nền y dược Việt Nam hiện
đại, khoa học, dân tộc và đại chúng.
Thành phố Hà Nội là trung tâm Kinh tế - chính trị - văn hóakhoa học của cả nước, là đầu mối giao thông, buôn bán giữa các tỉnh
thành. Hà Nội cũng có một trong hai khu trung tâm sản xuất kinh
1

doanh, sử dụng dược liệu lớn, là đầu nguồn phân phối thuốc dược
liệu cho các khu vực khác. Các hoạt động về dược liệu ở Hà Nội
cũng nằm trong tình trạng chung của cả nước đã nêu ở trên và cũng
cần có nhu cầu cao về quản lý.
Xuất phát từ những trình bày trên tác giả chọn đề tài “Quản lý
nhà nước về dược liệu từ thực tiễn tại Thành phố Hà nội” làm luận
văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Trong thời gian qua, việc nghiên cứu vấn đề quản lý nhà nước về
dược liệu còn ít, chưa được quan tâm đầy đủ qua tham khảo các tài
liệu hiện hành cho thấy, các công trình khoa học nghiên cứu về vấn
đề này chủ yếu lồng ghép trong một số đề tài như:
- Luận án tiến sĩ dược học: “Nghiên cứu tình hình sử dụng thuốc
y học cổ truyền và tân dược ở khu vực Hà Nội” của tác giả Nguyễn
Thanh Bình năm 2003;
- Đề tài nghiên cứu của tác giả Trần Thúy và cộng sự “Kết quả
nghiên cứu hiện trạng nhân lực và hiện trạng sử dụng thuốc cổ
truyền” năm 1998;
- Luận văn thạc sĩ y học: “Thực trạng sử dụng y học cổ truyền tại
tỉnh Hưng Yên” của tác giả Đặng Thị Phúc năm 2002;
- Luận văn chuyên khoa cấp II: “Nghiên cứu ứng dụng xã hội hóa
YHCT CSSK ban đầu tại cộng đồng trong nền kinh tế thị trường có
định hướng XHCN” của tác giả Phạm Hưng Củng năm 1996;
- Luận án thạc sĩ khoa học y dược: “Nghiên cứu thực trạng và tác
dụng các vườn thuốc nam của Sư đoàn Bộ binh cơ giới 304, Quân
đoàn Bộ binh 2” của tác giả Nguyễn Tuấn Hoàn năm 1998;

2

- Tài liệu giảng dạy sau đại học, trường Đại học Dược Hà Nội:
“Đa dạng sinh học và tài nguyên cây thuốc ở Việt Nam” của tác giả
Trần Công Khánh năm 2000;
- Luận văn thạc sỹ y học: “Khảo sát thực trạng nguồn nhân lực và
sử dụng YHCT ở một số địa phương tỉnh Bắc Ninh” của tác giả
Hoàng Thị Hoa Lý năm 2006;
- Luận văn Thạc sĩ y học: “Thực trạng và một số yếu tố ảnh
hưởng tới việc sử dụng YHCT của người dân huyện Lương Sơn tỉnh
Hòa Bình” cùa tác giả Ngô Huy Minh năm 2002;
- Báo cáo “Hội nghị tăng cường công tác quản lý chất lượng
dược liệu, thuốc từ dược liệu sử dụng trong các cơ sở khám chữa
bệnh y học cổ truyền” Đà Lạt năm 2011.
Các công trình nêu trên đã nghiên cứu những khía cạnh khác
nhau về y học cổ truyền mà dược liệu là một phần ở trong đó. Tuy
nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu ở tầm luận văn
thạc sĩ luật học đối với vấn đề quản lý nhà nước về dược liệu gắn với
địa bàn cụ thể là thành phố Hà Nội. Các công trình nghiên cứu kể
trên là những tài liệu tham khảo rất quan trọng để tác giả thực hiện
luận văn này.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý
nhà nước đối với dược liệu, luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện
quản lý nhà nước đối với lĩnh vực này.
Mục đích nghiên cứu của đề tài là mang tới một cái nhìn tổng
quan về mặt lý luận và pháp lí về quản lý nhà nước đối với dược liệu.
Đồng thời chỉ ra những điểm đáng ghi nhận và những điểm còn thiếu
sót trong thực trạng của vấn đề và những ảnh hưởng của pháp luật
trong vấn đề này. Từ đó đưa ra những kiến nghị giải pháp nhằm nâng
3

cao công tác quản lý hiện hành, đảm bảo vai trò của dược liệu trong
việc chăm sóc sức khỏe toàn dân.
Mục đích trên được cụ thể trong những nhiệm vụ chính của luận
văn là:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về Quản lý nhà nước đối với Dược
liệu.
- Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước về Dược liệu trên địa bàn
Thành phố Hà nội.
Trên cơ sở đó đề ra các giải pháp khả thi để hoàn thiện công tác
quản lý nhà nước hiện nay về dược liệu.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Quản lý nhà nước về dược liệu bao gồm rất nhiều các vấn đề
như: xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, chiến
lược, quy hoạch, kế hoạch, các chương trình, dự án, đề án về dược
liệu; quản lý về sản xuất, kinh doanh, buôn bán, cung ứng, xuất nhập
khẩu dược liệu; quản lý về giá dược liệu, giá thuốc y học cổ truyền;
quản lý chất lượng dược liệu; nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế
về dược liệu...
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận văn là những vấn đề lý
luận về quản lý nhà nước đối với dược liệu từ thực tiễn thành phố Hà
Nội. Thông qua đó, luận văn đúc kết một số kết quả đạt được, đề xuất
giải pháp khắc phục những hạn chế, bất cập.
- Phạm vi nghiên cứu về không gian: Tác giả nghiên cứu quản lý
nhà nước về dược liệu trên địa bàn thành phố Hà Nội.
- Phạm vi về thời gian: Luận văn khảo sát công tác quản lý nhà
nước về dược liệu từ năm 2010 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1.

