Bài 6. Thuật ngữ

KIỂM TRA BÀI CŨ:
1. Nêu các cách làm phát triển từ vựng Tiếng việt?
2. Em hãy tìm những từ ngữ mới thời gian gần đây được
cấu tạo trên cơ sở từ “môi trường”.
1. Có 3 cách làm phát triển từ vựng:
+ Phát triển nghĩa của từ dựa vào nghĩa gốc.
+ Tạo từ ngữ mới.
+ Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài.
2. Môi trường:
- Môi trường tự nhiên.
- Môi trường sinh thái.
- Môi trường nhân tạo…


I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

1, Vídụ 1: So sánh 2 cách giải thích sau đây về nghĩa của
từ nước và từ muối.
a, Cách 1:
- Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông,
hồ, biển…
-Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách ra từ nước
biển, dùng để ăn.
b, Cách 2:
-Nước là hợp chất của các nguyên tố Hi-drô và ôxi, có công
thức H2O .
-Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều
nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.


I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?

1, Vídụ 1:
* Nhận xét:
- Cách 1 là cách giải thích dựa vào những đặc tính bên ngoài
của sự vật được hình thành trên cơ sở những kinh nghiệm, có
tính chất cảm tính.
- Cách 2 dựa vào đặc tính bên trong của sự vật không thể
nhận biết qua cảm tính mà phải qua sự nghiên cứu khoa học
mới biết được.
Theo em cách giải thích nào người không có kiến thức
chuyên môn thì không thể hiểu được? Các định nghĩa này
thuộc bộ môn nào?


I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
1. Ví dụ 1:

Em đã học những
định nghĩa này ở
những bộ môn
nào?

2. Ví dụ 2:

-Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do
sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa
a-xít các-bô-níc.
ĐỊA LÝ
- Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim
loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít. HOÁ HỌC

-Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện
tượng khác có nét tương đồng với nó.
TIẾNG VIỆT
-Phân số thập phân là phân số mà mẫu là luỹ thừa của 10.

TOÁN HỌC


Hướng tới xã hội giao thông an toàn
8:10 PM Thứ năm, ngày 01 tháng bảy năm 2010- Chuyên mụcGiáo dục|

Honda Việt Nam tổ chức nhiều chương trình như "Tôi yêu Việt
Nam" nhằm giáo dục an toàn giao thông cho giới trẻ; hướng dẫn
kỹ năng lái xe an toàn cho khách hàng và chia sẻ giáo trình đào
tạo lái xe mô tô hạng A1. Đầu tháng 6, chương trình giáo dục an
toàn giao thông (ATGT) mang tên “Tôi yêu Việt Nam” phiên bản
2010 do Công ty Honda Việt Nam phối hợp với Đài Truyền hình
Việt Nam và Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đã được phát
sóng trên kênh VTV1 và VTV3 với những bài học an toàn giao
thông hấp dẫn, gần gũi với các bạn trẻ. Phiên bản năm 2010 có
tựa đề là “Tiểu thư giao thông” và được lên sóng đều đặn trong
các khung giờ: 19h55 thứ 7 và phát lại vào lúc 10h40 chủ nhật
trên VTV3; 7h20 trên VTV1 thứ 4, 5 và 6 hàng tuần. …..
Cẩm Ly


II.ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT
NGỮ:
Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một
khái niệm, ngược lại mỗi

khái niệm chỉ được biểu thị
bàng một thuật ngữ.

- Muối là hợp chất mà
phân tử gồm có một hay
nhiều nguyên tử kim loại
liên kết với một hay
nhiều gốc a-xít.
 Thuật ngữ này không
còn có nghĩa nào khác.


II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT
NGỮ:
- Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một
khái niệm ngược lại mỗi khái
niệm chỉ được biểu thị bằng một
thuật ngữ.
- Thuật ngữ không có tính biểu
cảm.

a, Muối là một hợp chất có thể
hoà tan trong nước.
b, Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng
quên nhau.
(Ca dao)
Từ muối trong ví dụ nào có sắc
thái biểu cảm?
Em hiểu câu ca dao này có ý

nghĩa gì?


I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ?
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ:
III - LUYỆN TẬP:

Bài 1: Vận dụng các kiến thức đã học ở các môn
Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán học, Vật lý, Hoá học,
Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp điền vào chỗ
trống. Và cho biết thuật ngữ đó thuộc lĩnh vực khoa
học nào?


1. Lực
……………: là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
2. Xâm
…………….:
thực là làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt
đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy ….

tượng hóa học là hiện tượng trong đó sinh ra chất
3. Hiện
………………………..:
mới.
Trường từ vựng
4. …………….................:
là tập hợp những từ có ít nhất một nét
chung về nghĩa.
Di chỉ

5. ………………:
là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người
xưa.
Thụ phấn
6. ……………….:
là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với bầu nhụy.
Lưu lượng
7. ………………..:
là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng
sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo:
m3/s


Bài 2: Đọc đoạn trích sau:
“Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa”
Tố Hữu – Chào xuân 67
Từ “điểm tựa” ở đoạn trích trên có được dùng như một thuật ngữ
vật lý không?
“Điểm tựa” ở đây có nghĩa gì?
-“Điểm tựa”(thuật ngữ Vật lý): Điểm cố định của một đòn bẩy
thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản.
- “Điểm tựa” (trong đoạn trích) không được dùng như thuật ngữ,
mà “điểm tựa” chỉ nơi làm chỗ dựa chính.


Bài 3:
- Hỗn hợp (hóa học): là nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hóa

hợp thành một chất khác.
- Hỗn hợp (nghĩa thông thường): gồm có nhiều thành phần trong
đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình.
Vậy cho biết hai câu sau, câu nào “hỗn hợp” là thuật ngữ? Câu nào
“hỗn hợp” là nghĩa thông thường?
a. Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển …. Là một hỗn hợp.

 Thuật ngữ
b. Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.

 Nghĩa thông thường
Đặt câu với từ “hỗn hợp” hiểu theo nghĩa thông thường?
Ví dụ: Đây là loại thức ăn hỗn hợp nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng
của các loại gia cầm.


Bài 5.
- Thị trường (thuật ngữ trong kinh tế học): nơi thường xuyên
tiêu thụ hàng hóa. (Thị: chợ - yếu tố Hán Việt)
- Thị trường (thuật ngữ trong vật lí): Chỉ phần không gian mà
mắt có thể quan sát được. (Thị: thấy - yếu tố Hán Việt)
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ một khái niệm đã nêu ở ghi nhớ không? Vì sao?
 Không vi phạm vì hai thuật ngữ này được dùng ở hai lĩnh vực
khoa học riêng biệt chứ không phải ở cùng một lĩnh vực.


Em hãy giải thích các thuật ngữ sau:
-Môi trường:
Bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan
hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới

đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên
nhiên."
Công nghệ môi trường:
"Công nghệ môi trường là tổng hợp các biện pháp vật lý, hoá
học, sinh học nhằm ngăn ngừa và xử lý các chất độc hại phát
sinh từ quá trình sản xuất và hoạt động của con người. Công
nghệ môi trường bao gồm các tri thức dưới dạng nguyên lý, quy
trình và các thiết bị kỹ thuật thực hiện nguyên lý và quy trình
đó".