Bài 18. Trai sông

TaiLieu.VN


TaiLieu.VN


Trai sông
(Sống ở hồ, ao, sông ngòi)

Bạch tuộc
(Sống ở biển)

Sò
(Sống ở ven biển)

Mực
(Sống ở biển)

Ốc sên
(Sống ở trên cạn)

Ốc vặn
(Sống ở nước ngọt)

Ngành Thân mềm ở nước ta rất đa dạng, phong phú như : Trai, ốc, sò, mực, bạch
TaiLieu.VN
tuộc… và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn…


Trai sông sống
ở đâu ?

Trai sông sống ở đáy hồ ao, sông ngòi;
bò và ẩn nửa mình trong bùn, cát.

TaiLieu.VN


Quan sát hình vẽ : xác định các phần của vỏ trai ?
Đỉnh
vỏ
2

Đầu
vỏ 1

Đuôi
4 vỏ

Vòng tăng
5
trưởng vỏ
TaiLieu.VN

Bản lề
3vỏ


I. Hình dạng, cấu tạo
1. Vỏ trai

Quan sát hình và cho biết đặc
điểm cấu tạo của vỏ trai ?
- Gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng. Dây
chằng ở bản lề cùng với 2 cơ khép vỏ

- Có lớp sừng bọc ngoài, lớp đá
vôi ở giữa và lớp xà cừ óng ánh ở
trong cùng.

Lớp sừng

2 mảnh vỏ

Lớp đá vôi
Dây
chằng

TaiLieu.VN

Cơ
khép
vỏ

Lớp xà cừ


Lớp sừng
Lớp đá vôi
Tại sao khi mài mặt
ngoài vỏ trai ta ngửi

thấy có mùi khét ?

Lớp xà cừ

Mài mặt ngoài của vỏ trai ngửi thấy có mùi khét vì phía ngoài là lớp
sừng có thành phần là chất hữu cơ nên khi mài nóng chảy, chúng có mùi
khét.
Thành phần vỏ của trai có tới 70% là chất hữu cơ (CaCo3 ) còn ở các
loài ốc chiếm 30%
TaiLieu.VN


Dây chằng
Hai cơ
khép vỏ

Quan sát hình sau cho
biết Trai đóng và mở vỏ là
nhờ bộ phận nào?

Trai đóng và mở vỏ nhờ hoạt động của dây chằng ở bản lề và
hai cơ khép vỏ bám chắc vào mặt trong của vỏ.
Động tác đóng vỏ

Động tác mở vỏ

TaiLieu.VN


Để mở vỏ trai quan sát bên trong cơ thể, phải làm thế nào ?

Tại sao trai chết thì mở vỏ?

Động tác đóng vỏ

Để mở vỏ trai quan sát bên trong, phải luồn lưỡi dao vào qua
khe vỏ cắt cơ khép vỏ. Cơ khép vỏ bị cắt, lập tức vỏ trai sẽ
vỏtính tự động của trai. Vì
mở ra => chứng tỏĐộng
sự mởtác
vỏmở
là do
thế khi trai bị chết vỏ thường mở ra.

TaiLieu.VN


Vỏ trai có vai trò
Trai tự vệ bằng
gì trong đời sống
cách nào ?
của trai?
Trai tự vệ bằng cách co chân, khép vỏ. Nhờ vỏ cứng rắn và
2 cơ khép vỏ vững chắc nên kẻ thù không thể bửa vỏ ra để ăn
Được phần mềm của cơ thể chúng.

Vỏ trai có vai trò bảo vệ thân mềm bên trong

Trai là động vật thuộc
ngành thân mềm lớp 2
mảnh vỏ hay lớp chân

rìu.

TaiLieu.VN


Hãy
điền
cáccó
chú
thích
Cơ
thể
trai
cấu
tạo
vào hình
sau ??
như
thế nào
Cơ khép vỏ trước

Vỏ trai

2
Chỗ bám cơ khép vỏ sau

1

3

11
Tấm miệng

Trung tâm

Lỗ miệng

10
4 Ống thoát
5 Ống hút

Thân 9

7

Chân

8

Mang

Ở giữa
TaiLieu.VN

6 Áo trai

vỏ
i
ớ
ư

D


I. Hình dạng, cấu tạo
1. Vỏ trai
2. Cơ thể trai

- Mặt trong áo tạo thành
khoang áo, có ống hút và
ống thoát nước.
- Giữa là hai tấm mang.
- Trung tâm : trong là thân
trai có lỗ miệng với 4 tấm
miệng, ngoài là chân trai.
TaiLieu.VN