Phương pháp luận
4


Phương pháp luận của việc nghiên cứu đề tài là phương pháp duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh đồng thời có tham khảo và kế thừa có chọn lọc một số
thành tựu của khoa học quản lý, khoa học chính trị, pháp luật, kinh
tế...
5.2.

Phương pháp nghiên cứu

Ngoài việc sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của triết học Mác-Lênin, quá trình nghiên cứu còn sử dụng
các phương pháp phân tích đánh giá, thống kê so sánh, điều tra...
6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn
- Luận văn góp phần làm phong phú thêm lý luận, hoàn thiện
pháp luật về quản lý nhà nước đối với dược liệu.
- Kết quản nghiên cứu của luận văn góp phần làm cơ sở lý luận
cho các cơ quan nhà nước, các nhà làm luật trong việc hoạch định
chính sách, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới pháp luật liên quan đến
dược liệu. Luận văn cũng có thể là tài liệu tham khảo cho công tác
nghiên cứu, giảng dạy cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục, tài liệu tham khảo và
phụ lục, nội dung của luận văn gồm 03 chương:
Chương 1- Những vấn đề lý luận của quản lý nhà nước về dược liệu
Chương 2- Thực trạng quản lý nhà nước về dược liệu tại thành

phố Hà Nội
Chương 3- Quan điểm và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước
về dược liệu ở Hà Nội

5


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
VỀ DƯỢC LIỆU
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nước về
dược liệu
1.1.1. Hoạt động về dược liệu - đối tượng của quản lý nhà
nước
1.1.1.1. Khái niệm dược liệu
Khái niệm dược liệu được quy định cụ thể tại Khoản 5 Điều 2
Luật Dược năm 2016. Theo đó, dược liệu được hiểu là nguyên liệu
làm thuốc có nguồn gốc tự nhiên từ thực vật, động vật, khoáng vật và
đạt tiêu chuẩn làm thuốc.
1.1.1.2. Vai trò của dược liệu
Xu hướng quay lại sử dụng các sản phẩm thuốc và thực phẩm
chức năng có nguồn gốc từ thiên nhiên để phòng và điều trị bệnh
đang thịnh hành trên thế giới, vai trò của dược liệu trong chăm sóc
sức khỏe sẽ ngày càng khẳng định vị thế của mình trong thời đại hội
nhập. Mọi người dân trên thế giới luôn thích được sử dụng các chế
phẩm từ dược liệu nhiều hơn trong điều trị bệnh bởi tính an toàn và
sẵn có của nó.
1.1.1.3. Các hoạt động về dược liệu:
a. Hoạt động kinh doanh dược liệu
Dược liệu là một mặt hàng cũng như nhiều mặt hàng khác trong

nền kinh tế thị trường. Dược liệu còn có vai trò quan trọng gắn liền
với an toàn sức khỏe của người dân, vì vậy hoạt động kinh doanh
dược liệu cần phải có sự điều chỉnh của pháp luật, cũng như của các
cơ quan quản lý nhà nước. Hoạt động kinh doanh dược liệu bao gồm:

6


xuất khẩu, nhập khẩu, bán buôn, bán lẻ và dịch vụ bảo quản dược
liệu.
b. Hoạt động nghiên cứu, phát triển dược liệu
Đây là hoạt động hướng đến ứng dụng các kết quả nghiên cứu,
tạo sản phẩm phục vụ nhu cầu thị trường; xây dựng vùng trồng dược
liệu nhằm phát triển kinh tế xã hội; bảo tồn, lưu giữ nguồn gen dược
liệu và tri thức bản địa của vùng đó.
c. Hoạt động sản xuất dược liệu
Đặc điểm của hầu hết các loại dược liệu là dược liệu được thu
hái một cách tự nhiên nên việc duy trì, bảo vệ, phát triển nguồn dược
liệu phụ thuộc chủ yếu vào công tác khoanh, nuôi rừng tự nhiên của
lâm nghiệp. Mặt khác việc trồng trọt, phát triển dược liệu lại có tính
chất như hoạt động nông nghiệp nên còn có những chồng chéo trong
việc quản lý làm cho công tác quản lý dược liệu gặp nhiều khó khăn
để phát triển đúng tiềm năng của mình.
d. Hoạt động cung ứng dược liệu
Nước ta là nước có nền kinh tế thị trường nên các cơ sở buôn
bán, cung cấp dược liệu cũng phải thích nghi để phù hợp. Một số cơ
sở có truyền thống kinh doanh dược liệu có hệ thống kho tàng và chế
biến đáp ứng các tiêu chuẩn của Bộ y tế yêu cầu và có đội ngũ cán bộ
chuyên sâu đáp ứng được việc cung ứng dược liệu, thuốc nam thuốc
bắc với chất lượng dịch vụ đảm bảo.

e. Hoạt động xuất nhập khẩu dược liệu, thuốc từ dược liệu
Việc nhập khẩu dược liệu, thuốc đông y không rõ nguồn gốc
đang là vấn nạn trong những năm gần đây. Hiện tượng xuất khẩu lậu
một số dược liệu quý hiếm và xuất khẩu dược liệu khai thác tự nhiên
qua biên giới Trung Quốc theo đường tiểu ngạch trong thời gian qua
có dấu hiệu gia tăng. Hoạt động này đã làm suy giảm nghiêm trọng
7


nguồn tài nguyên cây thuốc, suy giảm tính đa dạng sinh học và có thể
làm biến mất nhiều loài cây thuốc quý hiếm cùng với tri thức bản địa
của địa phương và quốc gia.
1.1.2. Khái niệm và đặc điểm của quản lý nhà nước về dược
liệu
a. Khái niệm của quản lý nhà nước về dược liệu:
Quản lý Nhà nước về dược liệu là tác động có tổ chức và được
điều chỉnh bằng pháp luật trên cơ sở quyền lực nhà nước đối với các
hoạt động về dược liệu do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực
hiện nhằm chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của nhân dân.
b. Đặc điểm của quản lý nhà nước về dược liệu:
Một là, Nhà nước là người tổ chức và quản lý các hoạt động liên
quan đến dược liệu trong điều kiện nền kinh tế thị trường.
Hai là, hệ thống các công cụ như pháp luật, chính sách, chiến
lược, quy hoạch, kế hoạch... phát triển dược liệu là cơ sở, là những
công cụ để nhà nước tổ chức và quản lý các hoạt động liên quan đến
dược liệu.
Ba là, quản lý nhà nước đối với hoạt động dược liệu đòi hỏi phải
có một bộ máy nhà nước mạnh, có hiệu lực, hiệu quả và một đội ngũ
cán bộ quản lý nhà nước có trình độ, năng lực thật sự.
Bốn là, quản lý nhà nước đối với những hoạt động liên quan đến

dược liệu còn xuất pháp từ chính nhu cầu khách quan và sự gia tăng
vai trò của chính sách, pháp luật trong nền kinh tế thị trường với tư
cách là công cụ quản lý.
1.1.3. Vai trò của quản lý nhà nước về dược liệu
a. Vai trò định hướng
- Nhà nước xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình,
chiến lược, đề án về phát triển dược liệu cổ truyền của đất nước trong
8


từng giai đoạn nhất định, khuyến khích người dân chữa bệnh bằng y
học cổ truyền nói chung và dược liệu nói riêng.
b. Vai trò tổ chức và phối hợp
- Nhà nước bằng việc tạo lập các cơ quan và hệ thống tổ chức
quản lý về dược liệu, sử dụng bộ máy này để hoạch định các chiến
lược, quy hoạch, chính sách, các văn bản quy phạm pháp luật,... đồng
thời sử dụng sức mạnh của bộ máy tổ chức để thực hiện những vấn
đề thuộc về quản lý nhà nước nhằm đưa chính sách quản lý phù hợp
với thực tiễn các hoạt động liên quan đến dược liệu.
c. Vai trò điều tiết các hoạt động về dược liệu và can thiệp thị
trường
- Nhà nước là người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các chủ thể
sản xuất, kinh doanh nói chung và sản xuất, kinh doanh liên quan đến
dược liệu nói riêng
- Nhà nước có thể ưu tiên phát triển dược liệu thành một ngành
kinh tế góp phần nâng cao đời sống người dân, đồng thời ưu tiên phát
triển công nghiệp sản xuất dược liệu.
- Nhà nước có thể ưu tiên phát triển dược liệu thành một ngành
kinh tế góp phần nâng cao đời sống người dân, đồng thời ưu tiên phát
triển công nghiệp sản xuất dược liệu.

d. Vai trò giám sát của hoạt động quản lý nhà nước
Nhà nước giám sát các hoạt động của mọi chủ thể liên quan đến
dược liệu cũng như chế độ quản lý của các chủ thể đó như: Các
phương thức sản phẩm dược liệu, chất lượng và tiêu chuẩn các sản
phẩm dược liệu, vấn đề môi trường trong hoạt động sản xuất dược
liệu, cơ chế quản lý kinh doanh các sản phẩm dược liệu, nghĩa vụ nộp
thuế...)
e. Vai trò thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm
9


Nhà nước thực hiện các hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử lý vi
phạm và giải quyết các vấn đề của các đơn vị kinh doanh, sản xuất,
khám chữa bệnh bằng dược liệu. Xử lý nghiêm minh theo quy định
của pháp luật đối với những cơ sở vi phạm để tạo ra tính răn đe, đồng
thời, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tiến hành việc giải quyết
các đơn thư khiếu nại, tố cáo về các vấn đề liên quan đến dược liệu.
1.2. Nội dung, nguyên tắc và phương pháp quản lý nhà nước
về dược liệu
1.2.1 Nội dung của quản lý nhà nước về dược liệu
Thứ nhất, ban hành các quy phạm pháp luật về quản lý dược
liệu.
Đây là một nội dung cơ bản của QLNN bằng pháp luật về dược
liệu vì các văn bản pháp luật về dược liệu là cơ sở đầu tiên và quan
trọng để QLNN bằng pháp luật về dược liệu có hiệu quả.
Thứ hai, hoạt động tổ chức thực hiện các quy định về quản lý nhà
nước đối với dược liệu.
Hoạt động này bao gồm những hoạt động cơ bản là: tổ chức bộ
máy và nhân sự quản lý, xác định chương trình và kế hoạch quản lý,
tổ chức các hoạt động hành chính cụ thể, giải quyết khiếu nại.