II. Di chuyển

Quan sát hình sau và giải
giúp trai di
Vỏ trai
hé thò
mở cho
ra kết
vươnhợp
dài trong
bùncơvềchế
hướng
Chân

trai
ra, chân
thụtthò
vào
vớithích
đóng
mở
vỏ
chuyển
được
trong
bùn theo
muốn
đi
tới
để
mở
đường,
Sau
đó
trai
co
chân
đồng
thời
với
giúp trai di chuyển về phía trước
chiều mũi tên?

việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau

(ống thoát), làm trai tiến về phía trước.
Ống thoát
Hướng di chuyển

Chân trai thò theo hướng
nào thì trai chuyển động
theo hướng đó

TaiLieu.VN

Ống hút


▼ Quan sát hình dưới đây, thảo luận nhóm
III. Dinh dưỡng
và trả lời các câu hỏi sau:
1. Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang
theo những
chất gì
vàođem
miệngthức
và mang
trai? hữu cơ,
Dinh dưỡng thụ động : Nước
qua ống
hút,
ăn (vụn
2. Quá trình hô hấp của trai diễn ra ở đâu?
động vật nguyên sinh) đến
miệng trai và ôxi đến mang trai

3. Quá trình biến đổi thức ăn của trai diễn ra ở đâu?
4. Em có nhận xét gì về kiểu dinh dưỡng của trai?
Kiểu dinh dưỡng thụ
động của trai đã ảnh
hưởng đến cấu tạo
nào của trai ?
Tấm miệng
Chất
thải

Đầu trai
tiêu giảm

Cacbonic

Ống thoát
Nước

Oxi
Lỗ miệng
Thức
ăn
TaiLieu.VN

Mang

(Thức ăn, oxi)
Ống hút

dinhhợp
dưỡng
của trai có ý
trường
ăn thịt
Trách nhiệm củaVì sao cóCách
mỗi người chúng
như
thế? nào với môi
trai, sònghĩa
bị ngộ
độc
ta là gì ?
Không
ô nhiễm môi
trườnggây
nước?
trường nước

Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động
vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, góp phần lọc sạch môi
trường nước.

Ở những nơi nước ô nhiễm, người ăn trai, sò hay bị ngộ
độc vì khi lọc nước, nhiều chất độc còn tồn đọng ở cơ
thể trai, sò.
TaiLieu.VN


IV. Sinh sản

Trứng thụ
tinh, cứu
phátthông
triểntinthành
trùng
tronghợp
mang
sau đó
Nghiên
trongấu
SGK,
tìm nở
từ thích
điềntrai
vào mẹ,
các số
quá
trình
sảnrồi
của
sông
bám Trình
vào
da4bày
và
mang
một sinh
vài tuần
rơitrai
xuống

bùn? phát triển
1, 2, 3,
trong
sơ đồcá
sau:
thành trai trưởng thành.

Trai đực
Trai sông

Theo dòng nước
Trai1cái

Trai
trưởng thành
( bùn cát)

4

TaiLieu.VN

Tinh2trùng

Trứng
Ấu trùng
(Bám vào mang, da
cá)

Trứng đã thụ tinh

Ấu3trùng

(sống trong mang mẹ)


TaiLieu.VN


Ý nghĩa
của đoạn
giai đoạn
Ý nghĩa
của giai
trứng
phát
triển
thành
ấu trùng
bám
vào
mang
ấu trùng trong mang
và da cá?
trai mẹ?

- Bảo vệ trứng và ấu trùng khỏi bị các động vật khác ăn mất
- Mang trai mẹ có nhiều thức ăn và dưỡng khí tạo điều kiện cho ấu
trùng phát triển tốt
Ấu trùng trai thường bám vào mang và da cá. Khi con người thả cá
vào ao hoặc khi mưa cá vượt bờ mang theo ấu trùng trai vào ao 

Giúp phát tán nòi giống.

TaiLieu.VN


Vai trò của trai
đối với tự nhiên
và đời sống con
người?

Lọc sạch môi trường nước, làm thực phẩm
Làm đồ trang sức, khảm mỹ nghệ…

TaiLieu.VN


TaiLieu.VN


Ồ! tiếc quá
Xin chúc
mừng bạn

Vỏ trai có các đặc điểm
nào sau đây ?

a. 2 mảnh, gồm lớp sừng , lớp vỏ đá vô.
b. 1 mảnh, gồm lớp sừng, lớp đá vôi, lớp xà cừ
c. 2 mảnh vỏ xoắn lại theo chiều không gian
d. 2 mảnh gồm lớp sừng, lớp đá vôi và lớp xà cừ

TaiLieu.VN


Đọc mục “Em có biết”
để hiểu ngọc trai được hình thành
như thế nào.

TaiLieu.VN


- Học bài. Trả lời câu hỏi SGK.
- Vẽ hình 18.1 trang 62 SGK
- Chuẩn bị bài 19 SGK trang 65.

TaiLieu.VN


TaiLieu.VN