Thứ ba, hoạt động của các cơ quan Nhà nước trong thanh tra,
kiểm tra, giải quyết và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật về
dược liệu, hay nói cách khác là hành động bảo vệ pháp luật về dược
liệu.
Bảo vệ pháp luật nói chung, là hoạt động của các cơ quan: Viện
kiểm sát nhân dân; Tòa án nhân dân, cơ quan công an, thanh tra...
Hoạt động của những cơ quan này nhằm đấu tranh, ngăn ngừa, loại
trừ các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ lợi ích của xã hội, quyền và
lợi ích chính đáng của công dân.
10


Thứ tư, phát huy vai trò quản lý của chính quyền địa phương
trong quản lý các hoạt động về dược liệu.
Cần phải nâng cao vai trò quản lý về dược liệu của chính quyền
địa phương, vì chính quyền tại địa phượng là người thực hiện quyền
làm chủ trực tiếp trong phạm vi địa phương của nhân dân sống và
làm việc trên đơn vị hành chính – lãnh thổ, đại biểu cho quyền lợi
của nhân dân ở địa phương đấy.
1.2.2. Các nguyên tắc quản lý nhà nước về dược liệu
a. Nguyên tắc tập trung dân chủ:
Nguyên tắc này bao hàm sự kết hợp giữa hai yếu tố tập trung và
dân chủ, vừa đảm bảo sự lãnh đạo tập trung trên cơ sở dân chủ; vừa
đảm bảo mở rộng dân chủ dưới sự lãnh đạo tập trung.
b. Nguyên tắc thu hút nhân dân lao động tham gia vào quản lý
nhà nước về dược liệu:
Nội dung của nguyên tắc này đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc
về nhân dân. Nhà nước xã hội chủ nghĩa do chính nhân dân lao động
tự tổ chức và thực hiện quyền lực của mình, đồng thời là tổ chức
được lập ra để nhân dân phát huy tài năng và sức lực mỗi người dân

trong việc gánh vác các công việc nhà nước và xã hội.
c. Nguyên tắc pháp chế:
Trong quản lý nhà nước về dược liệu, các chủ thể quản lí hành
chính nhà nước sử dụng pháp luật với tính chất là phương tiện quan
trọng để đảm bảo thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ của mình. Tuy
nhiên, phương tiện này chỉ thực sự phát huy vai trò, tác dụng khi nó
được tôn trọng và thực hiện một cách nghiêm chỉnh của các cơ quan
nhà nước, nhân viên nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân.
d. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng:

11


Đảng lãnh đạo trong quản lý nhà nước về dược liệu bằng hình
thức kiểm tra. Kiểm tra của các tổ chức Đảng là kiểm tra việc thực
hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trong hoạt động
quản lý dược liệu.
e. Nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và theo lãnh thổ:
Nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và theo lãnh thổ đòi hỏi
phải có sự phối hợp chặt chẽ, cả hai chiều quản lý đều phải có trách
nhiệm chung trong việc thực hiện mục tiêu của ngành cũng như của
lãnh thổ.
1.2.3. Các phương pháp quản lý nhà nước về dược liệu
a. Phương pháp hành chính: Là phương pháp quản lý bằng cách
ra quyết định hành chính mang tính mệnh lệnh đơn phương bắt buộc
thực hiện đối với các đối tượng quản lý về dược liệu.
b. Phương pháp thuyết phục: Thuyết phục là cách thức dùng lời
nói, hành vi làm cho đối tượng quản lý hành chính hiểu rõ sự cần
thiết để tự giác thực hiện hành vi nhất định hoặc không thực hiện
hành vi nhất định theo ý chí của chủ thể.

c. Phương pháp kinh tế: Là phương pháp tác động gián tiếp đến
hành vi của các đối tượng quản lý thông qua việc sử dụng các công
cụ kinh tế tác động đến lợi ích của con người.
d. Phương pháp cưỡng chế: Cưỡng chế là phương pháp bắt buộc
dùng sức mạnh của cơ quan quản lý hành chính nhà nước tác động
lên đối tượng chịu sự quản lý khi đối tượng này không làm hoặc làm
không đúng các quy tắc xử sự đã được đề ra

12


1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về dược
liệu
1.3.1. Yếu tố pháp luật về quản lý dược liệu
Để đảm bảo cho các hoạt động quản lý về dược liệu, các văn bản
pháp luật liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến quản lý dược liệu
không những phải đẩy đủ về số lượng mà còn phải bảo đảm chất
lượng của các văn bản đó. Hệ thống pháp luật về quản lý các hoạt
động của dược liệu cũng cần có đầy đủ những thuộc tính hiện đại của
hệ thống như tính đồng bộ, toàn diện, tính khách quan, khoa học, tính
ổn định, tính công khai, minh bạch, tính đại chúng.
1.3.2. Yếu tố tổ chức về bộ máy và nhân sự
a. Yếu tố tổ chức về bộ máy:
Năng lực thực hiện pháp luật về quản lý dược liệu của chính
quyền cơ sở chính là tính hợp lý của bộ máy chính quyền cơ sở. Một
bộ máy mạnh là bộ máy luôn thích ứng với mọi biến đổi xã hội, luôn
tìm tòi sáng kiến sao cho bộ máy quản lý thường xuyên được đổi
mới, cải cách, đáp ứng được tốt nhu cầu của quản lý xã hội và quản
lý về dược liệu, nhất là trong điều kiện kinh tế thị trường, đô thị hóa
và hội nhập quốc tế.

b. Yếu tố nhân sự:
Muốn một tổ chức mạnh phải có con người mạnh, con người là
yếu tố quyết định. Việc thực hiện pháp luật của chính quyền phải
thông qua hoạt động của từng công chức trong bộ máy chính quyền,
và do đó phụ thuộc vào năng lực thực hiện pháp luật của họ.

13


1.3.3. Yếu tố cơ sở vật chất, ngân sách, kinh phí cho quản lý
nhà nước về dược liệu
Yếu tố cơ sở vật chất và tài chính công mà tốt sẽ khuyến khích
cán bộ hăng hái làm việc, chống lại sự tha hoá, biến chất, mua chuộc;
ngược lại, cơ sở vật chất, tài chính công không hợp lý sẽ là nguyên
nhân dẫn đến tình trạng lơ là công việc, không hăng say phấn đấu
nâng cao trình độ chuyên môn, tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp của
đội ngũ cán bộ. Đây là động lực thúc đẩy đội ngũ cán bộ quản lý nhà
nước về dược liệu không ngừng vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ
được giao.
1.3.4. Yếu tố kinh tế thị trường
Nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa khuyến
khích làm giàu chính đáng đồng thời tích cực xóa đói, giảm nghèo;
phát triến kinh tế đi đôi với việc thực hiện các chính sách, phúc lợi xã
hội, chú trọng phát triển nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Các yếu tố thị
trường trong các hoạt động kinh doanh dược liệu được tạo lập và tác
động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống xã hội cũng như tác động
đến hoạt động quản lý của nhà nước về dược liệu.
Kết luận chương 1
Bằng phương pháp phân tích, đánh giá những vấn đề lý luận về
quản lý nhà nước đối với dược liệu, luận văn đã làm rõ khái niệm và

vai trò của quản lý nhà nước về dược liệu. Đồng thời nêu lên được
nội dung, nguyên tắc và phương pháp quản lý nhà nước về dược liệu,
cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về dược liệu.
Tuy nhiên vấn đề quản lý nhà nước về dược liệu vẫn còn khá chung
chung, chưa bảo đảm tính thống nhất của Nhà nước đối với các hoạt
động quản lý liên quan đến dược liệu, đồng thời cũng chưa đồng bộ
với công tác quản lý của ngành y tế ở nước ta hiện nay.
14


Chương 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DƯỢC LIỆU TẠI
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Tình hình dược liệu tại Hà Nội
2.1.1. Khái quát về tình hình dược liệu tại Hà Nội
2.1.1.1. Đặc điểm tự nhiên, chính trị, kinh tế- xã hội của Hà Nội
Hà Nội có hai khu vực truyền thống tập trung nhiều cơ sở kinh
doanh, bào chế dược liệu là: làng nghề Ninh Hiệp huyện Gia Lâm và
khu vực Lãn Ông quận Hoàn Kiếm. Hà Nội là trung tâm chính trị của
nước, những cơ quan quản lý nhà nước về dược liệu đều tập trung tại
đây đồng thời cũng có rất nhiều những cơ sở khám chữa bệnh, kinh
doanh dược liệu và y học cổ truyền.
2.1.1.2. Khái quát tình hình hoạt động dược liệu tại TP Hà Nội
a. Hoạt động nuôi trồng dược liệu
Hà Nội nằm trong quy hoạch vùng nuôi trồng dược liệu của
vùng đồng bằng sông Hồng nên hoạt động nuôi trồng dược liệu của
Hà Nội phân bố ở nhiều địa phương: Thanh Trì, Thanh Oai, Thường
Tín, Ba Vì, Mỹ Đức, Chương Mĩ, Sóc sơn, Gia lâm...
b. Hoạt động kinh doanh dược liệu
Hà Nội có 12 cơ sở sản xuất thuốc, nguyên liệu dược liệu, hàng

năm tiêu thụ khoảng 4.500- 5.000 tấn dược liệu từ tất cả các nơi.
Cùng đó có 55 cơ sở buôn bán dược liệu với quy mô cung cấp cho thị
trường khoảng 18.000-20.000 tấn dược liệu hàng năm, chưa kể đến
trên 110 cơ sơ kinh doanh thuốc đông y, thuốc từ dược liệu có quy
mô nhỏ. Phần lớn dược liệu được kinh doanh, mua bán là thuốc bắc
(Trung Quốc), thuốc nam với số lượng rất hạn chế.
c. Hoạt động sử dụng dược liệu

15


Với số lượng cơ sở Khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền, các
cơ sở kinh doanh dược liệu và hệ thống các hội, chi hội, cơ sở chẩn
trị y học cổ truyền cũng như số lượng các lương y đông đảo nên việc
sử dụng dược liệu làm thuốc trên địa bàn Hà Nội rất lớn và đa dạng,
đặt ra đối với công tác quản lý nhà nước về dược liệu phải tăng
cường năng lực quản lý đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
2.1.2. Những bất cập trong các hoạt động về dược liệu tại Hà
Nội
Thứ nhất, dược liệu giả, không đúng tên trong dược điển
Tại Hà Nội tồn tại nhiều dược liệu giả là các dược liệu có hình
thái gần giống với dược liệu thật nhưng không có các đặc điểm thực
vật và hoá học giống với dược liệu thật hoặc có bộ phận dùng không
đúng, trộn lẫn dược liệu thật với thành phần khác có tỷ lệ khác nhau
mà vẫn lấy tên là dược liệu thật.
Thứ hai, Dược liệu không đảm bảo tính sạch và tinh khiết
Dược liệu sạch, tinh khiết phải là dược liệu có tỷ lệ tạp chất như
đất, cát không quá quy định; không có dược liệu khác không đúng lẫn
vào; không có các bộ phận không dùng của cây dược liệu; chứa một
hàm ẩm an toàn đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên rất nhiều dược liệu lưu

hành trên thị trường tại Hà Nội không đảm bảo chất lượng này.
Thứ ba, hoạt động kinh doanh, buôn bán dược liệu chưa được
kiểm soát chặt chẽ
Hiện nay, có rất nhiều thuốc đông y bày bán tại Hà Nội có
nguồn gốc xuất xứ từ Trung Quốc và các cơ quan chức năng lại chưa
thể kiểm soát được chất lượng các mặt hàng này. Thuốc đông y của
Trung Quốc thường có tồn dư chất bảo vệ thực vật cao và chứa hàm
lượng kim loại nặng rất lớn, dễ gây ra các loại bệnh mãn tính nguy
hiểm cho người dùng.
16


2.2. Cơ sở pháp lý của quản lý nhà nước về dược liệu
Nhất quán với chính sách phát triển y học dân tộc trong đó có
dược liệu, Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ: “trên cơ sở khoa học
thừa kế và phát huy những kinh nghiệm tốt của đông y và kết hợp với
tây y tăng cường khả năng phòng bệnh chữa bệnh và tiến tới xây
dựng nền y học Việt Nam”.
Ngày 06 tháng 4 năm 2016, tại kì họp thứ 11, Quốc hội khóa
XIII đã thông qua Luật Dược 2016 thay thế cho Luật Dược năm
2005, khuyến khích kế thừa và phát triển thuốc dược liệu, thuốc cổ
truyền; tăng cường trách nhiệm của Nhà nước cũng như phân định cụ
thể trách nhiệm của các bộ, ngành trong việc quản lý nhà nước về giá
thuốc và phát triển công nghiệp dược.
2.3. Thực tiễn quản lý nhà nước về dược liệu tại Hà Nội
2.3.1. Các cơ quan quản lý nhà nước về dược liệu tại Hà Nội
Tại trung ương: Cục quản lý dược Việt Nam; Thanh tra dược
trong thanh tra y tế; Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền.
Tại địa phương: Phòng Nghiệp vụ dược; Thanh tra dược nằm
trong thanh tra Sở y tế.

Mô hình hệ thống tổ chức quản lý nhà nước về dược liệu tại Hà
Nội hiện nay là phân chia quyền lực giữa trung ương và địa phương
theo nguyên tắc song trùng trực thuộc: Bộ Y tế quản lý các cơ sở về
chuyên môn dược liệu, đồng thời các cơ sở này cũng trực thuộc sự
lãnh đạo của địa phương về tổ chức, nhân lực, tài chính...(Bộ thì quản
lý ngành dọc, địa phương quản lý ngành ngang).
2.3.2. Thực trạng công tác Quản lý Nhà nước về dược liệu tại
Hà Nội.
2.3.2.1. Công tác quản lý chất lượng dược liệu

17


Bộ Y tế đã chỉ đạo hội đồng dược điển biên soạn Dược điển Việt
Nam III (2002) và IV (2010), có các chuyên luận về đông dược và
dược liệu, căn cứ vào đó Cục Y Dược cổ truyền Bộ Y tế đã biên soạn
nhiều tài liệu chỉ đạo về quản lý chất lượng dược liệu, thuốc nam
thuốc bắc, hướng dẫn phương pháp chế biến, và các yêu cầu quản lý
thị trường dược liệu, kiểm tra chất lượng dược liệu và sử dụng dược
liệu trong các cơ sở YHCT, các đơn vị sản xuât thuốc đông dược.
2.3.2.2. Hoạt động bảo vệ pháp luật
Hoạt động bảo vệ pháp luât bao gồm các hoạt động: Thanh tra,
kiểm tra, xử lý vi phạm. Thông qua đó nhằm phát hiện các hành vi vi
phạm pháp luật về dược liệu đồng thời ngăn chặn các hành vi này,
qua đó có hình thức xử lý phù hợp.
Tại Hà Nội, đối với hoạt động thanh tra về dược liệu có hai cơ
quan cùng đảm nhiệm theo cơ chế song trùng ở cấp trung ương và
cấp địa phương:
Cấp trung ương bao gồm: Thanh tra Bộ Y tế; các cục, tổng cục
được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành.

Cấp địa phương bao gồm: Thanh tra Sở Y tế Hà Nội; các chi cục
thuộc Sở Y tế được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
2.3.3. Những tồn tại và hạn chế trong quản lý nhà nước về
dược liệu tại Hà Nội
- Về bộ máy quản lý:
Hiện tại, chính sách vĩ mô về quản lý dược lại Hà Nội chưa
được triển khai đồng bộ và triệt để. Công tác quản lý còn chồng chéo
giữa các Bộ, ngành; sự phối hợp giữa trung ương với địa phương
chưa chặt chẽ.

18


- Về công tác quản lý thị trường: Cơ chế quản lý thị trường dược
liệu chưa đồng bộ, nhiều sản phẩm chưa rõ xuất xứ chưa đảm bảo
tính đúng, nguồn gốc và chất lượng.
- Về công tác quy hoạch phát triển dược liệu: Chưa có quy
hoạch tổng thể để bảo tồn, phát triển bền vững dược liệu tại Hà Nội.
- Về công tác tổ chức và quản lý khai thác, thu mua dược liệu:
Các hoạt động xuất khẩu lậu một số dược liệu quý hiếm và xuất khẩu
dược liệu khai thác tự nhiên qua biên giới Trung Quốc theo đường
tiểu ngạch chưa được quản lý chặt chẽ.
- Về công tác quản lý chất lượng: công tác tiêu chuẩn hóa, kiểm
tra chất lượng dược liệu tại Hà Nội chưa thật sự được thực thi một
cách nghiêm túc từ nguyên liệu đến thành phẩm dược liệu.
- Về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát: Công tác thanh tra,
kiểm tra, giám sát các các hoạt động về dược liệu không thể kiểm
soát một cách đầy đủ, toàn diện, do lực luợng tham gia thanh tra còn
mỏng. Các biện pháp xử lý đối với các cơ sở kinh doanh, sản xuất vi
phạm còn chưa thực sự thỏa đáng, chế tài áp dụng chưa đủ mạnh, do

đó tình trạng tái phạm nhiều lần vẫn còn xảy ra.
Kết luận chương 2
Phần trình bày thực trạng quản lý nhà nước về dược liệu tại
thành phố Hà Nội ở trên gồm: những hoạt động về dược liệu tại
thành phố; cơ sở pháp lý của quản lý nhà nước về dược liệu; thực tiễn
quản lý nhà nước về dược liệu tại Hà Nội và những tồn tại cũng như
hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về dược liệu. Có thể nhận
thấy rằng: Các hoạt động về dược liệu tại Hà Nội hiện nay đang diễn
ra rất phức tạp khiến cho công tác Quản lý nhà nước về dược liệu
trong giai đoạn hội nhập hiện nay tại địa phương còn nhiều vấn đề
khó khăn và thách thức.
19


Chương 3
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
NHÀ NƯỚC VỀ DƯỢC LIỆU Ở HÀ NỘI
3.1. Quan điểm tăng cường quản lý nhà nước về dược liệu
Thứ nhất, tăng cường quản lý nhà nước về dược liệu phải đáp
ứng nhu cầu mở cửa, hội nhập quốc tế đối với nền y học thế giới.
Cùng với sự phát triển ngày càng cao của đời sống kinh tế - xã
hội và xu hướng hội nhập quốc tế, Trong xu thế toàn cầu hóa hiện
nay, công tác quan hệ quốc tế đối với nền dược liệu của nước ta đóng
một vai trò rất quan trọng, là chiếc cầu nối giúp nền dược liệu Việt
Nam hội nhập với khu vực và thế giới.
Thứ hai, tăng cường quản lý nhà nước về dược liệu phải
hướng đến việc ph c v và đáp ứng tốt nhu cầu c a

hội về

chăm sóc và bảo vệ sức khỏe c a nhân dân.
Vấn đề đảm bảo chăm sóc bảo vệ sức khoẻ nhân dân còn là một
trong những tiêu chuẩn quan trọng trong hệ thống các tiêu chuẩn thế
giới để đánh giá về mức sống của một quốc gia. Việc đảm bảo thuốc
chữa bệnh trong nhiều trường hợp gắn liền với việc cứu sống hoặc tử
vong của con người. những vị thuốc dược liệu là yếu tố quan trọng
đối với nhu cầu của xã hội về chăm sóc và bảo vệ sức khỏe.
Thứ ba, tăng cường quản lý nhà nước về dược liệu phải d a
tr n tinh thần cải cách hành ch nh.
Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước có ý nghĩa quyết định bảo
đảm thắng lợi của chủ nghĩa xã hội trong thời đại mới. Dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản hiện nay, nếu không có một nhà nước được
tổ chức khoa học có đủ năng lực quản lý mọi mặt đời sống xã hội,
nhất là năng lực tổ chức quản lý về dược liệu thì không thể tổ chức

20


thực hiện thắng lợi đường lối, chính sách của Đảng trong công tác
quản lý nhà nước về Dược liệu.
3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về dược liệu
3.2.1. Các giải pháp chung
3.2.1.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức và xã hội
Cần phải nâng cao nhận thức về vai trò của quản lý nhà nước về
dược liệu, nâng cao ý thức pháp luật cho cán bộ, nhân dân để tuân
thủ theo các quy định của pháp luật. Phải luôn tuân theo quan điểm,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, theo định
hướng xã hội chủ nghĩa, gắn chặt với tình hình thực tế nền kinh tế –
xã hội của Việt Nam trong hoạt động quản lý về dược liệu tại địa
phương.

3.2.1.2. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng
Phát huy vai trò của các tổ chức đảng sẽ tạo thuận lợi cho hoạt
động quản lý. Đường lối, chính sách của Đảng là cơ sở để các cơ
quan quản lý nhà nước về dược liệu tại địa phương làm căn cứ, xác
định phạm vi trách nhiệm, quyền hạn của mình và tổ chức, tiến hành
các hoạt động, giải quyết các mối quan hệ xã hội trong quản lý dược
liệu.
3.2.2. Hoàn thiện chính sách, pháp luật và cơ chế quản lý
Một là, các Chính sách, Nghị quyết, Nghị định của nhà nước cần
phải được thể chế hóa mạnh mẽ: Nền y tế Việt Nam muốn hội nhập
và phát triển với nền y tế thế giới, cũng như để dược liệu của Việt
Nam ngày càng lớn mạnh, cần phải có những điều chỉnh phù hợp đối
với một số nội dung trong những quy định pháp luật về dược liệu.
Cần ban hành Luật Dược liệu Việt Nam nhằm cụ thể hóa và tạo ra cơ
sở pháp lý vững vàng hơn nữa cho các hoạt động liên quan đến dược
liệu.
21


Hai là, xây dựng đồng bộ, rà soát và hoàn thiện các cơ chế,
chính sách quản lý Nhà nước về dược liệu: Nhà nước cần rà soát lại
các chính sách chưa hợp lý để kịp thời bổ sung hoặc sửa đổi như
chính sách liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu
dược liệu để đảm bảo tính đồng bộ và cung ứng thuốc hợp lý cho thị
trường trong nước. Nâng cao công tác nghiên cứu, điều tra, dự báo về
thực trạng hoạt động sản xuất, kinh doanh dược liệu tại thị trường
trong nước cũng như thực trạng công tác quản lý Nhà nước về dược
liệu. Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về ngành dược.
3.2.3. Nâng cao chất lượng bộ máy QLNN về dược liệu
Thứ nhất, kiện toàn, củng cố, nâng cao năng lực hoạt động của

các cơ quan quản lý nhà nước về dược liệu ở địa phương tại Hà Nội.
Nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước về
dược liệu tại địa phương như Sở Y tế, UBND các quân, huyện,
UBND các phường, xã. Cần thực hiện mục tiêu cải cách bộ máy
QLNN về dược liệu tại Trung ương và tại Hà Nội vì những bộ máy
quản lý này còn cồng kềnh, nhiều đầu mối và tầng nấc trung gian;
còn tình trạng chồng chéo chức năng, nhiệm vụ của nhau.
Thứ hai, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ng cán bộ quản lý
có chuyên môn về dược liệu.
Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước có
chuyên môn, nghiệp vụ không chỉ ở phương diện kiến thức về quản
lý nhà nước mà còn có tri thức chuyên môn sâu sắc về dược liệu, việc
phát triển nguồn nhân lực chất lượng sẽ góp phần tăng cường chất
lượng và hiệu quả của công tác tham mưu, tư vấn cho các lãnh đạo
cấp trên.
3.2.4. Tăng cường thanh tra, iểm tra và

22

lý vi phạm


Công tác thanh tra kiểm tra là nhiệm vụ cấp bách, vô cùng quan
trọng trong công tác quản lý nhà nước về dược liệu. Làm tốt công tác
thanh tra kiểm tra sẽ củng cố và tăng cường tổ chức, hoạt động của y
dược cổ truyền, nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước đối với
dược liệu, là đòn bẩy thúc đẩy sự phát triển hệ thống y tế Việt Nam.
3.2.5. Nâng cao hiệu quả giám sát, iểm tra đối với hoạt động
quản lý nhà nước về dược liệu
Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát của HĐND các cấp đối

với lĩnh vực y tế nói chung và lĩnh vực dược liệu nói riêng nhằm kịp
thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm những hành vi cửa quyền,
tham nhũng, tiêu cực đối với đội ngũ cán bộ, công chức trong bộ máy
quản lý về dược liệu.
Kết luận chương 3
Qua phần đánh giá và phân tích ở chương 3. Để nâng cao chất
lượng về công tác quản lý dược liệu ở Hà Nội ngày một tốt hơn, cần
phải có những cơ chế và đưa ra các giải pháp sau:
- Tăng cường nhận thức vai trò của công tác quản lý, nâng cao ý
thức pháp luật cho cán bộ và người dân.
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng bộ đối với công tác quản lý
nhà nước về dược liệu tại địa phương.
- Nâng cao các giải pháp về tổ chức thực hiện và quản lý như:
Kiện toàn, củng cố và nâng cao năng lực hoạt động của các cơ quan
quản lý về dược liệu tại địa phương; xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi
dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý có chuyên môn về dược liệu.
- Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.
- Nâng cao hiệu quả giám sát, kiểm tra đối với hoạt động quản lý
nhà nước về dược liệu.

23